LITERATURA

BARROKOA
TESTUINGURUA: gatazkak eta
matxinadak
● XVII. mendean kokatu behar dugu mugimendu sozio-kultural hau (Euskal Herrian). Testuingurua
horrela laburbil daiteke: aldaketa eta gatazka garaia

GIZARTEA/EKONOMIA /POLITIKA
-Garai gatazkatsua: erlijio gerrak
-Ekonomian urritasun handiak
-Gabezia aldiak: nekazari eta olagizonen altxamenduak
-Agintarien neurriz kanpoko zergek egoera areagotu
-Hirietako klase berrien garapenak (artisauak, merkatariak) nekazarien txirotxea ekarri zuen; gizarte haustura.

MONARKIAK
-Espainian erregeek boterea indartu, Euskal Foruen eskubideak zalantzan jartzen hasi: matxinadak Bizkaian,
Frantzian (Zuberoan) → ( Matalazen kasua) Bernard Gohienetxe
-Espainian, Habsburgo errege-etxearen (dinastia) beherakada somatzen hasi, gobernua ordezkarien eskuetan
utzi: herri xehearen egoera ekonomikoa zeharo larritu, agintarien xahuketaren aurrean
-Monarkia absolutuaren printzipioak nagusitu.
GATZAREN MATXINADA
BILBO XVII. MENDEAN

Problema Explica el tema o

el problema que has
o desafío investigado
eliza katolikoaren estiloa
KULTURA/ERLIJIOA/ARTEA

● Aurreko mendeetako joera klasizistaren aurka sortu zen barrokoa.

● Italian XVI. mendean sortu zen mugimenduari deritzo, moldeetan aldaketa sakonak ekarriko
dituena: dinamismoa, oparotasuna, apaingarrien ugaria, efektu dramatikoak..
○ Euskal Herrira XVII. mendean zehar heldu zen bere eragina

● Espainian eta Herbehereetan hedatu zen barrokoa gehien, eliza katolikoaren eraginagatik
● Eliza Katolikoak aurreko mendeetako erreformaren aurka egin nahian Trentoko kontzilioa
antolatu zuen, eta kontraerreforma proposatu.
○ Kontrarreformak mistizismoa indartzeko mezetako sermoiak tokian tokiko hizkuntzetan
egiteko proposatu, doktrina irakasteko hizkuntzak izango direnak.
○ Hortik aurrera ohikoa bihurtu zen mezetan sermoia euskaraz entzutea
Erreformaren aldeko Apaiz luteranoa TRENTOKO KONTZILIOA: 1545-1563

¿Qué métodos usaste en tu

experimento?

● Escribe aquí tu texto

Escribe aquí tu texto

● Escribe aquí tu texto

● Escribe aquí tu texto

Escribe aquí tu texto
jendaurreko hitzaldi
landuak
● Beraz, Eliza katolikoak bereziki
landu zituen asteroko mezetan
egiten ziren sermoiak:
○ -Latina, beraz, bazterturik
geratuko da
○ -Erretorika eta elokuzioa
landuko dute apaizek sermoiak
sortzeko Exemplum eta
similitudo eta Auctoritasen
bitartez
■ Laburbilduz: (ipuin
laburrak, analogiak eta
jakitunen azalpenak)
AXULAR, EUSKAL LETREN
“PRINTZIPEA”
Pedro Agerre Axular izeneko baserrian jaio zen, Urdazubin, 1556. urtean, eta Saran hil 1644an.
● Salamancako unibertsitatean goi-mailako ikasketak jaso zituen
● Sarako erretore izendatu zuten.
○ Sarako Eskolako kide: literaturari buruz, moralari buruz, erlijioari buruz...hitz egiteko
biltzen zen apaiz eta aditu taldea. Axular talde horren burua edo erreferentziazko
pertsona.
● Obra:
○ Gero, bi partetan partitua eta berezia (1643)
■ Euskal literaturaren obrarik garrantzitsuenetarikoa
■ Prosaz osorik idatzitako lehenengo euskal obra originala
■ Pulpitutik ari balitz bezala idatzita dago (sermoia balitz bezala).
■ Lapurteraz idatzia.
■ Obraren MEZUA:
● “Gero dioenak, bego dio” → gizakia luzamendurik gabe Jaingoarengana
bihurtu behar da. Erlijioa eta Jainkoaren eredua ezin da atzeratu.
● “Ez utzi biharko, gaur egin dezakezuna”
Sarako eskolako kideen artean: J. Etxeberri Ziburukoa,
E. Materra, Argaiñaratz, J. Etxeberri Sarakoa…

Sarako eliza
GALDERAK
● Testuinguruari dagokionez, esan daiteke XVII. mendea ere oso
gatazkatsua izan zela? Zertan nabaritu zen? Arrazoitu zure
erantzuna.
● Eliza katolikoaren baitan aldaketa ugari egon ziren. Zer dela eta?
Non nabaritu zen gehien? Zer nolako aldaketak izan ziren? Aldaketa
horiek zer ekarri zuten?
● Zein da “Sermoi” hitzaren definizioa? Beharrezkoa balitz interneten
bila dezakezu.
● Erretorikaren ikuspegitik, sermoiek zer nolako osagaiak erakusten
dituzte? Aipatu eta azaldu bakoitza.
● Zer izan zen Sarako eskola? Nortzuek osatzen zuten?
● Zergatik esan genezake Axular euskal letren “printzea” izan zela?
Hausnartu eta arrazoitu zure erantzuna.
● GERO liburuari buruz dakizun guztia azaldu.
● Badago Axularri buruzko kondaria bat, gure egunetara ahoz ahoz
heldutakoa. Bila ezazu interneten eta zure hitzekin azal ezau.