Glukoza- to cukier prosty z grupy cukrów aldehydowych.

Składa się z atomów tlenu, węgla i

wodoru, a dla większości żywych organizmów stanowi główne źródło energii.
Cząsteczka glukozy zbudowana jest z sześciu atomów węgla, dwunastu atomów wodoru oraz
sześciu atomów tlenu. W stałym stanie skupienia cząsteczki glukozy tworzą pierścienie (mają
budowę cykliczną).
Występowanie:
- Powstaje w roślinach w procesie fotosyntezy, czyli reakcji wody, słońca i dwutlenku
węgla. W tej reakcji jest też wytwarzany tlen. Glukoza występuje w dużych ilościach
w owocach i miodzie.
Rola glukozy w organizmie:

Glukoza jest wykorzystywana przede wszystkim jako „paliwo biologiczne” do wytwarzania

energii w trakcie tlenowego oddychania komórkowego. W pierwszym etapie glukoza w ciągu
reakcji biochemicznych zostaje przekształcona w dwie cząsteczki pirogronianu. Następnie
pirogronian zostaje włączony do cyklu kwasu cytrynowego i łańcucha oddechowego w
wyniku czego powstaje adynozyno-5-trifosforan (ATP). ATP jest rodzajem komórkowego
„akumulatora”, który jest nieustannie ładowany, a energia w nim zmagazynowana jest
niezbędna w praktycznie każdym procesie zachodzącym w organizmie. Najwięcej glukozy
zużywa mózg, jednocześnie będąc najbardziej wrażliwym narządem na jej niedobór. Mózg
dorosłego człowieka zużywa około 120 gramów glukozy dziennie. Glukoza ma zdolność
łączenia się ze sobą lub z innymi monosacharydami, np. fruktozą, tworząc di- lub
polisacharydy. Dwie połączone cząsteczki glukozy tworzą maltozę, a połączenie glukozy i
fruktozy daje sacharozę. Gdy w organizmie pojawia się nadmiar glukozy, może być ona
przechowywana w postaci substancji zapasowych. Wtedy glukoza, tworząc długie
rozgałęzione łańcuchy, tworzy skrobię (u roślin) lub glikogen (u zwierząt).

Glukoza, oprócz tego, że jest źródłem energii dla komórek, jest także źródłem węgla
organicznego. Stąd jest ona wykorzystywana jako prekursor do syntezy wielu cząsteczek
biochemicznych, np. witaminy C i aminokwasów. Ponadto glukoza jest niezbędna w procesie
glikozylacji, czyli procesu polegającym na przyłączania reszt cukrowych do innych
cząsteczkach. Powstają wtedy glikoproteiny, glikolipidy, peptydoglikany i nukleozydy tzw.
związki o ważnych biologicznie funkcjach.
Normy:
Prawidłowy poziom glukozy we krwi jest istotnym wyznacznikiem zdrowia. Zbyt wysoki
może sprzyjać rozwojowi cukrzycy, chorób układu krążenia oraz obniżać odporność na
infekcje. Nadmiar cukru odkładany jest w postaci tkanki tłuszczowej, prowadząc do otyłości i
insulinooporności. Badanie krwi pod kątem poziomu glukozy jest podstawą oceny procesu
metabolizmu węglowodanów. Stanowi jedno z rutynowych badań kontrolnych. Normy
glukozy na czczo wynosi:
- prawidłowa glikemia na czczo: 70-99 mg/dl (3,9-5,5 mmol/l)
- nieprawidłowa tolerancja glukozy (dawniej stan przedcukrzycowy) na czczo: 100-125
mg/dl
- cukrzyca: stężenie glukozy na czczo ≥ 126 mg/dl
W przypadku pomiaru cukru w ciągu dnia, wartości nie powinny przekraczać 200
mg/dl bez względu na odstęp od posiłku.
Poziom glukozy we krwi po posiłku:
Normy glukozy na czczo i po posiłku są zupełnie różne. Spożycie posiłku znacznie podnosi
poziom cukru we krwi. U zdrowej osoby w żadnym momencie nie powinien od przekraczać
200 mg/dl. Po 2 godzinach od jedzenia nie powinien przekraczać 140 mg/dl. Normy poziomu
glikemii przygodnej (badanej w dowolnym momencie dnia) są następujące:
- prawidłowa glikemia przygodna <200 mg/dl (11,1 mmol/l)
- cukrzyca ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l)

Poziom glukozy we krwi na czczo:

- Norma cukru na czczo (odstęp pomiędzy ostatnim posiłkiem a pobraniem krwi do
badania 8-14 godzin) wynosi od 70 do 99 mg/dl. Jeżeli stężenie jest większe, ale nie
przekracza 125 mg/dl opisuje się to jako nieprawidłowa tolerancja glukozy. Stan ten
jest odwracalny przy wprowadzeniu odpowiednich zmian w stylu życia takich jak
regularna aktywność fizyczna, dieta z ograniczeniem cukrów prostych i unormowanie
masy ciała.

Hipoglikemia- spadek poziomu glukozy na czczo we krwi poniżej normy (70 mg/dl). Jej
przyczyn może być wiele - niekontrolowana cukrzyca (w tym np. podanie zbyt dużej dawki
insuliny), głodzenie, niedożywienie, bardzo intensywny wysiłek fizyczny, a czasami także
spożycie dużej ilości alkoholu. W niektórych przypadkach spowodowana jest poważną
jednostką chorobową np. niewydolnością wątroby, kory nadnerczy, chorób nerek lub
niektórych nowotworów np. guzem wydzielającym insulinę (insulinoma). Drastyczny spadek
poziomu cukru jest niebezpieczny. Może objawiać się osłabieniem, bólami i zawrotami
głowy, nudnościami, silnym uczuciem głodu oraz przyspieszeniem czynności serca. Ten stan
jest szczególnie niebezpieczny u osób z cukrzycą. Stanowi ryzyko wystąpienia drgawek,
zaburzeń oddychania, a nawet śpiączki.

Hiperglikemia- Pierwszą myślą, która się nasuwa gdy pacjent ma wysoki poziom glukozy
we krwi jest podejrzenie cukrzycy. Nie musi to jednak oznaczać tej choroby. Podwyższony
poziom cukru we krwi może być także wynikiem silnego stresu, ostrych zespołów
wieńcowych, udaru mózgu, rozległych infekcji, operacji kardiochirurgicznych czy zaburzeń
hormonalnych - podwyższonego stężenia m.in. kortyzolu, noradrenaliny, adrenaliny,
hormonu wzrostu, glukagonu.

Badanie poziomu cukru na czczo jest podstawą diagnostyki zaburzeń gospodarki

węglowodanowej, w tym cukrzycy. Do badania pobierana jest krew żylna, tak jak do
standardowej morfologii. Aby wynik był wiarygodny przed pobraniem krwi powinno
upłynąć 8-14 godzin od ostatniego posiłku.

Doustny test tolerancji glukozy (OGTT)

Test OGTT (ang. oral glucose tolerance test) składa się w trzech etapów. Pierwszym jest
pobranie krwi żylnej i oznaczenie stężenia glukozy na czczo. Odstęp od ostatniego posiłku
powinien wynosić przynajmniej 8 godzin. Następnie pije się specjalny płyn - 75 g glukozy
rozpuszczonej w 300 ml wody. Czas na wypicie płynu nie powinien przekraczać 5 minut. Po
2 godzinach od wypicia roztworu ponownie następuje badanie poziomu cukru we krwi
żylnej. W trakcie oczekiwania na drugie pobranie krwi nie wolno nic pić, jeść, palić
papierosów oraz podejmować się aktywności fizycznej. Aby wynik testu był miarodajny, na
kilka dni przed badaniem nie należy robić drastycznych zmian w sposobie odżywiania, w
szczególności rozpoczynać diety niskowęglowodanowej. Przeciwwskazaniem do wykonania
badania są ostre infekcje oraz gorączka. Interpretacja wyników wygląda następująco :
Glikemia w 120 minucie doustnego testu tolerancji glukozy:
- prawidłowa tolerancja glukozy: <140 mg/dl (<7,8 mmol/l)
- cukrzyca: ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l)
Doustny test tolerancji glukozy jest rutynowo wykonywany u kobiet w 2 trymestrze ciąży,
pomiędzy 24 a 28 tygodniem ciąży, jako badanie przesiewowe pod kątem cukrzycy ciążowej.

Badanie stężenia glukozy we krwi a hemoglobina glikowana:

Odsetek hemoglobiny glikowanej, opisywany w badaniach skrótem HbA1c, wykorzystywany
jest m.in. w celu oceny wyrównania cukrzycy. O ile na pomiar stężenia glukozy we krwi
mają wpływ czynniki takie jak dieta z ostatniego dnia, o tyle w przypadku hemoglobiny
glikowanej odzwierciedlone zostaje stężenie cukru we krwi z ostatnich 3 miesięcy. Odsetek
HbA1c jest tym większy, im większy był poziom glukozy we krwi żylnej w ciągu ostatnich 3
miesięcy. HbA1c nie jest wykorzystywane powszechnie do rozpoznania cukrzycy, lecz
głównie do monitorowania jej leczenia. U osoby zdrowej powinien wynosić około 5%.
Natomiast w przypadku cukrzycy, o dobrej kontroli choroby świadczą wyniki poniżej 6,5%.