Uspješan rad želi vam autor CD-a Emir Hamzić

Autori udžbenika:
Mirsudin Pačariz, Amir Hadžić, Adrović Mina , Nedžad Udvinčić
PRIPREMA ZA NASTAVNI SAT
Školska godina............................................................
Predmet.......................................................................
Nastavna jedinica.......................................................

Ciljevi sata..................................................................
Tip sata.......................................................................
Oblici rada.................................................................
Nastavna metoda.......................................................
Nastavna sredstva.....................................................

Predmetni nastavnik ................................................

Literatura: Mirsudin Pačariz, Amir Hadžić, Mina Adrović,
Nedžad Udvinčić
CD autor : Emir Hamzić
 Trenje
Saznat ćeš o:

-sili trenja
-koeficijentu trenja
-matematičkom izrazu sile trenja
Sila trenja
Ako gurnemo tijelo po ravnoj podlozi da klizi nakon
izvjesnog vremena će se zaustaviti kretanje. Uzrok
zaustavljanja je trenje koje se javlja između predmeta
i podloge.

Trenje se ispoljava u vidu otpornih sila koje djeluju uvijek

u suprotnom smjeru od smjera kretanja tijela i nastoje ga
zaustaviti. Ako dodirne površine suhe i čiste, trenje je suho.

Sile koje se suprostavljaju kretanju jednog tijela po

površini drugog tijela zovu se sile trenja .
Sila trenja se označava Ftr .
 Povećanjem težine tijela,odnosno pritisne sile i
trenje je veće

Fv Ftr

Fv Ftr

Fv Ftr

Šta možemo zaključiti sa slike ?

Zakačimo za dinamometar tijelo i povučemo, opruga dinamometra
se istegne a tijelo se počne kretati. Postupak ponovimo nekoliko puta tako što
povećamo broj tijela koja se vuku.
Sila trenja ne zavisi od veličine dodirne površine
tijela i podloge

Fv Ftr

Fv Ftr

Fv Ftr

Šta možemo zaključiti sa slike ?

Obzirom da je tijelo u obliku kvadra u ova tri slučaja postavljamo
ga na različite strane i uočavamo da se dinamometar isteže isto. Znači
sila trenja ne zavisi od veličine dodirne površine.
 Sile trenja zavise od vrste materijala tijela i
podloge po kojoj se tijelo kreće

Fv Ftr

Fv Ftr

Fv Ftr

Šta možemo zaključiti sa slike ?

Kada se tijelo povlači po različitim podlogama vidimo da dolazi do
različitih istezanja opruge na dinamometru .
Sila trenja zavisi od uglačanosti dodirnih površina
tijela i podloge

Uslovljenost sile trenja od uglačanosti dodirnih površina

i od svojstva materijala izražava se koeficijentom ili
faktorom trenja. Koeficijent trenja se obilježava sa kr

Sila trenja srazmjerna je sili koja okomito djeluje

podlogu.

Na osnovu eksperimenata možemo zaključiti da je sila trenja

klizanja srazmjerna sili koja okomito djeluje na podlogu i
zavisi od vrste tvari i uglačanosti dodirnih površina.
 Matematički izraz za silu trenja
Matematički izraz za silu trenja je Fr = kr ∙ Fn

Sila trenja je jednaka proizvodu koeficijenta trenja i

sile koja okomito djeluje na podlogu. Ako je težina sile
koja djeluje na podlogu onda je
Fr = kr ∙ G
Koeficijent trenja
Fr
Iz izraza Fr = kr ∙ G slijedi kr =
G
Koeficijent trenja je količnik sile trenja Ftr i težine tijela G.
Koristeći prethodni izraz možemo odrediti koliki je
koeficient trenja između nekih stvari.
Primjer
Tijelo težine 450 N povlačimo po podlozi. Ako je koeficijent
trenja između tijela i podloge 0,2 kolika je sila trenja ?

k tr = 0,2
F tr = k tr ∙ G
G = 450 N
F tr = 0,2 ∙ 450 N
F tr = ?
F tr = 90 N
 Trenje ima svoje pozitivne i negativne strane. Život na
Zemlji ne možemo zamisliti bez trenja. Ne bismo mogli
hodati, pisati, predmeti bi nam klizili iz ruku itd.

Trenje je nepoželjno kod dijelova uređaja koji se zbog

njega zagrijavaju i troše. Pri kočenju automobila troše se
gume a tragovi guma ostaju na asfaltu.

Sila trenja kotrljanja manja je od sile

trenja klizanja
Da je trenje kotrljanja manje od trenja klizanja su znali i
stari Egipćani i to znanje koristili postavljajući valjke od
balvana . Nepoželjno trenje se može smanjiti mazanjem
dodirnih površina ili se koriste ležajevi u obliku kuglica ili
valjčića. Koristeći ležaje trenje klizanja se pretvara u trenje
kotrljanja pri čemu je trenje manje.
Fv Ftr

Fv Ftr
Razmisli i odgovori
1. Šta je sila trenja ?
Sile koje se suprostavljaju kretanju jednog tijela po površini
drugog tijela zovu se sile trenja , a oznaka im je Ftr .
2. Šta se dešava ako se poveća sila pritiska na tijelu koje se vuče?
Povećanjem težine tijela , odnosno pritisne sile i trenje je veće.
3. Od čega zavisi sila trenja?
Sila trenja zavisi od vrste materijala tijela i podloge po kojoj
se tijelo kreće, uglačanosti dodirnih površina i podloge.
4. Šta je koeficijent trenja ?
Koeficijent trenja je količnik sile trenja Ftr i težine tijela G.
5. Koja je manja sila trenja klizanja ili sila trenja kotrljanja ?
Sila trenja kotrljanja je manja od sile trenja klizanja.