Cierpienia młodego

Wertera
Johann Wolfgang von Goethe
Biografia autora
Johann Wolfgang Goethe urodził się 28 VIII 1749 r. we
Frankfurcie nad Menem. Był synem cesarskiego radcy, Johanna
Kaspra Goethego i Elżbiety z domu Textor. Początkowo uczył go
ojciec, który szczególne znaczenie przypisywał przedmiotom
ścisłym: matematyce, fizyce, przyrodzie. W 1755 r. (mając 16 lat)
Goethe wyjechał do Lipska, gdzie podjął studia prawnicze.
Tymczasem naprawdę interesowały go literatura i teatr.
Studiował historię sztuki, uczył się rysunku, malarstwa, a nawet
miedziorytnictwa. Studia przerwała choroba. Goethe wrócił do
Frankfurtu, skąd udał się do Strasburga. Tu zbliżył się do
przedstawicieli nurtu “burzy i naporu”. W 1771 r. Goethe
otrzymał dyplom licencjata praw i powrócił do Frankfurtu, gdzie
objął stanowisko adwokata.
Po roku wyjechał do miasteczka Wetzlar, aby
kontynuować praktykę adwokacką. Tu zaprzyjaźnił się
z sekretarzem poselstwa hanowerskiego Kestnerem i
poznał jego narzeczoną, Charlottę Buff. Goethe
zakochał się w niej i stanął przed poważnym
problemem moralnym. Uczucie było tak silne, że
pisarz pospiesznie opuścił miasto. Już we Frankfurcie
dowiedział się o śmierci jednego z wetzlarskich
znajomych, który popełnił samobójstwo z powodu
miłości do zamężnej kobiety. Te wydarzenia złożyły się
na genezę najbardziej znanej powieści Goethego
pt.: Cierpienia młodego Wertera. W 1775 r. Goethe
przeniósł się do Weimaru. Tu zaangażował się w
działalność społeczną i polityczną, która jednak nie
przyniosła mu satysfakcji. W 1786 r. wyruszył w
wielką podróż po Włoszech. Nieustannie pisał. W
latach 1794-1805 Goethe przyjaźnił się z Schillerem.
Wspólnie tworzyli, zajmując się także teatrem.
Doskonale się rozumieli. Śmierć Schillera była dla
Goethego ciężkim ciosem. Uważał go bowiem za
wielkiego narodowego poetę Niemiec. W ostatnich
latach życia Goethe czuł się samotny i nie rozumiany.
Zajął się sztuką Wschodu, z uporem uczył się języków:
arabskiego, hebrajskiego, perskiego. Poświęcił się
uporządkowaniu całości własnego dorobku
literackiego, kończył Fausta. Nałożył pieczęcie na
rękopis, ponieważ zgodnie z jego życzeniem dramat
miał być wydany po jego śmierci. W parę miesięcy
później, 22 III 1832 r., Goethe zmarł.
Geneza utworu
Jesienią 1774 roku w Niemczech ukazało się pierwsze wydanie
powieści Cierpienia młodego Wertera. Goethe był
wówczas czołowym poetą okresu Sturm und Drang, jednak właśnie
to dzieło przyniosło autorowi europejski rozgłos. Goethe rozpoczął
pracę nad powieścią prawdopodobnie w lipcu 1773 roku. Książka
wywołała natychmiast tak żywą reakcję krytyki i czytelników, że
konieczne było dwukrotne wznowienie pierwszej wersji jeszcze
w 1774 roku (!). W pierwotnej edycji Goethe przed pierwszą księgą
umieścił własny wiersz:
„Takiej miłości każdy młodzian czeka,
tak być kochana chce każda dziewczyna;
czemuż w najświętszym z popędów człowieka
tkwi straszliwego cierpienia przyczyna?”,
a przed drugą księgą przestrogę dla czytelnika:
„Bądź mężczyzną i nie idź moim śladem”.
W następnych wydaniach, które ukazywały się w kolejnych latach,
nie umieszczano już tych tekstów. Goethe jeszcze wielokrotnie
wracał do swojego słynnego dzieła wprowadzając pewne
korekty. Ostateczna wersja powieści powstała w 1787 roku
Gatunek utworu
Cierpienia młodego Wertera to powieść określana jako powieść epistolarna, czyli powieść w formie listów. Narracja w
takim przypadku jest narracją pierwszoosobową, podaną w formie korespondencji. W tym utworze jest to ciąg ułożonych
chronologicznie listów Wertera do przyjaciela. Na listy składa się relacja z wydarzeń, w jakich bohater uczestniczył oraz
analiza psychologiczna jego uczuć. Werter dokonuje w swych listach dokładnej autoanalizy, informując przyjaciela o
motywach swego postępowania, od zakochania się w Lotcie do popełnienia samobójstwa.
 Czas i miejsce akcji
   Powieść składa się z dwóch części oraz dodatku pt. Wydawca do czytelnika.
Część pierwsza obejmuje okres od 4 maja do 10 września 1771 roku, część
druga - od 20 października 1771 roku do 6 grudnia 1772. Wydawca do
czytelnika to podana w narracji trzecioosobowej próba przybliżenia
ostatnich chwil życia Wertera wraz z fragmentami jego korespondencji
z 12, 14 i 20 grudnia 1772 roku. Miejscem akcji jest (w znacznej mierze)
miejscowość Waldheim. O pozostałych miejscowościach Werter wspomina,
podając jedynie pierwsze litery ich nazw.
Plan wydarzeń
Księga I
• Po przygodzie miłosnej Werter wyjeżdża (nie nazywa
miejscowości - wiadomo, że jest to miasto) w
poszukiwaniu spokoju i samotności.
• Nowe życie i nowe znajomości (zwłaszcza z prostymi
ludźmi, co dla Wertera jest zupełną nowością), wyjazd do
prowincjonalnego miasteczka Waldheim.
• Werter poznaje Charlottę S. - Lottę, zaprzyjaźnia się z nią,
często ją odwiedza.
• Przyjaźń niepostrzeżenie przeradza się w miłość, ale Lotta
jest związana narzeczeństwem z Albertem.
• Werter poznaje Alberta, odtąd odwiedza ich oboje, Albert
okazuje się szczerym, uczciwym, dobrym człowiekiem.
• Werter czuje się coraz bardziej nieszczęśliwy, stopniowo
traci nadzieję, że Lotta kiedykolwiek mogłaby się z nim
związać, zaczyna traktować swój stan jako chorobę.
Księga II
• Werter rozpoczyna pracę u posła, zawiera nowe znajomości, mimo to nie potrafi
zapomnieć o Lotcie.
• Z opóźnieniem dowiaduje się o jej ślubie, za co szczerze dziękuje Albertowi.
• Niemiła przygoda - mieszczańskie pochodzenie Wertera staje się powodem
wyproszenia go z arystokratycznego towarzystwa; wyjazd i powrót do Waldheim.
• Coraz częstsze wizyty u Lotty i Alberta, pogłębia się cierpienie Wertera.
• Rozpacz i postanowienie o samobójstwie.

Wydawca do czytelnika
• Werter dowiaduje się o popełnionym z miłości zabójstwie.
• Ostatnie spotkanie z Lottą, lektura Pieśni Osjana, pierwsze i ostatnie pocałunki;
rozpaczliwy list do ukochanej.
• Do domu Lotty przybywa posłaniec od Wertera z prośbą o pistolety, broń podaje mu
Lotta.
• Wieczór - ostatnie listy Wertera (do przyjaciela Wilhelma, do Lotty, Alberta), 12:00 w
nocy - samobójstwo.
• Pogrzeb bez księdza, Albert nie mógł przybyć, Lotta ciężko zachorowała.
 Streszczenie krótkie
      Powieść jest pisana w formie listów Wertera do
przyjaciela. Werter stał się bohaterem skandalu towarzyskiego,
bo rozkochał w sobie dwie siostry, dlatego musiał opuścić
miasteczko. Przybył do niewielkiej miejscowości Waldheim,
gdzie poznał piękną Lottę. Okazała się ona miłością jego życia.
Werter został zaproszony na bal i po drodze towarzystwo, w
którym się znajdował, przyjechało po dziewczynę. Była w białej
sukience i rozdzielała chleb wśród swego rodzeństwa.
Werterowi wydała się aniołem. Zaczął coraz częściej bywać w
jej domu. Lotta miała jednak narzeczonego, Alberta, który
przebywał poza miasteczkiem. Niebawem miał wrócić. Werter
przeżywał miłosne uniesienia, czuł, że Lotta to jego „dusza
bliźniacza”. Kiedy wrócił Albert, życie stało się dla Wertera nie
do zniesienia. Postanowił opuścić Wahlheim i pracować jako
sekretarz pewnego posła. Okazał się on wyjątkowo uciążliwym
człowiekiem - oschły i wiecznie niezadowolony z życia. W
dodatku podczas jednego z przyjęć arystokracji Werter został
wyproszony z towarzystwa, jako mieszczanin nie należący do
wyższych sfer. Bardzo przeżył to upokorzenie. W międzyczasie
dowiedział się o ślubie Lotty z Albertem. W końcu wrócił do
Waldheim, uznając, że najlepiej się czuje w pobliżu Lotty. Było
mu jednak coraz ciężej. Kilkakrotnie odwiedzał Lottę i Alberta,
rozmawiał o samobójstwie, pożyczył od Alberta pistolety.
Pewnej nocy zastrzelił się, wcześniej listownie pożegnał się z
Lottą.
Problematyka
Goethe tworzy specyficzny typ bohatera, określanego mianem bohatera
sentymentalnego lub werterycznego. Książka ma formę powieści epistolarnej, tzn.
powieści w formie listów, pisanych w tym przypadku przez jednego bohatera (jest nim
tytułowy Werter) do swego przyjaciela. Z ułożonych chronologicznie listów wyłania się
cała historia nieszczęśliwej miłości młodego człowieka, jego życia i śmierci. Na listy
składa się relacja z wydarzeń, w jakich bohater uczestniczył oraz analiza
psychologiczna jego uczuć. Werter dokonuje w swych listach dokładnej autoanalizy,
informując przyjaciela o motywach swego postępowania, od zakochania się w Lotcie
do popełnienia samobójstwa. Miłość do Lotty jest uczuciem niszczącym,
destrukcyjnym, popychającym Wertera w obłęd i powodującym samozagładę. W końcu
Lotta decyduje się zerwać znajomość z Werterem, co okazuje się być decydującą
przyczyną podjęcia decyzji o samobójstwie. Werter strzela sobie w głowę z pistoletu
pożyczonego od Alberta, po długich cierpieniach umiera i zostaje pochowany w rogu
cmentarza, między dwiema lipami. Cierpienia młodego Wertera to książka, która
zdobyła wielki rozgłos i stała się w ostatnim ćwierćwieczu osiemnastego stulecia
ogromnym wydarzeniem literackim i obyczajowym. Od imienia tytułowego bohatera
przyjęło się określać model pewnej postawy, charakteryzującej się przede
wszystkim wybujałą, przesadną uczuciowością, postrzeganiem otaczającego świata
przez pryzmat własnych marzeń i poezji, niezgodą na zastane konwencje obyczajowe i
moralne, przy jednoczesnym braku konkretnego, zdecydowanego
działania. Werteryzm to również głębokie poczucie bezsensu egzystencji, dążenie do
samozagłady, gdyż najczęściej kulminacją działań bohatera jest
samobójstwo. “Gorączka werteryczna” spowodowała w Niemczech (jak i zresztą w
całej Europie) prawdziwą modę, falę naśladownictw. Młodzież zaczęła ubierać się jak
Werter, czytać podobne lektury, podobnie się zachowywać. W tym czasie miała miejsce
również fala samobójstw poprzedzonych lekturą książki.
Dziękuję za uwagę.
Natalia Widziszewska kl. III ag
Źródła:
www.bryk.pl
www.google.com - grafika