Dieta w chorobach nerek

mgr Monika Kroenke

Zakład Biochemii
I Żywienia
 Choroby nerek wymagające leczenia
dietetycznego
● zespół nerczycowy,
● ostra niewydolność nerek,
● przewlekła niewydolność nerek,
● skaza moczanowa,
● ostre kłębuszkowe zapalenie nerek,
● nefropatia cukrzycowa
● przeszczep nerki
● odmiedniczkowe zapalenie nerki
● kamica nerkowa
 Rola nerek
● Wydalanie toksycznych produktów przemiany azotowej-
mocznika, kreatyniny i innych substancji
● Regulowaniu gospodarki wodno-elektrolitowej ( składu płynów
ustrojowych i ich objętości)
● Utrzymywanie równowagii kwasowo-zasadowej
● Kształtowanie prawidłowego ciśnienia
● Syntezie aktywnej formy witaminy D , która zwiększa
wchłanianie wapnia,
● Wytwarzanie hormonu- erytropoetyny , odgrywającej ważną
rolę w syntezie krwinek czerwonych
 Zespół nerczycowy
Występowanie :

● białkomoczu przewyższającego 3,5 g na dobę lub 50 mg/kg masy

ciała ,
● hipoalbuminemii i obrzęków,
● zwykle także hiperlipidemii i lipidurii.

Z powodu znacznej utraty białka przez przewód pokarmowy a także z

moczem oraz zmniejszoną syntezę białka w wątrobie zalecane jest jego
spożywanie w zwiększonych ilościach nawet do 2g/kg m.c. na dobę.

Przy ciężkiej hiponatremii z obrzękami i przesiękami do jam ciała,

korzystne może być wprowadzenie wlewó dożylnych
 Ile białka dziennie należy przyjmować ?
Dzienne zapotrzebowanie wynosi 0,8-1,0 g wysokowartościowego białka na 1 kg
m.c.

W zespole nerczycowym podstawową ilość białka zwiększamy o jego dobową

utratę z moczem. Dodatkowo 0,5 g białka pokarmowego na każdy 1 g traconego z
moczem.

Gdy stężenie albumin w moczu <20 g/l , spożycie białka powinno zostać
zwiększone do 1,5-2,0 g/kg m.c. na dobę.
 Dieta w zespole nerczycowym
● niskobiałkowa- zmniejsza wydalanie białka z moczem oraz przyczynia
się do wzrostu albumin w surowicy. Połączenie tej diety z inhibitorem
enzymu konwertazy angiotensyny lub sartanem silniej zmniejsza
wydalanie białka z moczem.
● ubogotłuszczowa- z powodu hiperlipidemii występującej w zespole
nerczycowym. Nasycone kwasy tłuszczowe powinny być ograniczone do
10% ogólnej wartości energetycznej, a spożycie cholesterolu nie
powinno przekraczać 300 mg/dobę. Wskazane jest spożywanie olejów
rybich.
● bilans wodny i diety ubogosodowej- do 2,5-5,0 g NaCl/dobę.
Stosowanie kortykosteroidów i diuretyków pętlowych powinno być
połączone z uzupełnianiem potasu (sprzyja temu spożywanie warzyw i
owoców)

Dieta oparta na białku sojowym nie jest zalecana chorym z zespołem nerczycowym,
ponieważ wyniki badań dotyczące skuteczności nie są jednoznaczne.
Ostra niewydolność nerek
W badaniach biochemicznych na skutek zaburzeń metabolicznych
stwierdza się:

● hiperkatabolizm białka przy zdecydowanie ujemnym bilansie azotowym;

● hiperglikemię współistniejącą z insulinoopornością i ze zwiększeniem
glukoneogenezy;
● upośledzenie lipolizy - zmniejszony metabolizm tłuszczu, w wyniku którego
dochodzi do podwyższonego stężenia w surowicy krwi: cholesterolu
całkowitego, lipoprotein LDL, triglicerydów i zmniejszenia lipoprotein HDL;
● hiperwitaminozę witaminy A, zmniejszenie stężenia witaminy E; stężenie
witaminy D jest różne;
● zaburzenia elektrolitowe- podwyższone stężenie w surowicy fosforu, potasu,
zmniejszone wapnia i pierwiastków śladowych;
 Zalecenia żywieniowe
● O tym jakie ma być żywienie decyduje: stan odżywienia,
choroba podstawowa lub współistniejąca, nasilenie
katabolizmu i stopień upośledzenia czynności nerek.
● W planowaniu diety bierzemy pod uwagę: masę ciała, bilans
wodny, stężenie elektrolitów we krwi.
● Na podstawie białek (albuminy, transferrytyna, prealbuminy)
ocenia się zarówno niedożywienie jak i nasilenie ostrej fazy
niewydolności nerek.
● Jeśli choroba przebiega bez powikłań - zapotrzebowanie
25kcal/kg mc; natomiast jeśli występują powikłania
zapotrzebowanie wzrasta do 35-50kcal/kg mc.
● Dieta powinna być niskobiałkowa aby nie nasilać mocznicy. Chorzy niedializowani
● 0,8-0,6 g/kg mc w 3-4 stadium,
● 0,4 g/kg mc w 5 stadium,
● a chorzy dializowani:
● Hemodializowani 1,0-1,2 g/ kg mc
● Dializowani otrzewnowo 1,2-1,3 g/kg mc
● W okresie stosowania diety niskobiałkowej należy dbać o dostarczanie aminokwasów niezbędnych,
aby zapobiec stratum własnych białek chorego. Przy dietach niedoborowych w białko warto rozważyć
zastosowanie suplementacji ketoanalogami aminokwasów, zwłaszcza w sytuacjach gdy obserwujemy
zmniejszanie się stężenia albumin w surowicy.
Przykład jadłospisu w okresie skąpomoczu i bezmoczu dla
chorego niedializowanego.

I ŚNIADANIE : kleik z kaszy jęczmiennej, z masłem i cukrem; pieczywo

niskobiałkowe niskosodowe z miękką margaryną; ser twarogowy chudy;

II ŚNIADANIE: kasza jęczmienna z masłem; herbata słodzona;

OBIAD: ryż ze śmietaną i cukrem, herbata ziołowa słodzona;

KOLACJA: kleik z płatków owsianych z masłem, słodzony; pieczywo niskobiałkowe,

niskosodowe z margaryną miękką; ser twarogowy chudy;
 Przewlekła niewydolność nerek

Nerki tracą zdolność do:

● oczyszczania organizmu z toksycznych produktów przemiany materii;
● wydalania wody;
● kontroli stałości środowiska wewnętrznego-homeostazy:
- wydalania fosforu, sodu, potasu;
- utrzymania równowagi kwasowo-zasadowej, wodno-elektrolitowej;
- regulowania ciśnienia krwi;
- wydzielania erytropoetyny, która pobudza szpik kostny do wytwarzania
erytrocytów;
- wytwarzania aktywnej formy witaminy D, co zmniejsza wchłanianie wapnia;
 Zalecenia żywieniowe dla pacjentów z przewlekłą niewydolnością
nerek
BIAŁKO
● Podstawą diety jest ograniczenie białka. Dieta z nadmierną ilością białka
działa niekorzystnie, ponieważ z metabolizmu tego składnika powstaje
mocznik i kreatynina. Związki te nie są wydalane przez nerki, gromadzą
się w organizmie człowieka i prowadzą do toksemii.

● Podawane białko powinno być pełnowartościowe, z produktów takich jak:

chude mięso, mleko, sery twarogowe, białko jaj. Ograniczyć należy
natomiast produkty białkowe obfitujące w fosfor: podroby, sery żółte, sery
topione, sery typu feta, żółtka jaj, śledzie, drobne ryby zjadane z ośćmi.
 TŁUSZCZE
● Ilość energii dostarczanej z tłuszczu nie
powinna przewyższać 25-35% całkwoitego
zapotrzebowania energetycznego. Przeważać
jednak powinny tłuszcze roślinne oraz z ryb,
ponieważ u chorych z przewlekłą
niewydolnością nerek obserwuje się
zaburzenia przemiany lipidowej - wzrost
stężenia triglicerydów, cholesterolu i wolnych WĘGLOWODANY
kwasów tłuszczowych.

● Węglowodany uzupełniają wartość energetyczną

diety. Węglowodany łatwo przyswajalne - cukry
proste - nie powinny dostarczać więcej niż 10%
ogólnej ilości energii.
 SÓD
● Spożycie soli w niewydolności nerek zależy od wysokości
ciśnienia tętniczego i strat soli z moczem. W
niewyrównanej niewydolności spożycie sodu powinno
być ograniczone natomiast w wyrównanej niewydolności
nerek, gdy nie stwierdza się nadciśnienia tętniczego
ograniczenie sodu nie jest wymagane. Ograniczenie soli
wprowadza się od 4 stadium niewydolności nerek. POTAS
● Chorzy mogą spożywać produkty zawierające potas bez
ograniczeń do momentu nieprzekraczania stężenia potasu
we krwi ponad 5 mmol/l.

● Pogarszanie się czynności nerek wymaga zmniejszenia

podaży potasu w diecie. Zmniejszenie ilości soli
mineralnych w diecie można uzyskać dzięki odpowiedniej
obróbce produktów: moczenie->zmiana wody->
gotowanie
 Żywienie w nefropatii cukrzycowej
W tej diecie ważna jest podstawowa choroba, czyli cukrzyca oraz stopień
upośledzenia funkcjonowania nerek. Im większa niewydolność nerek, tym
trudniejsza przyswajalność niektórych składników. Dotyczą ilości
spożywanego białka, soli potasowych, chlorku sodu, objętości płynów.
 Zalecenia żywieniowe

* ograniczenie ilości chlorku sodu

* ograniczyć fosfor i potas
* podawanie mniejszej ilości białka
* odpowiednia objętość przyjmowanych płynów
* tłuszcze nie powinny przekraczać 30 % dobowego zapotrzebowania
Ostre kłębuszkowe zapalenie nerek
Jest to choroba o podłożu immunologicznym. Poprzedzone jest zakażeniem
paciorkowcami, wywołującymi np. anginę, zapalenie gardła, ropne zakażenie
skóry, płonicę.
Po zakażeniu powstałe przeciwciała uszkadzają naczynia włosowate kłębuszków
nerkowych i po 2 - 3 tygodniach rozwija się proces zapalny w nerkach. W
uszkodzonych kłębuszkach dochodzi do zwiększonej przepuszczalności ich błony
filtracyjnej dla białek i krwinek czerwonych.
 Zalecenia żywieniowe
W tej chorobie stosuje się dietę odciążającą chory narząd. Leczenie dotyczy głównie ograniczenia podaży soli
z uwagi na występujące nadciśnienie i obrzęki.
W przypadku skąpomoczu płyny podaje się w ilości proporcjonalnej do oddawanego moczu.
Z diety należy wykluczyć produkty białkowe ( mięso, wędliny, sery, jaja), ponieważ duże stężenie białka nasila
proces jego filtracji i może uszkodzić nerki.
Zaleca się ograniczenie mleka oraz produktów bogatych w potas i fosfor.

Wskazana dieta węglowodanowo - tłuszczowa, z bardzo mała ilością soli, z ograniczoną ilością płynów.
 Przewlekłe kłębuszkowe zapalenie
nerek
Jest konsekwencją niewyleczenia ostrego
kłębuszkowego zapalenia nerek, a częściej
rozwija się samoistnie. Początek choroby
łagodny, czasem skryty, nieraz trwa wiele
lat. Dochodzi do zeszkliwienia i zaniku
kłębuszków nerkowych. W miejscu
kłębuszków rozrasta się tkanka łączna, co
prowadzi do powstania mocznicy.
 Zalecenia żywieniowe
Postępowanie żywieniowe będzie zależeć od:
* dobowego bilansu płynów
*stężenia mocznika w surowicy krwi (norma 2,5 - 6,7 mmol/l)
*stęzenia kreatyniny w surowicy krwi (norma 60 - 120 umol/l)

W diecie powinno się ograniczyć lub wykluczyć sól, ograniczyć

spożywanie białka. Mięso, podroby, ryby nie są zalecane w dużych
ilościach ze względu na zawartość białka, fosforu.
Pożądane są na przykład produkty alkalizujące mocz do których należą
warzywa i owoce.
Dieta powinna być łatwo strawna.
 Żywienie po przeszczepie nerki
Przeszczepienie nerki uwalnia od ograniczeń białka, potasu,
fosforu. Na stan odżywiania ma wówczas wpływ podawany
hormon kory nadnerczy-enkorton. Prowadzi on do zatrzymywania
w organizmie sodu, do obrzęków i nadciśnienia, utraty potasu I
fosforanów, zaburzeń metabolizmu tłuszczów i cukrów. W wyniku
tego prowadzi do otyłości i cukrzycy. Ponadto hormon ten
pobudza łaknienie, co również może przyczynić się do nadwagi.
Zaostrza także dolegliwości żołądkowe u chorych z chorobą
wrzodową.

•Dieta po przeszczepie nerki pod względem zawartości białka nie

różni się od diety osób zdrowych.

Z żywienia wykluczyć należy używki oraz ostre przyprawy,

drażniące przewód pokarmowy.
KAMICA NERKOWA(urolithiasis)
Przyczyny:
● duże stężenie w moczu: wapnia,
fosforanów, szczawianów, cystyny,
kwasu moczowego
● duże lub zbyt małe stężenie jonów
wodorowych(pH) w moczu,
zmniejszające rozpuszczalność
niektóych składników mocz
● niedobór magnzeu, cytrynianów
● zbyt mała ilość płynów w diecie lub
nadmierna ich utrata
● przewlekłe zakażenie
ukł.moczowego
Objawy:
silny ból w okolicy lędźwiowej, kolka
nerkowa, wodonercze, odmiedniczkowe
zapalenie nerek, czasem krew w moczu
Ze wzg na skład złogów wyróżnia się
różne postacie kamicy nerkowej:
➔ szczawianowo-wapniowa
➔ fosforanowo-wapniowa
➔ moczanowa
➔ fosforanowo-magnezowo-amonowa
➔ cystynowa
➔ ksantynową
Kamica fosforanowo- wapniowa
Produkty przeciwwskazane:
Produkty zalecane:
● alkaliczne wody mineralne
● nasiona roślin strączkowych
● szpinak, szczaw, rabarbar
● czekolada, kakao
● herbata mocna, kawa naturalna
● przyprawy z glutaminianem sodu
● przetwory solne
❖ duże ilości płynów
❖ mięso, ryby, pieczywo
❖ gruboziarniste kasze, makarony
❖ masło
❖ miód
❖ soki i owoce cytrusowe

Produkty dozwolone w ograniczonych

ilościach:

● ziemniaki, pozostałe warzywa

● owoce
● mleko, jajka
Dziękuję