KARABÜK ÜNİVERSİTESİ

METALÜRJİ VE MALZEME MÜHENDİSLİĞİ

Yüksek Fırın Prosesi

ve
Ellingham Diyagramı

Arş. Gör. Sait ÖZÇELİK

Malzeme Yüksek Mühendisi
Demir ve Çelik Üretimi
 Çelik üretimi entegre
ve yarı entegre olmak
üzere iki üretim tipi
üzerine şekillenmiştir.
 Entegre tesisler
topraktan çıkarılan
cevherin redüklenerek
sıvı ham demire ve
çeliğe dönüştüğü
sistemlerdir.
 Yarı entegre tesisler
kullanılmış çelik
hurdalarının elektrik
akımıyla
ergitilmeisyle çelik
üreten sistemlerdir.
Demir ve Çelik Üretimi
 Yüksek Fırın ve Ekipmnaları
 Yüksek Fırın; oksitli cevherlerin redüksiyon prensibine göre metalürjik koktan
elde edilen CO ile reaksiyona girmesiyle sıvı ham demire dönüştüğü prosestir.
 Redüksiyon; «+» değerliğe sahip metallerin elementel hale dönüşmesidir.
 Yüksek fırın prosesin temel ürünü
sıvı ham demirdir.
Yüksek Fırın ve Ekipmanları
Yüksek Fırının Fiziki Yapısı
 Yüksek Fırın Şarj Sistemleri
• Çanlı Sistem
• Tepe Basınçlı sistem
Yüksek Fırın Sobaları ve Tüyerler
Yüksek Fırın Şarj Malzemeleri ve
Özellikleri

 Demir Cevheri
 Pelet
 Sinter
 Metalürjik Kok
 Kireç Taşı
 Tüyer Bölgesi Enjeksiyonları
 Yüksek Fırın Şarj Malzemeleri ve
Özellikleri
 Yüksek fırın şarj malzemeleri poroz yapıda ve belirli boyut aralığında (20-50
mm) olmak zorundadır.
 Fe cevheri;
 Hematit (Fe2O3) ve magnetit (Fe3O4) gibi oksitler
ile küçük oranda hidroksitler ve karbonatlardan
oluşur.
 Genelde cevherdeki Fe içeriği %30 ile %65
arasında değişir

 Pelet;
 0,5 mm’nin altında kalan toz cevher bentonit, kireç taşı
gibi bir takım ilavelerle topaklaştırılır (10-25 mm).
 Topaklaşma, pelet üretim prosesinin en önemli
aşamasıdır,bu aşama pelete mukavemet, boyut, çarpma
mukavemeti ve diğer özellikleri kazandırır.
Yüksek Fırın Şarj Malzemeleri ve
Özellikleri
 Sinter;
 Küçük boyutlu (<20 mm) Fe cevhiernin kok tozuyla
karıştırılıp kavrulması ile uygun boyutlu, sert, gözenekli
parçalar elde edilir.
 Demir tenörü %50’nin üzerindedir.
 Manyetit tipi cevherlerde hematite dönüşürler (Fe₂O₃
redüksüyon verimi yüksek).
 Sistemdeki S’de S+O₂=>SO₂ reaksiyonu ile gaz halinde
uzaklaşır (S, P çelikte kırılganlık yapar).
 2Fe3O4 + 1/2O2 = 3Fe2O3
 2FeS2 + 11/2O2 = Fe2O3 + 4SO2
 2FeS + 7/2O2 = Fe2O3 +2SO2
 Yüksek Fırın Şarj Malzemeleri ve
Özellikleri
 Fayalit oluşumu en büyük risktir; yüksek sıcaklıklarda
yanan karbonun cevheri FeO’ya kadar redüklenir.
Daha sonra redüksiyonu imkansız olan fayalit
(2FeO.SiO₂) oluşabilir.
 C+O2 = CO2
 CO2 + C = 2CO
 2CO + Fe2O3  Fe3O4  FeO  Fe
 FeO + SiO2  FeO SiO2 (Fayalit)
 CaCO₃ gibi bazik oksitler eklenerek önlenebilir
(CaOFe₂O₃SiO₂).
Yüksek Fırın Şarj Malzemeleri ve
Özellikleri
 Metalürjik kok;
 Taş kömürü koklaştırma prosesine tabi tutularak
bünyesindeki uçucu ve zararlı maddeler rafine
edilir ve kalorifik değeri artırılır .
 Metalürjik kok; yüksek fırında enerji ihtiyacını,
redüktan ihtiyscını karşılar ve şarj
malzemelerinni tüyeer bölgesinde askıda
kalmasına yardımcı olur.

 Tüyer bölgesi enjeksiyonları;

 Reaksiyon verimini artırmak, tüyer bölgesi
sıcaklığını artırmak için yapılır.
 PCI, benzin, katran, hidrojen, su buharı, atık
plastik gibi C esaslı malzemeler kullanılır.
Yüksek Fırın Sıcaklık Bölgeleri ve
Reaksiyonlar
Yüksek Fırın Sıcaklık Bölgeleri ve
Reaksiyonlar
Yüksek Fırın Karbonun Yanması
(Boduard Reaksiyonu)
 Yüksek Fırın Ürünleri
 Yüksek Fırın Gazı
 Yanıcı bir gazdır, yüksek fırın sobalarında, kok fırınlarında ya da ısı
ihtiyacı olan yerlerde yakıt olarak kullanılabilir.
 Yüksek Fırın Baca Tozu
 Yüksek fırın gazıyla birlikte fırın içerisinden çıkan partiküllerdir, toz
tutucularda tutulur, genellikle sinter üretiminde kullanılır.
 Yüksek Fırın Curufu
 Şarj malzemesi içindeki istenmeyen maddelerin oksit olarak biriktiği sıvı
fazdır.
 Sıvı Ham Demir
 Yüksek fırın prosesini birincil ürünüdür, pik ya da çelik üretimi için
kullanılır.
 Yüksek Fırında Verim Artırıcı
İşlemler

 Demir içeriği daha yüksek hammadde kullanılması

 C oranı yüksek, kül oranı düşük, soğuk ve sıcak
mukavemeti (CSR) yüksek metalürjik kok.
 Yüksek fırın hacmini büyüterek tek seferde daha fazla
şarj alıp daha fazla ürün elde etmek.
 Havanın oksijence zenginleştirilmesi.
 Hava sıcaklığını artırmak.
 Sıvı yakıt enjeksiyonları.
 Yüksek tepe basıncı uygulaması.
Yüksek Fırında Verim Artırıcı
İşlemler
 Yüksek Tepe Basıncı Uygulaması

 Pik üretiminde %6-10 artış meydana gelir.

 %2-4 kok tasarrufu sağlanır (A.B.D’de %15-20 olduğu ifade edilir.)
 Baca gazları ile ziyan olan toz miktarı %2-50 kadar azalır.
 Fırındaki redükleme bölgesine ait alan uzar,
 Fırınının üstündeki malzeme
ile alt kısımdakinin üzerindeki
basınç farkı azaldığı için sıcak
malzemenin fırın içinde askı
yapması ortadan kalkar.
Pik bünyesine Si daha az, karbon
biraz daha fazla geçer.
BAŞARILAR…