Parça programlaması bir iş

parçasının tezgah üzerinde

üretilebilmesi için gerekli
işlemleri ve bu işlemler için
gerekli yardımcı işlemleri,
sayısal kontrollü tezgahın kontrol
biriminin algılayabileceği
biçimde, sırasıyla tanımlayan
komutların hazırlanmasıdır.

Sayısal kontrollü tezgahlar iki şekilde

programlanırlar:

Elle programlama (“Manual Part

Programming”)
Bilgisayar Destekli Programlama
(“Computer Aided part programming”)
Kartezyen Koordinat Sistemi
 Pozisyonlama
Referans Nokta Sistemleri

Mutlak Artımsal

Artımsal sistem ve mutlak sistem olarak iki tip prgramlama modu CNC lerde
kullanılır. Her iki sistemin de CNC programlamada uygulamaları vardır. Hiçbiri tek
başına doğru veya yanlış değildir.
 PARÇA PROGRAMININ YAPISI

Sözcük (CR)/(LF)

N070 X05746 Y03628 F778 S615 T03

Bloklar
N071 X06543 Y04172 T06

Sözcük adresleri

Parça programlarında bilgi bloklar halinde gruplandırılır. Parça programının her bir
satırına blok adı verilir. Bloklar çeşitli sayıda sözcüklerden oluşur. Sözcükler sözcük
adresi denilen karakterlerle tanımlanır. Her bir sözcük adresi önceden tanımlı bir işlevi
gösterir. Bir blok içinde sözcük adresleri bir kere ve aşağıdaki sırada kullanılır:

Sıra numarası (N)

Hazırlık işlemleri (G)
Koordinat ölçüleri (X, Y, Z, U, V, W, P, Q, R, A, B, C, D, E sıralamasıyla)
Aradeğer bulma değişkenleri (I, J, K)
İlerleme hızı (F)
Ana mil hızı (S)
Takım işlemi (T)
Yardımcı işlemler (M)
 Sözcük Adresleri
Bir blok içinde sözcük adreslerinin sıralanması şu şekildedir:
N…G..X….Y….Z….I….J….K….F….S….T..M..
A – X ekseni etrafında açısal dönüş U - X eksenine paralel ikinci hareket
B - Y ekseni etrafında açısal dönüş V - Y eksenine paralel ikinci hareket
C - Z ekseni etrafında açısal dönüş W - Z eksenine paralel ikinci hareket
D- Özel bir eksen etrafında açısal dönüş veya üçüncü ilerleme X - X eksenine paralel ana hareket
hızı
E - Özel bir eksen etrafında açısal dönüş veya ikinci ilerleme hızı Y - Y eksenine paralel ana hareket
F – İlerleme hızı Z - Z eksenine paralel ana hareket
G – Hazırlık işlemleri NUL - Boş
H - (Kullanılmaz) BS - Geri alama
I – X ekseni aradeğerbulma değişkeni TAB - Çizelgeleme
J - Y ekseni aradeğerbulma değişkeni LF - Satır ilerleme
K - Z ekseni aradeğerbulma değişkeni CR - Satırbaşı
L - (Kullanılmaz) SP - Boşluk (sözcük ayırma)
M – Yardımcı işlevler %- Program başlangıç karakteri (Programdaki ilk satır)
N – Sıra numarası ( - Kontrol komutu dışı bilgi girişi başlangıcı
O - (Kullanılmaz) ) - Kontrol komutu dışı bilgi girişi sonu
P – X eksenine paralel üçüncü hareket + - artı işareti
Q - Y eksenine paralel üçüncü hareket - - eksi işareti
R - Z eksenine paralel üçüncü hareket veya Z ekseninde hızlı ./ - Blok atlama
ilerleme koordinatı
S - Ana mil hızı : - Blok başlangıç noktası*
T- Takım işlevi DEL - Silme (Geri alma ve silme)
Sıra Numarası Sözcüğü
Sıra numarası sözcük adresi ‘N’ ile tanımlanır. Sıra numarası sözcüğü
program bloğu içinde ilk sözcüktür ve parça programı içinde blokları
tanımlamak için kullanılır. Adresi izleyen numaralar küçükten büyüğe doğru
olmalıdır ancak ardışık olması zorunlu değildir.

Hazırlık İşlemleri Sözcükleri

Hazırlık işlemleri sözcük adresi ‘G’ ile tanımlanır. Genel olarak iki basamaklı bir
sayıdan oluşur ve Tezgah Kontrol Birimine yapılacak işleri bildirir. Örneğin,
G01 gibi bir sözcük kontrol birimine doğrusal ara değerleme yapılması
istenildiğini bildirirken, G02 sözcüğü ise dairesel ara değerleme yapılması
istenildiğini bildiriri. Hazırlık işlemleri blok içindeki boyutsal komutlardan önce
uygulanmalıdır.
 G00
RAPID TRAVERSE

G01
LINEAR INTERPOLATION
(STRAIGHT LINE
MOVEMENT)

G02
CIRCULAR INTERPOLATION
(CLOCKWISE)

G03
CIRCULAR INTERPOLATION
(COUNTERCLOCKWISE
Koordinat Sözcükleri
Koordinat sözcükleri hazırlık işlemleri sözcüğünü izler. Bu sözcükte verilen
koordinatlar mutlak veya artımlı olabilir.

Koordinat sözcükleri şu sıra ile verilmelidir:

X, Y, Z, U, V, W, P, Q, R, A, B, C, D, E

İlerleme Hızı Sözcüğü

İlerleme hız sözcüğünde tanımlanan hız, kendisinden önceki ilk koordinat
sözcüğü adresindeki eksende uygulanır. Bir blok içinde birden fazla eksende
uygulanması istenilen hız, uygulanacak koordinat sözcüklerinden sonraki
sözcükte tanımlanır. Eksenlerde farklı hızlar kullanılmak isteniyorsa, her bir
eksen için ayrı bir blok kullanılır. Örneğin, Z ekseni için X ve Y eksenlerindeki
hızlardan farklı bir hız isteniyorsa, bir blokta X ve Y koordinatları ve istenilen
ilerleme hız sözcüğü, ikinci blokta ise Z koordinatı ve istenilen hız ayrı belirtilir.
Bu durumda Z eksenindeki hareket X ve Y eksenlerindeki hareket
tamamlandıktan sonra gerçekleşir.

N005 G01 X123.4 Y-100.0 F1000.0

Ana Mil Hız Sözcüğü
Ana mil hız sözcüğü tüm koordinat sözcükleri ve ilerleme hızı sözcüklerinden sonra
kullanılır. Ana mil hız sözcüğü ‘S’ adresi ve ilerleme hızı sözcüğünde olduğu gibi
ana milin hızı ile ilişkili bir sayıdan oluşur. Kesici takımın veya iş parçasının zımni
birimi dev/dak dır.

Takım İşlemi Sözcüğü

Takım işlemi sözcüğü, kullanılacak kesici takımların ve bu takımların takım
magazinlerindeki yerlerinin kontrol birimlerine bildirmek ve takımları sırayla
çağırmak amacıyla kullanılır. Bu işlemler kendiliğinden yapılabilineceği gibi, tezgah
işletmenine bilgi verilerek ve gerektiğinde onayı alınarak da gerçekleştirilebilinir.
Takım işlemi sözcüğü ana mil sözcüğünün arkasından gelir. Takım işlemi sözcüğü
‘T’ adresi ve, anlamları ve işlevleri tezgah kontrol biriminin kataloglarında
ayrıntılarıyla açıklanan sayılardan oluşur.

Yardımcı İşlemler
Yardımcı işlemler sözcüğü talaş kaldırma hareketleri ile doğrudan ilişkisi olmayan,
ana milin durdurulup çalıştırılması, kesme sıvısının açılıp kapanması, bağlama
düzeneklerinin çalıştırılıp çalıştırılması, takım ve iş parçasının değiştirilmesi için ilgili
hazırlıkların yapılması gibi işlemlerin kontrol birimine bildirilmesi amacıyla kullanılır.
 M03
DIRECTION OF ROTATION
(CLOCKWISE)

M04
DIRECTION OF ROTATION
(COUNTERCLOCKWISE)

M06
TOOL CHANGE WITH
AUTOMATIC RETRACTION

M30
END OF PROGRAM
AND
RETURN TO BEGINNING
OF PROGRAM
R = Reference point (maximum travel of machine)
M = Machine zero point (X0,Y0,Z0) of machine coordinate system.
W = Part zero point workpiece coordinate system.