რიცხვითი სახელი

პრეზენტაცია 2
 რიცხვითი სახელი
• გთხოვთ უპასუხეთ კითხვებს:
 - რამდენი წლის ხართ?
 --მერამდენე დღეა რაც ტრენინგს
ესწრებით?
 თუ პიცერიაში იმყოფებით სამ
მეგობართან ერთად, პიცის მერამდენედი
ნაწილი შეგხვდებათ?
 რომელ მეტყველების ნაწილს დაესმის ეს
კითხვები?
 რიცხვითი სახელი
• გთხოვთ უპასუხოთ კითხვებს:

 - რამდენი წლის ხართ?

 --კვირის მერემდენე დღეა?
 თუ პიცერიაში იმყოფებით სამ მეგობართან
ერთად, პიცის მერამდენედი ნაწილი
შეგხვდებათ?
 რომელ მეტყველების ნაწილს დაესმის ეს
კითხვები?
 ნახეთ ვიდეო-ჩანაწერი HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?
V=E56UCGBYAKW

და ჩაინიშნეთ პასუხები კითხვებზე.

 რას გამოხატავს რიცხვითი სახელი?

 რამდენგვარია რიცხვითი სახელი შინაარსის და
აგებულების მიხედვით?
 რომელია გაურკვეველი და გარკვეული რიცხვები?
 რომელია მარტივი, რთული და შედგენილი
რიცხვითი სახელები?
 რომელი რიცხვითი სახელები იწარმოება სამი
ფუძის შეერთებით და რა გამონაკლისები
არსებობს?
 რომელი კითხვები გამოხატავს რიგს?
 როგორია ფუძის მიხედვით წილობითი სახელები?
 რიცხვითი სახელი აღნიშნავს საგნის
რაოდენობას, რიგს ან მთელის ნაწილს.
ამის მიხედვით ის სამგვარია:

რიგობითი
რაოდენობითი წილობითი
მერამდენე?
რამდენი? მერამდენედი?
ხმოვანფუძიანი
თანხმოვანფუძიანი თანხმოვანფუძიანი
მეხუთე,
ოცი, ორმოცდაათი, მეთერთმეტე, მეასე, ნახევარი, მესამედი,
ასი, ხუთასი, ოცდამეშვიდე,
მილიონი. მეხუთედი, მეათედი,
ორმოცდამეათე,
გამონაკლისი: მესამოცე... მეოცედი, მეასედი
   
რვა, ცხრა...
 რიცხვითი სახელი

შედგენილი:
მარტივი რთული რამდენიმე
ერთფუძიანი ორი ან მეტი ფუძით რიცხვითი
სახელისგან შედგება
ერთი, ორი, ხუთი, ოც-და-თხუთმეტი,
თხუთმეტი ათას
რვა, ათი, ოცი, ორმოც-და-ათი,
ცხრაას
ასი, მილიონი ოთხმოც-და-სამი, ოცდაცხრამეტი,
  სამოც-და-თხუთ- ორი ათას
მეტი... ოცდაერთი.. სამი
  მილიონ რვაას
სამოცდაათი ათასი
 
რაოდენობითი რიცხვითი სახელი
გარკვეული გაურკვეველი

 სამი  ბევრი
 თხუთმეტი  მრავალი
 ოცი  უამრავი
 ორმოცდაათი  უთვალავი
 სამოცდათხუთმეტი  ურიცხვი
 ას ოცდაათი  ცოტა
 ათას ცხრაას  რამდენიმე...
ოთხმოცი  მცირედი
 ორი ათას ოცი
 გარკვეული რიცხვის რასაც ვერ
აღმნიშვნელი დავთვლით,
რიცხვითი სახელი
იმ საგნის
რიცხვები ათიდან იხმარება ისეთი სახელთან
ცხრამეტამდე საგნის სახელთან, გარკვეული
მიღებულია სამი რომელიც შეიძლება
ფუძის შეერთებით: რაოდენობის
თერთმეტი < ათ- დავთვალოთ: ათი აღმნიშვნელი
ერთ-მეტი ვაშლი, თორმეტი რიცხვითი სახელი
ცამეტი < ათ-სამ- რვეული, ოცდახუთი არ იხმარება. არ
მეტი (თს >ც) ბავშვი... ითქმის: ორი
სილამაზე, ხუთი
ფქვილი, ათი ქვიშა,
ოცი ნაცარი, ასი
ჰაერი.

რაოდენობი
თი ხშირად
გაორკეცებითაც
რიცხვითი იხმარება: სამ-
სახელი სამი, ხუთ-ხუთი,
 და-თი შეერთებული
.მე-ერთ-ე რთულ რიცხვითი
რიცხვით სახელებთან სახელებისაგან
თუ რიცხვითი
გამოიყენება, ცალკე კი რიგობითის
სახელი რამდენიმე
მის ნაცვლად მაწარმოებელი აქვს
სიტყვით
პირველი იხმარება: მეორე ნაწილს:
გადმოიცემა,
ოცდამეერთე, ოცდახუთი >
რიგობითის
ოცდამეხუთე
ორმოცდამეერთე ფორმები აქვს
უკანასკნელს: ას
ორი > ას მეორე,
აღნიშნავს ორი ათას ხუთი >
საგნის რიგს და ორი ათას მეხუთე.
მოგვიგებს რიგობითი
სახელები, გარდა
კითხვებზე:
პირველისა, ყველა
რიგით რომელი? რიგობით ბოლოხმოვნიანია.
მერამდენე? – ი
პირველი,
მეორე, მერვე,
რიცხვით
მეათე. ი სახელი
 რაოდენობითი რიცხვითი
ნაწარმოებია
სახელისაგან იშვიათად წილობითი
რიგობითი
ნა – ალ თავსართ-ბოლოსართითაც
რიცხვითი
იწარმოება:
სახელთაგან. ფუძედ
ნა-სამ-ალ-ი (=მესამედი), ნა-ოთხ-
გამოყენებულია
ალ-ი (=მეოთხედი), ნა-ათ-ალ-ი
რიგობითის
(=მეათედი), ნა-ას-ალ-ი (=მეასედი).
ვითარებითი
ბრუნვის ფორმა: მე-
ორე-დ <მეორედ-ი, ყველა წილობითი
მეასედ> მეასედ-ი. სახელი
განცალკევებით ბოლოთანხმოვნია
დგას ნახევარი, -ნია:
რომელიც მეორედის წილობით მესამედ-ი,
ნაცვლად იხმარება. ი მეათედ-ი.
რიცხვითი
სახელები
 შეასრულეთ დავალება:

 დამოუკიდებლად აბრუნეთ რიცხვითი

სახელები: ორი, ათი;

 აბრუნეთ რიცხვითი და არსებითი სახელები

ერთად: ორი კალამი, ცხრა კაცი;

 დააკვირდით და იმსჯელეთ.

 გადაამოწმეთ!
 რიცხვითი სახელის ცალკე და
არსებითთან ერთად ბრუნების ნიმუში:

სახელობითი ოთხი ოთხი კალამი ცხრა კაცი

მოთხრობითი ოთხ-მა ოთხმა კალამ- ცხრა კაც-მა

მა
მიცემითი ოთხ-ს ოთხ კალამ-ს ცხრა კაც-ს

ნათესაობითი ოთხ-ის ოთხი კალმ-ის ცხრა კაც-ის

მოქმედებითი ოთხ-ით ოთხი კალმ-ით ცხრა კაც-ით

ვითარებითი ოთხ-ად ოთხ კალმ-ად ცხრა კაც-ად

წოდებითი ----------------- ---------------- --------------

 დაიმახსოვრეთ:
• დამოუკიდებლად ნახმარი რიცხვითი სახელი ისე იბრუნვის,
როგორც მსგავსი ფუძის არსებითი სახელი.

• რაოდენობითი რიცხვითი სახელი არსებითთან ერთად ისე

იბრუნვის, როგორც მსგავსი ფუძის ზედსართავი სახელი.
• ბოლოხმოვნიან რიცხვით სახელებს ფუძე ეკვეცებათ
ნათესაობითსა და მოქმედებითში.

• რაოდენობით რიცხვით სახელებს წოდებითი ბრუნვა და ებ-

იანი მრავლობითი არა აქვთ. იშვიათად შეიძლება წოდებითშიც
შეგვხვდეს. მაგ.: ორო ჭადარო, წყვილო ჭადარო... ოთხო
წელიწადო,.

• რაოდენობით რიცხვით სახელთან არსებითი სახელი

მხოლობითში დაისმის: ორი ბიჭი ყანიდან მოდიოდა
სოფლისაკენ.
რიცხვითი სახელის მართლწერა
 რიცხვით სახელთან ერთად არსებითი სახელი და ზმნა
ყოველთვის მხოლობითი რიცხვის ფორმით უნდა
გამოვიყენოთ. სკოლაში შვიდი მოსწავლე მოვიდა.
სპექტაკლს უამრავი მაყურებელი დაესწრო .

 და-თი შეერთებული რთული რიცხვითი სახელები ერთად

იწერება: ოცდაცამეტი, სამოცდაექვსი,
ოთხმოცდათორმეტი.
 შედგენილი რიცხვითი სახელები იწერება ცალ-ცალკე:
ათას ცხრაას ოთხმოცდაცხრამეტი, ექვსი მილიონ
სამას ცამეტი ათას ხუთას ორმოცდარვა....

 არაბული რიცხვებით დაწერილ რიცხვით სახელებს ან

თავსართი უნდა დავურთოთ, ან ბოლოსართი. მე-5; 21-ე;
მე-60.
 რიცხვითი სახელის
მართლწერა
 თუ რიგობითი სახელებში მე თავსართი შუაშია მოქცეული,
მაშინ ჯერ დაიწერება არაბული რიცხვი, შემდეგ კი დეფისი
და ე. ოცდამესამე - 23-ე, სამოცდამეშვიდე - 67-ე.. რომაულ
ციფრებთან არ იწერება არც თავსართი, არც ბოლოსართი.
XIX.

 ნახევარი წინამავალ სახელს დეფისით უკავშირდება: ორ-

ნახევარი, ოთხ საათ-ნახევარი, ცხრა თვე-ნახევარი. თუ
რიგობით რიცხვით სახელს თანდებული დაერთვის, იგი
დეფისით დაიწერება. მე-2-ში, მე-7-ზე.

 თუ რიგობითი რიცხვითი სახელი ბრუნვის ფორმითაა

მოცემული, ციფრებით ჩაწერისას ბრუნვის ნიშანი დეფისით
უნდა მიეწეროს: გიორგი XII- მ; დავით VI- ს; ვახტანგ IV--ის...

 რიგობითი რიცხვითი სახელები შეიძლება ჩაიწეროს

 დაიმახსოვრეთ!

ერთად იწერება:
 ყველა რიცხვითი სახელი ერთიდან ასის
ჩათვლით.

 ასეულთა სახელები.

დანარჩენი რაოდენობითი რიცხვითი

სახელები ცალ-ცალკე იწერება.
 გაასწორეთ შეცდომები:
1. ანა 40-ე სკოლაში სწავლობს, მერაბი კი მე-42-ეში.

2. ბაზართან უამრავი ადამიანები შეიკრიბნენ.

3. საქართველოს ისტორიის მე-V ტომი ხომ არ გაქვთ?

4. ეს ამბავი ათასცხრაასოთხმოცდა ცხრამეტ წელს მოხდა.

5. სკოლის მოსწავლეებისთვის ცოტა წიგნები შევაგროვეთ.

6. მის ლოდინში საათნახევარი გავატარე.

7. ოლიმპიადაში მონაწილეობდა ოც-და-ცამეტი მოსწავლე.

8. ეს შეღავათები სამ ათას ადამიანს შეეხო.

 შევაჯამოთ:

• სქემა 3.2 -ზე დაყრდნობით

ისაუბრეთ რიცხვითი სახელის
შესახებ: