İ’câzu’l-Kur’ân

Ders: Tefsir Usulü

Yardımcı Kaynak:
Muhsin Demirci, Tefsir Usulü
İ’câzu’l-Kur’ân Îcâzu’l-Kur’ân Farkı
İ’câzu’l-Kur’ân:‫إعجاز ا لقرآن‬
Sözlükte “gücü yetmemek,
yapamamak” anlamındaki acz
kökünden türetilen i‘câz kelimesi “âciz
bırakmak” demektir.
İ’câzu’l-Kur’ân Îcâzu’l-Kur’ân Farkı
Îcâzu’l-Kur’ân:‫إيجاز ا لقرآن‬
‫اإليجاز‬: Sözlükte “sözü kısaltmak”
anlamına gelen îcâz, terim olarak
“bir maksat ve fikrin en az sözle
açıklanması” demektir.
Îcâzlı söze vecîz denir.
İ’câzu’l-Kur’ân:‫إعجاز ا لقرآن‬
İ’câzu’l-Kur’ân:‫إعجاز ا لقرآن‬
Terim olarak genellikle “Kur’an’ın,
sahip bulunduğu edebî üstünlük ve
muhteva zenginliği sebebiyle
benzerinin meydana getirilememesi
özelliği” diye tanımlanır.
İ’câzu’l-Kur’ân:‫إعجاز ا لقرآن‬
Kur’an’da i‘câzü’l-Kur’ân terkibi geçmemekle birlikte
Kur’ân-ı Kerîm’in beşer sözü değil insanların benzerini
meydana getirmekten âciz kaldıkları ilâhî bir kelâm
olduğu hususu ısrarla belirtilmektedir.
1. Sarfe Teorisi.
Bu teoriye göre Kur’ân-ı Kerîm dil ve üslûp yönünden
benzeri yapılamayacak bir metin olmamakla birlikte
Allah Teâlâ bunu gerçekleştirme gücünü kullarının
elinden almıştır. 
İ’câzu’l-Kur’ân:‫إعجاز ا لقرآن‬
2. Dil ve Üslûp. Kur’an’ın dil yönünden benzeri
meydana getirilemeyecek bir kitap olduğu…
3. Muhteva Özelliği. Kur’an’ın i‘câz yönlerinden biri de
her şeyden önce muhtevasının çelişik bir durum
arzetmeyişidir.
4. Gayb Bilgisi. Kur’an’da geçmişe ve geleceğe ilişkin
haberlerin bulunması onun bir başka i‘câz yönünü
oluşturur. 
(Kuran’da Kıssalar geniş olarak anlatılacaktır.)
İ’câzu’l-Kur’ân:‫إعجاز ا لقرآن‬
5. İlmî İ‘câz. Kur’an’ın erişilmez bir bilgi mûcizesi
olduğu esasına dayanan ve özellikle XX. yüzyılda
üzerinde çok durulan bu i‘câz türünü iki bölümde
incelemek mümkündür.
(Tefsir Tarihinde İlmî/ Fen Bilimleri ile Tefsir başlığı
altında değinilmişti. )
İ’câzu’l-Kur’ân:‫إعجاز ا لقرآن‬
6. Sayısal İ‘câz. Bu teori, Kur’an’da yer alan kelimeler arasında
sayısal bir uygunluğun bulunduğu ve dengeyi bozacak bir istisnaya
rastlanmadığı düşüncesine dayanır. 
Hurûfîliğin temeli, eski çağlardan gelen ve harflerle sayıların
kutsallığını kabul edip bunlara çeşitli sembolik anlamlar yükleyen
anlayışa dayanır. Çok eskiden beri tabiatta varlığı kabul edilen gizli
güçler şekil ve harflerle ifade edilmeye çalışılmış, sonuçta tabiat
bilimlerinden önce efsun, tılsım, sihir gibi tekniklerle “hurûf” ilmi
adı altında sözde ilimler ortaya çıkmıştır. Hurûfîliğin ne zaman ve
nasıl doğduğu kesin olarak bilinmemekle birlikte gerçek anlamıyla
milâttan önce IV ve III. yüzyıllardan itibaren Ortadoğu’daki
Helenistik-gnostik karakterli dinlerde ortaya çıktığı görülmektedir 
İ’câzu’l-Kur’ân:‫إعجاز ا لقرآن‬
EBCED: Arap alfabesinin ilk tertibi ve harflerinin
taşıdığı sayı değerlerine dayanan hesap sistemi.
Ebced, aslında alfabedeki harflerin kolaylıkla hatırda
tutulmasını sağlamak için eski dönemlerde
geliştirilmiş bir formül olup gerçekte bir anlamı
bulunmayan kelimelerinin ilki “ebced” (abucad,
ebuced) şeklinde okunduğu için bu adla anılmıştır. Bu
formülde yer alan kelimeler şunlardır:  
Ebced, hevvez, huttî, kelemen, 
sa‘fes, karaşet, sehaz, dazağ
İ’câzu’l-Kur’ân:‫إعجاز ا لقرآن‬
Kur’an’ın her çağda öne çıkan i‘câz yönünün iman ve
hidayetle bağlantılı olan bilgileri insanlara sunmasında
aranması daha isabetli görünmektedir.
Ek olarak İ’cazu’l-Kur’ân,
Kur’ân’ın kendisinin meydan okuduğu bir
benzerinin meydana getirilemeyeceği konusunda
odaklanmaktadır.
İ’câzu’l-Kur’ân:‫إعجاز ا لقرآن‬
TEHADDÎ AYETLERİ
Tehaddi; Kur’ân-ı Kerîm’in ilâhî kaynaklı olduğunu
kabul etmeyenlere Kur’an’ın benzerini getirmeleri
hususunda meydan okuması anlamında bir terim.
1.(İsrâ, 17/88): “De ki: bu Kur’ân’ın bir benzerini ortaya
koymak üzere insanlar ve cinler bir araya gelseler,
birbirlerine destek de olsalar, onun benzerini
getiremezler.” 
َ ُ‫ت ااْل ِ ْنسُ َو ْال ِج ُّن َع ٰلٓى اَ ْن يَْأتُوا بِ ِم ْث ِل ٰه َذا ْالقُرْ ٰا ِن اَل يَْأت‬
‫ون ِب ِم ْثلِ ۪ه‬ ِ ‫قُلْ لَِئ ِن اجْ تَ َم َع‬
ً‫ْض ظَ ۪هيرا‬ ٍ ‫ضهُ ْم لِبَع‬ ُ ‫ان بَ ْع‬ َ ‫َولَ ْو َك‬
İ’câzu’l-Kur’ân:‫إعجاز ا لقرآن‬
TEHADDÎ AYETLERİ
2. Kur’ân sûrelerine benzer on sûre getirmeleri inkar
edenlerden talep edilmiştir.
(Hûd, 11/13): “Yoksa, «onu (Kur’ân’ı) kendisi uydurdu»
mu diyorlar? De ki: Eğer doğru iseniz Allah’tan başka
çağırabildiklerinizi (yardıma) çağırın da siz de onun
gibi uydurulmuş on sûre getirin!” 
ُ ‫قُلْ فَْأتُوا بِ َع ْش ِر‬
‫س َو ٍر ِم ْثلِ ۪ه‬
İ’câzu’l-Kur’ân:‫إعجاز ا لقرآن‬
TEHADDÎ AYETLERİ
İnkâr edenlerden Kur’ân’ın sadece bir sûresinin
benzerini getirme­leri istenmiştir:
(Yûnus, 10/38): “Yoksa onu (Muhammed) uydurdu mu
diyorlar? De ki: Eğer sizler doğru iseniz Allah’tan
başka, gücünüzün yettiklerini çağırın da (hep
birlikte) onun benzeri bir sûre getirin!” 
‫ون هّٰللا ِ اِ ْن‬ ُ ِ‫ون ا ْفتَ ٰريهُۜ قُ ْل فَْأتُوا ب‬
ِ ‫سو َر ٍة ِم ْثلِ ۪ه َوا ْد ُعوا َم ِن ا ْستَطَ ْعتُ ْم ِم ْن ُد‬ َ ُ‫اَ ْم يَقُول‬
‫ين‬
َ ‫صا ِد ۪ق‬ َ ‫ُك ْنتُ ْم‬
İ’câzu’l-Kur’ân:‫إعجاز ا لقرآن‬
Kaynak:
Mustafa Sâdık er-Râfiî,
İʿcâzü’l-Ḳurʾân ve’l-belâġatü’n-nebeviyye
 İ’câzu’l-Kur’ân
Çalışmalarınızda başarılar dilerim.
Prof. Dr. Burhan Baltacı