D.

Kerk en godsdienst

1
 lesopbouw
• Middeleeuwen –Europa
– Christendom
–  kritiek

• reformatie: 16de eeuw

Protestantisme
– 3 vormen

• Contrareformatie: reactie van Katholieke Kerk

2
 Christenen  katholieken
• Wat is het verschil ?

• Christendom splitst
• 11de eeuw in
– Katholiek
– Grieks-Orthodox
• 16de eeuw
– Protestantisme -> verschillende oorzaken

3
Les 8: wantoestanden en hervormingen

4
5
6
 De voedingsbodem
1) Een kerk vol tegenstellingen

• Kritiek geestelijkheid anno 1500

– Schenden celibaat*

– Verkoop ambten, relikwieën* en aflaten*

– Gebrekkige kennis van christendom

=> Groeiende kritiek (~ kritische ingesteldheid v/h tegelijk7

bloeiende humanisme)
 Groeiende kritiek
• Westers schisma

8
9
 De voedingsbodem
• Het pausschap

– Westers schisma

– Vele schandalen en politieke spelletjes

• Zie de tv-reeks the Borgias

10
 Even testen

• Welke praktijken die voorkwamen in de

katholieke kerk van laatmiddeleeuws Europa
zorgden voor kritiek?

11
 De voedingsbodem
1) Een kerk vol tegenstellingen

• Kritiek op geestelijkheid anno 1500 door:

– Schenden celibaat*
– Verkoop ambten
– Verkoop relikwieën*
– Verkoop aflaten*
– Gebrekkige kennis van christendom
– Westers Schisma (meerdere pausen)
12
 Ontstaan protest
2) Godsdienstig Europa verdeeld

• Hoge clerus : wanpraktijken 

• Lagere geestelijkheid en vrome bevolking:

– tegen wanpraktijken
– voor “het zuivere geloof”

13
 Ontstaan protest
2) Godsdienstig Europa verdeeld
TOT :

14
15
 Luther
• DVD
• https://www.youtube.com/watch?v=WiSCnZ4
wSMo

– Bedenkingen Luther ?

16
 Ontstaan protest
2) Godsdienstig Europa verdeeld
Kritiek Luther:

Doc 1, p 48

17
 Ontstaan protest
2) Godsdienstig Europa verdeeld
Luther heeft kritiek/bedenkingen

Luther wil veranderingen/hervormingen

• 31/10/1517: de monnik Maarten Luther
spijkert 95 stellingen op de kerk van
Wittenberg
18
 Ontstaan protest
2) Godsdienstig Europa verdeeld
Luther krijgt bedenkingen

Luther wil veranderingen/hervormingen

Engels ?
– Term REFORMATIE
• Start van een heuse hervormingsgolf van katholieke
geloof

19
 Ontstaan protest
• Stellingen Luther (1517):

– Welk systeem wordt op de korrel genomen?

=> De aflatenverkoop

– Wat moeten de Christenen leren?

=> Enkel God kan genade verlenen bij berouw 20

 Reactie op Luther
• 1521
– Doc 2:
Benoeming van aflatenschandaal verslechtert de reputatie van
de paus

– paus excommuniceert* Luther (=religieuze sanctie)

– Op de Rijksdag** verbant Karel V (zie atlas p. 34. I) Luther uit

het H.R.R. via het Edict van Worms (=politieke sanctie)

• Fel protest hiertegen => “de protestanten” 21

• https://www.youtube.com/watch?v=jKtrtNqju
8U

22
 Even testen
• Tegen welk systeem wilde Luther met zijn
stellingen vooral actie voeren?

• Wie spoorde hij aan om deze praktijk te

stoppen?

• Hoe reageerde deze persoon?

• Wat was de reactie van de keizer v/h H.R.R.? 23

 De reformatie
Katholicisme Lutheranisme
• Interpretatie v/d Bijbel door • Individuele interpretatie v/d
paus en bisschoppen Bijbel is de bron v/h geloof

• Paus • Niet erkennen gezag paus

• 2 sacramenten (vermeld in bijbel)

• 7 sacramenten*
• Volkstaal
• Latijn
• Enkel het ware geloof kan een
• Goede werken leiden tot mens redden
verlossing • Dvd (22) 24
25
Verspreiding protestantisme

26
Verdere reformatie/verspreiding protestantisme

• 3 soorten protestantisme:
• Lutheranisme

• Calvinisme (doc. 4)

• Anglicanisme

27
 Calvinisme
• Johannes Calvijn
• Eerst boek in Latijn, daarna Frans
• “Hoe komen we in de hemel?”

28
 Calvinisme, doc 4
• Wat bedoelt Calvijn met de term
‘predestinatie’
• Kan de mens de beslissing van God
beïnvloeden?

29
 Anglicanisme
• Hendrik VIII
• https://www.youtube.com/watch?v=Zkp7TPZ
HjyA

30
31
Verdere reformatie/verspreiding protestantisme

• Doc 7/ atl 36. II => 3 soorten protestantisme

• Lutheranisme
– Grote delen v/h H.R.R. en Scandinavië
• Calvinisme (doc. 4)
– Johannes Calvijn en de predestinatieleer*
– Wordt populair in Frankrijk ( = de hugenoten), de
Nederlanden, Zwitserland en Schotland

• Anglicanisme
– Hendrik VIII en Anne Boleyn (~ The Tudors)
32
 Het protestantisme als excuus gebruikt
• Wereldlijke/politieke leiders gebruiken de Reformatie

– Excuus om eigen macht te versterken*

• Vb. plunderen bezittingen en geld v/d katholieke kerken

• Vb: Hendrik VIII ( eigen geloof stichten  paus)

• Invloed op armen:

– Reformatie wordt aangegrepen om armoedige boeren in opstand te brengen tegen

de gevestigde orde (= de standensamenleving)

• Vb. de Boerenoorlog (1524-1525) en de anabaptisten**

• Combinatie religieuze en politieke motieven leidden tot vele

godsdienstoorlogen in de 16de en 17de eeuw (= les 10)

– Vb. De Nederlandse Opstand / Tachtigjarige oorlog (1568-1648) 33

 De contrareformatie
3) Contrareformatie hervormt de katholieke kerk
• Tegenreactie van Katholieke Kerk op de
Reformatie

• Concilie*van Trente (1545-1563) : zie doc. 5

34
35
Reactie KERK : CONTRA-reformatie

36
 De contrareformatie
• Concilie* van Trente (1545-1563) : doc. 5

“Deze doelstellingen kunnen echter niet worden bereikt,

als de clerus niet beseft dat hij de grootste schuld draagt
van dit (…) kwaad:
de schuld van de ketterij*, niet omdat de clerus deze heeft
verspreid, maar omdat hij niet voldoende heeft gedaan
om dit woekerende onkruid uit te roeien en de zuivere
kerkelijke leer te verspreiden,
de schuld van het zedelijke verval: deze is zo groot, dat het
voor iedereen duidelijk is, dat de clerus niet alleen werd
verleid maar ook zelf verleider was.” 37
 De contrareformatie
• Concilie* van Trente (1545-1563)

– Geestelijken moeten het celibaat respecteren en een

betere opleiding krijgen

– Doc 6:
• Gelovigen worden onderwezen via de catechismus en preken
(doc. 6)

– Algemene verstrenging v/d normen*

• Nieuwe kloosterorde : Jezuïeten 38

zielenvisserij

39
Christendom tijdens AR: doc 7

40
 De contrareformatie
3) The good and the bad…..
Positief:
Contrareformatie hervormt katholieke kerk
Negatief:
Repressie van Ketters*:
• het Bloedplakkaat**
• de Inquisitie***
– https://www.youtube.com/watch?v=g-35eT6T4J0

41