ZİHİNSEL İMGELEM

KAHVALTI SOFRASI-GALTON
• Kaç kişilik?
• Günlerden ne?
• Sofrada neler var?
• Olmazsa olmaz olan üç şey sayın?
• Yumurta nasıl ?
 Zihinsel imgelem nedir?
• • Fare ile Fil yan yana ise hangisi için “kuyruğu var mı” sorusuna daha
çabuk yanıt verirsiniz?
• • İmge gerçek midir?
• • Hayali bir imge ile, gerçekten yaşadığınız bir şeyi birbirinden ayırt
edebilir misiniz?
• • Eğer ayırt edebilirseniz, bu iki durum arasındaki fark nedir?
• Mental imagery (Zihinsel canlandırma, tahayyül)
• • Zihinsel imgeleme, o anda orada olmayan nesne ve olayların zihinsel temsili
• • Doğrudan algının aksine, algısal bilginin bellek yolu ile sağlandığı, içsel görme,
duyma deneyimi
• •Bu canlandırma, sadece basitçe daha önce algılanmış objelerin ve olayların
hatırlanması biçiminde değildir.
• Depolanmış algısal bilgi, çeşitli biçimlerde kombine edilerek, değiştirilerek yeni
imgelemler (tahayüller) ortaya çıkarılabilir.
 TARİHSEL GELİŞİM

• • İmgeleme ve Bilişsel Psikoloji

• • İkili Kodlama Hipotezi
• • Kavram-Önerme Hipotezi
• • İşlevsel-Eşitlik Hipotezi
• • Bilişsel Nörobilimin Kanıtı
• • Bilişsel Haritalar
• • Zihinsel Haritalar:Neredeyim?
• • Sinestezi: Renklerin Sesi
 Tarihsel gelişim
• Felsefe Dönemi (Bilim öncesi)
• Aristo ve Platon: düşünmenin elementleri
• Ölçme Dönemi
• Wundt: imge incelemek = düşünce incelemek
• Galton: imgeleme ölçeği (kahvaltı sofrası)
• Watson: gözlem ve açık davranışlar
• Bilişsel ve Nörobilimsel Dönem
• Paivio, Shepard, Kosslyn ve Pinker imgelemeyi inatla takip etti ve terapi aracı olarak kullanılmaya
başlandı (1960‘ların sonu)
• Platon’dan beri zihinsel işleyiş teorilerinin odak noktası, büyük ölçüde
öznel olduğu için deneysel çalışılmaya pek uygun değildir.
• Gerçekten de 1913 de davranışçılığın kurucusu Watson, zihinsel
canlandırmaların varlığını bile yadsımış, bunun yerine düşünmenin
aslında sözel aygıtın hissedilmeyen hareketleri olduğunu ileri sürmüştür.
 İmgeleme ve Bilişsel Psikoloji
• Bilgi nasıl depolanıp, geri getiriliyor?
• • Görsel bilgi, “iç resim” yoluyla kodlanıyor (albüm)
• • İmge hakkındaki görsel bilgiler özetlenmiş ve soyut ifadeler olarak
depolanmıştır.
• • Belleğin harekete geçirilmesi, bu soyut kodun bellekten geri
getirilmesidir. Bu da bize zihinde birden fazla kodlamanın olduğunu
gösterir (görsel/soyut).
• İmgelerin bellekte doğrudan mı yoksa simgesel mi temsil edildiği yıllarca
tartışılmıştır (ağaç resmi)
• Görsel imgeleme gerçekten görsel midir yoksa bilişsel süreçler tarafından
mı yönetilmektedir ve görsel sistem nasıl işlemektedir?
 Teorik Açıdan İmgeleme
• İkili-Kodlama Hipotezi sözel ve görsel iki kod depolanır
• Kavram-Önerme Hipotezi: görsel ve sözel bilgi soyut öneriler şeklinde
temsil edilir ve arada bağ kurulur
• İşlevsel-Eşitlik Hipotezi: zihinde canlandırma ve algının hemen hemen
eşit süreçlerdir
 İkili Kodlama hipotezi
• Bir dizi isim verilmiş ve imgeleme nitelikleri incelenmiş. Bilginin bellekte
temsil edilmesinin iki yolu olduğu söylenmiş:
• 1. Sözel olmayan (zihinsel canlandırma)
• 2. Sözel olan (sembolik işleme)
• Bilginin işlenmesinde görsel-sözel kodlama yapılabilir, fakat bunlardan
biri baskındır (Hem görsel hem sözel kodlanmışsa görsel baskın
 Kavram ve önerme hipotezi
• Görsel ve sözel bilgi, nesneler hakkındaki soyut öneriler şeklinde temsil
edilir ve ikisi arasında bağ kurulur.
• • “İç resim fikri geçersizdir”
• • İmge parçalarından çok, görsel veya sözel olarak olayların yorumları
depolanır.
• • “İmralı ile görüşmek için heyet yola çıktı”
 İmgeleme:
Mekanla mı İlgili? Önermeyle mi İlgili
• Kosslyn: imgelemeden sorumlu mekanizma mekansal tasarım içerir
• • Pylyshyn: zihinsel imgede mekan epifenomendir (mekanizmaya eşlik
eder, onun parçası değildir ör. bilgisayarın ışığı) önermesel tasarım söz
konusudur
• İmgeleme:
• Mekanla mı İlgili? Önermeyle mi İlgili?
• “Kedi masanın altında” Önerme Tasarımı
• Mekan Tasarımı
Finke ve Pinker, 1982
İlk resimden 2 sn sonra ikinci gösterilip okun ilk resimdeki
X lerden birini gösterip göstermediği sorulur. Ok ne kadar
uzaksa tepki süresi de o kadar uzundur. (Ezberleyecek
zaman olmadığı için sözsüz bilgi kullanılamaz)
 İşlevsel-Eşitlik Hipotezi
• Zihinde canlandırma ve algı eşit süreçlerdir.
• • Shepard görsel ipuçları ile bellekteki görsel uyaranların zihinsel
döndürülmesini inceledi.
• • Uyaran  İlk şekil ile aynı mı?
• • Karar için ne kadar zaman gerekiyor?
• • Sonuç: Döndürme derecesi ile tepki verme zamanı arasında doğrusal bir
ilişki bulundu
 İşlevsel-Eşitlik Hipotezi
• Zihinsel döndürme ile, gerçek döndürme arasında yakın bir ilişki var gibi
görünmekte.
• • Zihindeki imgeler, yapısal olarak gerçek dünyadaki nesnelerle bire bir
örtüşmeseler bile işlevsel olarak ilişkilidirler.
• • Kosslyn, katılımcılara çizimler göstererek, teker teker hayal etmelerini
istemiş, zihinsel bir imgenin gerçek bir nesne algısıyla aynı olduğunu
göstermiştir.
• İmgenin taranabilecek mekansal özellikleri vardır ve uzak mesafenin
taranması, yakın mesafeye göre fazla zaman almaktadır.
• • Büyük nesneler küçüklere göre daha iyi görünür. ör. Fil - Tavşan - Sinek
• adet kare kutu, farklı büyüklükte ve farklı renklerde: kahverengi ayı,
pembe panter, yeşil maymun, sarı kedi…gibi
• • Hayvanın bir özelliği gösterilip, “kedinin kulağı” doğru olup olmadığı
sorulmuş ve karar verme süresine bakılmış
• • Bu süre, hayvanın hayal edildiği kutunun büyüklüğüne bağlı olarak
değişmiş  küçük kutu= daha uzun zaman
 Bilişsel Nörobilimin Kanıtı
• Nörolojik hasar görmüş hasta çalışmaları: sol hemisferdeki bozulma sözel
bellek problemleri, sağ hemisferdeki bozulma da görsel materyalle
bağlantılı (Luria ve Farah)
• İki ayrı sistemin varlığı, ikili-kodlama hipotezini destekleme
eğilimindedir.
• Öte yandan, bir nesneyi gördüğümüzde ve hayal ettiğimizde, beynin aynı
alanları faal olursa, işlevsel-eşitlik hipotezi desteklenir.
• Bir matematik problemini çözmek için imgelem kullanıldığında ya da bir
nesnenin zihinde canlandırılması istendiğinde, görsel korteksin bütün
kısımlarının faal olduğunu gösteren kanıtlar bulunmuştur (Roland ve
Friberg).
• PET sonuçlarında, algılamadan çok imgeleme esnasında faaliyetin daha
fazla olduğu görülmüştür. Neden?
• Algılama  aşağıdan yukarıya uyaran(otomatik bir süreçtir)
• İmgeleme  yukarıdan aşağıya uyaran (bilgi akışı tersine işler, süreç
daha ziyade yokuş aşağı tarzdadır)
 Çalışma sonuçları
• Beynin faaliyetleri ile ilgili çalışmalar, beynin farklı bölgelerinin, farklı
bilişsel görevlerle ilgili olduğunu gösterir.
• • Görsel imgesel görevler ve görme, beyinde benzer yerlerde
yerleşmişlerdir.
• • Çağrışım bilgisi gerektiren görsel imgesel görevler, beyinde görme ve
bellekle ilişkili bölgeleri harekete geçiriyor.
 Görsel ve Mekansal temsiller beynin
farklı yerlerinde mi?
• Bunu bilmekle, zihinsel imgelerin görmeyle aynı şey mi, yoksa daha genel
bir mekansal bilgi temsilinin bir parçası mı olduğu problemi açık şekilde
çözümlenebilir.
• Farah ve ark. Beyin travması geçiren bir vaka ile çalışmışlar: BT taraması,
sağ inferior frontal lob ve sağ temporal lob, temporo-oksipital bölgelerin
hasarlı olduğunu göstermiştir
• Görsel tanımada ileri derecede bozulma!
• • Eşini ve çocuklarının, bildiği özel giysilerini giydiğinde tanıyabiliyor ancak.
Nesneleri, hayvanları, bitkileri tanıyamıyor ama resimleri kopya edebiliyor.
• • Araştırmacılar, beyin hasarlarında görsel ve mekansal yeteneklerle
ilgilenmişler. İddiaları:
• • “Mekansal temsiller görsel modalite ile sınırlanmış değildir, ama görsel
temsiller görsel modaliteyle sınırlandırılmışt
• Sonuç olarak: Beyin hasarlı hastaların incelenmesi, imgelem ile görsel algının pek
çok ortak beyin mekanizmasını paylaştığını, ancak nöral alt yapılarının tamamen aynı
olmadığını düşündürmektedir.
• • Objelerin şekil, lokalizasyon ve yüzey özellikleri her iki işlevde de aynı biçimde
temsil edilmekte ve yorumlanmaktadır.
• • Ancak imgelem (görsel algının aksine) alt düzey görsel işlemeye her zaman ihtiyaç
göstermez.
• • Görsel algı ise (imgelemin aksine) bellekteki bilgilerin aktive edilmelerine ihtiyaç
göstermez.
• İmgeleme gibi bilişsel özelliklerin, deneysel olarak ölçülebilen nörolojik
işlevlerle yönetildiği gösterilmiştir.
• • Zihinsel döndürme, renk teşhisi gibi bilişsel görevler nörolojik
araştırmalar için önemli araçlardır.
• • Zihinsel imgelerin hem görsel hem de mekânsal olarak gösterilmesidir.
 Zihinsel haritalar
• İlk coğrafya dersinde bir boş kağıt verilerek öğrencilerden dünya haritası
çizmeleri istenmiş
• • Sonuç: Asyalılar, Avrupa merkezli harita çizmişler; Amerikalı öğrenciler,
Amerika merkezli; Avustralya’lılar da kendi kıtaları ve Asya’yı merkez
çizmişler; Önde gelen ülkeler büyük çizilmiş.
• • En başarısız öğrenciler: Amerikalı’lar
• • En başarılı öğrenciler: Macar ve Ruslar
• • Egosantrik yaklaşım
 Sinestezi: Renklerin Sesi
• Sinestezi, bir modaliteden alınan (işitsel) bir duyum, bir başka modalitede
(görsel) yaşanabilir (Luria: S vakası)
• • Duyusal olarak olayların eş zamanlı yaşanması yaygındır. Şiirler
sinestezi metaforları ile doludur: “Yaklaşan karanlığın sesi” (Poe)
• • Parlaklık ve ses perdesinin artması arasında (+) bir ilişki var.