Cukrzyca

Klinika Chorób Wewnętrznych

i Farmakologii Klinicznej
 Definicja
Jest to grupa chorób
metabolicznych o różnej
etiologii, charakteryzujących
się przewlekłą hiperglikemią,
spowodowaną zaburzeniami
wydzielania
lub działania insuliny
i prowadzącą do miażdżycy
tętnic oraz uszkodzenia i
zaburzenia czynności oraz
niewydolności licznych
narządów,
szczególnie serca, oczu, nerek
i układu nerwowego.

Diabetes Care 2003, 26, supl. A S5-S20

 Insulina

• stężenie podstawowe 5-15 j.m./l

• po posiłku bogatowęglowodanowym
wzrost 3-5 razy
• reaktywny wzrost trwa 30-60 minut
 Efekty działania insuliny
Insulina pobudza: Insulina hamuje:
• wychwyt glukozy
• syntezę glikogenu • lipolizę
• syntezę DNA • glukoneogenezę
• wychwyt aminokwasów • apoptozę
• syntezę białka
• transport jonów
• syntezę kwasów
tłuszczowych
 Kategorie oceny glikemii

1. glikemia na czczo
2. glikemia „przygodna”
3. glikemia 2 godz po doustnym podaniu 75 g glukozy
 Glikemia przygodna

• Prawidłowa glikemia przygodna: <5,6 mmol/l

(<100 mg/dl)
• Podejrzenie nieprawidłowej glikemii przygodnej:
wartości od 5,6 mmol/l (100 mg/dl) do <11,1 mmol/l
(<200 mg/dl)
• Cukrzyca: 2- krotne stwierdzenie glikemii o dowolnej
porze 11,1 mmol/l (200 mg/dl)
 OBRAZ KLINICZNY
Typowymi objawami cukrzycy są:
• a. wielomocz (poliuria)
• b. wzmożone pragnienie (polidypsja)
• c. osłabienie i senność spowodowane odwodnieniem
(diureza osmotyczna wskutek glikozurii)
• d. chudnięcie (rzadko)
• e. kwasica i śpiączka ketonowa
• f. skłonność do ropnych zakażeń
• Ponad połowa przypadków
cukrzycy typu 2 przebiega
bezobjawowo.
Objawy przedmiotowe cukrzycy typu 1.
• 1. Cechy odwodnienia, zazwyczaj
umiarkowanie nasilone - zmniejszenie
elastyczności skóry, suchość skóry i błon
śluzowych
• 2. Zmniejszenie masy ciała
• 3. Zanik tkanki podskórnej
 Badania laboratoryjne
• hiperglikemia (przygodna, na czczo, OGTT)
• glukozuria
• zaburzenia lipidowe (↑ TC, LDL, TG; ↓ HDL)
• ciała ketonowe w moczu, w surowicy (w kwasicy
ketonowej)
• autoprzeciwciała (DM t.1)
• peptyd C - ↓ lub nieoznaczalny (DM t.1);
↑ - w początkowej fazie DM t.2, gdy dominuje
insulinooporność i ↑ wydzielania insuliny,
↓ - po wyczerpaniu rezerw komórek B
 Nowa klasyfikacja cukrzycy
TYPY etiologiczne:
• cukrzyca typu 1.
• cukrzyca typu 2.
• cukrzyca ciążowa
• inne swoiste postacie cukrzycy
- defekty genetyczne czynności komórki beta
(MODY)
- defekty genetyczne działania insuliny
- endokrynopatie
- cukrzyca wywołana przez leki
- zakażenie
 Cukrzyca typu 1.
• Cukrzyca typu 1 jest schorzeniem, w którym u
osób z predyspozycją genetyczną, pod wpływem
czynników środowiskowych, dochodzi do
zniszczenia komórek beta trzustki, co prowadzi do
bezwzględnego niedoboru insuliny i w
konsekwencji konieczności jej egzogennego
podawania.
• Typ 1. stanowi 10% wszystkich przypadków
choroby.
 Cukrzyca typu 1.
Charakteryzuje się objawami klinicznymi
bezwzględnego niedoboru insuliny, która jest u
tych pacjentów lekiem ratującym życie.
Przy rozpoznaniu objawy kliniczne (poliuria,
polidypsja, utrata masy ciała, osłabienie) są z
reguły nasilone, a skłonność do kwasicy
ketonowej wyraźnie zaznaczona. W momencie
rozpoznania stwierdza się obecność
autoprzeciwciał.
 Cukrzyca typu 1
* O podłożu immunologicznym (geny skłonności do
reakcji z autoagresji)
- postać szybko postępująca
- postać wolno postępująca LADA
(latent autoimmune diabetes in adult)
* Idiopatyczna:
brak znamion choroby autoimmunologicznej
ok. 10% w Europie, ok. 40% w Japonii
 Epidemiologia
• Częstość występowania - różna w zależności od populacji
od 1/100.000 (Japonia) do 45/100.000 (Finlandia,
Sardynia)
• Polska: zapadalność 0-29r.ż. od 8,4 do 14,6/100.000
• 5-8 procentowy roczny wzrost zachorowalności na DM t.1
• Występuje w każdym wieku (maksimum w wieku 2, 4-6,
10-14 r.ż.) najprawdopodobniej w związku z patogennym
wpływem infekcji (wiek młodszy) oraz wzrostem
insulinooporności (okres dojrzewania)
• Występuje podobnie często u obu płci
• Liczba zachorowań stale rośnie – w 2010 roku ma być o
40% więcej chorych na cukrzycę t.1 niż w roku 1997.
 Przebieg kliniczny cukrzycy
• 1. Predyspozycja genetyczna + czynnik
środowiskowy
• 2. Faza przedcukrzycowa – obecność ICA, IAA,
GADA i innych przeciwciał
• 3. Ujawnienie się cukrzycy – przypadkowa
hiperglikemia; śpiączka lub kwasica ketonowa
• 4. Faza częściowej remisji – Zapotrzebowanie na
insulinę <0,3 j/kg
NIE należy przerywać leczenia
• 5. Cukrzyca – pełna zależność od insuliny
 Elementy terapii

• leczenie insuliną
• edukacja pacjenta
• dieta cukrzycowa = zdrowa
• wysiłek fizyczny
 Edukacja pacjenta
1. Wstrzykiwanie insuliny
• obsługa strzykawki i pena, ew. pompy
• miejsce i czas wstrzyknięć
• modyfikacja dawek w zależności od potrzeb
2. Samokontrola
• oznaczenie glikemii za pomocą glukometru
• badanie glukozy i ciał ketonowych w moczu
• ciężar ciała
3. Ocena składu energetycznego i zawartości
węglowodanów w posiłku (WW i WBT)
 Dieta

15%

30% 55%
węglowodany
tłuszcze
białka
 DIETA W CUKRZYCY
= zdrowa dieta
• Węglowodany
• 55-60% wartości energetycznej pożywienia
• głównie produkty zawierające skrobię
• wskazane wyeliminowanie cukrów prostych
• Białko
• 12-20% zapotrzebowania na energię
• 0,8-1,0 g/kg należnej wagi ciała
• Tłuszcze
• max 30% składu pożywienia
• tłuszcze nasycone <10%
• tłuszcze wielonienasycone 6-8%
 WYSIŁEK FIZYCZNY
Przed wysiłkiem:
• - kontrola glikemii
• - dodatkowy posiłek 30-60 min
przed wysiłkiem
• - zmniejszenie dawki insuliny o
5-20%
W czasie długotrwałego wysiłku:
• kontrola glikemii
• dodatkowy posiłek co ok. 60 min.
• uzupełnianie niedoborów płynów

• WSKAZANY REGULARNY
TRENING FIZYCZNY
• ćwiczenia aerobowe
 CUKRZYCA TYPU 2

Schorzenie niejednorodne – charakteryzuje

się spektrum zaburzeń od dominującej
oporności na insulinę ze względnym
niedoborem insuliny do dominującego
zaburzenia w wydzielaniu insuliny zwykle
połączonego z insulinoopornością.
 CUKRZYCA TYPU 2
Cukrzyca typu 2 stanowi 90% wszystkich
przypadków choroby. Charakteryzuje się
współistnieniem upośledzenia wydzielania
insuliny oraz obwodowego działania tego
hormonu. Niedobór insuliny ma charakter
względny, zdecydowaną większość
pacjentów można skutecznie początkowo
leczyć stosując dietę oraz leki doustne.
 Epidemiologia cukrzycy
• Częstość średnio 7,8%
• 20-39 r.ż – 1,6%
• >70r.ż. – 21,1%
• Polska 4-7% ogółu populacji (ok. 2 mln
osób)
• >19 r.ż. – 6,63% >70r.ż. – 11,1%
 Cukrzyca typu 2

Prognozy epidemiologiczne
1995r. 2000r. 2010r.
• Świat 115 mln 150mln 215mln
• Europa 21mln 25mln 31mln
Epidemia
cukrzycy -
dlaczego?
Słodzone napoje, otyłość i cukrzyca typu 2...
Słodzone napoje, otyłość i cukrzyca typu 2...

1xdziennie

Po kilku latach...

150 kcal

+6,75 kg/rok
na podstawie JAMA, 2004;292;978-979
Słodzone napoje, otyłość i cukrzyca typu 2...
Oglądanie telewizji a ryzyko zaburzeń
metabolizmu glukozy

 Ryzyka
cukrzycy 2,2x  Ryzyka
cukrzycy 2,4x

14 godz/tydz

na podstawie Diabetes Care 2004;27:2603

 STADIA KLINICZNE:
• NGT – prawidłowa tolerancja glukozy
• IGT/IFG – nieprawidłowa tolerancja glukozy /
nieprawidłowa glikemia na czczo (impaired
glucose tolerance/ impaired fasting glucose)
• CUKRZYCA:
- nie wymagająca insuliny
- wymagająca insuliny do wyrównania
- wymagająca insuliny do przeżycia
 STAN PRZEDCUKRZYCOWY
prediabetes (PTD, 2005)

• Nieprawidłowa tolerancja glukozy

stężenie glukozy 2 godz OGTT
140-199 mg/dl

• Nieprawidłowa glikemia na czczo

100-125 mg/dl
 KRYTERIA ROZPOZNANIA:
• przypadkowe, o dowolnej porze, niezależnie od posiłku
oznaczenie glikemii we krwi (surowica) >= 200mg/dl
(11,1 mmol/l)
+ objawy cukrzycy: wzmożone pragnienie, wielomocz,
osłabienie, zmniejszenie masy ciała
• stężenie glukozy na czczo >=126mg/dl (7 mmol/l)
dwukrotne stwierdzenie tej wartości glikemii
(na czczo = bez jedzenia minimum 8 godzin)
• stężenie glukozy w 2 godz doustnego testu obciążenia 75g
glukozy >= 200mg/dl (11,1 mmol/l)
 Zasady rozpoznawania zaburzeń
gospodarki węglowodanowej
Badanie Glukoza w osoczu Interpretacja
Glikemia przygodna – >= 200 mg/dl (11,1 mmol/l) Cukrzyca, gdy występują
oznaczenie w próbce krwi o objawy hiperglikemii
dowolnej porze, niezależnie od
spożytego posiłku
Glikemia na czczo – < 100 mg/dl (< 5,6 mmol/l) Prawidłowa glikemia na czczo
oznaczona w próbce krwi 100-125 mg/dl (5,6-6,9mmol/l) Nieprawidłowa glikemia na
popranej 8-14 godz po posiłku czczo
>= 126mg/dl (> 7,0 mmol/l) Cukrzyca

Glikemia w 120. min < 140 mg/dl (< 7,8 mmol/l) Prawidłowa tolerancja glukozy
doustnego testu obciążenia 140-199 mg/dl (7,8-11,0mmol/l) Nieprawidłowa tolerancja
glukozą glukozy
>= 200mg/dl (> 11,1 mmol/l) Cukrzyca
 Cukrzyca typu 2

Cechy charakterystyczne
• 80% chorych to osoby otyłe
• często występują inne cechy zespołu metabolicznego
• ma podstępny przebieg i przez wiele lat może zostać
nierozpoznana
• postępuje z czasem – niezbędne staje się stosowanie coraz
większych dawek leków i coraz więcej leków, a po 8-12
latach zwykle konieczne jest stosowanie insuliny.
 Zmiany stylu życia – działanie
niefarmakologiczne

• odpowiednia dieta, kontrola wagi

• zwiększona aktywność fizyczna
• zaprzestanie palenia tytoniu
• kontrola ciśnienia krwi
• edukacja pacjenta
 Leczenie cukrzycy

Kontrola
cukrzycy

Prawidłowa dieta

Wysiłek fizyczny
 Etiologiczna klasyfikacja cukrzycy

Cukrzyca Inne swoiste

typy cukrzycy
typu 2 Dysfunkcja komórek beta uwarunkowana genetycznie (MODY)

Defekty działania insuliny uwarunkowane genetycznie

Cukrzyca
Choroby części zewnątrzwydzielniczej trzustki: zapalenie, uraz,

nowotwory, inne

Endokrynopatie: akromegalia, choroba Cuschinga,

glukagonoma, guz chromochłonny nadnerczy

Cukrzyca wywołana przez leki i substancje chemiczne

Cukrzyca
typu 1 Cukrzyca
ciężarnych Infekcje: różyczka wrodzona, wirus cytomegalii

Inne zespoły genetyczne związane niekiedy z cukrzycą (Zespół