Tema 3: PEWARISAN DAN TEKNOLOGI

11.1 Pewarisan Monohibrid

GENETIK 11.2 Pewarisan Dihibrid
Bab 11: Pewarisan 11.3 Gen dan Alel
11.4 Pewarisan Manusia
 11.1 Pewarisan
26.1.1 Menghuraikan maksud kacukan monohibrid.

26.1.2 Menerangkan kacukan monohibrid berdasarkan eksperimen Mendel.

26.1.3 Membezakan istilah yang berhubung dengan pewarisan:

(i) gen dan alel.
(ii) ciri dan trait.
(iii) fenotip dan genotip.
(iv) alel dominan dan alel resesif.
(v) trait dominan dan trait resesif.
(vi) homozigot dan heterozigot.
(vii) baka tulen dan hibrid.
(viii) generasi induk dan generasi filial

26.1.4 Membina rajah kacukan pewarisan monohibrid.

26.1.5 Menentukan nisbah genotip dan nisbah fenotip bagi generasi filial dalam kacukan monohibrid

26.1.6 Memerihalkan Hukum Mendel I.

 B TEKS M/S 230-231

Pewarisan Monohibrid Pewarisan monohibrid melibatkan satu ciri dan trait berbeza yang dikawal oleh satu gen.

Eksperimen Mendel
Mendel telah mendapati bahawa tumbuhan kacang pis, Pisum sativum, mempunyai 7 ciri; netuk biji
benih, warna biji benih, bentuk pod, warna pod, waran bunga, kedudukan bunga & ketinggian
Pokok kacang pis ini mempunyai trait bertentangan yang nyata dan mudah dikesan
Mendel menyarankan teori bahawa ciri yang terdapat pada induk diturunkan kepada anak melalui
gamet jantan dan gamet betina.
ini menunjukkan bahawa nukleus gamet jantan dan gamet betina membawa maklumat genetik
pewarisan ciri tersebut.
Faktor pewarisan yang menentukan sesuatu ciri itu kini dikenali sebagai gen
 Mendel telah mendapati bahawa tumbuhan kacang pis, Pisum sativum, mempunyai 7 ciri yang mempunyai
trait bertentangan yang nyata dan mudah dikesan ciri yang terdapat pada induk diturunkan kepada anak
Eksperimen Mendel melalui gamet jantan dan gamet betina.
Faktor pewarisan yang menentukan sesuatu ciri itu kini dikenali sebagai gen

Mendel telah menggunakan tumbuhan kacang pis baka tulen bagi generasi induk untuk mengkaji
pewarisan ciri-ciri yang terdapat dalam kacang pis

Pokok kacang pis berbaka tulen bermaksud pokok yang dihasilkan melalui pendebungaan sendiri dan
mempunyai trait sama dengan induk dari segi kandungan gen. Maka, tumbuhan tinggi dengan baka tulen
akan sentiasa menghasilkan anak-anak yang tinggi sahaja dalam pendebungaan sendiri.

Dalam prinsip kedominanan, sepasang trait yang bertentangan, satu trait ditentukan oleh faktor pewarisan
dominan, manakala trait bertentangannya ditentukan oleh faktor pewarisan resesif.
Faktor pewarisan yang dominan akan menindas kesan faktor pewarisan yang resesif. ini menyebabkan trait
resesif tidak kelihatan walaupun faktor pewarisannya wujud bersama faktor pewarisan trait dominan pada
induk asal.
Eksperimen Mendel
 B TEKS M/S 232-233
Istilah yang Berhubung dengan Pewarisan
Gen FENOTIP DAN GENOTIP
• Gen merupakan unit asas • Fenotip merupakan ciri-
pewarisan yang terdiri ciri yang ditunjukkan
daripada satu segmen DNA atau dipamerkan oleh suatu
yang menduduki lokus organisma.
tertentu pada kromosom. • Sebagai contohnya, tinggi.
• mengawal ciri yang • Genotip merupakan
tertentu dalam organisma. komposisi gen suatu
organisma dan tidak dapat
CIRI DAN TRAIT dilihat.
• Ciri ialah faktor yang • Sebagai contohnya, TT
diwariskan seperti atau Tt (genotip bagi tinggi)
ketinggian, warna mata, atau tt (genotip bagi
kumpulan darah dan rendah).
kehadiran lesung pipit.
• Sesuatu ciri merupakan
sifat tersendiri bagi
sesuatu organisma.
• Trait pula ialah variasi
bagi ciri tertentu. Setiap
ciri yang diwarisi terdiri
daripada trait tertentu.
Sebagai contohnya,
ketinggian adalah suatu
ciri, manakala tinggi atau
rendah adalah traitnya.

ALEL DOMINAN & RESESIF
Alel dominan
• Alel dominan merupakan
alel
yang sentiasa
menunjukkan
traitnya apabila hadir dan
menutup atau menindas
kesan alel resesif.
• Diwakili dengan huruf
besar. Contoh: B.
Alel resesif
• Alel resesif merupakan
alel yang menunjukkan
traitnya apabila kedua-dua
alel ialah alel resesif.
• Kesan alel resesif ditindas
jika alel dominan hadir
bersama-sama.
• Diwakili dengan huruf
kecil, contohnya, b
Homozigot
• Kedua-dua alel di lokus
pasangan kromosom
homolog adalah sama.
contohnya, BB @ bb.
Heterozigot
• Alel di lokus pasangan
kromosom homolog adalah
berbeza. Contoh; Bb.
B TEKS M/S 232-233
Istilah yang Berhubung dengan Pewarisan
Trait dominan Generasi induk
BAKA TULEN DAN HIBRID
• ditunjukkan apabila • Generasi induk ialah
Baka tulen
kedua-dua alel generasi pertama yang
• Baka tulen bermaksud
dominan melibatkan 2 individu yang
individu tersebut
berpasangan atau satu dikacukkan bagi
membawa dua alel yang
alel dominan meramalkan atau
sama untuk trait tersebut.
berpasangan menganalisis genotip anak
Hasil pendebungaan
dengan satu alel yang dihasilkan.
sendiri akan sentiasa
resesif. Generasi filial
mengekalkan ciri induk
• Sebagai contohnya, • Generasi filial ialah
dalam setiap generasi.
BB @ Bb. generasi yang terhasil
Hibrid
Trait resesif daripada kacukan berturut-
• Hibrid ialah hasil kacukan
• dipamerkan jika alel turut dari satu generasi
dua varieti berbaka tulen.
resesif berpasangan induk yang mempunyai
dengan alel resesif. baka tulen.
Sebagai contohnya, bb
B TEKS M/S 232-234
 B TEKS M/S 2363

1. Pewarisan monohibrid
2. (a) Ya
(b) Nisbah fenotip mematuhi nisbah yang
dijangkakan dalam Hukum Mendel Pertama,
iaitu 3:1. Fenotip dominan tiga kali ganda
daripada fenotip resesif. Hal ini dikatakan
demikian kerana ciri organisma ditentukan
oleh sepasang alel yang terpisah dan dibawa
dalam gamet. Alel dominan akan menonjolkan
traitnya apabila hadir.
3. Bagi memastikan setiap beg sentiasa
mempunyai 100 manik (50 merah dan 50
putih). Perkara ini dilakukan untuk
memastikan populasi tidak diganggu selepas
setiap cabutan.
4. Dengan menambahkan bilangan manik bagi
setiap warna yang digunakan.
 B TEKS M/S 237
Mendel mengemukakan Hukum Mendel I yang dikenali sebagai Hukum Segregasi
- menyatakan bahawa: Ciri sesuatu organisma dikawal oleh sepasang alel, hanya satu
daripada pasangan alel ini akan diwariskan ke dalam gamet.
 Mendel mengemukakan Hukum Mendel I yang dikenali sebagai Hukum Segregasi:

Ciri sesuatu organisma dikawal oleh sepasang alel, hanya satu

Hukum Mendel I

daripada pasangan alel ini akan diwariskan ke dalam gamet

Rumusan daripada eksperimen monohibrid Mendel

1. Sesuatu ciri diturunkan daripada induk kepada satu generasi yang lain ditentukan oleh
suatu faktor genetik yang kini dikenali sebagai gen
2. Sesuatu trait dikawal oleh sepasang faktor yang kini disebut alel.
3. Sepasang alel ini akan segregasi (terpisah) secara rawak semasa pembentukan gamet.
Hanya satu alel daripada pasangan ini akan berada di dalam gamet.
4. Semasa persenyawaan, zigot yang terhasil akan mengandungi dua alel (satu alel daripada
setiap induk) bagi ciri yang tertentu.
5. Persenyawaan berlaku secara rawak, maka kombinasi genotip yang homozigot dominan
akan menunjukkan trait dominan, manakala homozigot resesif akan menunjukkan trait
resesif. Genotip heterozigot (kombinasi satu alel dominan dan satu alel resesif) menunjukkan
trait dominan.
1. Baka tulen bermaksud genotip organisma berada dalam keadaan homozigot; sama ada
homozigot dominan atau homozigot resesif. Baka tulen membawa dua alel yang sama
untuk suatu ciri.
2. Kedua-dua induk mempunyai bulu berwarna hitam dengan genotip Bb.
3. Semua anak mempunyai fenotip tinggi dengan genotip Tt.
 11.2 Pewarisan Dihibrid
11.2.1 Menghuraikan maksud pewarisan kacukan
dihibrid.
11.2.2 Menerangkan kacukan dihibrid berdasarkan
eksperimen Mendel.
11.2.3 Membina rajah kacukan pewarisan dihibrid.
11.2.4 Menentukan nisbah genotip dan nisbah fenotip
bagi generasi filial dalam kacukan dihibrid.
11.2.5 Memerihalkan Hukum Mendel II.
 B TEKS M/S 238-239
Pewarisan Dihibrid
 Semasa pembentukan gamet, setiap ahli daripada pasangan alel boleh bergabung
Hukum Mendel II- Hukum secara rawak dengan mana-mana ahli daripada pasangan alel yang lain.
Pengaturan Bebas

Rumusan daripada eksperimen hibrid Mendel

Gabungan baru ciri muncul pada generasi F2, iaitu biji kedut berwarna kuning dan biji
bulat berwarna hijau.
Dua pasang ciri (bentuk dan warna biji) digabungkan dalam generasi F1 tetapi
kemudiannya terpisah dan bertindak secara bebas daripada satu sama lain dalam
generasi F2.
1. Pewarisan dihibrid
2. Biji benih bulat dan warna kuning; biji benih bulat dan warna hijau, biji benih berkedut
dan warna kuning, biji benih berkedut dan warna hijau
 11.3 Gen dan Alel
Murid boleh:
11.3.1 Menghuraikan maksud lokus.
11.3.2 Menghubung kait alel dan lokus dengan
gen pada kromosom
 B TEKS M/S 240-241
11.3 Setiap kromosom membawa banyak gen. Dalam
manusia, bilangan gen yang mengekodkan protein
Gen dan Alel dalam satu set kromosom haploid dianggarkan
sebanyak 25 000.
Lokus merupakan lokasi spesifik
yang diduduki oleh gen pada
kromosom.

Alel yang mewakili

sesuatu gen turut
menduduki lokus
yang sama dengan
gen tersebut. Rajah
menunjukkan
terdapat 5 gen
berserta alel
masing-masing
pada lokus yang
tertentu pada
sepasang
kromosom
homolog
B TEKS M/S 240-241
 B TEKS M/S 241

1. (a) Lokus: Merupakan lokasi spesifik yang diduduki oleh gen pada kromosom.
(b) Alel: Bentuk alternatif gen bagi trait tertentu yang menduduki lokus yang sama pada
sepasang kromosom homolog.
2. Berdasarkan rajah, gen yang mengawal warna bunga bagi tumbuhan kacang pis berada
pada lokus yang sama pada sepasang kromosom homolog dan wujud dalam dua alel, iaitu P
and p. Alel P menentukan warna bunga ungu (alel dominan), manakala alel p menentukan
warna bunga putih (alel resesif ).
 B TEKS M/S 242-250

11.4 Pewarisan Manusia

Murid boleh:
11.4.1 Mengenal pasti jenis kromosom manusia:
(i) autosom. (ii) kromosom seks.
11.4.2 Menganalisis dan menghuraikan kariotip manusia.
11.4.3 Memadankan kromosom paternal dan kromosom maternal
dalam lukisan/ mikrograf kromosom manusia untuk membina kariotip
lengkap seseorang individu.
11.4.4 Memerihalkan Hukum Mendel dengan pewarisan manusia
11.4.5 Menganalisis pewarisan manusia dengan membina rajah
kacukan pewarisan.
11.4.6 Menganalisis pewarisan manusia dengan mengkaji pedigri
keluarga.
 B TEKS M/S 242
JENIS KROMOSOM
terdapat 2 jenis kromosom dalam manusia, iaitu autosom & kromosom seks. Sel soma
manusia mempunyai 44 autosom dan 2 kromosom seks. Autosom berbeza dari segi saiz dan
panjang

autosom kromosom seks

Terdiri dari pasangan kromosom homolog nombor 1- 22 - Terdiri daripada pasangan kromosom nombor 23
Mengawal semua ciri sel soma -Mengandungi gen yang menentukan Jantina
- CTH: Jenis kumpulan darah, ketinggian &warna - Bagi lelaki, kromosom seks ialah XY,
kulit manakala bagi perempuan ialah XX

Bilangan dan struktur kromosom yang hadir di dalam

nukleus sel dikenali sebagai kariotip yang disusun
secara berpasangan, iaitu mengikut pasangan
kromosom homolog berdasarkan saiz, kedudukan
sentromer dan corak jalur pada kromosom
Pewarisan Manusia
AUTOSOM KROMOSOM SEKS

CIRI Terdiri daripada pasangan Terdiri daripada pasangan

kromosom .
kromosom
homolog nombor 1 hingga 22 nombor 23

FUNGSI Mengawal semua ciri Mengandungi gen

sel soma yang menentukan jenis jantina
CONTO Jenis kumpulan darah, Bagi lelaki, kromosom seks ialah XY,
H ketinggian dan warna kulit manakala bagi perempuan ialah XX
B TEKS M/S 243
Penyakit genetik yang disebabkan oleh tak disjungi kromosom
- Perubahan bilangan
kromosom boleh terjadi
akibat kegagalan kromosom
homolog berpisah semasa
anafasa I atau kromatid
kembar gagal terpisah
semasa anafasa II.
- Peristiwa ini dipanggil
sebagai tak disjungsi dan
boleh berlaku kepada
kromosom-kromosom
tertentu.
- Apabila tak disjungsi
berlaku , gamet,sama ada
sperma atau ovum, boleh
mempunyai bilangan
kromosom yang kurang
daripada 23, iaitu 22 atau
lebih daripada 23, iaitu 24.
- Maka, apabila
persenyawaan berlaku zigot
yang terhasil mungkin
mempunyai 45 kromosom
atau 47 kromosom.
 Klinefelter syndrome

Characteristic clinical findings in men with

Klinefelter syndrome. Note that there are no
facial characteristics that suggest a diagnosis of
Klinefelter syndrome. Therefore, particular
attention to physical examination of the body
habitus is necessary for diagnostic
consideration.

• mempunyai muka yang leper dan lebar

• mata sepet
• jari dan leher pendek
• terencat akal
39
 B TEKS M/S 244-245
Pewarisan Manusia
kumpulan darah ABO dikelaskan kepada kumpulan darah A, B, AB dan O.
Kumpulan darah ABO
Sistem darah ABO dalam manusia merupakan satu contoh bagi alel berbilang. Kumpulan darah
dikawal oleh satu gen yang terdiri daripada tiga alel yang berlainan pada satu lokus, iaitu alel
IA, IB dan IO.

Alel-alel ini menentukan jenis antigen yang terdapat pada permukaan membran sel darah merah.
Walau bagaimanapun, seseorang itu hanya membawa dua alel sahaja untuk penentuan kumpulan
darah.

- Kedua-dua IA dan IB adalah alel dominan, manakala IO adalah alel resesif.

- kombinasi alel IA dan IO (IAIO) akan menunjukkan fenotip darah kumpulan A,
- IBIO menunjukkan fenotip darah kumpulan B.
Alel IA dan IB adalah kodominan terhadap satu sama lain. Apabila kedua-dua alel ini hadir
bersama,kesan kedua-dua alel ditunjukkan. Kombinasi kedua-dua alel ini menunjukkan
fenotip darah kumpulan AB
Kumpulan darah ABO
 B TEKS M/S 245
Pewarisan Manusia
Selain antigen A dan antigen B yang terdapat pada permukaan sel darah merah manusia, terdapat
satu lagi antigen, iaitu antigen D yang dikenali sebagai faktor Rhesus (Rh)
Faktor Rhesus (Rh)

Sel darah merah individu yang mengandungi faktor Rhesus disebut sebagai Rhesus positif (Rh+),
manakala individu yang tidak mempunyai faktor Rhesus dikenali sebagai Rhesus negatif (Rh–).

- Pewarisan faktor Rhesus daripada ibu bapa kepada anak adalah berdasarkan prinsip Hukum
Mendel. Faktor Rhesus dikawal oleh gen yang terdiri daripada sepasang alel, iaitu Rh+ yang bersifat
dominan, manakala Rh– bersifat resesif

Genotip bagi individu Rh positif mungkin homozigot dominan (Rh+Rh+) atau heterozigot
(Rh+Rh–). Individu yang Rh negatif ialah homozigot resesif (Rh–Rh–)
Faktor Rhesus (Rh)
 Pewarisan Manusia
B TEKS M/S 246

Penyakit talasemia ialah penyakit pewarisan. Penyakit ini diturunkan daripada satu generasi ke
generasi yang seterusnya.Talasemia berlaku disebabkan oleh mutasi gen yang berlaku pada
autosom, iaitu pada kromosom 11 atau 16.
talasemia
Talasemia merupakan penyakit yang disebabkan oleh pembentukan hemoglobin yang abnormal dan
kekurangan bilangan hemoglobin. Saiz sel darah merah adalah lebih kecil dan lebih pucat

Pembawa talasemia dikatakan sebagai talasemia minor yang mana seseorang individu itu
mempunyai alel resesif talasemia tetapi tidak mempunyai tanda-tanda talasemia

Pengesanan talasemia hanya boleh dibuat melalui ujian darah. Penghidap talasemia pula dikatakan
sebagai talasemia major yang mana seseorang individu itu membawa kedua-dua alel resesif
talasemia

Penghidap talasemia major akan menunjukkan tanda-tanda talasemia seperti kelihatan letih dan
pucat, sesak nafas serta perubahan pada pembentukan tulang muka sejak dari umur 3 - 18 bulan.
 Talasemia

-ialah penyakit genetik, iaitu penghidapnya membina sel darah merah yang mempunyai
hemoglobin tidak normal
-dan pemusnahan sel darah merah berlebihan berlaku menyebabkan keadaan anemia.
-Sel darah merah pesakit juga lebih kecil daripada normal dan peratus hemoglobin darah
juga berada di bawah aras normal dua bentuk talasemia, iaitu talasemia major dan talasemia
minor.
-talasemia dikawal oleh alel resesif maka pesakit talasemia major mewarisi dua alel resesif
dan talasemia minor ialah pembawa penyakit.
-Penyakit ini tidak terangkai seks.

Rupa bentuk sel darah merah talasemia

Rupa bentuk sel darah merah yg normal
-Terdapat bayi talasemia yang mati semasa lahir dan bagi bayi yang lahir dengan
talasemia major walaupun kelihatan normal semasa lahir, biasanya akan menghidap
anemia semasa berumur setahun dikuti dengan gejala seperti tulang muka yang cacat,
mudah letih, pertumbuhan terencat, sesak nafas, pembengkakan hati dan limpa, dan
juga jaundis.
-Bagi talasemia minor, pembawa tidak mempunyai gejala penyakit tetapi dapat dikesan
melalui bentuk sel darah merah yang tidak sempurna.
-Rawatan bagi talasemia major ialah pemindahan darah setiap empat minggu dan
mengambil makanan tambahan yang mengandungi zat folat.
-pengumpulan zat besi boleh berlaku dalam darah pesakit dan membahayakan sistem
badannya jadi rawatan perlu diberi untuk membuang zat besi yang berlebihan ini.
-Rawatan sepanjang hayat ini memerlukan kos yang tinggi. Pemindahan sumsum tulang
juga membantu merawat pesakit kanak-kanak.
-Pasangan yang ingin berkahwin digalakkan menjalani pemeriksaan darah untuk
mengesan penyakit talasemia.
-Pembawa talasemia digalakkan berkahwin dengan orang yang normal untuk
mengelakkan kelahiran anak talasemia major
Talasemia
Peratus kebarangkalian
anak mendapat talasemia
major ialah 25%. Keadaan
ini boleh dielakkan dengan
merancang perkahwinan
dan membuat pemeriksaan
darah.
 Pewarisan Manusia
B TEKS M/S 247

Lelaki mempunyai 44 + XY kromosom dan perempuan 44 + XX. Sperma yang dihasilkan oleh testis
Penentuan
Jantina ialah haploid dan membawa dua jenis kromosom, iaitu 22 + X dan 22 + Y

Oosit sekunder yang dihasilkan juga ialah haploid dan membawa satu jenis kromosom, iaitu 22 +
X. Seks atau jantina anak ditentukan semasa persenyawaan
 Pewarisan Manusia
B TEKS M/S 247

Gen-gen yang mengawal ciri tertentu yang terletak pada kromosom seks tetapi tidak
terlibat dalam penentuan ciri seks dikenali sebagai gen terangkai seks..
Ciri Terangkai Seks

Gen-gen buta warna & hemofilia terdapat pada kromosom X. Gen ini dipanggil gen terangkai X.

Sifat buta warna dan hemofilia disebabkan oleh gen resesif yang terangkai pada kromosom X.

Kromosom Y adalah lebih pendek daripada kromosom X dan tidak mempunyai banyak alel seperti
pada kromosom X. Maka, bagi lelaki, mana-mana trait yang disebabkan oleh alel dominan atau alel
resesif pada kromosom X sahaja yang akan ditunjukkan.
 Ciri Terangkai Seks
B TEKS M/S 248

Buta warna merupakan keadaan seseorang itu tidak dapat membezakan warna yang
tertentu, biasanya warna merah dan hijau
1. Buta warna
. Buta warna berlaku disebabkan oleh alel resesif yang dibawa pada kromosom X dan kebanyakan
penghidap buta warna ialah lelaki.

Dalam kajian pewarisan trait terangkai seks, kromosom X dan Y sentiasa ditunjukkan semasa menulis
genotip. Alel dominan diwakili oleh huruf besar manakala alel resesif diwakili oleh huruf kecil pada
kromosom X
 Ciri Terangkai Seks
B TEKS M/S 249

2. Hemofilia Hemofilia merupakan keadaan darah tidak dapat membeku secara normal disebabkan kekurangan
faktor pembekuan darah. Hal ini mengakibatkan pendarahan berlebihan secara dalaman atau luaran
dan dapat menyebabkan kematian

Hemofilia disebabkan kehadiran alel resesif pada kromosom X dan faktor ini menyebabkan lelaki
menjadi penghidap hemofilia. Perempuan hanya mendapat hemofilia jika terdapat dua alel resesif
pada kedua-dua kromosom X..
 B TEKS M/S 249
Kebolehan Menggulung Lidah dan Pewarisan Manusia
Bentuk Lekapan Cuping Telinga
Kebolehan menggulung lidah serta bentuk lekapan cuping telinga (Gambar foto 11.4 (a) dan (b))
merupakan ciri-ciri yang boleh diwarisi daripada ibu bapa kepada anak-anak mengikut Hukum
Mendel

. Kebolehan menggulung lidah dikatakan sebagai satu trait dominan. Bentuk cuping telinga tidak
melekap pula adalah dominan terhadap cuping telinga melekap.
 Pedigri Keluarga
Pedigri keluarga merupakan satu carta aliran melalui beberapa generasiuntuk menunjukkan
perhubungan keturunan dan pewarisan ciri yang dikaji daripada nenek moyang sepunya kepada
Pedigri Keluarga
individu-individu dalam generasi semasa.

. Analisis pedigri keluarga ini membolehkan ahli genetik membuat ramalan tentang pewarisan ciri
gen yang berkenaan; dan juga mengenal pasti sifat dominan gen atau sifat resesif gen

Biasanya ciri gen dominan muncul dalam semua generasi, manakala ciri gen resesif mungkin
tersembunyi dalam generasi-generasi yang tertentu
 B TEKS M/S 249

Pewarisan buta warna dalam satu keluarga

B TEKS M/S 250
B TEKS M/S 251
 B TEKS M/S 252-253

(d) 9:3:3:1
(e) Semasa pembentukan gamet, setiap ahli
daripada pasangan alel dapat bergabung secara
rawak, dengan mana-mana ahli daripada
pasangan alel yang lain.
B TEKS M/S 252-253
B TEKS M/S 252-253