10.

SINIF “DESTAN/EFSANE”
ÜNİTESİ NOTLARI

YELİZ ÖZGE HOCA

 DESTAN
Milletlerin geçmişinde yaşanan ö nemli
olaylar ve bu olaylarla ilgili
kahramanların gerçek veya hayalî
hayatları etrafında oluşmuş uzun,
didaktik, manzum hikâyelerdir.
Sö zlü dö nem ü rü nleridir.
Destanlar her milletin ortak
kabullerindendir.
YELİZ ÖZGE HOCA
 DOĞAL DESTANLAR

Milletlerin yaşamında derin izler bırakan

tarihsel ya da toplumsal bir olayın sö zlü
gelenekte olgunlaştıktan sonra geleneğ i
bilen biri tarafından derlenmesi ile oluşan
destanlardır.
YELİZ ÖZGE HOCA
 İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DESTANLARI

1.Yaratılış Destanı 
2.Saka Destanları
A.Alp Er Tunga Destanı 
B.Şu Destanı 
3.Hun-Oğ uz Destanları 
A.Oğ uz Kağan Destanı 
B.Attila Destanı
4. Kö k Tü rk Destanları
A.Bozkurt Destanı 
B. Ergenekon Destanı 
5. Siyenpi Destanları
6. Uygur Destanları
A.Tü reyiş Destanı
B.Mani Dininin Kabulü Destanı
C. Gö ç Destanı

YELİZ ÖZGE HOCA

 İSLAMİYET SONRASI TÜRK DESTANLARI

1.KAZAK – KIRGIZ DESTANI: Manas Destanı

2. TÜRK – MOĞOL DESTANI: Cengiz Han Destanı
3. TATAR – KIRIM DESTANLARI : Timur ve Edige destanları
4. KARAHANLI DÖNEMİ:Satuk Buğ ra Han Destanı
5. SELÇUKLU – BEYLİKLER – OSMANLI DÖNEMLERİ:
Seyid Battal Gazi Destanı (Battalname)
Danişmend Gazi Destanı (Danişmendname)
Kö roğlu Destanı

YELİZ ÖZGE HOCA

 DÜNYA EDEBİYATINDAKİ DOĞAL DESTANLAR

Yunan edebiyatı:
İlyada ve Odeysseia, (Derleyen Homeros)
Yunanlıların Troya savaşlarına gidişlerini ve
savaştan dönüşlerini anlatır.
İran edebiyatı: Şehname, (Derleyen Firdevsi) Büyük
İskender'in İran'ı işgali Rüstem'in yiğitliklerini
anlatır.
Hint edebiyatı:
Mahabharata: Krişna ve Arcunan'ın kahramanlıklarını
Ramayana: Rama'nın yaşamını anlatır.
YELİZ ÖZGE HOCA
Alman edebiyatı: Nibelungen, Hun- Germen savaşlarını
anlatır.
İngiliz edebiyatı: Beowulf ve arkadaşlarının canavarla
mücadelesini anlatır.
Rus edebiyatı: İgor, Kıpçak Türkleri ile Rusların
savaşlarını anlatır.
İspanyol edebiyatı: Le Cid, İspanyolların ulusal
kahramanı Rodrigo'nun Araplarla mücadelesini anlatır.
Fransız edebiyatı: Chanson de Roland,Müslümanlarla
yapılan savaşları anlatır.

YELİZ ÖZGE HOCA

 EFSANE
Sözlü edebiyat geleneğinin bir türü olan
efsane; gerçek veya hayalî şahıs, olay, yer
hakkında gerçek olduğuna inanılarak
anlatılan hikâyelerdir.
Anonim halk edebiyatı ürünleridir.
Olağanüstülük ve inanç unsuru mutlaka
bulunur.
İdeal insan tipi nesilden nesile anlatılır.

YELİZ ÖZGE HOCA

DESTAN-EFSANE KARŞILAŞTIRMASI

Destanlar millî nitelik taşırken efsaneler millî

değildir.
Aynı destana başka bir toplumda rastlanmaz ancak
aynı efsaneye başka toplumda rastlanabilir.
Destanlarda epik unsurlar ağır basar.
Destanlar yaşanmış tarihi olaylarla bağlantılıdır.
Efsaneler tarih ile ilişki içinde değildir; yöreye,
bölgeye aittir.
Destanlar milletin geneline hitap eder.

YELİZ ÖZGE HOCA

 ŞAHMERAN VE LOKMAN HEKİM

YELİZ ÖZGE HOCA

 ŞAHMERAN VE LOKMAN HEKİM

Bir rivayete gö re Mersin’de, bir diğ erine gö re Adana’da yaşar.

Aynı isimli bir efsane Mardin yö resinde de geçer.
Efsaneye gö re Şahmeran bir yer altı ü lkesinde yılanlarıyla
birlikte yaşamaktadır. Şahmeran'la tanışan ilk insan Camşab
(kimi kaynaklarda Lokman)
Şahmeran'ın ö ldü rü lmesi olayı, her değ işik sö ylencede ortak
sondur. Bu ortak sonun, yani Şahmeran'ın ö ldü rü lü şü nü n ana
amacı insanın sağlık ve şifa bulmasıdır.
Hatta bazı anlatımlarda Lokman Hekim’in Şahmeran ile
karşılaşması uzun uzun anlatılmakta, şifa veren otların neler
olduğ u Lokman Hekim'e Şahmeran tarafından sö ylenmektedir.

YELİZ ÖZGE HOCA

 ALTAY-YARATILIŞ DESTANI

Altay -Yaratılış Destanı evrenin

yaratılışını iyilik ve kötülüğün
kaynaklarını anlatır.
Şamanizm’in ve Budizm'in izlerini
taşır.
Altay Türkleri arasında derlenmiştir.

YELİZ ÖZGE HOCA

 BATTALNAME

8. yü zyılda Emevî- Bizans savaşlarında meşhur

olan Battalgazi isimli kahramanın din için

yaptığ ı savaşları konu edinir.
İslami alanda ortaya çıkan ilk destandır.

Destanda Hz. Muhammed dö nemindeki olay ve

menkıbelerden uyarlamalar bulunmaktadır.

YELİZ ÖZGE HOCA
 YAPMA DESTANLAR

Bir şairin toplumu etkileyen herhangi

bir olayı doğal destanları benzeterek

söylemesi sonucu oluşur.

YELİZ ÖZGE HOCA

BATI EDEBİYATINDA YAPAY DESTANLAR

Latin Edebiyatı:
Aeneis (Vergilius)
İngiliz Edebiyatı:
Kaybolmuş Cennet (Milton)
İtalyan Edebiyatı:
Kurtarılmış Kudüs (Tasso)
Çılgın Orlando (Ariosto)
İlahi Komedya (Dante)

YELİZ ÖZGE HOCA

 TÜRK EDEBİYATINDA YAPAY DESTANLAR

Kuvay-ı Milliye Destanı- Nazım Hikmet

Üç Şehitler Destanı - Fazıl Hüsnü Dağlarca

Çakır'ın Destanı - Fazıl Hüsnü Dağlarca

19 Mayıs Destanı -Fazıl Hüsnü Dağlarca
Çanakkale Şehitlerine -Mehmet Akif Ersoy

Maraş'ın ve Ökkeş'in Destanı- Gülten Akın

Atatürk Kurtuluş Savaşı'nda -Cahit Külebi

YELİZ ÖZGE HOCA

 GÜLTEN AKIN

Uzun süre İkinci Yeni anlayışına uygun kapalı anlatımla

eserler vermiştir.
Bireysel farklılıkları konu edinir.
Daha sonra açık ve sade bir anlatım kullanır.
Eserleri:
Kestim Kara Saçlarımı
 Kırmızı Karanfil
Maraş'ın ve Ökkeş'in Destanı
Ağıtlar ve Türküler
 Seyran Destanı

YELİZ ÖZGE HOCA

 10. SINIF “DESTAN/EFSANE”
ÜNİTESİ NOTLARI

YELİZ ÖZGE HOCA