Özel Eğitime Gereksinimi Olan Öğrenciler ve

ÖZEL EĞİTİM

BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI (BEP)

HAZIRLAMA VE ÖĞRETİMİN
BİREYSELLEŞTİRİLMESİ
BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI (BEP)
HAZIRLAMA
BEP Nedir?

 Bireyselleştirilmiş Eğ itim Programı (BEP); rehberlik araştırma

merkezlerinde “Eğ itsel Değ erlendirme ve İzleme Ekibi” tarafından
gerçekleştirilen “Ayrıntılı Değ erlendirme Sü reci” sonunda, “Ö zel Eğ itim
Hizmetlerinden Yararlanması Uygun Gö rü len” ö zel gereksinimli
ö ğ renciler için “ekip” tarafından hazırlanan programdır.

 BEP; özel gereksinimli öğrencinin zihinsel, duygusal, sosyal dil ve iletişim

alanlarında yapabildiklerini dikkate alarak, kazandırılacak davranışların
neler olduğu, bu davranışların nerede, nasıl, kimler tarafından hangi
yöntemlerle ve ne kadar sürede kazandırılacağını belirten, gerekli destek
eğitim hizmetlerini içeren, içinde ailenin de yer aldığı bir ekip tarafından
hazırlanan yazılı bir programdır.
 BEP Hangi Öğrenciler İçin Hazırlanır?
 BEP, değ erlendirme sü recinin basamaklarını oluşturan gönderme öncesi,
gönderme ve ayrıntılı değerlendirme sü reçleri sonunda ö zel eğ itim
hizmetlerinden yararlanması uygun gö rü len çocuklar için hazırlanır.

GÖNDERME GÖNDERME AYRINTILI

ÖNCESİ SÜRECİ DEĞERLENDİRME
Akranlarından farklı Yetersizliği olduğ u RAM’da ekip
olan ö ğ renciler dü şü len ö ğ renci tarafından çok yö nlü
belirlenir. RAM’a yapılan uyarlamalara bir değerlendirme
gö nderilmeden ö nce rağ men başarısız ise yapılır. Ö zel eğ itime
çeşitli uyarlama ve yapılan çalışmalar uygun olup
dü zenlemelerle rapor haline getirilir olmadığ ına karar
ö ğ renci ve ö ğ renci RAM’a verilir. Daha sonra
değ erlendirilir. gö nderilir. eğ itsel değ erlendirme
yapılır. BEP hazırlanır.
 BEP Kimler Tarafından Hazırlanır?
 BEP, 2006 Ö zel Eğ itim Hizmetleri Yö netmeliğ i Madde 72’de tanımladığ ı
ü zere BEP Geliştirme Birimi tarafından hazırlanır.

Bireyselleştirilmiş eğitim programı geliştirme birimi üyeleri

MADDE 72:
 Okul/kurum mü dü rü veya gö revlendirilen mü dü r yardımcısı
 Bir gezerek ö zel eğ itim gö revi yapan ö ğ retmen
 Bir rehber ö ğ retmen
 Bir eğ itim programları hazırlamakla yü kü mlü ö ğ retmen
 Ö ğ rencinin sınıf ö ğ retmeni
 Dersini okutan ilgili alan ö ğ retmenleri
 Ö ğ rencinin velisi
 Ö ğ renci
BEP İçeriğinde Neler Yer Alır?

Öğrencinin var olan performans düzeyi

Uzun dönemli amaçlar

Uzun dönemli amaçlara ulaşmak için gerekli

kısa dönemli amaçlar

Öğretim yöntemleri ve materyaller

Program başlama ve bitiş tarihleri

Değerlendirme yöntemi ve ölçütleri

Ek hizmetlerin nerede, ne zaman, kim

tarafından ne kadar süreyle verileceği
 1. Öğrencinin Var Olan Performans Düzeyi

 Ö ncelikle ö ğ rencinin var olan performans dü zeyi belirlenir.

 Öğrencinin var olan performans düzeyinin bileşenleri;

a. Ö ğ rencinin program alanlarına gö re yapabildikleri ve yapamadıkları
b. Ö ğ renciyi akran grubuna gö re karşılaştıran bilgiler
c. Ö ğ rencinin programa katılım dü zeyi
1. Öğrencinin Var Olan Performans Düzeyi
performans düzeyi yazım ilkeleri
1 • Değ erlendirme verilerine gö re
oluşturulmalıdır.

2 • Performans dü zeyi ö ğ rencinin

yapabildiklerini yansıtmalıdır.

3 • Performans dü zeyi ö lçü lebilir ve gö zlenebilir

şekilde ifade edilmelidir.

• Yazılan performans dü zeyi uzun ve kısa

4 dö nemli hedefler oluşturmaya olanak
vermelidir.

5 • Performans dü zeyi ifadeleri ö ğ rencinin

şimdiki durumunu yansıtmalıdır.

• Performans dü zeyi ifadelerinde ö ğ rencinin

6 değ erlendirilen becerideki ustalık derecesi ya
da gü çlü k derecesi de belirtilmelidir.

7 • Performans dü zeyi ifadelerinde grubun

ortalama başarısı belirtilmelidir.
 2. Yıl Sonunda Kazandırılacak Uzun Dönemli Amaçlar

 Ö ncelikle ö ğ rencinin var olan performans

dü zeyine gö re kısa dö nemli amaçlar (K.D.A)
ve uzun dö nemli amaçlar (U.D.A) belirlenir.

 Uzun dö nemli amaçlar, bir ö ğ retim yılı

sonunda ö ğ rencinin kazanması beklenen
davranışlardır.

 Ö rneğ in; “Can, öğretim yılının sonunda

mevsimlerin özelliklerini öğrenir.”

 Uzun dö nemli amaçlar ö ğ rencinin

ulaşabileceğ i gerçekçi amaçlar olmalıdır.
 2. Yıl Sonunda Kazandırılacak Uzun Dönemli Amaçlar
uzun dönemli amaç belirlerken dikkat edilecek unsurlar
1. Ö ncelikle ö ğ rencinin var olan performans dü zeyi

2. Ö ğ rencinin yetersizliğ inin derecesi

3. Ö ğ renciye sağlanacak destek eğ itim hizmetleri

4. Ö ğ rencinin geçmiş yaşantıları ve ö ğ renme hızı

5. Ö ğ rencinin yaşadığ ı çevre ve aile ö zellikleri

6. Sınıf ö ğ retmenine sağlanan destek hizmetler

7. Ö ğ renci için ö ncelikli olan hedefler

8. İşlevsel hedefler
3. Uzun Dönemli Amaçlara Ulaşmak İçin Gerekli Olan
Kısa Dönemli Amaçlar
Kısa dö nemli amaçlar; bireyin var olan performans dü zeyi ile uzun
dö nemli amaçlar arasındaki ö lçü lebilir ara basamaklardır.
3. Uzun Dönemli Amaçlara Ulaşmak İçin Gerekli Olan Kısa Dönemli Amaçlar
kısa dönemli amaçların öğeleri

KOŞUL BİREY
KISA
DÖNEMLİ
AMAÇ

ÖLÇÜT DAVRANIŞ
 3. Uzun Dönemli Amaçlara Ulaşmak İçin Gerekli Olan Kısa
Dönemli Amaçlar
kısa dönemli amaçların öğeleri

BİREY: Kısa dö nemli amaçlar ö ğ renci davranışı ü zerine odaklanmalıdır,

ö ğ retmenden değ il, ö ğ renciden beklenen davranışı tanımlamalıdır.

DAVRANIŞ: Ö ğ renciden beklenen davranışın ne olduğu açık, gö zlenebilir ve

ö lçü lebilir bir şekilde tanımlanmalıdır.

KOŞUL: Davranışın hangi koşullar altında gö sterilmesi gerektiğ ini tanımlar.

ÖLÇÜT: Ö ğ rencinin gö sterdiğ i davranışın yeterliliğ i hakkında karar vermek için

kullandığ ımız standarttır (Gü rsel, 2003).

“Özge, kış mevsiminin özelliklerini söylemesi istediğinde 4 denemenin 3’ünde

yardımsız söyler.”
Birey: Ö zge Davranış: Kış mevsiminin ö zelliklerini sö ylemesi
Koşul: Sö ylemesi istediğ inde Ö lçü t: 4 denemenin 3’ü nde (3/4)
 4. Öğretim Yöntemleri ve Materyaller
Uzun ve kısa dö nemli amaçlar belirlendikten sonra ö ğ retim yapılırken
kullanılacak yö ntem ve materyaller uygun bir şekilde seçilmelidir.

5. Programın Başlama ve Bitiş Tarihleri

BEP’te belirlenen kısa dö nemli amaçlara ne kadar sü rede ulaşılacağ ı, ö ğ retime ne
zaman başlanacağı ö ğrencinin performansına ve yaşadığ ı çevre ö zelliklerine gö re
belirlenmelidir.

6. Kullanılacak Değerlendirme Yöntemi

Kısa dö nemli amaçlara ulaşılıp, ulaşılmadığ ına karar vermek için yapılacak
değ erlendirmenin hangi yö ntemlerle yapılacağ ına karar verilmelidir.

7. Ek Hizmetlerin Nerede, Ne Zaman, Kimler Tarafından ve Ne

Kadar Süreyle Verileceğinin Belirlenmesi
Ulaşım, destek uzman, tıbbi hizmetler, danışmanlık gibi ek hizmetler ö ğ renciye ne
zaman, nerede, kim tarafından, ne kadar sü reyle verilecek programı planlama
aşamasında kararlaştırılmalıdır.
 İzleme ve Değerlendirme

BEP değ işen ö ğ renci gereksinimlerine gö re yeniden

dü zenlemeler yapılabilen bir dokü mandır.

Bunun için izleme ve değ erlendirme sü reci işletilir.

İyi bir izleme ve değ erlendirme sü reci ile BEP

sü rekli olarak gü ncellenir.

BEP bir akademik yıl için hazırlanır ve en az yılda

bir kez değ erlendirme yapılır.

Gerekiyorsa BEP ü zerinde uyarlama ve değ işiklik

yapılabilir.
 ÖĞRETİMİNBİREYSELLEŞTİRİLMESİ

Ö ğ retimin bireyselleştirilmesi;
ö ğ retmenlerin bir sınıfta bulunan tü m
ö ğ renciler için hedeflenen davranışları
kazandırmalarında ne tü r uyarlamalar
yapabileceklerini gö steren planlamalardır
(Janney ve Snell, 2006).

Ö ğ rencilerin gereksinimlerine uygun

uyarlamaları yaparak, ö ğ rencinin sınıf
etkinliklerine katılımını en ü st dü zeye
çıkarmak gerekir.
HangiÖğrencilerİçinÖğretimBireyselleştirilir?

Bunu belirlemek için BEP kaynak olarak

alınır.

Ancak bu sadece BEP’i olan ö ğ rencilere ö zel

değ ildir.

Sınıf içinde akademik çalışmalara katılmakta

zorlanan diğ er ö ğ renciler içinde ö ğ retim
bireyselleştirilebilir.

Bu nedenle ö ğ retimsel uyarlamalar tü m ö zel

gereksinimli ö ğ renciler için yapılır.
 ÖğretiminBireyselleştirilmesiNedenGereklidir?

Ö zel gereksinimli ö ğ rencilerin bireysel gereksinimlerine cevap

vermek için ö ğ retimin bireyselleştirilmesi gerekir.

Yapılan çalışmalar genel eğ itim sınıflarında bulunan ö ğ rencilerin

yaklaşık %50’si ile %80’inin sınıfın gereklerini karşıladığ ını geri
kalanın bu durumda gü çlü k yaşadığ ını gö stermektedir.

Her bir ö ğ renciyi sınıf etkinliklerine katmak için ö ğ retimde

uyarlamalar yapılmalıdır.
eeıso
sçn
t,
ile Öğretimin Bireyselleştirilmesi Neleri İçerir?
r
eu
irzm
b
çd
ei
u
ien
l
n
g
ly
i
o
fu
zağls
aru
la
m
ay
Y
k
alar
n
ızr
d
lıÖ
aılğk
ıru
k
ele
say
l
n
n
rac
ed
in
k
talı
laem
in
srı
k
ıöi,
zn
m
tal
aF
l
üy
n
a
ırözn
m
d
k
aleıg
Sıv
e
k
ılz
ır
en
u
b
ı
öip
n
ğrl
Öğretimin Bireyselleştirilmesi Neleri İçerir?
ar
b
ecre
üıt
l
y
m
ii
lm
rea
il
,n
y
e
in
ab
m
iy
e
an
rs
ıe
d
ia
y
Ö
sv
ğ
er
p
lae
rfln
ae
cgr
şi
trk
n
ali
ifı
rn
ıi
ly
b
am
y
a
eaşz
sztı
ai
m
ak
Ög
i
ğy
ö
rar
eae
çk
n
v
arc
l
 Öğretimsel Uyarlamalar

1. Fiziksel Dü zenlemeler

2. Sü rece İlişkin Dü zenlemeler

3. Sınıf iklimine Yö nelik Dü zenlemeler

4. Ö ğ retimsel Dü zenlemeler

5. İşleyişe İlişkin Dü zenlemeler

 1. Fiziksel Düzenlemeler

Ulaşılabilirli
k

Ortamın
genel
fiziksel
yapısı
 1. Fiziksel Düzenlemeler
1.1.Ortamıngenelfizikselyapısı

Sınıftaki ışık miktarı, gü rü ltü dü zeyi,

sınıfın bü yü klü ğ ü , sınıfın ısısı ideal
dü zeyde olmalıdır.

Soğ uk ya da sıcak sınıf, gü rü ltü lü sınıf,

kü çü k ve karanlık sınıflarda yapılacak
ö ğ retimler verimli olmayacaktır.
 1.FizikselDüzenlemeler
1.2.Araç-gereçlerindüzenlenmesi

Ö n sıralara davranış problemi olan ö ğ rencileri oturtun. Kontrolü nü z daha

kolay olacaktır.

Ö ğ renci kendi kendini kontrol etmeye başladığ ında daha arkalardaki

sıralara oturmasını sağlayabilirsiniz.

Dikkat problemi olan ö ğ rencileri gö rsel olarak dikkatlerini dağ ıtabilecek

araçların uzağ ına oturtun.

İşitme ve gö rme yetersizliğ i olan ö ğ rencileri sizi daha iyi

gö rdü ğ ü /duyduğ u yere oturtun.

Sıraları geleneksel olarak arka arkaya sıralamak yerine başka bir

dü zenleme ile yerleştirip yerleştiremediğ inizi dü şü nü n.
 1.FizikselDüzenlemeler
1.2.Araç-gereçlerindüzenlenmesi

Ö zel gereksinimli ö ğ renciler için oturma yeri seçerken ö ğ rencinizin

yetersizliğ ine ilişkin ö zellikleri ile birlikte, seçilen yerin ö ğ renciyi sınıftaki
arkadaşlarından ayıran bir yer olmamasına dikkat edin.

Yer seçiminde ö ğ renci tercihleri ile birlikte sıra arkadaşının ö zelliklerine

de dikkat edin. Çok hareketli iki ö ğ renciyi birlikte oturtmak iyi bir tercih
olmayacaktır.

Oturma yerinin gü n içinde zaman zaman değ iştirilmesi aynı yerde uzun
sü re kalmakta zorlanan ö ğ renciler için uygun bir seçenek olabileceğ ini
dü şü nü n.

Oturma yerinin seçiminde değ işik oturma seçenekleri belirleyin ve hangi

seçenekte ö ğ rencinin en iyi ö ğ rendiğ ini belirleyin.
 1.FizikselDüzenlemeler
1.3.Ulaşılabilirlik

Sınıf ortamını fiziksel olarak ulaşılabilir kılmak için;

1. Kapılar, sınıf içindeki hareket alanları, tahta, sıralar, dolap, raf, çö p kovası,
ö ğ retmen masası gibi araçlar ö ğ renciler için engelleyici olmamalıdır.

2. Ö zellikle gö rme engelli ö ğ rencilerin zarar gö receğ i nesneler sınıftan

arındırılmalıdır.

3. Sınıftaki araçların ü zerine ne olduklarını belirten Braille alfabesi ile

yazılmış kartlar olmalıdır.
 2.SüreceİlişkinDüzenlemeler

Genel ilkeler ve sınıf kuralları ile ilgili dü zenlemeleri içerir.

1. Bir sınıf için yediden fazla kural belirlemeyin.

2. Kuralları ö ğ rencilerle birlikte belirleyin.
3. Kuralları kısa ve anlaşılır yazın.
4. Kuralları açıklayın, uyulmadığ ında sonuçlarını belirtin.
5. Kurallarda olumsuz ifadeler (koşmak yasaktır) yerine, olumlu ifadelere
(yavaş yü rü yü nü z) yer verin.
6. Kuralları rahatlıkla gö rü lebilen bir yere asın.
7. Hangi durumlarda kural dışına çıkılabileceğ ini belirtin.
8. Kuralları ö ğ retirken model olun.
9. Yeni bir ö ğ renci sınıfa katıldığ ında kuralları gö zden geçirin.
10. Kuralları anımsamaları için ö ğ rencilere ipuçları verin.
 3.SınıfİklimineİlişkinDüzenlemeler

Sınıf iklimi; sınıfın psikolojik ve sosyal ö zelliklerini oluşturur.

Ö zel gereksinimli ö ğ renciyi kabul edici bir tutumla karşılayın ve bunu

sınıfa benimsetin.

Ö ğ rencilere karşı olumlu olun, onlarla sohbet edin, mizahı kullanın.

Tü m ö ğ rencilerin duygularına değ er verin.

 4.ÖğretimselUyarlamalar
4.1.Öğretimyöntemlerininuyarlanması

Doğrudan öğretim yöntemi; konuları kü çü k basamaklarla sunan, sü rekli

değ erlendirme yapmayı gerektiren, sorumluluğ un ö ğ retmende başlayıp
ö ğ renciye doğ ru uzandığ ı yö ntemdir.

İşbirliğine dayalı öğrenme; ö zel gereksinimli ö ğ rencilerle birlikte sınıfta

yer alan tü m ö ğ rencilerin, akademik ve sosyal performanslarını
geliştirmeyi hedefleyen ö ğ retimdir. Ö ğ renciler arkadaşlarıyla yarışmak ya
da bireysel çalışmak yerine, ortak bir amaç için birlikte çalışırlar.

Keşif yoluyla öğrenme; ö ğ rencileri aktif bir ö ğ renen olarak gö ren ve

karşılaştıkları problemleri kendi gelişim dü zeylerine uygun yollarla
çö zeceklerini ileri sü ren ö ğ retim yö ntemidir.
 4.ÖğretimselUyarlamalar
4.2.Öğrencigruplarınınoluşturulması

Sınıftaki ö ğ renciler eğ itim dü zeylerine, ö ğ renme yeteneklerine, ö ğ renme

hızlarına ve biçimlerine gö re gruplara ayrılır.

Bü yü k Kü çü k
grup grup

• Aynı
beceri
dü zeyinde
 4.ÖğretimselUyarlamalar
4.2.Öğrencigruplarınınoluşturulması

BÜ YÜ K GRUP EĞ İTİM: sınıfta ö ğ rencilerin tamamıyla aynı hedefleri gerçekleştirmek

için yapılan eğ itimdir.

KÜ ÇÜ K GRUP EĞ İTİMİ: ö ğ retim programının hedeflerine akranlarıyla aynı zamanda

ulaşmada gü çlü k çeken ö zel gereksinimli ö ğ rencilerin kü çü k gruplara ayrıldığ ı
eğ itimdir.
Aynı Beceri Düzeyinde Olan Öğrencilerden Oluşan Küçük Grup; bu yö ntemde sınıftaki
ö ğ rencileri başarılı ve başarısız diye iki gruba ayırma sö z konusu olabileceğ inden farklı
dü zeyde ö ğ rencilerden oluşan kü çü k grup eğ itimi daha avantajlıdır.
Farklı Beceri Düzeyinde Olan Öğrencilerden Oluşan Küçük Grup; 5-6 ö ğ renciden oluşan
grupta daha başarılı olanlar başarısız akranlarına model olarak akran ö ğ retimi
gerçekleştirebilirler. Bö ylece ö ğ retmene ek zaman artar.

BİREYSEL Ö Ğ RETİM: bu yö ntemde ö ğ retmen doğ rudan tek bir ö ğ renciyle bireysel
olarak çalışır. Ö ğ renciye yoğ unlaştığ ı için avantajlıdır. Ancak zaman ve sosyalleşme
sıkıntısı doğabilir.
 5.İşleyişeİlişkinDüzenlemeler

Öğretmen ve yöneticilerin sorumluluklarının belirlenmesi: yö neticiler

yapılacak uyarlamaların belirlenmesinde aile ve ö ğ retmen arasında
kö prü dü r. Ö ğ retmenler de ö ğ retimde ne tü r uyarlamalar yapacaklarını
belirlemelidirler.

Zamanın düzenlenmesi: her derse ilişkin zaman planlanarak, etkili

kullanılmalıdır.

Ev ödevlerinin uyarlanması: ö ğ retimde yapılan uyarlamalara uygun

ö devler hazırlanmalıdır. Ö devlerde de uyarlama yapılmalıdır.

Sınavlarda yapılacak uyarlamalar: sınav sorusunda, sü resinde, içeriğ inde,

tü rü nde yapılacak uyarlamaları kapsar.