CHAPTER 3

ELECTRICAL WIRING

1
 INTRODUCTION
Generation

1. Electrical wiring Transformer

drawing
2. Wiring
Transmmision
3 phase
accessories and system (red,
yellow & blue
cable Transformer

3. Main circuit Single phase

Distribution
system (240 V)
live & neutral

Industrial &
commercial Residential
3 phase2 system
(415 V) R,Y,B
& neutral
 Electrical drawing

1. Layout plan (Rajah bentangan)

2. Schematic diagram (Rajah skematik)
or Single line diagram (Rajah segaris)
3. Wiring diagram (Rajah pendawaian)

3
 SYMBOLS
Symbol Discription Symbol Discription

Punca / titik lampu Punca lampu globe

pijar
Punca lampu Lampu dinding
bulkhead
Soket alur keluar Suis satu hala

Suis dua hala Suis perantaraan

Penyaman udara Suis tarik

Punat tekan loceng Loceng elektrik

Alat kawalan Kipas ekzos

pemasak
4
 SYMBOLS
Symbol Discription Symbol Discription

Punca kipas siling Alat atur kipas

Meter kWj Fius

Pemutus litar Kawalan utama

Pautan neutral Alat pemanas

Kotak fius agihan

Lampu pendaflour Bumi

Lampi pendaflour Pemutus litar

berkembar bocor ke bumi
5
 Layout plan
• Determine the actual arrangement or
location of electrical equipment and
accessories.

6
 Example
Floor plan Layout plan
3m 5m 4m 3m 5m 4m

BILIK
BILIK BILIK
TIDUR 2 BILIK
TIDUR 1 TIDUR 2 TIDUR 1

6m 6m
TANDAS 1

TANDAS 1
TANDAS 2

TANDAS 2
DAPUR 14m DAPUR 14m

RUANG
RUANG
TAMU
TAMU

5m
BILIK 5m
BILIK
TIDUR 3
TIDUR 3

masuk
Koridor masuk
Koridor

7
 Schematic/Single line
diagram
• Consist of
1. Rating of protection
devices
2. Number of final circuit
3. Types and size of cable
4. Total load connected
5. Types of wiring system
6. Sequence of connection.

8
Service fuse (fius Main switch
perkhidmatan) Meter kWj (suis utama) ELCB
60 A 1 fasa, 50A 30A SPN 30A, 0.1 mA

Neutral link
(penghubung
neutral)
6mm2 pvk/pvk, berperisai, pendawaian pembuluh
From Sambungan …..
TNB

Main circuit (litar utama)

9
 P.F.A

5A

1 7 poin lampu pendaflour 40 Watt

5A

2 1 poin pijar 60 Watt dan

1 poin kipas siling
30A

3 5 poin soket alur keluar 13A

20A

4 1 poin alat hawa dingin 3 HP

20A

5 1 poin alat pemasak 3 kW

20A

6 Simpanan

1.5mm2 pvk/pvk tidak berperisai, pendawaian tersembunyi

2.5mm2 pvk/pvk tidak berperisai, pendawaian tersembunyi

6mm2 pvk/pvk, berperisai, pendawaian tersembunyi

Final circuit (litar akhir)

10
11
12
13
14
15
 Wiring diagram
• Shows the connection of cable from DB
to load.
• Example : 1 switch (one way) control 2
lamps Lampu 1
B
Lampu 2
B

N H N H

Hidup
Bumi Neutral
PFA

Switch wire
Common wire Suis
16
Two way switch

Two way switch and

intermediate switch

17
 SSO – Ring Circuit SSO – Radial Circuit
B

N H

SS03 13A

Hidup
Bumi Neutral
Hidup
Bumi Neutral
PFA B B

N H N H
PFA B B

SS01 13A SS02 13A N H N H

SS01 13A SS02 13A

Lampu
L1
B

N H

Hidup
Bumi Neutral

PFA B
Suis
C S1
S1
N H

SS0 13A 18
 ACCESSORIES
 Switch
Connect (ON) and disconnect (OFF) the
electrical circuit.

Old version/model One gang Two gang

Switchgear

19
 ACCESSORIES
 Ceiling rose & Batten
Termination of circuit.

Ceiling Rose
Batten

20
 ACCESSORIES
 Switch socket outlet (SSO)
Power point.

For Domestic

For Industrial
21
 Circuit Breakers
 Is an automatically-operated electrical switch
designed to protect an electrical circuit from
damage caused by overload or short circuit.
Unlike a fuse, which operates once and then has to
be replaced, a circuit breaker can be reset (either
manually or automatically) to resume normal
operation. Circuit breakers are made in varying
sizes, from small devices that protect an individual
household appliance up to large switchgear
designed to protect high voltage circuits feeding an
entire city.

22
 Types of Circuit
Breakers High
Voltage
• Vacuum Circuit Breaker (VCB).
• Air Circuit Breaker (ACB). Medium
Short
Voltage
• Moulded Case Circuit Breaker (MCCB) Circuit
(Life &
• Miniature Circuit Breaker (MCB). Low
Neutral

• Motor Protection Circuit Breaker (MPCB). Voltage

• Earth Leakage Circuit Breaker (ELCB). Short

Circuit
• Residual Current Circuit Breaker (RCCB) (Life &
Earth

23
 ACB
 is suitable for the
circuit of AC 50Hz
with rated voltage up
to 690V and rated
current up to 6300A.
 protect circuit and power supply
equipment from overload, under voltage
and short circuit.

24
 MCCB

 is applicable circuit of
AC 50/60Hz, rated
insulation voltage and
operating voltage up to
690VAC and 250VDC.
 the rated operating current between
3A-1600A,
 the function of the protection against
overload, short circuit and under
voltage. 25
 MCB
Modular miniature circuit breakers
represent the optimum technical and
economic solution in all sectors:
industrial, public and high-tech public,
domestic.
Range between 6A and 125A under the
voltage of 230/400V.

26
 ELCB & RCCB
• RCCB detect the fault current
connected to earth
• ELCB trip when the fault current value
is greater than the threshold value
Test
button

27
 Fuse
 designed to protect an electrical circuit from damage
caused by overcurrent (short circuit).
 metal wire or strip that will melt when heated by
overcurrent.
 operates once and then has to be replaced.

Bolt Connected Round Cylindrical fuse Screw Base

HRC Fuse High current rated

Cartridge Fuse Low current

rated 28
 Types of Lamp

Energy saver lamp

Decorative light bulb

Sport light

Fluorescent lamp

Screw
type
Pin
type

incandescent light bulb Halogen light bulb 29

 kWh Meter

• Measure the energy usage.

• Estimate the monthly charge.

30
 Kabel
 Bahagian yang penting dalam sistem pendawaian.
 Faktor-faktor pemilihan
1. Kabel yang dipilih itu berupaya membawa tenaga
elektrik dengan cekap
- kapasiti membawa arus.
- Susut voltan < 2.5% voltan bekalan.
2. Kabel yang digunakan selamat.
- jenis penebat
- suhu ambient.
3. Kabel yang dipilih mestilah murah tapi selamat.

31
 Keupayaan Kabel membawa
arus

1. Jenis pendawaian
2. Arus yang diperlukan oleh beban
3. Susut voltan
4. Suhu persekitaran
5. Kumpulan kabel – litar yang berkumpul atau
mempunyai beberapa litar
6. Cara pemasangan
7. Sentuhan terma
8. Pemasangan khas cth ; dalam kapal. Peraturan ;
ERA (electrical research association) atau SIEE
(secretary of institution of electrical engineers).

32
Pengenalan bagi sesuatu kabel
1. Bahan pengalir ; cth – kuprum
2. Jenis penebat ; cth – pvk
3. Jenis sarung atau perlindungan mekanikal (jika
ada); cth – plumbum
4. Luas keratan rentas atau lembar/garis pusat ;
cth – 6mm2 atau 7/1.04mm
5. Kadaran voltan; cth – 600/1000V
6. Bilangan teras; cth- Satu
7. Boleh lentur atau tidak; cth – tidak boleh lentur
8. Kod warna (jika ada); cth – hitam

33
Bahagian-bahagian kabel
Bahagian
1. Penebat Utama

2. Pengalir
3. Perlindungan mekanikal Keselamatan

34
 Pengalir
Takrif – Bahan yang membenarkan arus elektrik melaluinya.
Contoh : kuprum, aluminium, plumbum, perak, timah dan lain-
lain.

Penebat
Takrif – Bahan yang tidak membenarkan arus mengalir
melaluinya.
Contoh : polivinal klorida (pvk), getah vulkan, getah silicon,
kertas terisi tepu dan lain-lain.

35
 Bahagian kabel
Teras -Pengalir yang dikelilingi oleh penebat

1 teras 2 teras

Sarung -Lapisan kedua pembalut pengalir, ia digunakan sebagai

pelindung mekanikal, suhu dan kimia.

Lembar -Bilangan pengalir pada sesuatu teras kabel. Cth 1, 3, 7 dll

36
 Bahagian kabel
Saiz kabel -Jumlah luas keratan rentas setiap lembar
pengalir. Cth 6mm2 atau 7/1.04mm /
Saiz kabel

Perlindungan mekanikal (tidak berperisai) – Pelindungan

mekanikal diperbuat daripada bukan logam

Perlindungan mekanikal (berperisai) – Pelindungan

mekanikal diperbuat daripada logam

37
 Litar pengguna
(5) P.F.A

5A

1 7 poin lampu pendaflour 40 Watt

(1) (2) (3) (4) 5A

1 poin pijar 60 Watt dan
2
Meter kWj Pemencilan PLBB 2 kutub 1 poin kipas siling
Fius perkhidmatan 1 fasa 30A Jenis SKN 30A
30 A
30A

3 5 poin soket alur keluar 13A

20A

4 1 poin alat hawa dingin 3 HP

penghubung
neutral 20A

5 1 poin alat pemasak 3 kW

6mm2 pvk/pvk, berperisai, pendawaian tersembunyi

20A

6 Simpanan

1.5mm2 pvk/pvk tidak berperisai, pendawaian tersembunyi

2.5mm2 pvk/pvk tidak berperisai, pendawaian tersembunyi

6mm2 pvk/pvk, berperisai, pendawaian tersembunyi

38
Main circuit/Litar utama Final circuit/Litar akhir
No. Functions

1 Menghad pengaliran arus dan

perlindungan arus lebihan. Hak TNB
2 Mengukur kadar bayaran yang dikenakan
kepada pengguna oleh TNB. Hak TNB
3 Memutus dan menyambung bekalan
apabila kerja-kerja baik pulih.
4 Memutuskan bekalan apabila berlaku
arus bocor ke bumi.
5 Litar akhir – mengelakan gangguan litar
yang rosak kepada litar yang lain.
Perlindungan arus lebihan. 39
 Sistem pendawaian
 Faktor pemilihan sistem pendawaian

1. Jenis-jenis beban yang hendak dipasang.

2. Keadaan tempat yang hendak dibuat pemasangan.
3. Harga pendawaian
4. Tempoh ketahanan pemasangan
5. Keadaan khusus (kaw. berair atau mudah terbakar)
6. Tempoh menyiapkan pemasangan
7. Tambahan litar atau perubahan litar
8. Kekemasan dan kecantikan
9. Voltan bekalan.
40
 Jenis-jenis sistem pendawaian

1. Pendawaian Permukaan (surface wiring)

2. Pendawaian Tersembunyi (conceal wiring)
3. Pendawaian Konduit / Pembuluh (Conduit)
4. Pendawaian Sesalur (trucking)
5. Pendawaian Salur

41
Pendawaian Permukaan
(surface wiring)

42
Pendawaian Tersembunyi
(conceal wiring)

43
 Pendawaian Konduit / Pembuluh
(Conduit)

1. PVC – bukan logam

2. Paip GI - logam

Boleh lentur
Tidak boleh lentur

44
 Pendawaian Sesalur
Jenis trucking (Trucking)
• PVC – bukan logam
• Paip GI - logam

Connection between
trucking with conduit

45
Pendawaian Salur

46
Jumlah beban tersambung
(TCL)
Beban Kadaran minimum
bagi satu beban
Poin lampu 100 watt
Poin kipas 100 watt
SSO 13A 250 watt
SSO 15A 500 watt
SSO 5A 100 watt

** - Kadaran yang digunakan jika kadaran beban tersebut tidak dinyatakan.

- Suruhanjaya Tenaga (ST) 47
 Litar Soket Alur Keluar (SSO)
Saiz minima kabel
Jenis litar / Pelindungan arus Kabel Kabel Kabel Luas
Bil. SSO lebihan pengalir pengalir pengalir maksimum
kuprum aluminium kuprum lantai yang
bertebat berlapis bertebat boleh
pvk atau kuprum bahan dibekalkan
getah bertebat galian (mm2) (m2)
(mm2) pvk (mm2)

Kadaran Jenis

Gelang (A1) 30 A sembarangan 2.5 4 1.5 100

- tidak terhad atau
32 A
Jejari (A2) 30 A Fius katrij 4 6 2.5 50
- 4 SSO atau atau
32 A Pemutus litar

Jejari (A3) 20 A sembarangan 2.5 4 1.5 20

- 2 SSO
48
Jadual 1 : Litar akhir yang menggunakan soket alur keluar BS 1363 (13A)
 Faktor kepelbagaian
• Faktor kepelbagaian ialah satu pengiraan
anggaran pengurangan kadaran arus bagi kabel
dan alat-alat dari kadaran arus yang sebenar.
• Pengurangan ini disebabkan anggapan bahawa
tidak semua beban digunakan serentak.
• Mengurangkan kadaran alat perlindungan dan
saiz kabel dan dapat mengurangkan harga/kos
pendawaian tetapi tahap keselamatan yang
boleh diterima.

49
50
Jumlah Arus selepas faktor
kepelbagaian (AFK)
• Arus AFK digunakan untuk menentukan;
- rujuk jadual untuk menentukan;
• Saiz kabel perkhidmatan
• Kadaran fius perkhidmatan
• Kadaran suis utama / pemencilan
• Kadaran pemutus litar bocor ke bumi
• Meter kilowatt.

51
 Pengiraan AFK
Baban lampu P.F.A

5A

1 7 poin lampu pendaflour 40 Watt

Beban tersambung (TCL) = 7 x 40 x 1.8 = 504 W

Arus sebenar (Is) = 7 x 40 x 1.8 / 240 = 2.1 A
Arus selepas faktor kepelbagaian (Isfk) = 2.1 x 66% = 1.26 A
** Jika beban bukan lampu nyah cas maka pengiraan tidak perlu didarab dengan 1.8.
P.F.A
Baban lampu & kipas siling
5A
Is
1 7 poin lampu pendaflour 110 Watt

Isfk
5A
Is
2 5 Kipas siling 80 Watt

Beban tersambung (TCL)

Lampu = 7 x 110 x 1.8 = 1386 W
Kipas = 5 x 100 = 500 W
Arus sebenar (Is)
Lampu = 7 x 110 x 1.8 / 240 = 5.77 A
Kipas = 5 x 100 / 240 = 2.08 A 52
Jumlah Arus selepas faktor kepelbagaian (Isfk) = 7.85 x 66% = 5.18 A
 Pengiraan AFK
Alat pemasak P.F.A

5A
Is
1 1 poin alat pemasak 2 kW

Isfk

Beban tersambung (TCL) = 1 x 2000 = 2000 W

Arus sebenar (Is) = 2000 / 240 = 8.33 A
Arus selepas faktor kepelbagaian
P.F.A
(Isfk) = 8.33 + 0 + 0 = 8.33 A
5A
Is
1 1 poin alat pemasak 5 kW

Isfk

Beban tersambung (TCL) = 1 x 5000 = 5000 W

Arus sebenar (Is) = 5000 / 240 = 20.83 A
Arus selepas faktor kepelbagaian
P.F.A
(Isfk) = 10 + (20.83 – 10) x 30% + 0 = 13.24 A
5A
Is 1 poin alat pemasak 5 kW
1
dipasang bersama SSO
Isfk

Beban tersambung (TCL) = 1 x 5000 = 5000 W

Arus sebenar (Is) = 5000 / 240 = 20.83 A 53
Arus selepas faktor kepelbagaian (Isfk) = 10 + (20.83 – 10) x 30% + 5 = 18.24 A
 Pengiraan AFK
Pemanas air segera P.F.A

25 A
Is 1 poin pemanas air segera
1
5 kW
25 A
Isfk Is 1 poin pemanas air segera
2
25 A 4 kW
Is 1 poin pemanas air segera
3
25 A 3 kW

Is 1 poin pemanas air segera

4
2 kW

Beban tersambung (TCL)

Litar akhir 1 = 1 x 5000 = 5000 W
Litar akhir 2 = 1 x 4000 = 4000 W
Litar akhir 3 = 1 x 3000 = 3000 W
Litar akhir 4 = 1 x 2000 = 2000 W
Arus sebenar (Is)
Litar akhir 1 = 5000 / 240 = 20.83 A -100% terbesar
Litar akhir 2 = 4000 / 240 = 16.66 A -100% kedua terbesar
Litar akhir 3 = 3000 / 240 = 12.5 A -baki
Litar akhir 4 = 2000 / 240 = 8.33 A -baki
Jumlah arus sebenar = 58.32 A
Arus selepas faktor kepelbagaian (Isfk) = 20.83 + 16.66 + (12.5 + 8.33) x 25% = 42.69A
54
Soket alur keluar
Pengiraan AFK
P.F.A

30 A
Is
1 6 poin SSO 13A
16 A
Isfk Is
2 2 poin SSO 13A
16 A
Is
3 3 poin SSO 13A
16 A
Is
4 2 poin SSO 13A

Beban tersambung (TCL)

Litar akhir 1 = 6 x 250 = 1500 W
Litar akhir 2 = 2 x 250 = 500 W
Litar akhir 3 = 3 x 250 = 750 W
Litar akhir 4 = 2 x 250 = 500 W
Jumlah TCL = 3250 W
Arus sebenar (Is)
Litar akhir 1 = 30 A - 100% terbesar
Litar akhir 2 = 16 A - baki
Litar akhir 3 = 16 A - baki
Litar akhir 4 = 16 A - baki
Jumlah arus sebenar = 78 A
Arus selepas faktor kepelbagaian (Isfk) = 30 + (16 + 16 + 16) x 40% = 49.2 A55
 Pengiraan AFK
Penyaman udara

P.F.A

30 A
Is 1 poin air
1
conditioner 2 hp
Isfk

Beban tersambung (TCL) = 1 x 2 x 746 = 1492 W

Arus sebenar (Is) = 1492 / 240 = 6.21 A
Arus selepas faktor kepelbagaian (Isfk) = 6.21 A – tiada peruntukan

56
Contoh
Rajah 1, menunjukkan litar jejari atau skematik bagi pemasangan
bangunan jenis batu bata. Bangunan tersebut mendapat bekalan
240 V dari talian rentangan atas. Berdasarkan Rajah 1 yang
diberikan, tentukan;
i. jumlah beban tersambung (TCL).
ii. jumlah arus selepas mengambil kira faktor kepelbagaian (rujuk
Lampiran 1).
iii. kadaran pemutus litar bocor ke bumi (PLBB/ELCB).
iv. kadaran fius perkhidmatan (guna fius HRC).
v. kadaran pemencilan.
vi. saiz kabel perkhidmatan

57
 P.F.A

5A

1 5 poin lampu pendaflour 120 Watt

5A

2 5 poin lampu pendaflour 120 Watt

5A

3 5 poin lampu biasa 60 Watt

30A

4 10 poin soket alur keluar 13A

20A

5 7 poin soket alur keluar 13A

15A

6 1 poin soket alur keluar 15A

13A

7 1 poin alat pemasak 4.6 kW

10A
1 poin alat pemanas air
8
segera 1.5 kW
10A
1 poin alat pemanas air
9
segera 2kW
10A

10 1 poin alat hawa dingin 5 k.k

10A Rajah 1
11 Simpanan

1.5mm2 pvk/pvk tidak berperisai, pendawaian permukaan

2.5mm2 pvk/pvk tidak berperisai, pendawaian permukaan

Kabel pvk/pvk, tidak berperisai, pendawaian pembuluh 58

Rajah S6(a)
Kabel tidak berperiai

59
Kabel berperisai

60
Kadaran Alat
Perlindungan

61