ARALIN 2:

Filipino Bilang Wikang

Pambansa; Filipino bilang
Wika ng Bayan
Kasaysayan ng Pag-unlad ng
Wikang Pambansa
PANIMULA:
Ang Wikang Pambansa ay ang wikang
pagkakakilanlan ng mamamayan ng isang
bansa. Ang Pilipinas bilang isang
multilinggwal na bansa ay nararapat na
may wikang magsisilbing bigkis na
magbubuklod sa isang lahi. Ang Filipino
bilang Wikang Pambansa ay maraming
pinagdaanan upang maabot ang
katawagang ito.
May ID ka na ba?

Ano ang
pagkakatulad
ng ID sa wika? Wika
Kasaysayan ng Wikang Pambansa
 Ang kasaysayan nang pagkakaroon ng
Wikang Pambansa sa Pilipinas ay dumaan sa
ilang mga pagbabago - ang Pilipino na
nagmula sa Tagalog na pagkaraa’y naging
Filipino.
 Kasalukuyang gumagamit ng 87 na iba’t
ibang wika.
 Kabilang sa mga pangunahing wika ay
Tagalog, Cebuano, Ilocano, Pampanga, Bicol,
Pangasinan, Hiligaynon, Waray at Maranao.
Kasaysayan ng Wikang Pambansa
 Nang dumating ang mga Kastila sa ating
bansa, hinangad nilang mapalaganap ang
Kristiyanismo, kaya’t minabuti ng mga
prayle na mag-aral ng iba’t ibang wikain sa
Pilipinas sa halip na ituro ang kanilang wika
sa mga katutubo.
 Sa ganitong paraan, nakapag-ambag sa wika
ang mga mananakop ng Kastila dahil sa
pagkakasulat nila ng aklat gramatika ng iba’t
ibang wikain sa Pilipinas.
Kasaysayan ng Wikang Pambansa
 Nang panahon ng himagsikan ng sumibol sa
mga manghihimagsik na Pilipino laban sa
mga Kastila. Kaya nga’t pinili nila ang
Tagalog na siyang wikang tagalog sa panahon
ng propaganda - mga sanaysay, tula,
kuwento, liham at mga talumpati na
punung-puno sa damdaming bayan.
Kasaysayan ng Wikang Pambansa
 Nang dumating ang mga Amerikano, biglang
naunsyami ang mithiin ng mga Pilipino ng
itakda ng pamahalaan na ang wikang Ingles
ang gawing opisyal na wikang panturo sa mga
paaralan. Ipinagbawal ang paggamit ng
bernakular sa paaralan at sa tanggapan nito.
Ito ang dahilan kung bakit simula noong
pananakop ng mga Amerikano hanggang bago
sumiklab ang pangalawang digmaang
pandaigdigan , hindi umunlad ang ating wika.
Kasaysayan ng Wikang Pambansa
 Ang ating mga lider na makabayan tulad nina
Lope K. Santos, Cecilio Lopez, Teodoro Kalaw
at iba pa ay nagtatag ng kilusan nakung saan
sila ay naging masigasig sa pagkakaroon ng
Wikang Pambansa. Nagharap ng panukula si
Manuel Gillego na gawing Wikang Pambansa at
Wikang Opisyal ang Tagalog subalit patuloy pa
ring namayani ang wikang Ingles.
Kasaysayan ng Wikang Pambansa
 Nang itatag ang Komonwelt, nagkaroon ng malaking
hakbang tungo sa pagkakaroon ng isang wikang
pambansa. Ito ay utang natin sa naging Pangulong
Manuel L. Quezon, ang tinaguriang "Ama ng Wikang
Pambansa."
 Noong 1934, isang Kombensyong Konstitusyonal ang
binuo ng Pamahalaang Komonwelt upang
maisakatuparan ang pangarap ni Quezon. At upang
ipaalala ang kahalagahan ng wika, isang probisyon
tungkol sa Wika ang isinama sa ating Saligang Batas.
Ito’y napapaloob sa Artikulo XIV, Seksyon 3 ng
Konstitusyon noong Pebrero 8, 1935.
Kasaysayan ng Wikang Pambansa
 “Ang Pambansang Kapulungan ay
magsasagawa ng mga hakbangin tungo sa
paglinang at paggamit ng pambansang
wikang batay sa isa sa umiiral na
katutubong mga wika. Samantalang hindi
pa itintadhana ng batas ng Ingles at
Kastila ay patuloy na mga Wikang
Opisyal.”
Kasaysayan ng Wikang Pambansa
 Naitatag ang Surian ng Wikang Pambansa, binuo ng
mga kinatawang nagmula sa mahahalagang mga
rehiyon sa Pilipinas bilang mga kasapi. Pagkatapos ng
puspusang pag-aaral ng iba’t ibang wika sa Pilipinas,
ipinasya ng Surian na Tagalog ang siyang dapat
pagbatayan ng Wikang Pambansa pagkat ito’y
nagtataglay ng nalinang nang panitikan at wikang
sinasalita ng nakahihigit ng dami ng mga Pilipino.
Kaya, noong Disyembre 30, 1937, inihayag ni
Pangulong Quezon na ang Wikang Pambansa ng
Pilipinas ay Tagalog.
 Ang mga sumusunod ay iba’t ibang kautusang
ipinairal ng ating pamahalaan tungkol sa
pagkasulong ng ating wika:
 Nobyembre 1936- Inaprobahan ng Kongreso ang Batas
Komonwelt Bilang 184 na lumikha ng Surian ng Wikang
Pambansa na naatasang gumawa ng pag-aaral ng mga
katutubong wika at pumili ng isa na magiging batayan ng
Wikang Pambansa.
 Disyembre 30, 1937 - Sa pamamagitan ng Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 134 ng Pangulong Quezon, ang Wikang
Pambansa ay ibabatay sa Tagalog.
 Abril 1, 1940 - Ipinalabas ang Kautusang Tagapagpaganap na
nagtadhana ng paglilimbag ng isang balarila at isang
diksyunaryo sa Wikang Pambansa. Ipinahayag pa ring ituturo
ang Wikang Pambansa sa mga paaralan sa buong Pilipinas na
nagsimula noong Hunyo 19, 1940.
 Hunyo 7, 1940 - Pinagtibay ng Batas-Komonwelt Blg. 570
na nagtadhana na simula sa Hulyo 4, 1946. Ang Wikang
Pambansa ay isa sa mga opisyal na wika ng bansa.
 Marso 26, 1954 - Nagpalabas ng isang kautusan ang
Pangulong Ramon Magsaysay sa taunang pagdiriwang ng
Linggo ng Wikang Pambansa mula sa Marso 29 - Abril 4.
Subalit ang petsa ng pagdiriwang ay inilipat sa Agosto 13-
19 tuwing taon.
 Agosto 12, 1959- Tinawag na Pilipino ang Wikang
Pambansa ng lagdaan ni Kalihim Jose Romero ng
Kagawaran ng Edukasyon ang Kautusang Blg 7. Ayon sa
kautusang ito, kaylaman at tutukuyin ang pambansang
wika ay Pilipino ang gagamitin.
 Oktubre 24,1967- Nilagdaan ni Pangulong Marcos ang isang
kautusang nagtatadhana na ang lahat ng mga gusali at mga
tanggapan ng pamahalaan ay panganlan sa Pilipino.
 Marso, 1968 - Ipinalabas ni Kalihim Tagapagpaganap,
Rafael Salas, ang isang kautusan na ang lahat ng
pamuhatan ng liham ng mga kagawaran, tanggapan at
mga sangay nito ay maisulat sa Pilipino.

 Agosto 7, 1973- Nilikha ng Pambansang Lupon ng

Edukasyon ang resolusyong nagsasaad na gagamiting
midyum ng pagtuturo mula sa antas elementarya
hanggang tersyarya sa lahat ng paaralang pambayan o
pribado at pasisimula sa taong panuruan 1974--75.

 Hunyo 19, 1974 - Nilagdaan ni Kalihim Juan Manuel ng

Kagawaran ng Edukasyon at Kultura ang Kautusang
Pangkagawaran Blg.25 para sa pagpapatupad ng
edukasyong bilingwal sa lahat ng kolehiyo at
pamantasan.
Kasaysayan ng Wikang Pambansa
 Pagkatapos ng Rebolusyon ng Edsa,
bumuo muli ang pamahalaang
rebolusyonaryo ng Komisyong
Konstitusyonal na pinamunuan ni Cecilia
Muñoz Palma. Pinagtibay ng Komisyon
ang Konstitusyon at dito’y nagkaroon
muli ng pitak ang tungkol sa Wika:
 1987 Artikulo XIV – Wika
 Sek. 6 - Ang Wikang Pambansa ng Pilipinas ay
Filipino. Samantalang nalilinang, ito ay dapat
payabungin at pagyamanin pa ang salig sa mga
umiiral na wika sa Pilipinas at sa iba pang mga wika.
Alinsunod sa mga tadhana ng Batas at sang-ayon sa
nararapat na maaaring ipasya ng Kongreso, dapat
magsagawa ng mga hakbangin ang Pamahalaan upang
ibunsad at paspasang itaguyod ang paggamit ng
Pilipinas bilang midyum na opisyal na Komunikasyon
at bilang wika ng pagtuturo sa sistemang pang-
edukasyon.
 1987 Artikulo XIV – Wika
 Sek. 7 -Ukol sa mga layunin ng Komunikasyon at
pagtuturo, ang mga Wikang Opisyal ng Pilipinas ay
Filipino at , hanggat walang itinatadhana ang batas,
Ingles. Ang mga Wikang Panrelihiyon ay pantulong ng
mga wikang opisyal sa mga rehiyon at magsisilbi na
pantulong sa mga wikang panturo roon. Dapat
itaguyod ng kusa at opsyonal ang Kastila at Arabic.

 Sek. 8 - Ang Konstitusyong ito ay dapat ipahayag sa

Filipino at Ingles at dapat isalin sa mga pangunahing
Wikang Panrehiyon, Arabic at Kastila.
 1987 Artikulo XIV – Wika
 Sek. 9 - Dapat magtatag ag Kongreso ng
isang Komisyon ng Wikang Pambansa na
binubuo ng mga kinatawan ng iba’t ibang
mga rehiyon at mga disiplina na
magsasagawa, mag-uugnay at
magtataguyod ng mga pananaliksik sa
Filipino at iba pang mga wika para sa
kanilang pagpapaunlad, pagpapalaganap at
pagpapanitili.
Kasaysayan ng Wikang Pambansa
 1987 –Atas Tagapagganap Blg 117. Nilagdaan ng
Pangulong Corazon Aquino ang paglikha ng Linangan ng
mga Wika sa Pilipinas LWP bilang pamalit sa dating SWP
at makatugon sa panibagong iniatas na gawain nitong
patuloy na pagsasaliksik at pagpapaunlad ng wikang
pambansa.
 Agosto 25, 1988 - Ang Kautusang Tagapagpaganap Blg.
335 ay ipinalabas at nilagdaan ni Pangulong Corazon
Aquino na nagtatadhana ng paglikha ng Komisyong
Pangwika na siyang magpapatuloy ng pag-aaral ng
Filipino. Gayon din, pinagtibay ang paggamit ng Filipino
bilang midyum ng pagtuturo sa mga paaralan sa mga
piling asignatura.
Kasaysayan ng Wikang Pambansa
 1991 -Batas Republika 7104 .Itinatag ang Komisyon sa
Wikang Filipino (KWF), bilang pagsunod sa itinatadhana ng
Saligang Batas ng 1987, Seksiyon 9. Ito rin ay pamalit sa
dating SWP at LWP.Ang pagtatalaga ngtauang pagdiriwang
ng Buwan ng Wikang Pambansa, Agosto 1-31. Nilagdaan
ito ni Pangulong Fidel Ramos Isinainstitusyon ang gamit
ng Inang Wika sa Elementarya O Multiligual Language
Education (MLE). Nauna rito, may inilahad nang bersyon
ang ikalabing-apat na kongreso ng mababang Kapulungan
na House Bill No. 3719- An act Establishing a Multi-
Lingual Education and Literacy Program and for other
Purpose sa pamamagitan ni hon. Magtanggol T.
Gunigundo.
Kasaysayan ng Wikang Pambansa
 Ayon sa ipinalabas na Resolusyon Blg. 1-92 (Mayo 13,
1992) na sinusugan ng Resolusyon Blg. 1-96 (Agosto,
1996) ng Komisyon sa Wikang Filipino, ang depinisyon
ng Filipino ay.. “ang katutubong wika na ginagamit s
buong Pilipinas bilang wika ng komunikasyon ng mga
etnikong grupo. Katulad ng iba pang wikang buhay, ang
Filipino ay dumaraan sa proseso ng paglinang sa
pamamagitan ng mga paghihiram sa mga wika ng
Pilipinas at mga di- katutubong wika at sa ebolusyon ng
iba’t ibang salitang barayti ng wika para sa iba’t ibang
sitwasyon, sa mga nagsasalita nito na may iba’t ibang
salitang sosyal, at para sa mga paksa ng talakayan at
iskolarling pagpapahayag.”
Kasaysayan ng Wikang Pambansa
 Sa panayam na ibinigay ni Komisyoner Ricardo Ma.
Duran Nolasco (ng KWF, 2007) sa Mariano Marcos
State University, aniya ang kasalukuyang Filipino ay
dating wika ng katagalugan na naging Wikang
Pambansa bunga ng kombinasyon ng mga pangyayari
historikal, ekonomikal, at sosyopolitikal, kayat naging
pambansang lingua franca ng magkakaibang
etnolingguwistikong grupo sa bansa.
 Nagpapatibay sa alpabeto at patnubay sa ispeling ng
wikang Filipino, kasabay ng tuwirang pagtukoy ng
Konstitusyon ng 1987 sa Wikang Pambansa.
Kasaysayan ng Wikang Pambansa
 Ang pagbaybay ay patitik at bibigkasin ayon sa tawa-
Ingles maliban sa n (enye) na tawag-kastila (ey, bi, di,
i, ef, eych, ay, key, el, em en, enye, endyi, o, pi, kyu,
ar, es, ti ,yu, vi, dobol, yu, eks, way, zi. A, B, C, D, E,
F, G, H, I, J, K, L, M, N, Ñ, NG, O, P, Q, R, S, T, U, V,
W, X, Y, Z,.
 May 28 letra pa rin sa 2001 alpabeto, walang
idinagdag, walang ibinawas at gumaganap bilang
pagpapatuloy ng 1987 patnubay Ang binago ay mga
tuntunin saa paggamit ng walong dagdag letra na
pinagmulan ng maraming kalituhan simula nang
pormal na ipinasok sa alpabeto ng 1976.
Kasaysayan ng Wikang Pambansa
 Pansamantalang nagpapatigil sa implementasyon ng
2001 Rebisyon sa Alpabeto at Patnubay sa ispeling ng
wikang Filipino.
 Kailangan ang MLE. Matagal na itong sinabi ni Najib
Saleeby noong 1924 nang suportahan niya ang ulat ng
Monroe Commission, na bigo ang paggamit ng
monolingguwal na edukasyon sa Ingles. Higit na
mabilis na matututo ang batàng Filipino kung wika
nila ang gagamitin sa pag-aaral. Ito rin ang batayan ng
1935 Kumbensiyong Konstitusyonal sa pagpilì ng
isang wika batay sa isang katutubong wika bilang
wikang pambansa sa halip na Ingles.
Kasaysayan ng Wikang Pambansa
 14 Hulyo 2009, inilabas ang DepEd Order No. 74 na may
pamagat na “Institutionalizing Mother Tongue-Based
Multilingual Education (MLE).” ang pagkilála sa Mother Tongue-
Based Multilingual Education bilang “Fundamental Educational
Policy and Program” ng Kagawaran sa buong panahon ng
edukasyong pormal kasama ang pre-school at ang Alternative
Learning System (ALS).Iniaatas sa unang tatlong taon ang
implementasyon ng tinatawag na MLE Bridging Plan, isang
plano para sa pagbuo at produksiyon ng mga kagamitang
panturo sa mga itinakdang wika ng paaralan, dibisyon, at
rehiyon, lalo na sa panimulang pagbabasá at panitikang
pambatà, at ang paggamit ng unang wika ng mga mag-aaral
bilang pangunahing wikang panturo (MOI) mula pre-school
hanggang Grade 3.
Kasaysayan ng Wikang Pambansa
 Sa antas sekundarya, bumalik sa Patakarang Bilingguwal dahil
Filipino at Ingles ang magiging pangunahing wikang panturo.
Patuloy na gagamitin ang unang wika bilang auxiliary medium
of instruction. Resulta sa eksperimento ng DepEd, ng SIL, at ni
Dr Nolasco ipinakita diumano ng eksperimento na higit na
mabilis natuto ang mga batà ginamit ang kanilang unang wika
sa pagtuturo. Sa ilalim ng simulaing unang wika, at upang ganap
na maging epektibo ang MLE, kailangang gamitin ang 150
wika’t wikaing ito sa mga paaralan ng bansa.
 Kailangang maghanda ng mga kasangkapang panturo sa 150
wika’t wikain. Kailangang magdeploy ng mga guro sa buong
bansa na may kahandaan ang bawat isa sa isa sa 150 wika’t
wikain. Kailangan din pagkuwan na maghanda ng mga test sa
150 wika’t wikain.
 WIKA AT
SIKOLOHIYA
 Sikolohiyang Pilipino
Ang Sikolohiyang Pilipino ay sikolohiyang
bunga ng karanasan, kaisipan, at oryentasyong
Pilipino. Ito ay para mas higit na mauunawaan
ng isang Pilipino ang kanyang sarili upang sa
gayon ay mapaunlad niya ang kanyang buhay.
Isang alternatibong perspektibo kung paano
ipapaliwanagnag pag-iisip, pagkilos at
damdaming Pilipino, na malaki ang kaibahan sa
 Sikolohiyang Pilipino
Noong 1960’s pa lamang ay tinuturo na ang sikolohiya sa
mga paaralan na may bahid ng mga Kanluranin. Sinabi ni
Dr. Rogelia Pe-Pua na kahit na ang mga illustrados na
pinagpalang mag-aral ng sikolohiya noong nasa ilalim pa ng
mga Kastila, gaya ng ating mga pambansang bayaning sina
Dr. Jose Rizal at Apolinario Mabini, ay nagpahayag ng
pagkadismaya sa paraan ng pagkakatuto nito. Nakita noon
ng tagapangulo noon ng Departamento ng Sikolohiya sa
Unibersidad ng Pilipinas, Diliman , na si Dr. Virgilio
Enriquez na may kailangang baguhin para mas madaling
 TATLONG ANYO NG
SIKOLOHIYANG PILIPINO
Ayon kay Dr. Virgilio Enriquez,
mayroong tatlong anyo ang
Sikolohiyang Pilipino:
1. Sikolohiya sa Pilipinas
2. Sikolohiya ng Pilipino
3. Sikolohiyang Pilipino
 Ang Sikolohiya sa Pilipinas ay tumutukoy sa lahat
ng mga pag-aaral, libro, at sikolohiyang makikita
sa Pilipinas, banyaga man o maka-Pilipino.
 Ang Sikolohiya ng Pilipino naman ay tumutukoy sa
lahat ng mga pag-aaral, pananaliksik at mga
konsepto sa sikolohiya na may kinalaman sa mga
Pilipino.
 Ang panghuling anyo ng Sikolohiyang Pilipino ay
walang iba kundi ang Sikolohiyang Pilipino, mismo.
Ayon dito, ang Sikolohiyang Pilipino ay bunga ng
karanasan, kaisipan at oryentasyon ng sa Pilipinas.
Samakatuwid, mga Pilipino lamang ang
 TATLONG ANYO NG
SIKOLOHIYANG PILIPINO
Sa maikling salita, Ang
sikolohiya sa Pilipinas ay "bisita
sa bahay", Sikolohiya ng mga
Pilipino ay "tao sa bahay, at
Sikolohiyang Pilipino ay "ang
 MGA KONSEPTO NG
SIKOLOHIYANG PILIPINO
Kinikilala ng maraming sikolohista sa
akademiya na mayroong
pangangailangang isalin ang ibang mga
salita sa Filipino upang mas maigi silang
talakayin. Ang anim na konsepto ng
Sikolohiyang Pilipino ay ang mga
 Ang Katutubong konsepto ng Sikolohiyang Pilipino ay
tumutukoy sa mga salitang galing at ginagamit sa
Pilipinas. Ang kahulugan din nito ay kinuha mula sa
mga Pilipino.
 Ang sumunod na lebel sa mga konsepto ng
Sikolohiyang Pilipino ay ang pagtatakda ng kahulugan.
Dito naman, ang salitang ginagamit ay galing sa
Pilipinas, habang ang kahulugan nito ay banyaga. Mga
halimbawa nito ay ang pagsasalin ng mga salitang
alaala at gunitain sa mga salitang “memory” at “recall”
upang mas mabuting maintindihan ng mga mambabasa
ang ibig sabihin ng mananaliksik. Kasali rin dito ang
 Ang Pagaandukha na konsepto ng
Sikolohiyang Pilipino ay ang pagkukuha ng
salitang dayuhan at baguhin ang kanyang
anyo hangga’t magkaroon siya ng Pilipinong
kahulugan. Isang halimbawa nito ay ang
tambay na nanggaling sa salitang standby.
Ang ibig sabihin ng standby sa Ingles ay
paghihintay ngunit dahil sa pag-iiba ng anyo
at kahulugan nito sa Pilipino naging tambay
ang salita kung saan ang ibig sabihin nito ay
 Ang konsepto ng Pagbibinyag sa
Sikolohiyang Pilipino ay madali lang
intindihan sapagkat ang ibig sabihin nito
ay ang paglalagay ng mga dayuhan ng
kanilang mga sariling kahulugan sa mga
salitang Pilipino. Tingnan ang salitang
hiya kung sa Pilipino ay napaka-lalim ang
kahulugan habang sa Ingles ay ibig sabihin
lang ay shame. Gayunman, alam ng bawat
 Ang pangalawa sa huling konsepto ng
Sikolohiyang Pilipino ay ang
Paimbabaw na Asimilasyon. Sa
Paimbabaw na Asimilasyon pinag-
uusapan ang mga salitang banyaga na
ginagamit sa Pilipinas ngunit mahirap
isalin sapagkat iiba ang kahulugan
 Ang pinakahuling konsepto ng
Sikolohiyang Pilipino ay ang
Ligaw/Banyaga na mga salita. Tumutukoy
ito sa mga salita o konsepto na hindi
ginagamit sa Pilipinas, kaya’t walang
Pilipinong katapat ito. Isang halimbawa
nito ay ang konsepto ng home for the aged
na walang katumbas na Pilipinong salita
dahil hindi naman uso, o katanggap-
tanggap, na iiwanan lamang ang mga
 APAT NA PILIYASYON NG
SIKOLOHIYANG PILIPINO
Sikolohiyang
Ayon kay
Sikolohiyang
Sistemang Zeus
Katutubo: Akademiko-Siyentipiko:
Akademiko-Pilosopikal:
Salazar,
Ang mayroong
sikolohiyang
Sikomedikal apat
katutubo na
ay
at
hindi nagsimula
Nagsimula
piliyasyon, itosaitoisang
o rin
filiation sasa unibersidad
saIngles,
panahon
UP katuladmga
atanghinikayat
ng
Sikolohiyang ng
ng
Relihiyon:
nauunang
Pilipino:
Amerikano
piliyasyong saNagsimula
dalawa dahil
ito
dati pa itong ito
Unibersidad
ang mga mula
pinapraktis
akademiko
ng sa
ng mga
Pilipinas,
na
katutubong Pilipino. Nahahati ito sa dalawa: ang
medikong
 Sikolohiyang
ngunit
ituring malaki
Katutubong relihiyosong
angSikolohiyaAkademiko-Pilosopikal
pananaliksik
rin angat papel bilang gawa
ng Unibersidad
Kinagisnang importanteng
Sikolohiya.

mga
ng
sa Sikolohiyang
Santongnaunang
sikolohiya.
Tinutukoy Tomas Akademiko-Siyentipiko
Dito
katutubong babaylan
atsikolohiya
rin
Unibersidad
naging
ang mga uso
ng San at
ang
paniniwala
at
 karanasan ng mga katutubong Pilipino, habang sakop
Sikolohiyang
Carlos
pagnanais sa ng
katalonan.Tinatalakay Katutubo
pag-aaral
mga sikolohista
ng ganitong
na magkaroon
klaseng
ritokultura,
ang
naman ng kinagisnang sikolohiya ang wika, at
 Sistemang
sikolohiya.
ng Sikomedikal
mga resulta
Madalas ay atpilosopikal
na empirikal. Relihiyon at
 MGA KARANIWANG
KAUGALIANG PILIPINO
PAKIKIPAGKAPWA-TAO
Ibang-iba ang konsepto ng kapwa sa salitang
Ingles na others sapagkat ang kapwa ay ang
pagkakaisa ng sarili at ng ibang tao. Ito ang
pagtatanggap sa ibang tao bilang kapantay,
at katulad. Nakikitungo ang Pilipino sa
kapwa na may respeto at dignidad bilang
 PAGIGING MALAPIT SA PAMILYA
Sa mga kanluraning kultura, inaasahang umalis na sa
bahay ng magulang, mamuhay at suportahan ang sarili
kapag may edad ng 18 ang isang tao. Iba ang kaugaliang
Pilipino: kahit may edad na ang isang Pilipino, namumuhay
pa rin siya sa bahay ng kanyang magulang hanggang
handang-handa na siyang magkaroon na siya ng sariling
pamilya. Kapag matanda na ang magulang at hindi na
maalagaan ang sarili, inaasahang sa mga anak na mag-alaga
sa kanila, bihira ang "Tahanan para sa mga Matatanda" sa
Pilipinas na nakikita sa mga kanluraning lipunan at kultura.
Hindi rin pambihira sa kulturang Pilipino ang mga
pagtitipon at kainan kasama ang buong angkan.
 BIRO
Marunong magbiro ang mga Pilipino sa
kahit anong situwasyon. Kahit hindi
angkop sa situwasyon ang pagbibiruan,
sinasalamin nito ang pagiging maasahin at
determinado ng mga Pilipino sa harap ng
kahirapan. Ginagamit rin ang biro upang
maiwasan ang hiya kapag napahiya o may
nagawang nakakahiya o kinahihiyaan.
 PAKIKIBAGAY SA SITWASYON
Organiko at likas ang konsepto ng oras ng mga Pilipino,
ginagawa nila ang mga bagay kapag nararamdaman nila na
tamang-tama na ang panahon upang gawin iyon. Hindi sila
nakatali sa mga mahigpit sa itinakda (schedule), at
nakatuon sila sa kasalukuyan, hindi sa kinabukasan.
Nakikibagay ang mga Pilipino sa kanyang situwasyon,
kapag may oras para huminga, hihinga siya, at kung
kailangan nang magtrabaho, magtatrabaho na siya. Hindi
sila mag-aalala sa mga bagay na hindi pa nangyayari, dahil
alam nila na kapag dumating na ang oras, makikibagay
sila. Mabilis mag-isip ang mga Pilipino at magaling
maghanap ng solusyon sa mga problema kahit hinaharap
 PANANAMPALATAYA AT RELIHIYON
Napakahalaga sa mga Pilipino ang kanilang
pananampalataya at relihiyon. Kristiyano ang
mga 85% ng populasyon sa Pilipinas, at
makikita at kahalagahan nitong relihiyon sa
dami ng mga pista opisyal, sa siksikan sa mga
simbahan tuwing Linggo, hilig ng mga Pilipino
sa dasal at Novena, moralidad ng mga Pilipino,
mga pista para sa imahe (katulad ng Sto. Nino at
mga Santo), at mga malalang ritwal tuwing
 TIBAY AT LAKAS
Mayaman sa kabiguan at kahirapan ang
kasaysayan ng Pilipinas, ngunit nagtagumpay
pa rin ang mga Pilipino sa harap ng mga ito.
Sinakop na ng ibang bansa, nawasak ng
giyera, napasailalim sa batas militar,
pinamahalaan ng mangungurakot, nawasak
ng bagyo, at kahit ano pa, hindi sumuko at
hindi susuko ang mga Pilipino, at
magsusumikap hanggang may mahanap na
 KASIPAGAN
Masipag at matiyaga ang mga Pilipino sa mga
gawaing determinado nilang tapusin. Makikita ito
ong kaugaliang Pilipino sa kanilang mga sakahan.
Kahit laos na ang mga teknolohiya at kagamitan ng
mga magsasaka, at madalas na nawawasak ang
mga bukid dahil sa mga bagyo nagpupursigi pa rin
sila para para mamuhay. Malapit sa kamalayang
Pilipino ang konsepto ng OFW o Overseas Pilipino
Worker na nagsasakrapisyo upang matulungan at
masuportahan ang kanilang mga pamilya.
 PAGGALANG
Napakahalaga sa mga Pilipino ang paggalang,
at makikita ito sa kanilang paggamit ng "po" at
"opo". Ang mga bata ay inaasahang makinig at
sumunod palagi sa magulang at mas nakatatanda.
Inaasahan din silang magmano sa mga mas
nakatatanda. At kahit may sapat na gulang na
ang isang Pilipino, iginagalang pa rin nila ang
mga mungkahi, nais at gusto ng kanyang mga
magulang, naiimpluwensiya pa rin ng mga
 WIKA AT
SOSYOLOHIYA
 WIKA AT KULTURA
Ayon kay Henry Gleason, “ang wika ay
masistemang balangkas na sinasalitang
tunog na pinili sa paraang arbitraryo
upang magamit ng taong kabilang sa
isang kultura.” Mula sa kaniyang
depinisyon ay maiisa-isa ang katangian
 WIKA AT KULTURA
 Masistemang balangkas
 Sinasalitang tunog
 Paraang arbitraryo
 Kabilang sa isang kultura
 Pang-apat, ang wika ay upang
magamit ng taong kabilang sa isang
kultura;
2. Wika ang nagpapahayag ng diwa mismo ng
Alinmang
1.
3.
4.
6. Sa
Wika pahayag
Wikaay ang
ang wika
daluyan bukod ayngtanging
na
impukan-kuhanan
din ekspresyon,
ito isangimbakan-
ipinapakita
ng pagtanaw
kultura/pagsasakultura, ng
kultura.at
kinaukulang
hanguan
pagsasaayos
sarili
Dito at
mang kultura,
agusan
ng ngang
reyalidad
natitipon
kultura ango wika
kultura
upang hindi
ng
hindi.ang
pag-uugali, lamang
isang
isang
Sa grupo tangi
kultura
huli
isip ng
ang
at
at wika
di ang kaugnayan
maiiwasang kasangkapan niya
sa sa kultura.
pakikiugali sa
tao,umiral
ay maliit atman
damdamin ngoisang
malaki,
magkaroon
pagkawika-at-kultura ay nakakayahang
ngmay
ngisang
grupo tao; sarili gumawa
kabuuang at hindi
likas
loob
at Sa ngpag-aaral
isang
lumikha.
maihahati o Ang nga
kabuuang
daigdig
mapaghahati.
na katangian. Wika ang ekspresyong ni
at
Dagdag Zeus
kultural
reyalidad
pa Salazar
kundi
niya ang
bilang
walang
pinakabalangkas
5. (1996),
karanasan
kulturang
Wika ay impukan
hindi parin
isang
dala ng
kuhanan
ang pagkakaunawa
historyador,
maipapahiwatig ngsapagkat
isang
din bawat
ng
wika,
nakaraan nito
kritiko,
isa
naito sa
atsa
bilang
kakikilanlan ng isang kultura, ang
reyalidad-kung paano nadarama,inuuri,
manunulat,
kaniyang
kaalaman
saligan kapwa
atng isang
nagbibigay-anyo
isinasaayos at
atitinampok
kakultura
kaluluwa,
kultura;
rito
natatarok
ay
saay labas,
upang
niya
siyang
hubugin
ang
nakapapaloob mga
bumubuo,
ang
ng
siyangat
isang
nakabalangkas
humuhubog
nagtatakda ng sa wika
at nagbibigay
pagkakaiba ng
diwa
at isang kabuuang
sa kulturang
sariling uri ito.
nito-ng
sumusunod
kultura higgil sa ugnayan
ang mga katotohanan, ang lahat ng ngbagay;
wika
 SOSYOLINGGWISTIK AT
SOSYOLOHIYA NG WIKA
“Ayon kay Ronald Wardhaugh (1986), “ang
“Ayon sa pagtingin
sosyolinggwistik ay nababahala ni Hudson, “ang
sa imbestigasyon
hinggil sa uganayan sa pagitan ng wika
sosyolinggwistik ay ang pag-aaral ng wika at lipunan na
may layunin ng isang mas mahusay na-unawa ng
sa kaugnayan sa lipunan samantalang
istraktura ng wika at kung paano ang function/gamit ang
sosyolohiya ng wika Samantalang
ng wika sa komunikasyon. ay ang pag-aaral ng
ang katumbas
lipunan
na layuninsa
sa kaugnayan
sosyolohiya ngsa wika.”
wika ay upang matuklasan
kung paano ang panlipunang istraktura ay maaaring
mas mahusay na maunawaan sa pamamagitan ng pag-
 SPEECH COMMUNITY
Ang Speech Community ay “isang grupo ng mga tao na
ibinabahagi ang isang hanay ng mga kaugalian at mga
inaasahan tungkol sa paggamit ng wika”.
“Ibinabahagi ang isang tiyak na hanay ng mga kaugalian
para sa paggamit ng wika sa pamamagitan ng pamumuhay
at pakikipag-ugnayan sa isa’t isa. Samakatuwid lumabas sa
lahat ng mga grupo na madalas na nakikipag-ugnayan at
ibahagi ang ilang mga kaugalian at ideyolohiya tulad ng mga
grupo sa isang partikular na lugar, bansa, pampulitika o
propesyonal na mga komunidad, mga komunidad na
nagbahagi ng mga interes, libangan, o mga lifestyles, o kahit
 SPEECH COMMUNITY
Ang Speech Community ay maaaring
ibahagi ang parehong mga partikular na
hanay ng bokabularyo (set of vocabulary) at
gramar, pati na rin ang estilo ng pagsasalita
(speech style) at genres, at gayundin ang
kaugalian para sa kung paano at kailan
makikipag-usap sa isang partikular na
 KATEGORISASYON NG
VARAYTI NG WIKA NG MGA
MANGINGINOM
ni Romhel M. De Jesus
Departamento ng Filipino at
Panitikan ng Pilipinas
Unibersidad ng Pilipinas Diliman
ANG KATEGORISASYON NG MGA SALITA
Salitang may pag-aangkop sa wikang ingles
Ang mga salitang ginagamit sa lugar na ito ng mga
manginginom ay karamihan nagmula sa wikang Ingles o
mismong wikang ingles. Ang mga salitang ito na mula
sa wikang Ingles ay nagiging wikang Filipino tulad ng
salitang alkohol, alkoholiko, alkoholismo, solb na.
Samantalang ang mga salitang Ingles na mismo na
inangkin na natin mga Pilipino at inugnay sa pag-iinom
ng alak ay ang mga salitang tulad ng black-out,
bottom’s up, far-out, hard, heavy drinker, hapi-hapi,
lights, runner, school bus, shot, sour, tipsy, volt-in.
 ALKOHOL- isang likido na madaling sumiklab;
hinahalo sa mga inuming nakalalasing.
 ALKO HOLIKO- tao na nagumon sa alkohol.
 ALKOHOLISMO-pagkagumon sa mga inuming
may alkohol.
 SOLB NA- isang pakiramdam na natamo na ng tao
ang kagustuhan niya na malasing.
 BLACK-OUT- sa sobrang pagkalasing ay hindi na
alam ang ginagawa ;labis na hindi nakayanan ng
katawan ang alak na ininom.
 BOTTOM’S UP- pag-ubos sa pag-inom ng alak sa
 FAR-OUT- kainumang malayo ang intindi sa pinag-
uusapan.
 HARD- alak na malakas magpalasing;may mataas
na alcohol content.
 HAPI-HAPI- sama-samang nagsasaya habang nag-
iinom.
 HEAVY DRINKER- taong malakas uminom.
 LIGHTS- inuming hindi gaanong nakalalasing;
mababa ang alcohol content.
 RUNNER- utusan sa inuman; siya ang tagabili sa
tindahan ng inumin o pulutan.
SCHOOL BUS- pagsundo ng isang
kainuman at ito ay hindi deretsong
tumutukoy sa asawa.
SHOT- pag-inom ng alak.
SOUR- pagtukoy sa kalamansi.
TIPSY-kondisyon ng naka-inom na hindi
naman masyadong lasing.
VOLT-IN-pag-anyaya sa mga kasamahan
para sa pagpapasimula ng inuman.
Salitang may pag-aangkop sa wikang Espanyol
Ang wikang Espanyol ay ang wikang may malaking ambag
ngayon sa ating wikang Filipino at ilan sa mga salita ng mga
manginginom ay nagmula dito tulad ng salitang gusar,
lasengero/a, pwesto na, tanggero/a, toma, tomador.
 GUSAR- kainumang manlilibre ng inuming alak.
 LASENGGERO/A- pala-inom ng alak o mahilig
maglasing.
 PWESTO NA- pagpapasimula sa sesyon ng inuman.
 TOMA- pag-inom ng alak.
 TOMADOR- adik sa pag-iinom at laging nandyan kung
may inuman.
 TANGGERO/A-mula sa salitang ugat na tungga na
Salitang may pag-aangkop sa wikang
Hapon
Isa sa mga salitang ginagamit ng mga
manginginom sa pag-aaral na ito ay
mula sa wikang hapon at inangkin na
nating atin tulad ng salitang kampay.
KAMPAY-pag-inom ng alak.
PAGIGING MATALINGHAGA NG MGA
SALITA
Ang mga salitang ito ng mga manginginom ay
nagpapakita ng pagiging matalinghaga o mga
salitang may konotatibong kahulugan o mga
salitang binigyan ng ibang anyo o kulay upang
maging kaaya-aya at hindi nagpapakita ng
direktang tinutukoy nito. Ang mga salitang ito na
itinuturing na matalinghaga sa wika ng mga
manginginom ay tulad ng inuugat na ang baso,
magtira ng pang-uwi, nanakawan tayo,
 INUUGAT NA ANG BASO- mabagal ang umiinom
kaya napapabagal ang pag-ikot ng inumin.
 MAGTIRA NG PANG-UWI- huwag masyadong
magpakalasing.
 NANAKAWAN TAYO- isang ekspresyon na
tumutukoy sa baso na nawawala dahil sa mabagal
na pag-iinom at dahilan ng mabagal na pag-ikot ng
baso.
 NANGANGAIN NG LAMESA- nakakatulog sa
inuman/lamesa sa sobrang dami ng nainom na alak.
 PUNIT KA NA- katumbas ng lasing kana.
 PUNTA TAYO SA LAMAY–pag-ayaya o paghikayat
sa ibang mga kainuman na magpunta sa disco o
kaya sa beerhouse.
 TAKUSA KA PALA-kainumang takot sa asawang
babae kung kaya’t sa tuwing susunduin na ito para
umuwi ay susunod agad.
 TUMATAWAG NG UWAK- pagsuka dahil sa
sobrang pagkalasing at naparami ang nainom.
 WARAT NA-kondisyon ng katawan dahil sa
sobrang kalasingan; hindi na kayang bumangon
dahil sa dami ng ininom.
 PINAIKSING SALITA
Isa sa mga katangian ng wika ng mga manginginom ang
mga salitang pinaiksi . Ito ang mga salita na hinati o
pinutol upang mapaiksi, ang pagpuputol na ito ay ang
lumikha sa sariling salita na ito sa pamamagitan ng
paggamit ng mga tao upang magkaroon ng estado ng
pagiging isang salita at ito nga ay nakita sa ilan sa mga
salitang ginagamit ng mga manginginom. Ilan sa mga
salitang ito ay binigyan ng ibang anyo sa pamamagitan ng
pagpapalit ng ilang letra mula sa salitang pinutol o kaya ay
binaligtag, pagdaragdag ng pantig sa mga pinutol na salita
at marami pang iba. Ilan sa mga salitang ito ay dizon,
 DIZON- bansag sa mga kainumang kadalasang
tinatawag ng asawa; mula sa salitang disundo.
 EKSPI- pinaiksing katawagan sa eksperimental na
pinaghalu-halong alak.
 EMPI- pinaiksing katawagan sa emperador ng mga
manginginom.
 GRANMA- pinaiksing katawagan sa alak na gran
matador.
 MAMU-matakaw sa pulutan; mula sa salitang kung
mamulutan; ma+pulutan.
 NOMO- pag-inom ng alak; mula sa salitang i+nom,
dinagdagan ng o.
 PATA- patagalan ng kuwento; mula sa salitang
patagalan.
 PATSAM- eksperimentong luto sa pulutan; mula sa
salitang pa+tsamba.
 USA- pinaiksing salita ng usapan, kuwentuhan ng
mga lasenggero sa tuwing may inuman sesyon.
 UPAK-kalimitang ginagamit na nagsasaad ng
sitwasyong pagkalasing ng lasenggero; sagad na;
mula sa salitang upakan.
 YOSI- tawag sa sigarilyong kalimitang ginagamit ng
mga manginginom na isinasabay sa pag-inom ng
 PAGBABALIGTAD NG MGA SALITA
Ilan sa mga salita ng mga manginginom ay binaligtad
tulad ng salita amats, nomo, tampulot at yosi. Ngunit ilan sa
mga ito ay may pagdaragdag.
 AMATS- katamtamang pagkalango; mula sa salitang
tama at dinagdagan ng letrang s.
 NOMO- pag-inom ng alak; mula sa salitang i+nom,
dinagdagan ng o.
 TAMPULOTS- pagkain na makikita sa inuman; mula sa
salitang pulutan at dinagdagan ng letrang s.
 YOSI- tawag sa sigarilyong kalimitang ginagamit ng mga
manginginom na isinasabay sa pag-inom ng alak; mula sa
salitang si garil yo, magkabilaang pantig at binaligtad.
 Pagsasama ng dalawang salita o kumbinasyon
Isa sa mga katangian ng wika ng mga manginginom
ang pagsasama ng dalawang salita. Karamihan ang
pagsasama ng mga salitang ito ay ugnay o konektado
sa isa’t isa. Halimbawa nito ang salitang bangkiki at
uwihi.
 BANGKIKI-nagsisilbing bida sa kaingayan at
kwento sa inuman tinatawag na bangka sa
kadaldalan; mula sa mga salitang bangka at kiki.
 UWIHI-pag-alis sa inuman na walang paalam na
tila nagkunwaring pupunta sa isang lugar para
 PANGALAN NG MGA ALAK
Ang mga pangalan ng alak na ito ay ang
mga karaniwang alak na iniinom ng mga
tao sa pag-aaral na ito. Ilan sa mga ito ay
ang beer, boracay, gin bulag, serbesa, empi,
granma. Ang mga ito ay kabahagi ng wika
ng mga manginginom at ang
pagpapangalan ng mga ito ay may salik na
epekto o kaya’y depende sa kalikasan nito.
 BEER- serbesa; karaniwang tawag ng mga kabataan.
 BORACAY- isang inuming alak na pinaghalong gin,
kopiko brown at melon juice; pagiging makulay nito at
yun sarap ng pakiramdam ng nasa boracay ka.
 GIN BULAG- karaniwang tawag sa alak na ginebra;
mula sa karanasan ng mga taong umiinom nito na habang
tumatagal ay nanlalabo ang iyong paningin sa kalasingan
halintulad ng pagkabulag.
 SERBESA- isang uri ng alak, tinatawag ding beer;
karaniwang tawag ng matatanda.
 EMPI- pinaiksing katawagan sa emperador ng mga
manginginom.
 GRANMA- pinaiksing katawagan sa alak na gran
Salitang may ibang kahulugan at inugnay sa pag-iinom ng alak
Kabahagi ng wika ng mga manginginom sa pag-aaral na ito ay ang mga
salitang may kahulugan na ngunit ang mga ito ay inugnay sa pag-iinom ng
alak sa kalikasan at danas upang mabigyan ulit ng kahulugan ang mga ito
na kabilang sa wika ng pag-iinom ng alak. Ang mga salitang ito ay banlaw,
hilamos, sundot, patak-patak,tiki-tiki at tinitira.
 BANLAW-karaniwang pag-iinom ng beer pagkatapos uminom ng isang
hard na inumin.
 HILAMOS- pag-inom muli ng isang bote ng alak pagkatapos maubos
ang naunang alak.
 SUNDOT- pag-inom ng alak kinabukasan para mawala ang hilo.
 PATAK-PATAK- ambagan ng bawat kasama sa inuman upang
makabili ng serbesa; kanya- kanyang bigay ng halaga upang makabuo
ng sapat na salaping pambili ng inuming alak.
 TIKI-TIKI- kaunting pag-inom na alak; mula sa pambatang gamut na
tiki-tiki.
Salitang ugnay sa pagkalalake
Ang mga salitang ito ay tumutukoy sa dikta ng lipunan
na dapat ang isang lalake ay nagagawa ang kaniyang
naisin higit sa lahat ang kalayaan niyang uminom at hindi
basta-basta mapipigilan ng kahit sinuman higit sa lahat ng
kaniyang asawa.
 DIZON- bansag sa mga kainumang kadalasang
tinatawag ng asawa; mula sa salitang disundo.
 SCHOOL BUS- pagsundo ng isang kainuman at ito ay
hindi deretsong tumutukoy sa asawa.
 TAKUSA KA PALA-kainumang takot sa asawang babae
kung kaya’t sa tuwing susunduin na ito para umuwi ay
Iba pang mga salita
Ang mga salitang ito ay ilan pa sa
mga ginagamit ng mga manginginom sa
pag-aaral na ito. Tulad ng salitang alak,
bangag, bangenge,ikot, inom, inuman,
inumin, itumba, kainuman, kondisyon,
lakas ng tama, longsi, pulutan, tagayat
tungga.
 ALAK- anumang inuming nakakalasing.
 BANGAG- epekto nang pag-inom na high na
high sa kalasingan.
 BANGENGE-naiibang pakiramdam ng taong
tinamaan ng kalasingan tulad rin ng lasing at
bangag.
 IKOT- tumutukoy sa pagkasunod-sunod ng
iinom.
 INOM- toma, tungga o paglagok ng anumang
uri ng alak.
 INUMIN- iba’t ibang uri ng alak. Ito ay maaaring
brandi, gin, vodka at iba pa.
 ITUMBA- pag-ubos sa inilaang alak para sa sesyon
ng inuman.
 KAINUMAN- pagtukoy sa bawat indibidwal na
kasama sa pag-iinom ng alak.
 KONDISYON- ang pangangatawan ay nakahanda
sa pag-iinom at kaya ito ay hindi madaling
malasing.
 LAKAS NG TAMA- may impluwensiya o epekto
ng alkohol.
 LONGSI-pagtukoy sa taong lasing o nakainum ng
 PULUTAN- inihandang pagkain para pangkutkot
habang umiinom ng alak; tinatawag ding
tampulots; mula sa salitang pulot.
 TAGAY- pagbati o pagpupugay na ipinahahayag
bago lumagok o sumimsim ng alak; sabay-sabay na
pagtataas ng baso sa isang inuman; paanyaya
upang uminon; ang alak na ginagamit sa gayong
pag-iinom; pag-iinom na gumagamit ng isang
basong ipinapasa sa lahat ng kalahok; sukat ng
alak sa baso.
 TUNGGA-lagok, pag-inom ng alak.
 WIKA AT
EDUKASYON
Filipino Bilang Asignatura sa
Kolehiyo
Taong 2016 ng nagkaroon ng bagong programa sa
edukasyong ng Pilipino ang K to 12 program, layunin
nito na makaagapay sa pandaigdigang batayan sa
edukasyon. Bunga ng ganitong pangyayari ay ang
pagbabago sa kurikulum sa antas ng kolehiyo. Ang mga
asignaturang GENED o General Education gaya ng mga
asignaturang English, Biology, Chemistry, Physics,
Algebra at Filipino ay nailipat sa Senior High School
bilang mga asignatura. Dahil dito ang mga asignatura sa
Filipino Bilang Asignatura sa
Kolehiyo
Sa pangyayaring ito ay kumalat ang balita ng
pagtanggal ng asignaturang Filipino sa kolehiyo,
kaya sa pangunguna ng iba’t ibang unibersidad
tulad ng UP, La Salle, PUP at pakikibahagi ng
OLFU sa mga aktibidad sa pagtatanggol sa
Filipino bilang asignatura sa antas ng kolehiyo
ay napagtagumpayan ng Tanggol Wika ang
pagtatanggol sa pagbabalik ng asignaturang
Filipino Bilang Asignatura sa
Kolehiyo
Ilan sa mga mungkahing asignatura na kinukuha na ng
mga mag-aaral simula 2018 ay ang KOMFIL o
Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino, FILDIS o
Filipino sa Iba’t Ibang Disiplina, SOSYOLIT o Sosyedad at
Literatura at DALFIL o Dalumat ng Filipino. Ang ganitong
hakbangin ang patuloy na pagtuturo ng asignaturang
Filipino bilang asginatura sa kolehiyo at pagsunod sa
kontitusyon na dapat na patuloy na payamanin at ituro sa
lahat ng anta sang wikang Filipino.
Ang wika ay salamin ng kultura at pagkakakilanlan ng
Wika at Literasi
Ang literasi ay mahalagang iugnay sa wika lalo na kung
susuriin ito bilang mahalagang aspekto ng edukasyon,
pulitika at ekonomiya ng bansa. Ang literasi ay hindi lamang
pagkatuto kundi pagkatuto sa wika upang maging
kapakipakinabang ang mamamayan sa lipunan. Ang isang
bansang may problemang ekonomiko ay siguradong mababa
o di malawak ang literasi ng mamamayan. Dahil dito ang
kanilang pagsangkot sa mga prosesong pulitikal ay mahina
rin. Dahil din dito, ang eksploytasyon at pagdodomina sa
kanila ay lalong naging malalim at masidhi. Ayon nga kay
Wika at Literasi
Anumang pagtatangkang bumuo ng isang bagay na may pag
uugnayan at may malawak na pakikisangkot ng mga
mamamayan ay nangangailangan ng mas malawak na
literasi. Malinaw na ito rin ang kailangan para magkaroon
ng epektibong demokrasyang pulitikal. (salin)
1. Sa Pilipinas, ang lumalalang problemang ekonomiko ay
nakakaapekto nang malaki sa literasi ng bansa. Ayon sa
World Health Development Report noong 1986, noong 1973-
1974 ang Pilipinas ang may pinaka- mababang porsyento ng
pag-unlad sa mga bansang ASEAN.
Ang kahirapan ay may malaking impak sa literasi
dahil sa pagdami ng drop-outs kayat hindi dapat
magulat at magtaka ang marami kung bakit ngayong
madaling bilhin ang boto ng mga botante at kung
bakit alyenado, walang alam at walang interes ang
mga karaniwang mga mamamayan. Makakatulong
ang paggamit ng katutubong wika (maaaring ang wika
sa rehiyon o kaya wikang pambansa) upang
magkaroon ng minimum functional literacy ( o iyong
kaalaman sa wika para sa mga praktikal na
pangangailangan) ang mga naka raraming
mamamayan sa Pilipinas at nang sa gayoy maging
Ang kapakinabangan ito naman ang siyang tutulong
upang magkaroon ng kapakinabangang sosyal at
panlipunang pakikisangot ang mga mamamayan. Ang
pakiisangkot na ito ay tutulong naman upang
magkaroon ng kultural na pagbabago at pagkakaisa,
Tutulong lalo ito para ang bawat mamamayan ay hindi
maging kaaway ng lipunan at gobyerno sa halip ay
maging kasama nga mga ito tungo sa pag unlad ng
bansa.
Mula sa Wika Bilang Kasangkapang Panlipunan: Wikang
Pambansa Tungo sa Pangkaisipan at Pang-ekonomikong
Kaunlaran ni Pamela C. Constantino
DEBATE
WAR ON DRUGS
RELIGION AND
STATE
HUMAN RIGHTS
WEST PHILIPPINE
SEA
 WIKA AT
PULITIKA
WIKA AT PULITIKA
1. Ito ang opisyal na Wika ng Pilipinas simula 1946,
kinumpirma ng 1973 at 1987 Konstitusyon ng
Pilipinas.
2. Wika ng mga transaksyong pulitikal sa bansa
lalo na sa mga sitwasyong kasangkot ang mga
ordinaryong taong iba-iba ang katutubong wika.
3. Wika sa opisyal na kumunikasyon ng mga
sangay ay ahensya ng gobyernong Pilipino ayon sa
WIKA AT PULITIKA
4. Wika ng pagkakaunawaan at komunikasyon ng
gobyerno kasama ang mga instrumentalidad nito
at ng mga mamamayang Pilipino bilang mga
pulitikal na nilalang.
5. Instrumento sa pagpapalawak sa may silbing
pagkakaisa sa sambayanang Pilipino bilang isang
bansa para sa aktibong mobilisasyon sa kanila
para sa pulitikal na katatagan, katiwasayan at
WIKA AT PULITIKA
6. Tulay sa pag kakapantay-pantay sa ating lipunan
lalo na sa mga pulitikal na oportunidad, posisyon at
titulo.
7. Ang paggamit nito ay pagpapalaya sa ating
kamulatan na halos kasing halaga ng pagpapahalaga
natin sa mga larangang pampulitika.
8. Isang pangangailangag pulitikal sa kasulukuyan
pakikibaka natin para sa pambansang katuturan
WIKA AT PULITIKA
9. Nakapag bibigay ito o paggamit nito ng mga
kapangyarihang pulitikal sa sambayanan lalo na sa
mga ordinaryong mamamayan.
10. Saligang kasangkapan para sa paggigiit at
pagpapanatili ng pambansang kakanyahan ng
Pilipinas bilang pulitikal na entidad
11. Ang paggamit ng Filipino ay pagtutol sa pag
domina at gamit ng Ingles sa Pilipinas bilang
pulitikal na komonidad na malaya at nagsasarili.
WIKA AT PULITIKA
12. Ito ang magbibigay ng lakas, kapangyarihan at
pagkakaisang pulitikal ng sambayanang Pilipino na
sasandatahin sa mga panahong may krisis na
pulitikal ang mamamayan at ang buong bansa
13. Wika ng mga rali, demonstrasyon, piket at
anumang pulitikal na pag titipun-tipon kung saan
karaniwan nang nagsisilbing forum ng tungkol sa
mga pulitikal na sigalot, problema, kontradiksyon at
PANGKATANG GAWAIN:
Bumuo ng isang adbertisment na
naglalahad ng mga panukalang
proyektong pangpolitika.
Rubrik;
Nilalaman
50 – Naglalahad ng mga impormasyon na may
kaugnayan sa paksa. Napapalawak ang kaisipan
mula sa napiling paksa.
45 – Naglalahad ng impormasyon na malayo sa
paksa. Napapalawak ang kaisipan mula sa
napiling paksa.
40 – Naglalahad ng impormasyon na walang
kaugnayan sa paksa. Napapalawak ang
Rubrik;
Presentasyon
50 – Naipakita ang buong presentasyon nang
malinaw, may kaayusan at mahusay.
45 –Bahagyang naipakita ang buong
presentasyon nang malinaw, may kaayusan at
mahusay.
40 – Naipakita ang buong presentasyon nang
malinaw, ngunit walang kaayusan at hindi
gaanong mahusay.
Aralin 7:
Pagsasaling-Wika
• Ang paggamit ng sariling wika ay lubhang
mahalaga, sapagkat ito ang maaaring maging
susi sa pag-unlad ng bansa. Kung ang lahat ng
mga mag-aaral ay bihasa sa paggamit ng
kanilang sariling wika, magkakaroon na ng
pagkakataon na makasabay din ang ating bansa
mula sa mga umuunlad na bansa.
Aralin 7:
Pagsasaling-Wika
• Ang pagkakaroon ng sapat na kaalaman sa
pagsasaling wika ay maaaring magdulot ng lubos
na pagkaunawa sa mga terminong may malalim na
pagpapakahulugan. Ang pagsasalin ay pagbibigay
ng katumbas na diwa o mensahe patungo sa ibang
wika. Dahil dito magkakaroon ng ganap na
pagkaunawa ang bawat isa kung mismong sariling
wika ang gagamitin sa pagkatuto.
Pamantayan sa Pagsasaling-
Wika
 Pamantayan sa Pagsasaling-Wika
1. Alamin ang paksa na isasalin- magsaliksik ng
mga kaugnay na impormasyon, upang magkaroon
ng mas malawak na kaalaman hinggil sa paksang
isasalin.
2. Basahin ng ilang beses ang tekstong isasalin-
paulit- ulit na basahin ang teksto upang
maunawaan ang ideyang nakapaloob dito,
sapagkat kailangan pa rin na mapanatili ang diwa
at mensahe ng tekstong isasalin.
Pamantayan sa Pagsasaling-Wika

3. Tandaang ang isa salin ay ang kahulugan o

mensahe at hindi lang mga salita
- iwasan ang literal na pagsasalin, sapagkat
maaari nitong mabago ang kahulugan ng
tekstong isinasalin. Pagtuunan ang mensaheng
nakapaloob sa teksto dahil yun ang bibigyan ng
interpretasyon sa pagsasalin.
Pamantayan sa Pagsasaling-Wika

4. Piliin ang mga salita at parirala ng

madaling maunawaan ng mambabasa
maging mapili sa mga salitang gagamitin sa
pagsasalin, simpleng mga salita na madaling
maunawaan ng kahit na sinong mambabasa..
Pamantayan sa Pagsasaling-Wika

5. Ipabasa sa isang eksperto sa wika ng

pinagsalinan o sa isang katutubong nagsasalita ng
wika ang iyong isinalin mahalagang humingi ng
gabay mula sa mga taong eksperto sa wikang
pinagsasalinan, upang maituwid at walang
mabawas na kaisipan mula sa tekstong
binibigyang salin.
Pamantayan sa Pagsasaling-Wika

6. Isaalang-alang ang iyong kaalaman sa genre ng

akdang isasalin-kailangang alamin ang genre na
kinabibilangan ng tekstong isinasalin upang hindi
maiba ang genre na kinapapalooban nito.
7. Isaalang-alang ang kultura at konstektong
wikangisasalin at ng pagsasalinan-bigyan ng tuon
ang pagkakaayos ng akda, upang manatili pa rin
ang paraan ng pagkakabuo sa teksto.
Pamantayan sa Pagsasaling-Wika

6. Isaalang-alang ang iyong kaalaman sa genre ng

akdang isasalin-kailangang alamin ang genre na
kinabibilangan ng tekstong isinasalin upang hindi
maiba ang genre na kinapapalooban nito.
7. Isaalang-alang ang kultura at konstektong
wikangisasalin at ng pagsasalinan-bigyan ng tuon
ang pagkakaayos ng akda, upang manatili pa rin
ang paraan ng pagkakabuo sa teksto.
Mga Hakbang sa Panghihiram
Mga Hakbang sa Panghihiram

1. Ang unang pinagkukunan ng mga salitang

maaaring itumbas ay ang leksikon ng
kasalukuyang Filipino.
Halimbawa: Ingles Filipino
Rule Tuntunin
Ability Kakayahan
Skill Kasanayan
East Silangan
Mga Hakbang sa Panghihiram

2. Sa panghihiram ng salita na may katumbas sa

Ingles at sa Kastila, unang preperensya ang hiram
sa Kastila. Iniaayon sa bigkas ng salitang Kastila
ang pagbaybay sa Filipino.
Halimbawa: Ingles Kastila Filipino
Check Cheque Tseke
Liter Litro Litro
Education Educacion Edukasyon
Liquid Liquido Likido
 Mga Hakbang sa Panghihiram
3. Kung walang katumbas sa kastila o kung mayroon man ay maaring
hindi maunawaan ng nakakarami ng tagagamit ng wika, hiramin ng
tuwiran ang katawagang Ingles at baybayin ito ayon sa mga sumusunod na
paraan. Kung konssistent ang ispeling ng salita, hiramin ito nang walng
pagbabago.
Halimbawa:
Ingles Filipino
Reporter Reporter
Alto Alto
Memorandum Memorandum
Soprano Soprano
 Mga Hakbang sa Panghihiram
4. Kung hindi konsistent ang ispeling ng salita,hiramin ito at baybayin
nang konsistent sa pamamagitan ng paggamit ng 20 letrang dating
Abakada.
Halimbawa:
Ingles Filipino
Control Kontrol
Meeting Miting
Leader Lider
Teacher Titser
 Mga Hakbang sa Panghihiram
5. May ilang salitang hiram na maaring baybayin sa dalawang kaanyuan
ngunit kailangan ang konsistensi sa paggamit.
Halimbawa:
Ingles Filipino
Barangay Barangay
Kongreso Konggreso
Tango Tanggo (sayaw)
Kongresista Konggresista
Bingo Bingo
Pagsasalin
 Pagsasalin
Ang pagsasalin ay hindi maiiwasan sa pagsulat ng
isang papel ng pananaliksik sa Filipino sapagkat
may mga babasahin na nasusulat sa wikang
banyaga na kailangang isalin sa sariling wika.
Ang pagsasalin ay ang paglilipat ng isang
tekstong nakasulat sa isang wika tungo sa ibang
wika.
 Pagsasalin
Ayon naman sa New Standard Dictionary ito ay
pagbibigay ng diwa o kahulugan sa ibang
wika.May dalawang wika na kasangkot sa bawat
pagsasalin, ang simulang wika (source language) at
tunguhang wika (target language)
 Pagsasalin
Nagbigay si Santiago (2005) sa kanyang aklat ng
Sining ng Pagsasaling-Wika ng ilang mga dapat
isaalang-alang sa pagsasalin:
1. Higit na pahalagahan ang wikang kasalukuyang
ginagamit ng bayan kaysa wikang nakasulat.
Maaring ang wikang nakasulat ay bahagi na ng
nakaraan kaya’t hindi na ginagamit sa kasalukuyan.
Piliin ang mga salitang higit na gamitin.
 Pagsasalin
2. Isaalang- alang ang kaisahan sa anyo ng mga
salitang hinihiram sa ibang wika.
3. May mga salitang magkasingkahulugan. Alinman
sa mga ito ay maaring gamitin subalit dapat na
nakaangkop sang salita sa isinasaling teksto.
4. Maging matipid sa paggamit ng mga salita.
 Pagsasalin
5. Sa pagsasalin, hindi maiiwasan ang
pagpapakahulugan , kung sakaling magkaroon
ng ibang pakahulugan sa itutumbas na salita,
umisip ng ibang maaaring ipalit dito.
6. Hanggat maari, iwasan ang paggamit ng
panumbas na salita na may kaanyo sa ibang
wika sa Pilipinas, subalit hindi kakahulugan.
 Pagsasalin
7. Ang mga daglat at akronim an tinanggap na o
kinikilalang unibersal ay di na kailangang
iayon sa baybay ng katumbas sa Filipino.
8. Kapag ang pamagat ay may kahirapang isalin ,
bigyan ito ng kanumbas pakatapos maisalin ang
buong nilalaman ng isasalin.
 Pagsasalin
Gawain
Hatiin ang klase sa apat na pangkat. At magpunta sa mga sumusunod na
lugar, maghanap ng sampung (10) paalala na nakasulat sa wikang Ingles.
Isalin ito sa wikang Filipino at iulat ito sa klase.
Pangkat I- Pagamutan (Hospital)
Pangkat II-Pook Pasyalan (Parke)
Pangkat III- Simbahan (Church)
Pangkat IV- Restawran/Kainan (Restaurant)
 Rubriks sa Pagmamarka
Napakahusay Mahusay Mayroong Mag-ensayo pa
(4) (3) Kakulangan (1)
(2)
Naisalin ng wasto Naisalin ang Naging literal sa Hindi naisalin ang
ang mensahe mensahe pagsasalin ng mensahe
mensahe
Nagtataglay ng Lohikal at organisado Mayroong mga Walang organisasyon
pagiging lohikal at ang pagtalakay datos na hindi ang inilahad na
organisado sa natalakay pagtalakay
pagtalakay
Labis na naging Naging malikhain Mayroong hindi Hindi gumamit ng
malikhain ang biswal ang biswal na maunawaan sa biswal na kagamitan
na kagamitan kagamitan biswal na kagamitan

Kabuuan:
 Pagsasalin
Gawain
Hatiin ang klase sa apat na pangkat. At magpunta sa mga sumusunod na
lugar, maghanap ng sampung (10) paalala na nakasulat sa wikang Ingles.
Isalin ito sa wikang Filipino at iulat ito sa klase.
Pangkat I- Pagamutan (Hospital)
Pangkat II-Pook Pasyalan (Parke)
Pangkat III- Simbahan (Church)
Pangkat IV- Restawran/Kainan (Restaurant)
Aralin 8:
Mga Millenial na Salita
 Pagsasalin
Ang mga taong ipinanganak sa pagitan ng 1981 hanggang 1996, ay
tinatawag na mga millennial .

Samantalang ang mga ipinanganak sa pagitan ng 1995-2012 ay tinatawag

na Post Millenial.

At ang mga ipinanganak sa pagitan ng 2013-2025 ay tinatawag na

Generation Alpha.
 Pagsasalin

Madaling makasabay sa pag-usbong ng

makabagong teknolohiya ang mga millennials.
Katunayan nito, lahat ng uri ng social media ay
mayroon silang account, mahilig mag-selfie, at
mag-post ng kung ano-ano.
 Mga Paraan upang Maunawaan ang mga
Milennial
1. Alamin ang kanilang mga ginagawa at
kinahihiligan upang lubos na maunawaan ang
kanilang mga kagustuhan.
2. Maging mapagmasid sa mga pangyayaring na
gaganap sa lipunan ,sapagkat maaaring ito ang
nagiging sanhi ng kanilang pagbabago.
Mga Paraan upang Maunawaan ang mga
Milennial
5. Hayaang makibahagi ang mga millennial sa
pagdedesisyon,mahalaga namarinig ang panig ng
mga ito upang maramdaman nila na sila ay
kabilang sa bawat pangyayari ng kanilang
kinasasangkutan.
6. Hindi mahirap na pakisamahan ang mga
millennial,ang kailangan lamang ay pagtitiwala
at pag-unawa.
 Mga Paraan upang Maunawaan ang mga
Milennial
7. Alamin ang kanilang mga ginagawa at
kinahihiligan upang lubos na maunawaan ang
kanilang mga kagustuhan.
8. Maging mapagmasid sa mga pangyayaring
nagaganap sa lipunan,sapagkat maaaring ito ang
nagiging sanhi ng kanilang pagbabago.
Mga Patok na Salitang Millenia
1. BEASTMODE-kadalasan itong nasasambit ng
mga millennial upang ipahiwatig na sila ay
nagagalit o naiinis.
2. Edi Wow!–katagang ginagamit sa paghanga na
may pagka-sarkastiko.
3. GALAWANG BREEZY o Hokage-ito ay
nangangahulugang pagpapalipad- hangin, ng mga
kalalakihang at pasimpleng dumidiskarte sa
kanilang nagugustuhang babae.
Mga Patok na Salitang Millenia
4. PABEBE-dalawa ang maaaring kahulugan nito,
umaarte na parang baby o bata, at nag-iinarte o
maarte.
5. WALWALAN–ito ay maririnig sa mga inuman
na ang ibig sabihin ay “walang pangarap”, “walang
pakialam” at “walang kinabukasan”.
Mga Patok na Salitang Millenia
6. TaraG!–kadasalang maririnig ito sa mga
millennial na may napupusuang puntahan, at gawin.
Ang pagakakaalam ng nakararami ay “Tara Let’s
Go” pero ang na kahulugan nito ay “Tara Game”!
7. NINJA MOVES– ito naman ang kadalasang
tawag ng mga millennial sa mgataong mabilis
kumilos, at dumiskarte ng hindi napapansin.
Mga Patok na Salitang Millenia
8. BAE-ito ang tawag sa mga lalaking nagtataglay
ng angking itsura o gwapo.
9. Eme-eme-ekspresyon ng mga millennial na ang
ibig sabihin ay kung “ano-ano lang”.
Gawain
• Hatiin sa tatlong pangkat ang klase. Ang bawat
grupo ay magtatala ng mga salitang millennial na
kadalasang ginagamit at naririnig sa lipunan. At
makipanayam sa mga mamamayan ng inyong
barangay, tuklasin kung ito ba ay nauunawaan nila
at kadalasang ginagamit sa pang-araw-araw na
buhay. Iulat sa klase ang nakalap na impormasyon.
Ilagay ito sapowerpoint.
Gawain
Pangkat I- Kakapanayamin ang mga bata na may
edad 8-12.
Pangkat II- Kakapanayamin ang mga kabataan na
may edad 13-19.
Pangkat III- Kakapanayamin ang mga matatanda na
may edad 20 pataas.
Gawain
Pamantayan sa Pagmamarka

Kalinawan 25%
Malikhain 25%
Organisasyon ng mga Datos 20%
Paraan ng Pagtalakay 30%
KABUUAN 100%
Aralin 9:
Wika at Midya
Wika at Midya

• Midya, ito ang isa sa mga instrumento na

nagbibigay saksi sa unti-unting pagbabago,
social networking sites, mga programa sa
radio at palabas sa telebisyon, gayun rin sa
mga nakapahayag sa mga pahayagan.
Wika at Midya

• Ang midya ang nagtuturo na maging malaya

sa pagpapahayag, ang pamamaraan sa
pamamahayag sa wikang Filipino ay maayos
at malinaw na sadyang naiintindihan ng lahat,
dahil sa konsistent napaggamit nito.
Wika at Midya
• Napakalaki ng impluwensya ng midya sa tao,
At nasa tao rin kung paano nya tatanggapin
ang mga bagay na naririnig at nakikita sa
midya, Nasa tao ang pag-unlad.
Halimbawa ang midya sa paggamit ng
komersyal
Wika at Midya
• Ang mga gumagawa nito ay sadyang mga
dalubhasa, gumagamit sila ng mga napag-
aralang mga teknik upang mahuli o makuha
ang kiliti ng masa. Narito ang mga
halimbawa ng sa pagbuo ng komersyal gamit
ang makabagong teknolohiya sa midya.
Mga Dapat Isaalang-alang sa Pagbuo ng Isang Komersyal

1. Alamin kung sino ang market o ang mga

consumer o mamimili, nang sa gayon
matukoy ang mga teknik na gagamitin sa
pagbuo ng komersyal.
2. Gumamit ng mga motivation o
panghihikayat mula simula hanggang matapos
ang komersyal.
Mga Dapat Isaalang-alang sa Pagbuo ng Isang Komersyal

3. Siguraduhing kapani-paniwala
4. Nagdudulot ng saya
5. Napapanahon
6. Nakapagpapakita ng mabuting kaasalan at
gawi.
Gawain
Hatiin sa dalawang pangkat ang inyong
klase at gumawa ng presentasyon tungkol sa
paksang: Midya; Gamit ng Wika sa Larangan
ng Komersyal sa Telebisyon. At ipakita ito sa
klase sa pamamagitan ng video presentation.
Gawain
Rubriks sa Paggawa ng Komersyal sa
Telebisyon
1. Nakakahikayat at kaagad na nakakuha ng
atensyon ang patalastas o komersyal
4 3 2 1
Gawain
2. Maikli ngunit malinaw ang pagkakalahad
ng mensahe
4 3 2 1
3. Praktikal at kaakit-akit ang patalastas
4 3 2 1
Gawain
4. Matapat nitong inilalahad ang mga
benipisyo ng komersyal
4 3 2 1
5. Sa kabuuan, mahusay na nakapaglalahad ng
impormasyon
4 3 2 1
Gawain
4- Napakahusay
3- Mahusay
2- Katamtaman
1- Nangangailngan ng pagsasanay
Gawain
4- Napakahusay
3- Mahusay
2- Katamtaman
1- Nangangailngan ng pagsasanay
Aralin 10:
Rebyu sa mga Batayang Kasanayan Sa Pananaliksik (Aksyon-Riserts)
Matapos ang aralin, ang mga mag-aaral ay inaasahang maisasagawa ang mga
sumusunod:

• Matukoy ang mga posibleng batis na pagkukunan

ng impormasyon ;
• Maisakatuparan at mapaigting na mapaunlad pa
ang mga batayang kasanayan sa pananaliksik ;
Matapos ang aralin, ang mga mag-aaral ay inaasahang maisasagawa ang mga
sumusunod:

• Makapagsusuri at nakapagbubuod ng
impormasyon, estadiska at datos ;
• Makapagsasalin at nakalilikha ng iba't ibang
artikulo, pananaliksik atbp. na makapag-aambag sa
patuloy na intelektwalisasyon at
kontekstwalisasyon ng mga akdang Filipino.
Pangkatang-Gawain

• Pagpapakita ng mga larawan ng mga

napapanahong isyu. Bubuo ang bawat
pangkat ng mga tiyak na kaisipan na
nakapaloob sa larawan at pagbuo ng paksa
mula rito na maari nilang maging paksa sa
susulating pananaliksik.
 Teksto at Komentaryo:
Ang pagsulat ay isang masalimuot na proseso, lalo
na ang pagsulat ng papel na pananaliksik na isang
mahalagang gawain na hindi maiiwasan ng mga
mag-aaral lalo na sa kolehiyo. Ilan sa layunin ng
pananaliksik ay tumuklas ng bagong kaalaman
hinggil sa mga batid ng kaalaman at makahanap ng
sagot sa mga suliraning hindi pa ganap na nalulutas
at malaki ang papel na ginagampanan ng mga
hanguan ng impormasyon dito.
 Teksto at Komentaryo:
Sa kasalukuyan ay madali na para sa mga mag-
aaral ang batis ng impormasyon hinggil sa
isinasagawa nilang pananaliksik dahil sa tulong ng
makabagong teknolohiya. Ang mga batis ay
maaaring nakasulat o hindi nakasulat.
Mga Babasahin:
May tatlong uri ng mga batis ng impormasyon
—ang pangunahin o primaryang batis ,ang
pangalawa o sekondaryang batis at
elektroniko.
Mga Babasahin:
1. Ang pangunahin o praymaryang batis ay
naglalaman ng mga impormasyon na galing
mismo sa bagay o taong pinag-uusapan
kagaya ng mga sumusunod:
a. mga indibidwal o awtoridad
Mga Babasahin:
b. Mga Talaarawan o Diary/Journal. Ito ay tala
ng mga karanasan ng isang tao sa pang-araw-
araw niyang buhay.
c.Mga Awtobiograpiya - Ang mga
awtobiyograpiya o talambuhay na isinulat
mismo ng isang tao tungkol sa kanyang
sarili . Nakasulat dito ang mahahalagang
pangyayari sa buhay ng may akda
Mga Babasahin:
d. Ang memoir -Nakapaloob dito ang
damdamin at opinyon ng sumulat tungkol sa
isang bagay o pangyayari. Ipinapaliwanag
niya ang mga pangyayari ayon sa kaniyang
paniniwala at perspektibo
Mga Babasahin:
e. Mga Liham - Naglalaman ito ng mga
kaalaman, balita, o saloobin o sariling
pananaw na pinapadala ng isang tao para
sa kanyang kapwa
Mga Babasahin:
f. Ang talumpati - Isang uri ito ng
komunikasyong pampubliko na
nagpapaliwanag sa isang paksa na binibigkas
sa harap ng mga tagapakinig.
Mga Babasahin:
g. Mga Ulat - Karaniwang ito ay mga opisyal
na dokumento na isinulat ng mga taong nasa
isang pook sa haba ng isang panahon.
Naglalahad ito ng mga bagay na nabasa,
namasid, sinaliksik, napakinggan o nagawa.
Mga Babasahin:
h. Mga Aklat na Isinulat ng mga Awtoridad-
Mayroong mga aklat na maaaring ituring na
pangunahing batis kung ito ay isinulat ng mga
tao na mismong naging saksi sa mga
pangyayari.
Mga Babasahin:
i. Mga Isinulat ng mga Saksi – tinatawag
itong eyewitness account. Ang saksi ay tao o
mga taong nakakita mismo ng pangyayari at
kadalasang kasama o kalahok sa pangyayari.
Ang eyewitness account ay maaaring maisama
sa awtobiograpiya at sa memoirs.
Mga Babasahin:
j. Mga Artikulo sa mga Pahayagan - Maaari ring
ituring na pangunahing batis ang mga pahayagan
kung ito ay mayroong tuwirang turan (direct
quotation) o halaw mismo sa pinanggalingan ng
impormasyon. Dapat ay eksakto ang sinabi ng batis
at ito ay tungkol sa isang bagay na ang batis ay may
awtoridad tungkol sa pangyayari. Kabilang dito ang
mga salaysay o pronouncement.
Ang mga Hindi Nakasulat na Pangunahing Batis

a. Mga Fossil, Buto, at Relikya

b. Mga Memorabilia -Ang mga gamit, damit,
kasangkapan, armas, at tirahan. Ang mga ito ay
maituturing na memorabilia. Maituturing din itong
mga relikya lalo na kung ito ay may katandaan na.
Ilan sa magagandang uri ng memorabilia ay ang
mga retrato, lithograph, pintura, at dibuho tungkol
sa mga makasaysayang tao at pangyayari.
Ang mga Hindi Nakasulat na Pangunahing Batis

c. Kasaysayang Oral - mga isinalin lamang na

kuwento o kaalaman tungkol sa nakaraan na
nagpasalin-salin lamang sa bibig ng mga tao. Ang
paggamit ng kasaysayang oral bilang pangunahing
batis ay nakatutulong upang makuha ang
kasaysayan na hindi pa nailalathala o upang
makuha ang pananaw hinggil sa isang paksa mula
sa iba’t ibang perspektibo.
Mga Sekondaryang batis
a. mga dyaryo, newsletter, artikulo, jornal at
magasin.
b. mga aklat tulad ng diksyonaryo, ensayklopedya,
yearbook, alamanac at atlas.
c. mga manwal, polyeto at iba pa.
d. mga nalathala at di nalathalang mga tesis,
disertasyon at mga pisibiliti na pag-aaral.
Elektronikong batis
Mga impormasyon na nakukuha sa pamamagitan
ng teknolohiya o tinatawag na internet. Maituturing
na ang internet ang isa sa pinakamalawak at
pinakamabilis na hanguan ng impormasyon.
PAGBABASA AT PAGSULAT NG
IMPORMASYON
Mga bagay na dapat tandaan sa pagkuha at
pagsulat ng impormasyon

1. Alamin ang layunin sa pagtatala at ang kabuuan

nito.
Mga bagay na dapat tandaan sa pagkuha at
pagsulat ng impormasyon
2. Itala sa indeks card ang mga mahahalagang mga
tala. Gumamit ng dalawang klaseng indeks kard sa
pagsulat ng impormasyon, ang isa ay para sa mga
sipi o lagom at ang isa ay para sa sanggunian. May
tatlong sukat ang indeks kard : 5x8, 4x6 at 3x5.
maaring gamitin ang 5x8 o 4x6 para sa mga tala at
ang 3x5 naman ang gamitin sa bibliyograpiya.
Mga bagay na dapat tandaan sa pagkuha at
pagsulat ng impormasyon
3. Ilagay sa indeks kard ang kumpletong datos ukol
sa pinagkunan ng impormasyon gaya ng awtor at
pamagat sa kanang bahagi ng indeks kard
4. Siguraduhin ang anyo ng tala dahil ito ang
magiging batayan nang maayos at organisadong
impormasyon.
Mga bagay na dapat tandaan sa pagkuha at
pagsulat ng impormasyon
Ayon kina Constantino at Zapra(1997) ay may iba’t
ibang klase o anyo ng tala, ito ay ang mga
sumusunod:
a. Direktang Sipi - ito ay pagkuha ng buong sipi na
walang binago ngunit dapat na ti
Tiyakin na hindi sobrang haba ang sisipiin na halos
lahat ng ideya ay galing na sa ideya ng iba.
Mga bagay na dapat tandaan sa pagkuha at
pagsulat ng impormasyon
Dapat lagyan ng panipi ( “ “) ang mga talang sinipi
na kung saan ito ay nagpapakilala na ito ay
direktang sipi.
Lagyan naman ng elipsis (…) kung may bahaging
piniling hindi sipiin ngunit nasa gitna ng talata.
Mga bagay na dapat tandaan sa pagkuha at
pagsulat ng impormasyon

Lagyan din ng ellipsis (…) ang mga siniping bahagi

na hindi tinapos na talata o pangungusap at maging
ang mga bahaging hindi sinipi ang panimula ng
pahayag o pangungusap ay nilalagyan din ng elipsis
(…)
Mga bagay na dapat tandaan sa pagkuha at
pagsulat ng impormasyon

b. Buod ng tala- dito tinutukoy ang

pinakamahalagang ideya ng isang talata. Isinusulat
ang impormasyon batay sa pang –unawa na
ginagamitan ng sariling pananalita ng
mananaliksik.
Mga bagay na dapat tandaan sa pagkuha at
pagsulat ng impormasyon

c. Presi - pinakabuod o paglalahat ideya ng isang

sulatin o akda, pinanatili rito ang orihinal na ayos
ng ideya. Maari ring gamitin ang orihinal na susing
salita ng awtor, pero maaari ring gumamit ng
sariling salita na hindi gaanong lalayom sa orihinal
na teksto. humigit kumulang sa 1/3 ng orihinal na
teksto ang haba ng presi.
Mga bagay na dapat tandaan sa pagkuha at
pagsulat ng impormasyon

d. Sipi ng sipi – ito ay pagsipi ng bahagi ng sulatin

na sinipi rin mula sa ibang teksto, ang siniping
bahagi ng sipi ay ipinapaloob sa isang panipi (‘ ‘
) lang.
Mga bagay na dapat tandaan sa pagkuha at
pagsulat ng impormasyon

e. Hawig o Parapreys -ito ay paglalahad ng mga

ideya ng iba gamit ang sariling pananalita.
pinapanatili rito ang buong orihinal na kaisapan ng
teksto. May pagbabago sa istruktura ng mga salita
at mga pangungusap ngunit dapat ay ayon pa rin sa
orihinal na teksto.
PAGPILI NG PAKSA NG PANANALIKSIK
PAGPILI NG PAKSA NG PANANALIKSIK

Maraming maaring paghanguan ng paksa, ang ilan

sa mga ito ay:
1. Sarili - ito ay base sa iyong karanasan, sa mga
nabsa, napakinggan at napag-aralan at natutunan.
PAGPILI NG PAKSA NG PANANALIKSIK

2. Dyaryo at Magasin- Isa ito sa maaring

pagkunan ng paksa , lalo na ng mga napapanahong
isyu mula sa pangmukhang pahina ng mga diyaryo
at magasin, sa mga kolum, editorial at iba pang
seksyon ng dyaryo at magasin.
3. Internet - pinakamadali , pinakamabilis at
malawak na mapaghahanguan ng paksa.
PAGPILI NG PAKSA NG PANANALIKSIK

4. Radyo/ TV – Maraming uri ng programa sa radio

at TV na maaring mapaghanguan ng paksa gaya ng
mga balita, isports, programang pangkabuhayan at
pang –edukasyonal.
5. Aklatan – Dito makikita ang lahat ng paksa na
nauugnay sa iba’t ibang larangan.
PAGPILI NG PAKSA NG PANANALIKSIK

6. Mga Eksperto , Kaibigan at Guro – Sa

pamamagitan ng pagtatanong – tanong ay maaari ka
ring makakuha ng ideya sa iba na maaring
makatulong sayo.
PAGPILI NG PAKSA NG PANANALIKSIK

7. Interes at Larangan - iba-iba ang interes ng mga

tao. May mga tao na minsan ay malayo ang
kanilang interes sa larangang kinabibilangan.
Sinasabing mas paraktika kung ang magiging paksa
mo ay may kaugnayan sa iyong larangan.
PAGPILI NG PAKSA NG PANANALIKSIK
May mga dapat isaalang-alang sa pagpili ng paksa
gaya ng:
a. Kasapatan ng datos
b. Limitasyon ng panahon
c. Pinansyal
d. Kabuluhan ng paksa
e. Interes ng mananaliksik
f. Sakop ng kurso
PAGBABALANGKAS
PAGBUO NG BALANGKAS
Ang balangkas ang magiging guide ng
mananaliksik sa kanyang pagsulat. Ito ang
magbibigay sa kanya ng direksyon sa kanyang
susulatin. Kailangang nakalagay dito ang
mahahalagang datos sa kanyang pananaliksik. Ito
ay nakaayos ayon sa pagkakasunod-sunod ng mga
kabanata upang maging lohikal at magkakaugnay-
ugnay ang mga tala na kanyang nalikom.
PAGBUO NG BALANGKAS
Sa aklat ni Sevilla na isinalin nina Espiritu at
Dakanay ( 1998), naglahad sila ng mga tungkulin
ng balangkas, ito ay ang mga sumusunod:
1. Ang balangkas ay maaaring magpakita ng mga
puntos na nangangailangan pa ng pananaliksik, at
sa kasong ito dapat kang muling pumunta sa
aklatan para sa karagdagang impormasyon.
PAGBUO NG BALANGKAS
2. Ang balangkas ay magbibigay sa mananaliksik
ng mga aytem na nasaliksik nang mabuti nang sa
gayon s huli ay maaari nang itapon ang mga hindi
kailangang tala.
3. Ang balangkas ay magpapabuti sa iyong paraan
ng pag-iisip. Madaling isulat ang mga pira-pirasong
impormasyon pero ang pagahahanda ng balangkas
ay nangangailangan ng kakaibang kasanayan.
PAGBUO NG BALANGKAS
4. Ang balangkas ang magpapanatili sa iyo sa mga
saklaw ng iyong gawain. Maiiwasan ng
mananaliksik ang paggamit ng hiwa-hiwalay na
presentasyon kung mayroon kang balangkas.
Bukod dito, ito ang magiging batayan mo sa
pagsulat ng iyong pamanahong papel.
PAGBUO NG BALANGKAS
5. Sa pagbabalangkas ng papel pananaliksik,
maaaring gumamit ng dalawang uri ng balangkas:
ang papaksang balangkas at ang papangungusap na
balangkas.
PAGBUO NG BALANGKAS
5. Sa pagbabalangkas ng papel pananaliksik,
maaaring gumamit ng dalawang uri ng balangkas:
ang papaksang balangkas at ang papangungusap na
balangkas.