TOPIK 9:

BADAN EKSEKUTIF
KERAJAAN
TEMPATAN
(TADBIR URUS)
 KERAJAAN TEMPATAN
Menurut Malcolm W.Norris (1989), kerajaan tempatan (PBT) merujuk kepada kerajaan di kawasan
bandar, luar bandar atau gabungan kedua-dua kawasan ini dan terletak di bawah bidang kuasa kerajaan
negeri. Pada asasnya, penubuhan kerajaan tempatan bertujuan untuk memberi peluang kepada penduduk
tempatan mengambil bahagian dalam pentadbiran kawasan mereka. Langkah ini bertujuan bagi memastikan
segala keputusan dapat dibuat dengan cepat dan selaras dengan kehendak penduduk tempatan.

Mengikut Perkara 4, Senarai Kedua, Perlembagaan Persekutuan, kerajaan tempatan yang di luar Wilayah
Persekutuan (Kuala Lumpur, Labuan dan Putrajaya) berada di bawah tanggungjawab kerajaan negeri
masing-masing. Sungguhpun kerajaan tempatan terletak di bawah bidang kuasa kerajaan negeri, tetapi
pentadbirannya berada di bawah kawalan Kerajaan Persekutuan menerusi Bahagian Kerajaan Tempatan,
Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan dan Kerajaan Negeri melalui Majlis Mesyuarat
Kerajaan Negeri (MMKN) yang memegang folio Exco Kerajaan Tempatan (Semenanjung)/
Kementerian Perumahan & Kerajaan Tempatan (Sabah)/ Kementerian Alam Sekitar & Kesihatan
Awam (Sarawak).

Kerajaan tempatan berfungsi untuk memberi perkhidmatan perbandaran di kawasan-kawasan yang

ditetapkan seperti penjagaan kebersihan am, memungut sampah, kesihatan am, menyediakan
sistem tandas dan saluran najis. Badan yang menyediakan perkhidmatan ini dikenali sebagai penguasa
tempatan (Pihak Berkuasa Tempatan :PBT)
 HIERARKI
KERAJAAN TEMPATAN

PERSEKUTUAN

Kerajaan Pusat Kerajaan Negeri

Kerajaan Tem-
patan (PBT)
 STRUKTUR PENTADBIRAN KERAJAAN
TEMPATAN

Struktur Pentadbiran Kerajaan- Kerajaan tempatan melaksanakan tugas-

Tempatan tugas yang dipertanggungjawabkan
 Kerajaan tempatan merupakan per- oleh pihak berkuasa negeri dari Walau bagaimanapun, Kerajaan Negeri
ingkat ketiga dalam hierarki pentadbi- semasa ke semasa. berhak menerima atau menolak
ran Kerajaan Malaysia.  Perkara-perkara yang bersangkutan peraturan-peraturan yang telah
 Kerajaan tempatan (PBT) yang be- dengan Kerajaan Tempatan merupakan diluluskan oleh kerajaan tempatan. Hal
rada di Wilayah Persekutuan terletak tanggungjawab bersama antara ini bermakna, sesuatu peraturan tidak
di bawah kuasa Kerajaan Persekutuan. Kerajaan Persekutuan dan Kerajaan dapat dilaksanakan sehingga mendapat
 Kerajaan tempatan (PBT) yang be- Negeri persetujuan daripada Kerajaan Negeri.
rada di luar Wilayah Persekutuan ter-
letak di bawah kuasa Kerajaan Negeri.  Perkara 95A Perlembagaan  Kerajaan tempatan mempunyai kuasa-
 Kerajaan tempatan bertanggung- Persekutuan memperuntukkan kuasa tertentu seperti :
jawab untuk merancang, menyelaras, penubuhan Majlis Negara bagi
dan mengawal penggunaan serta ak- Kerajaan Tempatan yang berfungsi
tiviti memajukan tanah dan bangu- sebagai badan penggubal dasar-dasar
nan dalam kawasan pihak berkuasa negara untuk menggalak, memaju,
tempatan. dan mengawal Kerajaan Tempatan.
 Membuat undang-undang
kecil ( by laws )

Kerajaan Tem-
patan mempun- Mengutip cukai dan sewa
yai kuasa ter-
tentu
Menubuhkan kumpulan
wang Pihak Berkuasa Tem-
patan
 Kerajaan Tempatan ditubuhkan ii) Menyediakan perkhidmatan
mengikut  Akta Kerajaan Tempatan kepada rakyat selaras dengan keper-
1976 untuk tujuan yang berikut; luan rakyat
i)  Melicinkan pentadbiran awam

Tujuan
Penubuhan Ker-
ajaan Tempatan
iv) Memberikan peluang kepada iii) Memastikan keputusan dibuat
penduduk tempatan untuk dengan cepat selaras dengan keperluan
mengambil bahagian dalam penduduk tempatan
pengurusan kawasan mereka
NEGERI SELANGOR
DAERAH

1. GOMBAK
2. HULU LANGAT
3. HULU SELANGOR
4. KUALA LANGAT
5. KUALA SELANGOR
6. KLANG
7. PETALING JAYA
8. SABAK BERNAM
9. SEPANG
 NEGERI SELANGOR
DAERAH HULU LANGAT Majlis Perbandaran Kajang ditubuhkan bagi mentadbir kawasan di
sekitar Hulu Langat. Sebelum ini Hulu Langat ditadbir secara langsung
MUKIM oleh Pejabat Daerah Hulu Langat yang terletak di Bandar Baru Bangi
mukim Kajang.

1. KAJANG Majlis Perbandaran Kajang (MPKj) telah ditubuhkan secara rasminya

(Majlis Perbandaran Kajang) pada 1hb. Januari 1997. Sebelum dinaiktaraf Perbandaran, MPKj dikenali
sebagai Majlis Daerah Hulu Langat yang mana ianya telah beroperasi
2. CHERAS sejak 1hb. Januari 1986 di bawah Akta 171, Akta Kerajaan Tempatan
3. SEMENYIH 1976. Kawasan pentadbirannya meliputi Mukim Kajang, Mukim Cheras
, Mukim Semenyih, Mukim Beranang dan Mukim Hulu Langat.
4. BERANANG
5. HULU LANGAT Rasionalnya, penubuhan MPKj adalah sebagai Pihak Berkuasa
Tempatan yang dinamik di mana dapat merancang dan
6. BALAKONG membangunkan kawasan Kajang secara pesat & teratur. Ia berikutan
7. BANGI pertambahan penduduk di Mukim Kajang yang semakin pesat dari tahun
ke tahun. Selain itu penubuhan MPKj bersesuaian kerana semakin
8. AMPANG JAYA banyak pembukaan kawasan-kawasan perumahan & pembangunan
(Majlis Perbandaran Ampang Jaya) projek mega di sekitar kawasan pentadbiran MPKj.
 KERAJAAN TEMPATAN
TADBIR URUS

KERAJAAN TEM-
KEWANGAN PATAN FUNGSI
AKTA 171

JENIS

MAJLIS DAERAH
MAJLIS PERBANDARAN
MAJLIS BANDARAYA
 Peruntukan daripada
Punca Kewangan Pihak Persekutuan
Berkuasa Tempatan (MAJLIS NEGARA BAGI KERAJAAN
TEMPATAN)

Cukai Taksiran
Luas Kawasan
Harta

Bayaran Perkhid- Jumlah hasil yang

matan dan lesen dikutip

Pinjaman serta
pemberian dari-
Jumlah penduduk
pada Kerajaan
Negeri
 FUNGSI  KERAJAAN
TEMPATAN
• Terdapat dua prinsip utama yang menetapkan
fungsi penguasa tempatan iaitu prinsip ultra-
vires dan general competence.
• Prinsip ultra-vires menetapkan bahawa penguasa
tempatan hanya berfungsi mengikut tugas dan
tanggungjawab yang ditetapkan oleh undang-
undang. Berasaskan prinsip ini, penguasa tem-
patan berfungsi berpandukan bidang kuasa dan
tugas yang disenaraikan  oleh undang-undang.
• Prinsip general competence memberi kuasa
kepada penguasa tempatan menjalankan se-
barang kegiatan dengan syarat penguasa
tempatan itu mampu membiayai kegiatan
tersebut. Prinsip ini memberi penguasa tempatan
kuasa yang agak luas. Pada umumnya, fungsi
utama penguasa tempatan di Malaysia adalah
seperti berikut:
FUNGSI KERAJAAN
TEMPATAN
• Mengawal pembangunan tanah  dan
bangunan di dalam kawasan pentadbiran
masing-masing
• Memberikan perkhidmatan sanitari dan
pembersihan seperti mengutip sampah, mencuci
longkang dan memotong rumput
• Mendirikan klinik dan dispensari awam dengan
menetapkan bayaran bagi rawatan
• Menjaga dan mengawal kesihatan awam
• Menyediakan perumahan awam
• Membina dan menyenggara kemudahan
rekreasi seperti taman awam, padang permainan,
kolam renang dan gynamsium
• Mengurus pasar dan gerai-gerai
• Menyenggara dan membaiki jalan-jalan awam
• Membina betung-betung awam
• Membina dan menyenggara parit dan alur air
 JENIS KERA-
JAAN TEM-
PATAN

Dewan Bandaraya/ Majlis Perbandaran Majlis Daerah

Majlis Bandaraya - Bandar -Luar Bandar
- Bandar Raya

MAJLIS DAERAH
Kawasan selain bandar utama
Ditubuhkan melalui (enakmen)
undang-undang biasa
Diketuai oleh Yang Dipertua
(Pegawai yang dibantu oleh
Majlis Daerah 8-12 orang
anggota)
Tempoh Perkhidmatan anggota
Majlis Daerah : 1 tahun
Bilangan penduduk kurang
daripada 150,000 orang
Sumber kewangan kurang
daripada RM 20 juta setahun
Contoh: (2) MD Sabak
MAJLIS PERBANDARAN
Bandar utama atau pusat
pentadbiran sesebuah negeri
ataupun daerah
Ditubuhkan melalui (enakmen)
undang-undang biasa
Diketuai oleh Yang Dipertua
(dibantu oleh Majlis
Perbandaran 8-24 orang
anggota)
Tempoh Perkhidmatan anggota
Majlis Perbandaran: 1 tahun
Bilangan penduduk melebihi
150,000 orang
Sumber kewangan melebihi
daripada RM 20 juta setahun
Contoh: (7) MP Kajang, MP
MAJLIS / DEWAN
BANDARAYA
Kawasan pusat pentadbiran
sesebuah negeri
Ditubuhkan melalui undang-
undang khas yng diluluskan
oleh Majlis Negara Bagi
Kerajaan Tempatan
Diketuai oleh Datuk Bandar
(Mayor) (dibantu oleh Majlis
Bandaraya 24 orang
anggota)
Tempoh Perkhidmatan anggota
Majlis Bandaraya: 2 tahun
Bilangan penduduk melebihi
500,000 orang
Sumber kewangan melebihi
daripada RM 100 juta setahun
Contoh: (3) MB Shah Alam,
 Keanggotaan
Keanggotaan Keanggotaan
Majlis
Majlis Daerah Dewan Bandaraya
Perbandaran
• Diketuai oleh Yang Dipertua • Terdiri daripada Yang Dipertua • Terdiri daripada Datuk Bandar
yang memegang jawatan sebagai Majlis dan ahli-ahli Majlis dan ahli-ahli Bandaraya yang
Pegawai Daerah Perbandaran dilantik oleh dilantik oleh Kerajaan Negeri
• Ahli-ahli majlis ini dilantik Kerajaan Negeri • Di Kuala Lumpur, Datuk
oleh Kerajaan Negeri • Dibantu oleh kakitangan  Bandar dan ahli-ahli Dewan
kerajaan negeri yang dilantik Bandaraya dilantik oleh
oleh Majlis Perbandaran Kerajaan Persekutuan
dengan kelulusan Kerajaan • Pegawai-pegawai pentadbir yang
Negeri lain merupakan kakitangan
kerajaan
 Tugas-tugas Pihak BerkuasaTempatan (PBT)
Menurut Akta 171, PBT diserahkan peranan dan tugas- tugas berikut;

Mengurus & mengawal

lalu lintas bandaran
Kuasa perancang Kuasa mengenakan
(termasuk mengurus sis-
tempatan cukai2 tertentu tem pengangkutan awam
bandaran)

Membina bangunan,
perumahan & unit2 Kuasa mengeluar
perdagangan (pasar, lesen-lesen tertentu
gerai2 dsb.)

Kuasa untuk meran- Kuasa untuk men-

cang dan menyedi- jalankan fungsi meran-
akan kemudahan2 cang & menguruskan
awam kawasan bandar
 Secara amnya, tugas & peranan PBT ini boleh
dikategorikan kepada :
ALAM SEKITAR ORANG AWAM
Peranan ini termasuklah perkhidmatan2
Penyenggaraan dan rumah penyembelihan, perkhidmatan,
penambahbaikan kawasan veterinar, pengangkutan, kawasan2
persekitaran di bawah bidang pengkembumian & juga tempat membakar
kuasa mereka, meliputi mayat.
perkhidmatan2 seperti
pembersihan, pengumpulan & Pelesenan gerai2 jualan, peniaga2 kecilan-
pembuangan sisa2 pejal, perparitan kecilan, pekedai & pengusaha perniagaan yg
dan pembentungan selain secara lahiriahnya boleh mengganggu
program2 mengindahkan ketenteraman awam turut
kawasan. dipertanggungjawabkan kepada PBT.
 Secara amnya, tugas & peranan PBT ini boleh
dikategorikan kepada :
SOSIAL PEMBANGUNAN

Beberapa kawasan perbandaran Peranan ini lebih menurut budi

yang lebih besar & membangun
turut menyediakan kemudahan2
sosial seperti pusat penjagaan
anak2, klinik2 di bawah program
kesihatan mereka, ambulans & juga
kenderaan jenazah.
bicara PBT tersebut.
• PBT dianggap sebagai alat pent-
ing dalam pemodenan sosio-
ekonomi setempat.

Selain itu, mereka turut

menyenggara air2 pancut,
menyediakan pencahayaan jalan2
awam & kemudahan2 lain.
 HUBUNGAN
KERAJAAN TEMPATAN
& KERAJAAN NEGERI & KERAJAAN PERSEKUTUAN

Kerajaan Negeri boleh memberi arahan

mengenai dasar-dasar kepada Pihak
Berkuasa Tempatan

Belanjawan Tahunan Pihak Berkuasa

Tempatan perlu mendapat kelulusan
Kerajaan Negeri.

Setiap undang-undang kecil yang hendak

dipinda atau dibuat oleh Kerajaan Tempatan
haruslah mendapat persetujuan daripada
Kerajaan Negeri.
 Meluluskan
anggaran Belan-
jawan

Mengawal pe-
rubahan sem- Meluluskan
padan pinjaman PBT
KUASA KERA-
JAAN NEGERI
TERHADAP PBT
Mengesahkan
Melantik Ahli undang-undang
Majlis kecil

Walaupun kerajaan tempatan di bawah kuasa negeri masing-masing satu pindaan kecil dalam perlembagaan negara kita
telah dibuat pada tahun 1960. Satu peruntukan telah dimasukkan iaitu penubuhan “Majlis Negara Kerajaan Tem-
patan”. Majlis ini diwakili oleh wakil-wakil Persekutuan & seorang wakil utk setiap negeri & dipengerusikan oleh
Menteri Perumahan & Kerajaan Tempatan. Dasar yang diputuskan oleh majlis mesti dipatuhi kecuali Sabah dan
Sarawak.