Standardy merytoryczne w postępowaniu

sądowym i arbitrażowym w przypadku

powództw o ustalenie

dr Beata Gessel-Kalinowska vel Kalisz

Konferencja „Arbitraż – standardy,

tendencje, perspektywy”,
8/11/2018, WPiA UW
 Czym jest interes prawny
Art. 189 kpc – [Powództwo o ustalenie] Powód może żądać ustalenia
przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w
tym interes prawny.
Przez interes prawny rozumie się „obiektywną w świetle obowiązujących
przepisów prawnych, to jest wywołaną rzeczywistym naruszeniem albo
zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebę uzyskania określonej treści
wyroku.” (T. Rowiński, Interes prawny w procesie cywilnym i postępowaniu
nieprocesowym, Warszawa 1971).
obiektywny charakter interesu prawnego;
dotyczący sfery prawnej, która jest naruszona lub zagrożona;
niepewność prawa lub stosunku prawnego;
 nakaz wybrania drogi, która jest najprostsza i najszybciej prowadząca
do celu – definitywne zakończenie sporu - zasada subsydiarności;
brany pod rozwagę z urzędu.
 Interes prawny jako przesłanka dopuszczalności
powództwa o ustalenie w porządkach praw
niemieckich
Niemcy - art. 256 ZPO
Powód może żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego, ustalenia
autentyczności dokumentu lub jej braku, jeżeli ma interes prawny w tym, aby stosunek
prawny lub autentyczność dokumentu zostały ustalone na mocy wyroku sądu.
Austria – art. 228 ZPO
Powód może żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa,
ustalenia autentyczności dokumentu lub jej braku, jeżeli ma interes prawny w tym, aby
stosunek prawny lub prawo lub autentyczność dokumentu zostały ustalone na mocy
wyroku sądu.
Szwajcaria – art. 88, art. 59 (2)a ZPO
art. 88: [Powództwo o ustalenie] – wnosząc powództwo o ustalenie powód żąda ustalenia
przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa.
art. 59 (2)a: [Sąd rozpatruje powództwo lub wniosek, pod warunkiem spełnienia wymogów
proceduralnych]
2. Wymagania proceduralne są w szczególności następujące:
a. powód lub wnioskodawca ma interes prawny;
 Brak pojęcia interesu prawnego w prawie
common law
art. 40.20 CPR
The court may make binding declarations whether or not any other remedy is
claimed.
pełna swoboda sędziowska, jedyne ograniczenia:
- realizacja pewnego celu praktycznego;
- sprawiedliwość wobec obydwu stron.
 Autonomiczne pojęcie „interesu”
w arbitrażu
intuicyjność w podejściu do powództwa o ustalenie;
brak badania przesłanek dopuszczalności – tylko badanie zasadności
powództwa co do meritum;
jeśli badanie przesłanek – to ujęcie autonomiczne wobec porządków
narodowych: istnienie kontrowersji pomiędzy stronami, a dokonanie
ustalenia będzie służyło pewnych praktycznym celom;
element działania w dobrej wierze.
 Zasady sprawiedliwości proceduralnej

Aspekt negatywny: który polega na zakazie zamykania lub nadmiernego

ograniczania dostępu do wymiaru sprawiedliwości.
Aspekt pozytywny: który polega na obowiązku ustawodawcy należytego
ukształtowania systemu wymiaru sprawiedliwości w wymiarze
instytucjonalnym i proceduralnym oraz zobowiązujące do zapewnienia
jego efektywnego funkcjonowania.
Główne komponenty:
a) nakaz wysłuchania stron;
b) konieczność ujawnienia w czytelny sposób motywów
rozstrzygnięcia w stopniu umożliwiającym weryfikację sposobu
myślenia sądu, a tym samym unikanie dowolności czy wręcz
arbitralności sądu;
c) zapewnienie jego przewidywalności uczestnikom postępowania
przez odpowiednią spójność i wewnętrzną logikę
mechanizmów, którym jest poddane.
 Powództwa o ustalenie w ujęciu statystycznym*

Średni odsetek uwzględnień powództw Średni odsetek uwzględnień powództw

przez Sądy Rejonowe w latach 2013-2015 w I instancji przez Sądy Okręgowe
w latach 2013-2015
80% 75%
70%
70% 70% 65%
60%
60% 60%
50% 50%
40% 40% 35%
30% 24% 30%
19%
20% 20% 15%
10% 10%
0% 0%
m

m
e

ze

ze
m
il n

il n
e

e
e

e
c

c
ół
ół
ół

ół
ar

ar
w

w
og

og
og

og
cy

cy
od

od
sp

sp
ze

ze
y

y
e

e
aw

aw
iln

iln
go

go
c

c
ar

ar
w

w
pr

pr
cy

cy

y
od

od
-s

-s
aw

aw
sp

sp
y

y
e

e
aw

aw
pr

pr
ni

ni
go

go
-s

-s
pr

pr
le

le
y

y
ta

ta
-s

-s
e

e
aw

aw
ni

ni
us

us
a

a
pr

pr
le

le
w

w
o

o
ta

ta
-s

-s
zt

zt
a

a
us

us
ód

ód
w

a
a
zt

zt
w

w
o

o
w

w
ód

ód
zt

zt
a

a
po

po
ód

ód
w

w
w

w
zt

zt
po

po
w

w
ód

ód
po

po
w

w
po

po
*źródło: B. Gessel-Kalinowska vel Kalisz, Przyczynek do rozważań nad zgodnością pojęcia interesu prawnego jako przesłanki
dopuszczalności powództwa o ustalenie z zasadami prawa do sądu i sprawiedliwości proceduralnej. Analiza badan statystycznych.
Artykuł w publikacji.
ul. Sienna 39
00-121 Warszawa

tel. +48 (22) 318 69 01

fax +48 (22) 318 69 31
e-mail: mail@gessel.pl
www.gessel.pl