ÜNSÜZLER

Demre2023
ÜNSÜZLER
Boğumlanma/çıkış biçimlerine göre
Boğumlanma/çıkış yerlerine göre
Hava akımının yönüne göre
Ses tellerinin durumuna göre
Boğumlanma/çıkış biçimlerine göre
Süreksiz Ünsüzler
b, d, c, ç, g, k, p, t
Sürekli Ünsüzler
f, h, j, l, m, n, r, s, ş, v, y, z.
Sızıcı (sızmalı, sürtünücü) ünsüzler:
f, h, j, s, ş, v, z
Akıcı ünsüzler:
l, m, n, r, y.
Hava akımının yoluna göre ünsüzler

Geniz (burun) ünsüzleri

m, n
Ağız Ünsüzleri
Boğumlanma /çıkış yerlerine göre ünsüzler:

Çift dudak ünsüzleri

Diş dudak ünsüzleri
Dil-dişeti (dilucu - dişardı) ünsüzleri
Dil- sertdamak ünsüzleri
Dil- art-damak ünsüzleri
Gırtlak Ünsüzleri
Ses tellerinin durumuna göre ünsüzler

Ötümlü/ Tonlu / Tınılı /Yumuşak ünsüzler

Ötümsüz / Tonsuz / Tınısız/ Sert ünsüzler
ÜNSÜZLER VE ÖZELLİKLERİ
 <<b>>
Ötümlü, süreksiz (patlamalı), çift dudak ünsüzüdür. Bu ses
oluşurken dudaklar tamamen kapanır. Boğumlanışı "P"
ünsüzünde olduğu gibidir. "P"den farkı ötümlü oluşudur.

Bayram Birader
Bilfiil Boybos
bil’umum Benimle
Bisküvi Bisiklet
Börek
baca
Büyük büyük büyüteçli, Babaeskili
briyantinli babacan büyükelçi Bilal,
benzeri boy bos yerinde Bigalı bıngıldak
bonboncu berber Bahir’in büyülü bön bön
bakışlarına, büyük büyük bomboş laflarına
kızıp, “Bre berber beri gel bugünkü
bisküvi, börek ve bilumum biberleri bilfiil
benimle ye.”
 <<c>>
Ötümlü, sürekiz (patlamalı), sert damak ünsüzüdür. C sesinin
çıkışında dil önü kaldırılarak sert damağa temas ettirilir ve
sonra birdenbire aşağı çekilir, bunun ticesinde meydana gelen
patlama sesi C’dir.

camekan, cacık, coşkun, cömert, cüce, cümle

d Sesiyle Birlikte:
Necdet, vicdan, hacdan,
Sızıcı c:
Meclis, necla, İclal, ecnebi
 <<c>>

Vicdanlı cambaz ecnebi Necdet

ile kardeşi cömert Necla,
cumhurbaşkanının konutunda,
curcuna cemaat cereyanda
canhıraş cücüklü cacık içtiler.
 <<ç>>
 Ötümsüz, (patlamalı), dil-öndamak ünsüzüdür.

çare çiçek açacak araç

Çilli Çiğdem, Çatalca’da atlasçiçeğini ve çöreği

çökük çardaklı çeşmede çuvallarda çürüten
çılgın üçkâğıtçı çırak çocuğa içerledi, çuvalı
çekiçle çiviledi, tunççuda tunçla çerçeveledi.
 <<d>>
Gırtlak sesidir. Dilin, damağın ön kısmına üst diş
köklerine dayanıp açılmasıyla tonlu oluşur. Sesi
çıkarırken dudaklar kenarlara yayıktır

dekorasyon, demagoji, direkt, doküman,

deodorant, depresyon, dinozor, distribütör,
döviz, dahi, dâhi
Dekoratör tokat atan adam ile dedem dâhi
Davud, depresyondaki deodorant distribötürüne
dinozorlarını anlatan dokümanlarını dahi
demagoji yapmadan dakikalarca direkt anlattı.
 <<f>>
Nefes sesidir. Dil düzdür. Dilin ucu alt dişlerin köküne
değer. Çenenin açılıp kapanması ile nefes kuvveti ile
çıkar.
Fantezi, fayton, film, fiyat, fermuar, floresan
Fehmi ve Fuat, doğa ve fok fantezileriyle süslü filmlerini beyaz
floresanlı faytonda ağızlarına fermuar çekerek fiyatlandırdı.
Fosforlu Faruk ve felsefe Saffet, fingir fingir fingirdeyen
fıkırdak fareyi, fokur fokur fokurdayan ferfelek fırıl fırıl fileli
fitneci Fikretin filesine futbolcularla fundalıkta doldurdu.
 <<g>>
Ötümlü, süreksiz, türüne göre bir art damak ya da öndamak ünsüzüdür.

Kalın <<g >>

Gazel gazete gaga kavga gariban gardiyan
İnce <<g >>
Geyik agâh tezgâh gece göz güya
 <<h>>
Ötümsüz, sızmalı/sürtünücü bir gırtlak ünsüzüdür.

haham heves hava helva

Bahtlı Halis, hıncahınç dolu halkın meydanında
hoparlörle harikulade sıhhiye ürünlerini satarken
kalabalığa hükmedemeyip heyecandan halüsinasyonlar
gördü. Huysuz Hakan ve halli hal halinde sıhhiye hemşire
Hesna, hâkimin kahkahalı hakkaniyetli hükmüyle,
hemzeminde hıncahınç hurmalarını hemencecik
salhanede halhalladı.
 <<j>>

Ötümlü, sürtünücü, sert damak ünsüzüdür.

jeton jest jelatin jimnastik

Ojeli Müjgan, kendisinin şarj ettiği aküyü ve

bagajdaki jiletleri jimnastik salonuna Jale’nin
götürdüğünü jandarmaya ve jüriye ajitasyona
kaçmadan jurnalledi.
 <<k>>
Ötümsüz, patlamalı, dil-damak ünsüzüdür.

Kalın <<k>>
art damak ünsüzüdür.
Kahvaltı, kahve, karakter, karikatürist, kavanoz

İnce <<k>>
ön damak ünsüzüdür.

Kedi, kendi, kâğıt, kâr, yetenek, seçenek, kelime

 <<l>>
Ötümlü, sürekli, türüne göre, dil--damak ya da dil, dişeti ünsüzüdür.

İnce <<l>>
Lehçe, lale, leylek, alelade, Kemal

Kalın <<l>>
Lala, bal, kalabalık, salıncak, balkon, masal, lazanya
Laboratuvarda çalışan laborant Ulukışlalı
Lütfi ile Ulamışlı iki lisan bilen, lise
diplomalı, spiker lisanslı kul Leman, bir
yandan kendisi ile benzer Kilis’in L âlapaşalı
lambacı lokma güzeli lohusa Lale eşkalli
Halide’nin original halılarını, haldır huldur
hâlli hâl hâlinde dokurlar iken, bir yandan
da hâlen hâlsiz halifesiz halasınının kocası
halisane hallaç lostromo lakayıt normal
Lâmi’ye, lavabonun üstündeki sarı ampullü
levhanın altında elif, lam, lâmelif okutur.
 <<m>>
Ötümlü, sürekli, çift dudak ünsüzüdür.
maaş melek kavim hamak

Makine mühendisi müessese müdürü materyalist

mahcup Müştak’ın maksadı, oğlunun mürüvvetini
görüp menajer müteahhit Mükerrem’i muhatap
alarak menüsküs olmadan ve mahkûmiyet almadan
müspet manada mühim mücadelelerle mükemmel
müdafaa ederek müthiş bir muvaffakiyet elde ederek
mozaik mubayaasından muzdarip olmamaktır.
 <<n>>
Geniz ünsüzüdür
Natürel, nispet, nötr, naylon, neden, yangın, sandal, lanet

Nedim, Nalan’ın süsünün naturelliğine nispet,

gelininin çenesinin altındaki benin ve kendi
alnının sızısını, nanelenmiş naylonlu
nişastalarının kalanını sürerek ikisinin sızısının
sonunun geldiğine inandı.
 <<n>>

1. Dil Ön Damak : nene, nane, anne

2. Dil Üst Diş : nal, narkoz, namert
3. Kalın Nazal : Ankara, utangaç, Çankaya, yangın
4. İnce Nazal : çengel, engel, bence, renkli
5. Silik : inşa, tanrı, anjin, benzin, insan, infak,
 <<p>>

Ötümlü, süreksiz, çift dudak ünsüzüdür.

papağan papyon ahbap şarap

Profesyonel program editörü Peyami,
provokatörlerin propagandası uğruna
provokasyonlarına aldırmadan, profesörlerin
parlamentoda patatesleri ve profiterolleri
perakende satış problemlerini bir plan
çerçevesinde haber tv’de projektör altına aldı
 <<r>>
Ötümlü, sürekli, akıcı bir ünsüzdür.dil-dişeti ünsüzüdür.
ara rivayet karar risk

Bir berber, biraderi uğurlu berberle beraber

rögarı açık pırpırlı pireli restoranda, röportaj için
birerli sıraya giren diğer berberlerle Urlalı bordür
ustasını, repertuarı geniş artisleri ve bereli
rejisörleri rövanşta rezervasyon yapmaları için
ısrar etti.
 <<r>>

 Ön ses (Vurgulu) : resim, refika, rol, riya, radyo

 İç ses (Az Vurgulu) : arsız, orta, arkalık, yardım
 Son Ses (Vurgusuz): geliyor, beraber, kibar, berber
 <<s>>
Ötümsüz, sürekli sızıcı (sürtünücü), dil-dişeti ünsüzüdür.

es sarsak sinsi sokak

Sesi sımsıcak cüsseli hisli Selim, sandıktaki

sapsarı sazanların ve susuz sebzelerin nasıl
standartlaştırdıklarının sunumlarını sembolik
müessesenin stüdyosunda sporculara sundu.
 <<ş>>
Ötümsüz, sürekli, sızıcı (sürtünmeli), dil-öndamak ünsüzüdür.

Kışın şafakta, şıkır şıkır şırıl şırıl şangır şungur

şahane havuzlu Şemsi Paşa Pasajı’nda Samsun
şosesini ve Şam şosesini şöhretli şövalyelerle
üşenmeden canhıraş şakşakladılar
 <<t>>

Ötümsüz, süreksiz, dil-dişeti ünsüzüdür.

Tumturaklı tutkun tabelacı talihli Tarkan,

taşlı topraklı turuncu tuğlalı tıkanmış
tüneldeki trende tir tir titreyerek tortulu
tiftiklenmiş talaşları tellaklarla tıkır tıkır
telaşla tutuşturdu
 <<t>>

Kalın <<t>> :
tabak, ton, karton, battal, yatak, çanta,
turunç
İnce <<t>> :
temiz,saat, sıhhat, kanaat, inşaat,
yetenek, süt
 <<V>>

Ötümlü, sürekli, diş-dudak ünsüzdür.

avam vali evli sevinç

1. Düz <<v>> : veda, kavis, deve, yavru

2. Yuvarlak <<v>>: kova, yuva, yuvarlak
 <<y>>
Ötümsüz, sürekli,dil-öndamak ünsüzü ya da yarı ünlüsüdür.

ayna eşya yayla yeni

Yıldırım, yedili yayık ayranını yumuşacık

yakıotlu yerli yaylada öylelikle boylu boyunca
yaygın yaylamış, yitik yerlileri yollarda
uykusuzluktan yıkıla yakıla yürüyerek
yakalayabilmiş.
 <<z>>
Ötümlü (son seste ötümsüz), sürekli, dil--dişeti ünsüzüdür.

1. Ötümlü : az, zeka, zalim, zengin, benzin

2. Ötümsüz : telaffuz, sözsüz, beyaz, geniz

Zarafet hocası, zücaciyeci zanaatkâr Zeki, tuzsuz

ve tozsuz zemzemlerin zemzemliklerini
tozlanmadan bezsiz sözsüz getirmesinin zelzele
öncesi bize bir zararı olmadı.
 <<ğ>>

Standart Türkiye Türkçesinde bir art

damak ünsüzü olan ve oldukça geride
boğumlanan <<ğ>> ünsüzü söylenmez.
 <<a>> Ünlüsüyle Birlikte

a+ğ : yağ, dağ, bağ, sağ

a+ğ+a : ağaç, sağanak,
a+ğ+ı : sağır, yağış, ağır,
bağır
a+ğ+u : ağustos
a+ğ+ünsüz: yağmur, sağlık,
 <<e>> Ünlüsüyle Birlikte

e+ğ : yeğ, değ

e+ğ+e : eğer, meğer, değer
e+ğ+i : değişim, seğirme,
eğilim
e+ğ+ünsüz : değnek, eğmek
 <<ı>> Ünlüsüyle Birlikte

ı+ğ : sığ, tığ

ı+ğ+ı : sığıntı, yığın
ı+ğ+a : sığa,
ı+ğ+ünsüz : yağmur, sağlık,
 <<i>> Ünlüsüyle Birlikte

i+ğ : çiğ
i+ğ+e : ciğer
i+ğ+i : yiğit, siğil
i+ğ+ünsüz : çiğdem,
 <<o>> Ünlüsüyle Birlikte

o+ğ+a : doğa, boğa

o+ğ+u : oğul, doğuş, soğuk
o+ğ+ünsüz: oğlak, doğmak
 <<ö>> Ünlüsüyle Birlikte

ö+ğ+e : göğe
ö+ğ+ü : söğüt, öğüt
ö+ğ+ünsüz: öğretmen, öğle
 <<u>> Ünlüsüyle Birlikte

u+ğ+u : uğultu, uğur

u+ğ+a : soluk soluğa
u+ğ+ünsüz : uğraşmak, buğday
 <<ü>> Ünlüsüyle Birlikte

ü+ğ+ü : düğüm, düğün, güğüm

ü+ğ+e : küçüğe büyüğe
ü+ğ+ünsüz : düğme