ÇİN MİTOLOJİSİNE GÖRE

EVRENİN OLUŞUMU

Dr. Öğr. Üyesi Fatma Ecem CEYLAN
Çin Edebiyat Tarihi
 ÇİN MİTOLOJİSİ

Mitler, bir toplumun kültürünü en yalın biçimiyle
yansıtan, o kültürün düşünce yapısını anlamayı
kolaylaştıran önemli kaynaklardır. Genel olarak
evrenin yaratılışını ve şeylerin oluşumunu
açıklamak amacıyla doğa yasalarına aykırı
davranışlarda bulunan karakterlerin başından
geçen olayları konu edinir. (Arslan, 2019)
 
Tarih yazıcılığı ilk olarak Çin’de başlamıştır.
Bu nedenle bugün Asya toplumlarının çoğu,
hatta biz Türkler dahi kendi tarihimiz hakkında
bilgi edinmek için Çin Tarih Kayıtları’na
bakmaktayız.
 Tarih Yazıcılığı

Bilindiği gibi yaklaşık olarak 4000 yıllık yazılı tarihi geçmişe
sahip olan Çin, dünyanın en büyük medeniyetlerinden birisidir. Shang
döneminden itibaren fal yazıtları ile başlayan her şeyi kayıt altına
alma düşüncesi, hanedanlıklar boyunca gelişerek bugün kadim Çin
medeniyeti hakkında detaylı bilgi edindiğimiz tarihi kayıtlara
dönüşmüştür. Bu yüzden Çin hanedanlıkları, Orta Asya’da kurulan
devletler, kavimler; Çin’in dışa açılım politikası, Güneydoğu Asya
tarihi, batıdan gelen seyyahlar, elçiler; Çin denizcilik tarihi, Çin tıbbı,
astronomisi, felsefesi, kültürü, yasaları gibi birçok bilgiyi
bulabileceğimiz Çin tarih kayıtları bizim için büyük başvuru
kaynağıdır. (Ceylan, 2017)
 24 TARİH

 Çin tarih kayıtlarının en ünlüsü “24 Tarih” olarak adlandırılan resmi devlet
arşividir. (bkz.) Bu kayıtlar; “Resmi Hanedanlık Kayıtları ( 正史 )” olarak da
adlandırılmaktadır.
 Shiji (Tarih Kayıtları 史记 ),
 Hanshu (Han Tarihi 汉书 ),
 Hou Hanshu (Son Han Tarihi 后汉书 ),
 Sanguo Zhi (Üç Krallık Kayıtları 三国志 ),
 Jinshu (Jin Tarihi 晋书 ),
 Songshu (Liu Song Tarihi 宋书 ),
 Nanqi Shu (Güney Qi Tarihi 南齐书 ),
 Liangshu (Liang Tarihi 梁书 ),
 Chenshu (Chen Tarihi 陈书 ),
 Weishu (Wei Tarihi 魏书 ),
 24 TARİH


Beiqi Shu (Kuzey Qi Tarihi 北齐书 ),
 Zhoushu (Zhou Tarihi 周书 ),
 Suishu (Sui Tarihi 隋书 ),
 Nanshi (Güney Hanedanlıklar Tarihi 南史 ),
 Beishi (Kuzey Hanedanlıklar Tarihi 北史 ),
 Jiu Tangshu (Eski Tang Tarihi 旧唐书 ),
 Jiu Wudaishi (Beş Hanedanlık Tarihi 旧五代史 ),
 Xin Tangshu (Yeni Tang Tarihi 新唐书 ),
 Xin Wudaishi (Yeni Beş Hanedanlık Tarihi 新五代史 ),
 Songshi (Song Tarihi 宋史 ),
 Liaoshi (Liao Tarihi 辽史 ),
 Jinshi (Jin Tarihi 金史 ),
 Yuan Shi (Yuan Tarihi 元史 ),
 Ming Shi (Ming Tarihi 明史 )
«24 Tarih», Çin efsanelerinin bir parçası olan Sarı
İmparator’dan (MÖ 2550) başlayarak Ming
İmparatoru Chongzhen’ın 17. saltanat yılına (1644)
kadar olan süreci anlatan tarihi kayıtlardır. 3213 el
yazması tomar, 40 milyon imden oluşmaktadır. Her
bir hanedanlık tarih kayıtı, İmparator biyografileri
( 本纪 ), yüksek düzeydeki memurlar ve aileleri ile
ilgili soy kütükleri ( 世 家 ), önemli kişi
biyografileri ( 列传 ), devlet yönetimi ile ilgili her
çeşit doküman ( 书志 ), kronolojik tablolar ( 史表 )
ve değerlendirme ( 史 论 ) olmak üzere altı ana
bölüme ayrılmaktadır.
 25 TARİH
26 TARİH

 Bugün Xin Yuan Shi (Yeni Yuan Tarihi 新元史 ) ve Qing
Shi Gao (Qing Tarihi 清史稿 ) 24 Tarih’e dâhil edildiği
için bu kayıtlar “25 Tarih” ya da “26 Tarih” olarak da
adlandırılmaktadır.
 DOĞU ASYA’NIN KALBİ

 Çin, kendini dünyanın merkezinde kabul ettiği için adı
«Orta Ülke» ve ya «Merkez Ülke» anlamına gelen « 中国
» karakteriyle ifade edilir.

 Çin için Doğu Asya’nın kalbi de diyebiliriz.

 PEKİ NEDEN?
 KÜLTÜRÜN YAYILMASI


 Çünkü Asya’da var olan birçok kültür ögesinde Çin izleri
vardır.
 Buna en güzel örnek ise; Japon ve Kore Medeniyetleridir.

 Japonya bir ada ülkesi olmasından ötürü Kore’ye oranla

daha özgün bir kültüre sahipken Çin ile neredeyse iç içe
olan Kore yarımadası tarih boyunca Çin’in tesiri altında
kalmıştır. (Arslan, 2019)
 Çin Mitolojisine Göre Evrenin Yaratılışı

Çincede shenhua karakteriyle tasvir edilen mitoloji kelimesindeki
karakterler tek tek incelendiğinde şu ortaya çıkmaktadır:

神话

神 : Kutsal, Tanrısal, Tanrı, İlah.

话 : Söylence, Anlatı, Söylem.
 Her Ülkenin Farklı Yaratılış Mitleri Vardır


Türk Yaratılış Mitleri

Türk yaratılış mitlerinin çeşitliliği çerçevesinde Altay yaratılış mitlerinin özgün bir
yeri vardır. Eski Altay inançlarına göre baş Tanrı Ülgen, bütün şamanları, hatta
bütün insanları çiçekten yaratmıştır, kendisinin de ağ (ak) çiçekten yaratıldığına
dair inançlar vardır (Bayat, 2005: 119).

Yine Türkler arasında tespit edilen bir yaratılış mitinde ilk insan, ulu ata-ana
mağarada tabiatın dört unsurunun iştiraki ile yani güneşin (sıcaklık), toprağın
(balcık), suyun (sel) ve rüzgârın vasıtasıyla oluşmuştur. (Enveri, 2018).
 Türk Mitleri

Türk yaratılış mitlerinde “ağaçtan yaratılma” mitleri de vardır.
Sahalar/Yakutlar arasında, ilk insanın kozmik ağacın içinde, belinden yukarısı
çıplak bir kadın tarafından beslendiğine inanılması dahi Türklerde ilk insanın
ağaçtan yaratıldığına dair önemli bir delil olarak kabul edilebilir. Yine “ağaçtan
yaratılma” şekli tarihsel olarak tarım hayatına diğer Türk topluluklarından daha
erken geçtikleri varsayılan Uygurlar arasında ve oldukça geç bir dönem olan 13.
yüzyılda kaleme alındığı düşünülen Oğuz Kağan Destanı’nda kendini
göstermektedir. Söz konusu destana göre, Oğuz’un ikinci eşinin bir ağaç
kavuğundan çıktığı/yaratıldığı aktarılmaktadır (Enveri, 2018).
 Türk Mitleri

Saha/Yakut Türkleri arasında derlenmiş Er Sogotoh Destanı’nda yer alan
yaratılış mitinde, kahraman Er Sogotoh’un yaratılmış ilk insan olup
yeryüzüne indirildiği düşünülmektedir. Eşi olmadığı için çok zahmetler
çekmektedir. Bu anlatıda oldukça büyük ve neredeyse her şeyin anası olan
ve bütün varlığın kendisine bağlı olduğu, aynı zamanda yerle göğü
birbirine bağlayan “Ağaç Hakan” motifi görülmektedir. (Enveri,2018)
 KAOS

 Mitolojide evrenin oluşumundan öncesini için kullanılan kavram
KAOS’dur.
 Kaos; karmaşık durum anlamına gelmekte ve bilinmezliği tasvir
etmektedir.
 Kaos ortamı, belirsizliğin olduğu ve hammaddeden ve ilahi
güçten başka hiçbir şeyin var olmadığı bir boşluktur. İçinde hem
yaratanı hem de dağıtanı aynı anda barındıran bu boşluktan
ortaya çıkacak olan kozmos, kaosun tam karşısında yer alır. Kaos
bir karmaşa ve belirsizlikken, kozmos düzenin başlamasının
ifadesidir. (Uğurcan, 2018)
 Pangu

 Çin’de ise evrenin yaratılışı ile ilgili birçok mit bulunmaktadır.
• Shangdi ( 上 帝 ): MÖ 700 yıllarında ortaya çıkmıştır. Shujing
Kayıtları’nda yer almaktadır. Yaratıcı olarak kabul edilir.
• Tian ( 天 ): MÖ 700 yıllarında ortaya çıkmıştır. Belli bir efsanesi
yoktur. Yaratıcı olarak tasvir edilmiştir.
• Nüwa ( 女媧 ): MÖ 350 yıllarında ortaya çıkmıştır. İnsan ırkının
yaratıcısı olarak kabul edilir. Fuxi, hem kardeşi, hem de eşidir.
İkisi de insanların yaratıcısı olarak kabul görür. Genellikle yarı
yılan, yarı insan görünümündedirler.
• Pangu ( 盤 古 ), MS 200 yıllarında ortaya çıkan bir mittir. İlk
yaratıcı olarak kabul edilir.
 Pangu

Pangu’nun hikayesi iki bölümden oluşur.

 Pangu’nun yumurta içindeki değişimi,

 Pangu’nun doğumu ve yeryüzünü ve gökyüzünü yaratışıdır.

Başlarda kaostan başka bir şey yoktur. Kaosun dışında doğan yumurta
vardır. Yin-yang dengesiyle birlikte, Pangu yumurtadan çıkmış ve
dünyayı yaratmıştır. Baltasıyla yin ve yangı ortadan ikiye ayırmıştır. Ağır
olan yin batarak dünyayı oluşturmuş, hafif olan yang ise gökyüzünü
meydana getirmiştir. Pangu bu ikisinin tekrar birbirine karışmaması için
aralarına geçer ve göğü taşıyarak ikisini birbirinden ayırarak dinlenmek
için uzanmıştır.
 Pangu

Pangu ölünce, sesinden şimşek,
Sol gözünden güneş,
Sağ gözünden ay,
El, ayak ve vücudundan dağlar,
Kanından ırmak ve denizler,
Kaşlarından tarlalar,
Saçlarından çiçek ve ağaçlar,
Dişleri, kemiklerinden inci, yeşim taşı gibi değerli taşlar,
Derisinden çimenler,
Terinden yağmurlar oluştu.
 Nuwa

 Pangu öldükten yıllar sonra, Fuxi ve Nüwa adında iki kardeş
doğdu.
 Nüwa bir gün boş boş dolaşırken yalnızlıktan çok sıkıldı. Irmak
kenarında otururken ırmakta kendi yansımasını görünce
kendisi gibi insanlar yapma fikri doğdu ve Nuwa kilden insan
figürleri yapmaya başladı. Sonra ise gücünü kullanarak bu
heykelcikleri canlandırdı. Daha sonra Nuwa’nın aklına
insanların evlenerek çocuk yapması fikri geldi. Bu sayede artık
kilden insanlar yapmaya çalışmayacaktı.
Nuwa ve Fuxi

Yaratılış Efsanesi

TEŞEKKÜRLER