ЦУНАМИ

НАСТАВНИК: ВИОЛЕТА ТОДОРОВСКА

УЧЕНИК: ДАВИД ПОПЧЕВСКИ VIII Б
 Што е цунами?
 Цунами се големи океански бранови генерирани од големи земјотреси под
дното на океанот или големи лизгање на земјиштето во океанот.
 Цунамито предизвикано од блиските земјотреси може да достигне брег за
неколку минути. Кога брановите влегуваат во плитка вода, може да се
издигнат на неколку стапки или, во ретки случаи, десетици метри, да го
напаѓаат брегот со уништувачка сила. Луѓето на плажа или во пониските
крајбрежни области треба да бидат свесни дека цунамито може да пристигне за
неколку минути по силниот земјотрес.
 Периодот на опасност од цунами може да продолжи и по неколку часа по
големиот земјотрес. Цунами исто така може да бидат генерирани од многу
големи земјотреси далеку во други делови на океанот.

        Може да се формира и со свлечиште, вулканска ерупција
или метеорит.
 Брановите на цунами можат да бидат долги илјадници километри
и подеднакво широки. Исто така, длабоко во океанот, брановите
можат да патуваат брзо како авион, достигнувајќи 600 милји на
час (скоро илјада километри на час) и, по достигнувањето на
брегот, создаваат бранови повеќе од 30 метри.
 Брановите на цунами не добиваат висина се додека не се
приближат до крајбрежјето. Поради оваа причина, бродовите кои
работат на отворено море не можат да забележат цунами, бидејќи
брановите се едвај високи.
 Иако не сите цунами предизвикуваат штета, сите тие се
потенцијално опасни, бидејќи бранот започнува на 12
инчи, брановите произведени од подводниот земјотрес можат
да бидат високи 100 стапки тие се шират во сите правци и кога
ќе стигнат до крајбрежјето добиваат висина.
 Кога ќе се случи земјотресот, колку време им треба на брановите
да стигнат до брегот? Па, ова зависи од типот на цунами. Постојат
два вида:
 Првиот, т.н. „локален“ или „близу епицентарот“ што може да се
формира од земјотреси во околината и на кои им требаат само
неколку минути за да стигнат до крајбрежјето.
 Вториот вид цунами е „далечен епицентар“ и е предизвикан од
земјотрес што се случи стотици милји далеку и може да трае од
три до 22 часот за да стигнат до крајбрежните области.
ПОСЛЕДИЦИ ОД ЦУНАМИ
Кога цунамито доаѓа на брегот, тоа може да предизвика голема
загуба на живот и имотна штета. Цунами може да патуваат
возводно во крајбрежните устија и реки, со оштетување на бранови
кои се протегаат подалеку во внатрешноста од непосредното
крајбрежје. Цунами може да се појави во текот на секоја сезона во
годината и во секое време, дење или ноќе.
Меѓутоа, ниедно предупредување нема да им ги спаси животите на
оние на кои им е потребно итна евакуација од плажите, велат
експертите. Понекогаш не ни можат да се предупредат луѓето во
оддалечените крајбрежни области, што претставува најголем
проблем на овие нови системи. Или пак, регионалните центри, како
и луѓето во оддалечените крајбрежни области, едноставно сметаат
дека земјотресот не е доволно силен за да предизвика цунами, и
секако, грешат.
Цунамито предизвикано од земјотрес се’ уште останува голем
предизвик за научниците. Целта, во моментов, им е да го намалат
тој еден час за анализирање на податоците на само пет минути, што
подразбира изградба на сеизмичка мрежа, добивање на побрз
одговор од мерачите на морското ниво и забрзување на
компјутерското предвидување.
ПРЕДУПРЕДУВАЊЕ ЗА ЦУНАМИ
Системот за предупредување од цунами во Индискиот Океан вклучува повеќе од 140 сеизмометри, околу 100
мерачи на морското ниво и неколку пловци кои детектираат дали земјотресите предизвикале цунами. Регионални
центри за алармирање се изградени во Австралија, Индија и Индонезија кои ги анализираат податоците еден час по
земјотресот и ги предупредуваат владите да преземат мерки и да ги предупредат граѓаните.
Како дел од меѓународните напори за зачувување на животите и заштитата на сопственоста, Националната
метеоролошка служба на Националната океанска и атмосферска служба работи на два центри за предупредување за
цунами: Центарот за предупредување за цунами во западниот брег / Алјаска (WC / ATWC) во Палмер, Алјаска и
Пацифички Центар за предупредување за цунами (PTWC) во Ева Бич, Хаваи.
WC / ATWC служи како регионален предупредувачки центар за цунами за Алјаска, Британска Колумбија, Вашингтон,
Орегон и Калифорнија. PTWC служи како регионален Центар за предупредување за цунами за Хаваи и како национален
/ меѓународен центар за предупредување за цунами кои претставуваат опасност во целиот Пацифик.
Некои области, како што се Хаваи, имаат сирени на граѓанската одбрана. Вклучете го радиото или телевизорот на било
која станица кога звучи звучна сирена и слушајте информации за итни случаи и упатства. Мапите на областите за
поплаване на цунами и маршрутите за евакуација може да се најдат во предниот дел на локалните телефонски книги во
делот за подготвеност за катастрофи.
Предупредувањата за цунами се емитуваат на локалните радио и телевизиски станици и на NOAA Weather Radio.
NOAA Weather Radio е главното предупредување и критичкиот систем за доставување информации на Националната
метеоролошка служба (NWS).

 ЦУНАМИТО ВО ЈАПОНИЈА
 На 11 март во 05 часот и 46 минути, Јапонија ја погоди еден од најсилните земјотреси
досега. Овој земјотрес со јачина од 8,9 степени по Рихтер, со епицентар на 380 km
североисточно од Токио, е петти по јачина земјотрес во светот од 1900 година до
денес. Земјотресот предизвика цунами високо над 10 m, кое ги погоди
североисточните брегови на Јапонија, поточно областа Фукушима. Земјотресот и
цунамито предизвикаа голем број на жртви и огромна материјална штета.
Исто така предизика хаварија на комплексот нуклеарни електрани Фукушима сместени на
крајбрежјето на главниот град на оваа област Минамисоми, чиј епилог уште не се знае.
Зошто се случи ова? Јапонија е земја која има долга историја на земјотреси и цунами и важи за водечка
земја во смисла на обезбедување од последиците од овие појави. Јапонија има едни од најстрогите (ако
не и најстроги) нормативи за градење. Има развиен систем на предупредување како од земјотреси така
и од појава на цунами. Има изградено голем број на заштитни објекти за заштита од цунами и сл.
Немам подетални податоци за градбата на нивните нуклеарни електрани, но знаејќи го нивниот начин
на работа можеме да претпоставиме дека се изградени со најдобрата можна технологија. Дури и
самиот збор "цунами" е од јапонско потекло. Зошто се случи ова? Поради три фактори на катастрофата
во Јапонија, т.е. земјотресот, цунамито и нуклеарните електрани.
 ЗАКЛУЧОК
 Цунамито обично има појава на брзо поплавување и брзо Цунамито често се најструктурни во заливи и пристаништа, не само
повлекување на поплавите. Тие можат да бидат слични на циклусот на поради брановите, туку поради насилните струи што ги создаваат во
плима што се случуваат над 10 до 60 минути наместо 12 часа. локалните водни патишта. Цунамите се најмалку деструктивни во
Понекогаш, цунамите можат да формираат ѕидови од вода, познати длабоките, отворени океански води.
како цунамиски дупки, кога брановите се доволно високи и
конфигурацијата на крајбрежјето е соодветна.
 Цунами е серија на бранови. Често почетниот бран не е најголем.
Најголемиот бран може да се случи неколку часа по започнувањето на
почетната активност на приморска локација. Исто така може да има
повеќе од една серија на цунамиски бранови, ако многу голем
земјотрес предизвикува локални лизгање на земјиштето. Во 1964
година, градот Seward, Аљаска, беше уништен најпрво од страна на
локални цунами предизвикани од подморници од земјотреси што
резултираа од земјотресот, а потоа и од главниот цунами на
земјотресот. Локалните цунами почнаа дури и кога луѓето сè уште
доживуваа тресење. Главниот цунами, активиран на местото на
земјотресот, не пристигна неколку часа.