ELEKTROMETALURJ Elektrometalurji kimyasal indirgenme iin elektrik akmna gerek duyan metalurjik prosesler ile ilgilenir (alakaldr).

2) Elektro kazanm: li zeltisinden metallerin geri kazanm (Cu, Au, Zn, Sb, Mn, vb.)

Taranm ksmlar eklenecek. YAKITLAR a) Tanmlar: Oksitlenmesi sonucu endstriyel ilemler iin gereli sy verebilen ve havann oksijeni ile hzla yanabilen her eit malzemeye (hatta bir metalde olabilir) yakt denir. Yanma yaktn yaklmas anlamnda kullanlmaktadr. Eksik yanma (tamamlanmam yanma) btn yaktn yaklmad yanma iin kullanlmaktadr. (r; kl ierisinde yanmam karbonun kalmas) Mkemmel olmayan (imperfect) yanma btn yaktn en yksek dereceden oksitlenmedii yanma eiti (rnein CO2 oluumu yerine CO oluumunun gerekletii yanma) Tutuma scakl yaktn yanmasnn balad scaklk, bu kesin belirli bir scaklk deildir, yaktn fiziksel durumuna ve atmosferik basnca baldr. Tutuma yaktn yanmasna uygun sredir. Kller ve curuf yakt yandktan sonraki kalan atklardr. b) Is reten elementler Bunlar nem srasna gre: C, H, Si, Mn, Al, ve P. C, elemental formda (odun kmr ve kokta olduu gibi), bileik formunda (hidrokarbonlar) ve ksmen bal, ksmen serbest formda (linyit ve bitml (ziftli) kmr) yakt olarak kullanlr. H baz gaz yaktlarda serbest halde veya hidrokarbonlarda bileik halinde bulunur. S bir yakt olarak kavurmada ve mat konvertisajnda nemlidir, fakat retimi tamamlanm metallerde bir emprite element olarak istenmeyen elementtir. Slfr konsantresi r: FeS2 Kavurma Is aa k (ekzotermik) Buhar retimi (Fe2O3 +SO2)

Bazen prosesi besleyecek yeterli s aa kar, bundan dolay otojen kavurma, PbS in sinterlenmesi, bundan dolay karbon esasl yakt eklenmesine gerek yoktur. c) Yaktlarn Snflandrlmas: 1-Kat Yaktlar A-doal 1.odun 2.turba (peat) (. 3.linyit kmr 4.ziftli kmr (bituminous coal) 5.ta kmr (anthracite coal) B-hazrlanm (yapay) 1. tlm (pulverize) ta kmr 2. biriketlenmi ( sktrlm) yaktlar 3. Karbonize edilmi (distile edilmi) yaktlar a. mangal kmr b. kok 2-Sv Yaktlar A-doal petrol ya da ham petrol B-hazrlanm (yapay) 1. Damtlm petroller ( yalar) 2. katran 3. petrol at (fueloil) 3-Gaz Yaktlar A-doal Doal gaz B-hazrlanm (yapay) 1.hava gaz ( kmr gaz)(kok frn gaz) 2.petrol gaz 3. yksek frn gaz 4. retilen gazlar a. su gaz(50%CO,50%H2) b. hava gaz(30%CO,kalanN2) c. ikisinin karm

YAKITLARIN SEM: doru yakt seerken dikkat edilmesi gereken faktrler unlardr: Fiyat: ama iin uygun yaktlarn en ucuzu kullanlabilir. Elde edilebilirlik: metalrjik tesis yakt kaynaklarna uygun bir yerde olmaldr. (kmr madeni veya petrol yataklarna) Proses iin uygunluk: rnein yksek frnlar iin; sadece kok kullanlabilir. Hazne tipi veya reverber frnlarnda sadece uzun alev verebilen pulverize kmr, fueloil veya gaz kullanlr.

 Saflk: bu, yakttaki kl ierii, P ve S ifade eder, bunlar yaktta istenmeyen unsurlardr. Kl yanmaz, yaktn kalorifik deerini drr ve erime noktas yksek olduundan, eritme srasnda kl akkan yapmak iin cevher veya konsantredeki empriteler ile curuf oluturmaldr. Kalorifik deer: yaktlarn karbon, hidrojen ve kl ieriine baldr. Kalorifik iddet:(Istma gc:) yaktn yanmasyla elde edilebilecek iddet deeri. REFRAKTERLER Tanmlar: Refrakter malzemeler veya refrakterler yksek scakla, yksek scaklktaki svlarn sebep olduu korozyana ve byk miktarda toz ieren scak gazlara dayankl malzemelerdir. Asidik refrakterler veya asit oksit bazik bir eriyikte zndnde oksijen iyonlarn emen (absorbe eden) bir refrakterdir. ( r: SiO2+2O-2=SiO4-4) Bazik refrakterler veya bazik oksit bir eriyikte zldnde oksijen iyonu salayan (aa karan) bir refrakterdir. ( r: MgO = Mg+2 + O-2) Ntr (Yksz) refrakter ne asidik ne de bazik oksitlerden etkilenen bir materyaldir ve ypratc (korozif) etkilerin gl olduu yerlerde bazik refrakterlerin yerine kullanlr. REFRAKTER MALZEMELER (MATERYALLER) Ticari refrakterlerin ana unsurlarndan biri aadakilerden biridir: silika(SiO2) Asidik almina(Al2O3) almina silikat(x.Al2O3.ySiO2) kire (CaO) Bazik magnezya (MgO) Bazik forsterit (2MgO.SiO2) dolomit (MgO.CaO) hematit(Fe2O3) veya magnetit (Fe3O4) kromit (FeO.Cr2O3) Ntr karbon (grafit) Ntr metaller (suyla soutulmu) karbit (kabr) (silikon karbit (karbr) ve dierleri) Refrakterlerin Erime Noktas: Silika 1724C Kaolin 1740C boksit tula 1600-1820C Almina 2050C magnezya tula 2165C Kromit 2050-2200C silikon karbr 2240C de yumuamaz Karbon 3600C de kat

Bir frnn i kaplamas (astar) iin bir refrakter seildiinde refrakterlerin yumuama noktas dikkate alnmaldr, onlarn erime noktas deil.

Baz Metalurjik lemlerde Ulalacak Scaklklar bakr ergitme 1000-1100C inko retort 1400-1600C bessemer konverteri 1600C oksijen konverteri 1850C demir yksek frnnda tyerler 1900C elektrik ark scakl 3600C elik retimi iin elektrik ark oca 1800C max.

REFRAKTERLERN SINIFLANDIRILMASI

1. AST REFRAKTERLER

2. BAZK REFRAKTERLER

a) Silisli materyaller: SiO2 den oluurlar ve az oranda dier metalik oksitler ve alkaliler ierirler. Doal kaya (kum ta, kuvarzit) Kuvars (kuvarzit) kum (Ganister) Silisli (Silika) Tula b) Alminosilikatlar: Btn silikatlar almina ile bir kimyasal ba yapm ekilde olmaldr, nk her serbest silika erime noktasn drecektir. Doal kaya Yapay ktle (ate kili) piirilmi tula (ate tulas) a)Alminyum oksitler 1.Boksit ya da boksit tula 2.Alundum elektrikle (eritilmi boksit) b)Kalsiyum veya magnezyum oksit 1.Magnezya 2.Kire 3.Dolomit

3. NTR (YKSZ) REFRAKTERLER Alminosilkatlar bazen yksz refrakterler olarak snflandrlrlar; fakat onlar bazik cruflarla temas iindeyken asidik reaksiyonlar gsteririler. a) Karbonlu refrakterler (grafit, odun kmr,kok) b) Kromit (krom-magnezit) c) Yapay refrakterler (zirkonyum karbr, silikon karbr) d) Metaller (Fe,Cu,Mo,Ni,Pt,Os,Ta,Ti,W, V ve Zr)

 e) Dierleri (forsterit, beton, serpantenit [Mg6(Si4O10)(OH)8] 4. ZEL REFRAKTERLER : ThO2, TiO2, ZrO2,Y2O3,Ta2O3,CeO2 REFRAKTERLERN BAZI NTELKLER Termal iletkenlik: frn duvarlarndan kaybedilen sy azaltmak iin dk olmaldr. Genleme katsays: dk olmaldr, nk ilem scaklna stld zaman refrakterler genleebilir. Frnn inas srasnda bu genleme pay braklmaldr. Termal ok direnci: Bir refrakterin tekrarlanan stma ve soutmalara dayanabilme yetenei anlamna gelir. Isnma ve soumadan dolay refrakter genleir ve bzlr buda refrakterin krlmasna ya da paralanmasna sebep olabilir. Bundan kanmak iin,refrakterler genelde yavaa stlr ve soutulur. Gzeneklilik (porozite): birok refrakter kat karmlarn piirilmesiyle yapld iin kat tanelerin arasndaki gzeneklerin oluumu nlenemeyebilir. Gzenekliliin en az olmasna allr (istenir) , nk tulann btn refrakter zellikleri gzeneklilik azaltldnda geliir (iyileir). Kimyasal etkilere kar diren: oksitli ya da silikatl refrakterlerin ou oksijenden etkilenmemeleri iin zaten tamamen oksitlenmilerdir. Fakat grafit ve silikon karbr yksek scaklkta oksitlenirler yani aslnda yanarlar. Kimyasal etki (korozyon, rme veya saldr) genelde asidik ve bazik refrakterlerinin birbirleriyle direkt temas sonucunda bunlarn cruf ya da toza dnmesiyle sonulanr. Tulalar byk miktarda toz ieren gazlarn, hzl hareketinin sebep olduu erozyona ya da andrc tahribata dayanmak zorundadr. Bir tektik bileik oluturan Kimyasal reaksiyonun rn ok dk erime noktasna sahiptir. Bu nedenle, asidik ve bazik refrakterler frnn scak blgelerinde yan yana konulmamaldr. Yumuama noktas: Yknn altnda plastik olarak deforme olmu refrakterlerdeki scaklktr. Verilen bir alma scaklnda refrakter seilirken, refrakterin yumuama noktas dikkate alnr, erime noktas deil. Yksek scaklklara dayanma kabiliyeti: refrakterler yksek scaklklara dayanmaldr.