ТЕМА: Вулкани и Земјотреси -

катастрофални природни
појави
 ЗЕМЈОТРЕСИ
Земјотрес е природна појава, којашто е резултат на
тектонските плочи, движењето на Земјината кора, при
што се ослободува голема енергија што води до
потресување на земјата.
Земјотресот се манифестира со потрес или дислокација на Земјиното тло.
 Јачина на земјотресот
Јачината на потресот зависи од повеќе фактори:
• количината на ослободената енергија,
• длабочината на хипоцентарот,
• оддалеченоста од епицентарот и составот на Земјината кора.
Јачината на земјотресот се изразува со помош на две скали:

• Меркали-Канкани-Сибергова скала, попозната како Меркалиева

скала, којашто има 12 степени и се темели врз разорноста и
последиците од земјотресот.
• Постои и Рихтерова скала, којашто има магнитут од 0 до 9 степени
и се темели врз јачината на енергијата што се ослободува при
потресот.
Науката што се занимава со изучување на земјотреси се вика
сеизмологија, но и покрај големиот напредок во
технологијата, и денес е многу тешко да се предвиди
земјотресот и неговите последици.

Направата со која што се мери земјотресот се вика сеизмограф.

 Видови земјотреси
Постојат повеќе видови земјотреси меѓу кои најчести се:
• тектонските потреси кои што се најсилни и најразрушувачки
• вулкански земјотреси коишто се послаби и настануваат при ерупција на
вулкан, и
• одронски земјотреси кои настануваат при пропаѓање на земјиштето.
Иако поретко, земјотреси може да предизвика и паѓањето на метеорит.
Таков случај имало во Сибир во 1908 година и во околината на Владивосток
во 1947 година.
 Земјотресот се случува во внатрешноста на Земјата и тоа место се
вика жариште.
• Точката во земјата каде што се настанува земјотресот се вика хипоцентар, а
местото каде што најсилно се чувствува се вика епицентар.

Земјотресот се шири во бранови. Според брзината на ширење се делат на

примарни и секундарни бранови. Правецот на ширење на земјотресите може
да биде хоризонтален и вертикален. Земјотресите се важен фактор во
формирањето на релјефот на Земјата, но може да нанесат и катастрофални
последици.
 Ефекти од земјотреси
•  Тресење и пукање на земјата
Тресењето и пукањето на земјата се главните ефекти создадени од земјотресите,главно
резултирајќи во повеќе или помалку сериозни оштетувања на згради и други цврсти градби.
Пукањето на земјата е видливо кршење и поместување на површината на Земјата долж линијата на
раседот,кој може да биде од редот од неколку метри од големите земјотреси.Пукањето на земјата
е голем ризик за големите инжинерски градби како брани,мостови и нуклеарни централи и бара
внимателно пронаоѓање на постоечките раседи,за да се открие секој оној кој најверојатно ќе се
пробие на површината на земјата во рамките на активноста на структурата.

• Лизгање на земјиштето и лавини

Земјотресите,заедно со силните
бури,вулканска активност,крајбрежен напад од
бранови и шумски пожари можат да произведат
нестабилност која доведува до лизгање на
земјиштето,голема геолошка опасност.Опасноста од
лизгањето на земјиштето може да биде присутна
додека службите за итни случаи се обидуваат да
спасуваат.

• Пожари
Земјотресите можат да предизвикаат
пожари со оштетување на електрична енергија или на
гасни линии.Во случај на пукање на водоводна цефка
и губење на притисок,може да биде тешко да се запре
ширењето на пожарот откако е веќе започнат.На
пример,повеќето смртни случаи во земјотресот во Сан
Франциско во 1906г. биле предизвикани од пожар
отколку од земјотрес.
 Ефекти од земјотреси
• Цунами
Цунами е долга бранова должина,долготрајни морски бранови произлезени од ненадејно и
стрмно движење на големи количини на вода.На отворено море,растојанието помеѓу
врвовите на бранот може да надмине 100км(62милји),а периодите на бранот можат да
варираат од 5 минути до еден час.Како цунамито патува 600-800км на час(373-497милји на
час),зависи од длабочината на водата.Големите бранови произведени од земјотрес или од
подводно лизгање на земјиштето можат да пустошат во близина на крајбрежните области во
дел од минутите.Цунамито може исто така да патува илјадници километри низ отворен
океан и да опустошува по далечните брегови многу часови по земјотресот кој ги создава.
Вообичаено,земјотресите со јачина под 7.5° според Рихтеровата скала не предизвикуваат
цунами,иако некои такви примери биле забележани.Најубиствените цунами се
предизвикани од земјотреси со јачина од 7.5° или повеќе.
 Ефекти од земјотреси
• Поплави
Поплава е излевање на некоја количина на вода која го достигнува земјиштето.Поплавите најчесто
се случуваат кога обемот на водата,во маса од вода,како на пример река или езеро,го надминува
вкупниот капацитет на создавањето,и како резултат на тоа дел од водата истекува надвор од
нормалата.Сепак,поплавите може да бидат секундарни ефекти од земјотресите,ако браните се
уништени.Земјотресите можат да предизвикаат излевање на реките од браните кои се одронуваат
и предизвикуваат поплави. Земјиштето под Сареското Езеро во Таџикистан е во опасност од
катастрофални поплави ако одронетата брана формирана од земјотресот,позната како брана
Усои,падне за време на идниот земјотрес.Влијателните предвидувања укажуваат на тоа дека
поплавата може да погоди приближно 5 милиони луѓе.
• Човечки влијанија
Земјотресот може да предизвика повреди и губење на живот,штета на мост и пат,штета на општ
имот(кој може или не може да биде осигурително покриен),уривање или дестабилизација(водејќи
кон иден колапс) на градбите.Последицата може да донесе болест,недостаток на основни
потреби,како и повисоки премии за осигурување.
Годишно на Земјата се регистрираат околу 80,000 земјотреси или по 9 на
секој час.
 ВУЛКАНИ
Вулкан е отвор или пукнатина во Земјината кора низ кои на површината избива
магма како лава.

Од вулканите излегуваат вжештени гасови, водна пареа, пепел,

песок, чад и вжештени парчиња од карпи. Исфрлувањето на овие гасови од
Земјината внатрешност се вика ерупција.
Вулканот настанува како последица на високите температури и големиот
притисок врз магмата во огништето на вулканот што го врши Земјината
тежа. Вулканите имаат важна улога во формирањето на релјефот на
Земјата.
Со нивната активност се создаваат формите на вулкански релјеф: купа,
плато, лавичен поток, кратер и слично. Купите претставуваат планини
повисоки од 5000 метри.
 СТРОМБОЛИ, Италија е вукански остров наречен
"Lighthouse of the Mediterranean“
“Куќата на светлината во Медитеранот“

Височина : 926 m
Местоположба: Липарските Острови, Италија
Тип: Правилен конус
Последна ерупција: Фебруари и Март 2007
 Стромболиски тип:

- Не многу јаки експлозии:

исфрла гасови, водена пареа,
вулкански пепел и цврсти
материјали.

- лавата е во состојба на вриење,

ритмички се издигнува до
површината на кратерот на
секои половина час.
- лавата ретко се излева .
- создаваат приближно правилен
конус.
- континуирана активност повеќе
од 2000 години                                   

October 1997
La Fossa Cone, Vulcano
Липари е висок околу 2000 m над морето

ВУЛКАНО, Италија – вулкански остров наречен според богот на огнот од

подземниот свет

Местоположба: Липарските Острови, Италија

Последна ерупција: Од 1888 до 1890 год.
 Вулканолошки тип:
-Густа лава која се одликува со
бавно движење, се лади во
каналот и го затвара кратерот
“чеп“

Гасови - Под чепот се собираат гасови и

водена пареа кои
предизвикуваат експлозија

- Експлозиите се многу силни , со

многу пепел, чад, гасови и
цврсти парчиња.

The Crater
Гасови Гасови

Сулфур Сулфур
9.800 метар од дното на морето
Хавајски тип:

- Мирни ерупции
- Нема силни
експлозии
- Излевања на лава
- Високи и широки
кратери
- Лавични езера
- Лавични потоци
Хавајските вулкани се наоѓаат на Хавајските
Острови;
Мауна Лоа, Мауна Кеа и Кила Уеа
МАУНА ЛОА МАУНА КЕА

4206 meters
1984 eruption 4321 м
 Везув, Италија – единствен активен вулкан на копнениот дел на
Европа

Големина: Должина 1281 м, длабочина на кратерот 30 м

Местоположба: Италија, Апенинскиот Полуостров, во
близина на Неапол
Последна ерупција: 1944 година
Вулканолошки тип:
- Чести ерупции и експлозии
- густи облаци од чад, пепел,
водена пареа и гасови
- кондензирање на водената
пара која се меша со пепелта
и правот се претвара во
вжештена кашеста материја
која паѓа околу вулканот
- излевање на многу жешка
лава
Најпознатата ерупција се случила 79 год. Кога се уништени големите
градови : Помпеја, Херкуланум и Стабије.
ПОМПЕЈА
Сулфатара Сулфатара
Гејзер

Сулфатара Сулфатара Сулфатара

 Географска разместеност на вулканите

1. Подрачјето околу Тихиот Океан се нарекува “ОГНЕН ПАЦИФИЧКИ ПОЈАС“ или

“ОГНЕН ПРСТЕН“, бидејќи на неговите брегови се наоѓаат многу силни .
- Највисокиот вулкан на светот се наоѓа во овој прстен Ohos(Ojos) del Salado на
Андите, на границата од Аргентина и Чиле, со височина од 6887 .
- Најсилната ерупција во поновото историско време се смета дека на вулканот
Тамбора во Индонезија во 1815 година.

2. Крајбрежните делови на Средоземното Море

- Етна, Вулкано, Стромболи, Везув и др

3. Просторот на Источна Африка

- Килиманџаро, Кенија и др

Според Смитсоновиот институт во последните 10 000 години над

површината имало активни 1511 вулкани, но за 539 вулкани постојат
историски записи за барем една или две поголеми вулкански ерупции.