Konkomfil (Filipino)

YUNIT 1
ANG PAGTAGUYOD NG WIKANG PAMBANSA SA MAS MATAAS NA ANTAS NG

EDUKASYON AT LAGPAS PA
Mga Layunin:
1. Natatalakay ang pinagmulan ng pagkabuo ng wikang pambansa sa mas lalong mataas
na antas nito;
2. Naihahambing ang kaibahan ng wikang Tagalog sa wikang Filipino sa iba’t ibang gamit
at konteksto; at
3. Nakabubuo ng diskursong may kinalaman sa mga usaping pangwika.
Aralin 1. Pahapyaw na Kasaysayan ng Wikang Pambansa

Nang dumating ang mga Amerikano, biglang naunsyami ang mithiin ng mga Pilipino ng
itakda ng pamahalaan na ang Ingles ang gawing opisyal na wikang panturo sa mga paaralan.
Ipinagbawal ang paggamit ng bernakular sa paaralan at sa tanggapan. Ito ang dahilan kung
bakit simula noong pananakop ng mga Amerikano hanggang bago sumiklab ang pangalawang
digmaang pandaigdig, hindi umunlad ang ating wika.
Ang ating mga lider na makabayan tulad nina Lope K. Santos, Cecilio Lopez, Teodoro
Kalaw at iba pa ay nagtatag ng kilusan na kung saan sila ay naging masigasig sa pagkakaroon
ng wikang pambansa. Nagharap ng panukula si Manuel Gallego na gawing wikang pambansa
at wikang opisyal ang Tagalog subalit patuloy pa ring namayani ang Ingles.
Nang itatag ang Komonwelt, nagkaroon ng malaking hakbang tungo sa pagkakaroon
ng isang wikang pambansa. Ito ay utang natin sa naging Pangulong Manuel Luis M. Quezon,
ang tinaguriang "Ama ng Wikang Pambansa."
Noong 1934, isang Kombensyong Konstitusyonal ang binuo ng Pamahalaang
Komonwelt upang maisakatuparan ang pangarap ni Quezon. At upang ipakilala ang
kahalagahan ng wika, isang probisyon tungkol sa Wika ang isinama sa ating Saligang Batas.
Ito’y napapaloob sa Artikulo XIV, Seksyon 3 ng Konstitusyon noong Pebrero 8, 1935.
"Ang Pambansang Kapulungan ay magsasagawa ng mga hakbangin
tungo sa paglinang at paggamit ng pambansang wikang batay sa isa sa
umiiral na katutubong mga wika. Samantalang hindi pa itinatadhana ng
batas, ang Ingles at Kastila ay patuloy na mga wikang opisyal."
Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 1

Naitatag ang Surian ng Wikang Pambansa, binuo ng mga kinatawang nagmula sa
mahahalagang mga rehiyon sa Pilipinas bilang mga kasapi. Pagkatapos ng puspusang pag-
aaral ng iba’t ibang wika sa Pilipinas, ipinasya ng Surian na Tagalog ang siyang dapat
pagbatayan ng Wikang Pambansa pagkat ito’y nagtataglay ng nalinang nang panitikan at
wikang sinasalita ng nakahihigit ng dami ng mga Pilipino. Kaya, noong Disyembre 30, 1937,
inihayag ni Pangulong Quezon na ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Tagalog.
Ang sumusunod ay iba’t ibang kautusang ipinairal ng ating pamahalaan tungkol sa
pagkasulong ng ating wika:
Nobyembre 7, 1936- Inaprobahan ng Kongreso ang Batas Komonwelt Bilang 184 na
lumikha ng Surian ng Wikang Pambansa na naatasang gumawa ng pag-aaral ng mga
katutubong wika at pumili ng isa na magiging batayan ng wikang pambansa.
Disyembre 30, 1937 - Sa pamamagitan ng Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134 ng
Pangulong Quezon, ang Wikang Pambansa ay ibabatay sa Tagalog.
Abril 1, 1940 - Ipinalabas ang Kautusang Tagapagpaganap na nagtadhana ng paglilimbag
ng isang balarila at isang diksyunaryo sa Wikang Pambansa. Ipinahayag pa ring ituturo ang
wikang pambansa sa mga paaralan sa buong Pilipinas na nagsimula noong Hunyo 19, 1940.
Hunyo 7, 1940 - Pinagtibay ng Batas-Komonwelt Blg. 570 na nagtadhana na simula sa
Hulyo 4, 1946. Ang Wikang Pambansa ay isa sa mga opisyal na wika ng bansa.
Marso 26, 1954 - Nagpalabas ng isang kautusan ang Pangulong Ramon Magsaysay sa
taunang pagdiriwang ng Linggo ng Wikang Pambansa mula sa Marso 29 - Abril 4. Subalit ang
petsa ng pagdiriwang ay inilipat sa Agosto 13-19 tuwing taon.
Agosto 12, 1959- Tinawag na Pilipino ang Wikang Pambansa ng lagdaan ni Kalihim Jose
Romero ng Kagawaran ng Edukasyon ang Kautusang Blg 7. Ayon sa kautusang ito, kaylaman
at tutukuyin ang pambansang wika ay Pilipino ang gagamitin.
Oktubre 24, 1967- Nilagdaan ni Pangulong Marcos ang isang kautusang nagtatadhana na
ang lahat ng mga gusali at mga tanggapan ng pamahalaan ay panganlan sa Pilipino.
Marso, 1968 - Ipinalabas ni Kalihim Tagapagpaganap, Rafael Salas, ang isang kautusan na
ang lahat ng pamuhatan ng liham ng mga kagawaran, tanggapan at mga sangay nito ay
maisulat sa Pilipino.
Agosto 7, 1973- Nilikha ng Pambansang Lupon ng Edukasyon ang resolusyong nagsasaad
na gagamiting midyum ng pagtuturo mula sa antas elementarya hanggang tersyarya sa lahat
ng paaralang pambayan o pribado at pasisimula sa taong panuruan 1974--75.
Hunyo 19, 1974 - Nilagdaan ni Kalihim Juan Manuel ng Kagawaran ng Edukasyon at Kultura
ang Kautusang Pangkagawaran Blg.25 para sa pagpapatupad ng edukasyong bilingwal sa
lahat ng kolehiyo at pamantasan.
Pagkatapos ng Rebolusyon ng Edsa, bumuo muli ang pamahalaang rebolusyonaryo ng
Komisyong Konstitusyonal na pinamunuan ni Cecilia Muñoz Palma. Pinagtibay ng Komisyon
ang Konstitusyon at dito’y nagkaroon muli ng pitak ang tungkol sa Wika:
Artikulo XIV ng Konstitusyon 1987 - Wika

Sek. 6 - Ang Wikang Pambansa ng Pilipinas ay Filipino. Samantalang nalilinang, ito ay dapat
payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na Wika sa Pilipinas at sa iba pang mga wika.
Alinsunod sa mga tadhana ng Batas at sang-ayon sa nararapat na maaaring ipasya ng
Kongreso, dapat magsagawa ng mga hakbangin ang Pamahalaan upang ibunsad at
paspasang itaguyod ang paggamit ng Pilipinas bilang midyum na opisyal na Komunikasyon
at bilang wika ng pagtuturo sa sistemang pang-edukasyon.
Sek. 7 -Ukol sa mga layunin ng Komunikasyon at pagtuturo, ang mga wikang opisyal ng
Pilipinas ay Filipino at hangga’t walang itinatadhana ang batas, Ingles. Ang mga wikang
panrelihiyon ay pantulong ng mga wikang opisyal sa mga rehiyon at magsisilbi na pantulong
sa mga wikang panturo roon. Dapat itaguyod ng kusa at opsyonal ang Kastila ng Arabic.
Sek. 8 - Ang Konstitusyong ito ay dapat ipahayag sa Filipino at Ingles at dapat isalin sa mga
pangunahing wikang panrehiyon, Arabic at Kastila.
Sek. 9 - Dapat magtatag ag Kongreso ng isang Komisyon ng Wikang Pambansa na binubuo
ng mga kinatawan ng iba’t ibang mga rehiyon at mga disiplina na magsasagawa, mag-uugnay
at magtataguyod ng mga pananaliksik sa Filipino at iba pang mga wika para sa kanilang
pagpapaunlad, pagpapalaganap at pagpapanitili.
Agosto 25, 1988 - Ang Kautusang Tagapagpaganap Blg. 335 ay ipinalabas at nilagdaan ni
Pangulong Corazon Aquino na nagtatadhana ng paglikha ng Komisyong Pangwika na siyang
magpapatuloy ng pag-aaral ng Filipino. Gayon din, pinagtibay ang paggamit ng Filipino bilang
midyum ng pagtuturo sa mga paaralan sa mga piling asignatura
Upang mapadali ang pagtalakay ng kasaysayan ng wikang pambansa, narito ang PDF
na maaaring gamitin sa pagpapaliwanag. (kasaysayan-ng-wikang-pambansa.pdf)

Filipino Bilang Wika ng Komunikasyon sa Kolehiyo at Mas Mataas na Antas
Sa diwa ng lahat ng natalakay na, malinaw na ang wikang Filipino ang magagamit sa
paglinang at pagpapalaganap ng “isang edukasyon na nagtataguyod ng kapakanan ng bansa,
nagpapayaman ng diwang mapagtanong at mapanlikha na umuugat sa buhay at pakikibaka
ng nakararami (Lumbera et al., 2007).
Malayo na ang narating ng wikang pambansa dahil na rin sa pagiging bahagi nito sa
kurikulum sa lahat ng antas ng edukasyon. Ang ganitong pagsulong ay bahagi ng mga
naunang dekada ng Filipinisasyon partikular noong dekada ’80 – ’90 hanggang ngayon na
may positibong epekto pa rin sa pag-unlad ng wikang pambansa bilang wika ng
komunikasyon, wikang panturo at bilang asignatura.
Malalaking tagumpay din ang kinamtam ng wikang Filipino sa mass media sa mga
public affairs at news program na panggabi na lamang na minsa’y sa iilang channel lamang
nakikita. Maraming programang pantelebisyon ang umusbong tulad ng “Batibot”, “Hiraya
Manawari”, at “Bayani”. Tatlong henerasyon ng kabataan ang patuloy na makagugunita kina
Pong Pagong, Manang Bola, Kikong Matsing at Kuya Bodji na pantapat ng mga de-
Amerikanisadong Pilipino sa Sesame Street, Barnie at Dora the Explorer. Hindi rin malilimot
ng henerasyong ito ang mga cartoon ns Tom Sawyer, Julio at Julia, Cedie at Voltes V at
marami pang iba.
Ang Pinagkaiba ng Filipino sa Tagalog

Basahin ang artikulo ni Isagani Cruz na may pamagat na “Ano ang Pagkaiba ng
Filipino sa Tagalog?” na may kinalaman sa usaping pangwika sa bansa.
FILIPINO: Magiging boluntaryo ang pagturo sa Filipino.
TAGALOG: Ang pagtuturo sa Filipino ay kusangloob.
Pansinin ang balangkas ng pangungusap. Sa Filipino’y una ang panaguri tulad ng napansin
nina Otanes. Sa Tagalog ay ginagamit ang panandang ay.
Sa pormal na gamit ng Tagalog ay talagang ginagamit ang ay. Pormal ang gamit ng
Filipino, dahil ito nga ang opisyal na palisi ng Unibersidad ng Pilipinas, pero hindi ginagamit
ang ay. Ito ang unang pagkaiba ng Filipino sa Tagalog. Pormal o lebel-panulat ang
karaniwang ayos ng pangungusap na walang ay. Pansinin ang pagkawala ng pag-ulit ng

unang pantig ng salitang-ugat na turo. Ang salitang pagtuturo ay Tagalog; ang salitang
pagturo ay Filipino.
Ayon kay Teresita Maceda na naging Direktor ng Sentro ng Wikang Filipino sa Unibersidad
ng Pilipinas, ang dahilan sa pag-alis ng pag-ulit ng unang pantig ng salitang-ugat ay ang
impluwensiya ng mga wikang bernakular na tulad ng Cebuano. Nahihirapan daw ang mga
Bisaya na mag-ulit ng pantig, kung kayat nagiging katawatawa o hindi istandard ang pagsalita
ng Bisaya ng Tagalog. Pero sa wikang Filipino’y iba na. Hindi na kailangang mahiya ang Bisaya
dahil tama na ang ugaling Bisaya sa paggamit ng panlapi at salitang-ugat. Ito ang ikalawang
pagkaiba ng Filipino sa Tagalog. Inuulit ang pantig ng salitang-ugat o ang pantig ng panlapi
sa Tagalog; hindi na kailangang ulitin ang mga pantig sa Filipino.
Pansinin ang paggamit ng hiram na salita mula sa Ingles sa pangungusap na Filipino. Sa
halip ng kusangloob na taal na Tagalog ay boluntaryo mula sa voluntary ang ginagamit sa
Filipino. Mas laganap kasi sa kamaynilaan ang salitang voluntary kaysa kusangloob. Madalas
marinig ang salitang voluntary kung may humihingi ng kontribusyon o kung may naghahakot
para dumami ang dadalo sa isang lektyur o kung may nagsisimula ng organisasyon. Sa Filipino
ay karaniwang ginagamit ang mas madalas gamitin. Ito ang ikatlong pagkaiba ng Filipino sa
Tagalog. Mas hawak sa leeg ang Tagalog ng panulatan o matandang gamit ng salita; mas
nakikinig sa talagang ginagamit o sinasalita ang Filipino.
Pansinin na hindi sa Kastila humiram ng salita kundi sa Ingles. Sa Tagalog, kahit na sa
makabagong Tagalog, kapag humihiram ng salita’y unang naghahanap sa wikang Kastila,
bago maghanap sa wikang Ingles. Ganyan ang mungkahi ni Almario at ng maraming nauna
sa kanya. Ito ang ikaapat na pagkaiba ng Filipino sa Tagalog. Kahit na sa makabagong
Tagalog ay Kastila pa rin ang wikang karaniwang hinihiraman; sa Filipino’y Ingles ang
karaniwang hinihiraman, dahil nga Taglish ang ugat ng Filipino.
Samakatwid ay apat ang pagkaiba ng Filipino sa Tagalog batay lamang sa iisang
pangungusap na hango sa palisi ng Unibersidad ng Pilipinas. Kung pag-aaralan natin ang
buong palisi na nakasulat sa Filipino at ang buong salin nito sa wikang Tagalog ay sigurado
akong mas marami tayong makikitang pagkaiba ng Filipino sa Tagalog. Iyon lamang
pangailangan na isalin ang textong Filipino sa Tagalog ay patunay na na magkaiba ang
dalawang wika.

Bilang pagbubuod, may anim na nailatag si Cruz hinggil sa pinagkaiba ng
dalawang wika.
Una, sa Tagalog ay hindi ginagamit ang panghalip na siya para tukuyin ang hindi tao, pero
sa Filipino ay karaniwan nang ginagamit ang siya para sa mga bagay. Halimbawa’y “Maganda
siya.” Maaaring hindi tao at hindi man lamang buhay ang tinutukoy ng siya; maaaring kotse
o damit o kulay.
Ikalawa, sa Tagalog ay hindi karaniwang dinaragdagan ng -s ang isang pangngalang
isahan para gawing maramihan ito. Sa halip ay gumagamit ng pantukoy, pamilang, o pang-
uri na tulad ng napansin ni Santos. Pero sa Filipino ay madalas gamitin ang -s para gawing
maramihan ang isang pangngalan. Ang unang narinig kong gumamit ng feature na ito ay ang
mga taga-Davao noon pa mang 1969. Doon, ang dalawa o higit pang softdrink na coke ay
cokes. Sa kamaynilaan ngayon, hindi ginagamit ang Tagalog na mga parent ko kundi ang
Filipinong parents ko; halimbawa’y sa “strict ang parents ko.”
Ikatlo, sa Davao ko pa rin unang narinig ang paggamit ng mag- sa halip ng -um- sa mga
pandiwa. Hindi karaniwang umaakyat ng bahay ang Davaoeños, kundi nag-aakyat o nag-
akyat. Kung sabagay ay sa Timog-Katagalugan ay talaga namang napapalitan ang –um- ng
mag-; sa Parañaque lamang, na napakalapit na sa Maynila, ay nakain sila sa halip ng kumain.
Sa madaling salita, hindi nakakapagtaka na sa Filipino ay mas madalas gamitin ang mag-
kaysa sa -um-. Gaya nga ng sinabi ni Ma. Lourdes Bautista sa isang papel na binasa niya
noong 1989 sa kumperensya ng Language Education Council of the Philippines: “It is clear
that the affix used for English verbs in actor focus is mag- and never –um- (perhaps because
it is easier to use a prefix than an infix), and therefore this reinforces the predominance of
mag- over -um-”.
Ikaapat, at ito’y suhestyon ni Barry Miller. Sa Tagalog ay i- ang ginagamit sa tinatawag
nina Otanes na benefactive-focus na pandiwa (310). Ang -an ay karaniwang directional-focus
(301). Ito ang dahilan kung bakit, sa libro nina Teresita Ramos at Bautista tungkol sa mga
pandiwa ay ibili ang benefactive-focus at bilhan ang directional-focus (1986: 37). Sa Tagalog,
ang karaniwan nating sinasabi kung nakikibili tayo sa McDonald’s ay “Ibili mo nga ako ng
hamburger.” Sa Filipino, ang karaniwan nating sinasabi ay “Bilhan mo nga ako ng
hamburger.” (Natural, kung dalawang sandwich ang ipinabibili natin, sa Tagalog ay sasabihin
nating “Ibili mo nga ako ng dalawang hamburger.” Sa Filipino ay sinasabi nating “Bilhan mo
nga ako ng dalawang hamburgers.”)

Ikalima, sa Tagalog ay laging inaalis ang sobra sa isang katinig sa isang klaster ng katinig
kung inuulit ang isang pantig. Halimbawa’y nagpiprisinta ang sinasabi sa Tagalog dahil
ginagawang p na lang ang klaster na pr sa inuulit na pantig na pri. Sa Filipino ay ginagamit
ang buong klaster; samakatwid, nagpriprisinta o magprapraktis. Hindi na takot sa klaster ang
Filipino, di tulad ng Tagalog na hangga’t maaari’y umiiwas sa nagkukumpul-kumpulang
katinig.
Ikaanim, dahil laganap na ang Filipino sa kabisayaan, hindi na maaaring ibatay lamang ito
sa Tagalog na tulad ng nais mangyari ng mga Tagalista. Napakarami ng mga Bisaya at hindi
makatarungan na sila ang babagay sa mga Tagalog gayong napakaunlad na ng lungsod ng
Cebu at lingua franca ng Visayas at Mindanao ang wikang Cebuano. Isang pagkakaiba ng
Cebuano sa Tagalog ay ang kawalan ng mga salitang paggalang na po at ho. Kung pag-
iisahin tayo ng wikang Filipino at hindi paghihiwa-hiwalayin ay dapat huwag ipagpilitan ng
mga Tagalog na gumamit ng po at ho ang mga Bisaya. Hindi naman nangangahulugan ito na
walang galang sa matanda o sa kapwa ang mga Bisaya; sa katunayan ay kasinggalang ang
mga Bisaya ng mga Tagalog sa kanilang mga magulang at iba pang karaniwang pinag-
uukulan ng galang. Pero wala sa wika ng mga Bisaya ang mga salitang panggalang na po at
ho. Hindi tao ang pinag-uusapan dito kundi wika. Sa wikang Cebuano ay hindi tanda ng
paggalang ang paglagay ng po at ho. Samakatwid, sa wikang Filipino ay hindi dapat siguro
isama ang po at ho. Gamitin na lamang ito sa Tagalog o sa diyalekto ng Filipino na ginagamit
sa katagalugan.

PAGSASANAY 1
Pangalan: ___________________________________Taon/Kurso: ___________

Petsa: _________________________ Iskor: __________
A. Kasaysayan ng Wikang Pambansa. Sagutan ang mga sumusunod na pahayag.

Maaaring petsa, kaganapan o ngalan ang magiging sagot. Nasa ibaba ang pagpipilian at titik
lamang ng napiling sagot ang isusulat sa bawat patlang bago ang bawat bilang.
a. Manuel Quezon k. Jose Romero

b. Artikulo XIV, Sek. 9 l. Artikulo XIV, Sek. 7
c. Nobyembre 7, 1936 m. Agosto 7, 1973
d. Marso 26, 1954 n. Artikulo XIV, Sek. 6
e. Hunyo 19, 1974 o. Hunyo 7, 1940
f. Agosto 25, 1988 p. Abril 1, 1940
g. Marso, 1968 q. Disyembre 30, 1937
h. Artikulo XIV, Seksyon 8 r. Agosto 13-19
i. Agosto 12, 1959 s. Batas Komonwelt
j. Oktubre 24,1967 t. Fidel Ramos
u. Corazon Aquino
____1. Pinagtibay ang paggamit ng Filipino bilang midyum ng pagtuturo sa mga

paaralan sa mga piling asignatura.
____2. Konstitusyong dapat ipahayag sa Filipino at Ingles at dapat isalin sa mga
pangunahing wikang panrehiyon, Arabic at Kastila.
____3. Ang Ama ng Wikang Pambansa
____4. Ang mga wikang panrelihiyon ay pantulong ng mga wikang opisyal sa mga
rehiyon at magsisilbi na pantulong sa mga wikang panturo roon.
____5. Ang sekretaryang nagsabi na ang wikang pambansa ay dapat na Pilipino.
____6. Ang Wikang Pambansa ay isa sa mga opisyal na wika ng bansa.
____7. Ayon sa kautusang ito, kaylaman at tutukuyin ang pambansang wika ay Pilipino
ang gagamitin.
____8. Noong Marso 29 - Abril 4 ang Linggo ng wika Subalit ang petsa ng pagdiriwang
ay inilipat sa anong buwan at petsa tuwing taon.
____9. Ang naglagda na magkaroon ng Konmisyong Pangwika sa bansa.

____10. Nagpalabas ng isang kautusan ang Pangulong Ramon Magsaysay sa taunang
pagdiriwang ng Linggo ng Wikang Pambansa mula sa Marso 29 - Abril 4.
____11. Nagsasaad na gagamiting midyum ng pagtuturo mula sa antas elementarya
hanggang tersyarya sa lahat ng paaralang pambayan o pribado
____12. Kautusan na ang lahat ng pamuhatan ng liham ng mga kagawaran, tanggapan
at mga sangay nito ay maisulat sa Pilipino.
____13. Kautusang nagtatadhana na ang lahat ng mga gusali at mga tanggapan ng
pamahalaan ay pangalan sa Pilipino.
____14. Pagpapatupad ng edukasyong bilingwal sa lahat ng kolehiyo at pamantasan.
____15. Ipinalabas ang Kautusang Tagapagpaganap na nagtadhana ng paglilimbag ng
isang balarila at isang diksyunaryo sa Wikang Pambansa.
____16. Dapat magtatag ag Kongreso ng isang Komisyon ng Wikang Pambansa na
binubuo ng mga kinatawan ng iba’t ibang mga rehiyon
____17. Inaprobahan ng Kongreso ang Batas Komonwelt Bilang 184 na lumikha ng
Surian ng Wikang Pambansa
____18. Ang Wikang Pambansa ng Pilipinas ay Filipino.
____19. Batas na umusbong sa panahon ng Amerikano sa kasagsagan ng
pagpapatupad ng SWP.
____20. Sa pamamagitan ng Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134 ng Pangulong
Quezon, ang Wikang Pambansa ay ibabatay sa Tagalog.

PAGSASANAY 2

Petsa: _________________________ Iskor: __________
A. Kaibahan ng Tagalog sa Filipino. Gumawa ng malayang dayagram upang
mailahad nang maayos ang kaibahan ng dalawang wika.

YUNIT 2
PAGPOPROSESO NG IMPORMASYON PARA SA KOMUNIKASYON
Mga Layunin
1. Maipaliwanag ang kabuluhan ng wikang Filipino bilang mabisang wika sa
kontekstwalisadong komunikasyon at sa mga komunidad at sa buong bansa.
2. Matukoy ang mga pangunahing suliraning panlipunan sa mga komunidad at sa buong
bansa.
3. Mapalalim ang pagpapahalaga sa sariling paraan ng pagpapahayag ng mga Pilipino
sa iba’t ibang antas ng larangan.
Katuturan, Uri, Elemento, Proseso, Anyo at Konteksto ng Komunikasyon
Ano ang Komunikasyon?

Ang komunikasyon ay hango sa salitang Latin na “communis” na ibig sabihin ay saklaw
lahat na binubuo ng lipunan. Ito rin ay proseso ng paghahatid at pagtanggap ng mensahe.
Sangkot sa komunikasyon ang mga sumusunod na makrong kasanayan na Pagsasalita,
Pakikinig, Pagbasa, Pagsulat at Panonood.
Elemento at Proseso ng Komunikasyon
Maraming modelo ng komunikasyon, ngunit narito ang tipikal na ilustrasyong makikita

sa ibaba na tumuturol sa tagapaghatid, tagatanggap, mensahe, tsanel at balik-tugon.
Tagapaghatid Mensahe Tsanel Tagatanggap
Balik-Tugon
 Tagapaghatid. Nagsisimula ang proseso ng komunikasyon sa kung ano ang nais

ipahatid na mensahe ng tagahatid na sumasailalim sa malalimang pag-iisip sa bawat
detalye na partikular na paksa. Tinatawag din siya bilang communicator o source.

 Mensahe. Ito ay naglalaman ng opinyon, kaisipan at damdamin na karaniwang
nakabatay sa paniniwala at kaalaman ng ng tagahatid patungong tagatanggap upang
magkaroon ng komunikasyon.
 Tsanel. Mayroong dalawang anyo ang tsanel upang maipahayag at maihatid ang
naturang mensahe. Ang una ay pandama (sensory) tulad ng paningin, pandinig, pang-
amoy, panlasa at pakiramdam; at Institusyunal (institutionalized) na tuwirang sabi o
pakikipag-usap, sulat at kagamitang elektroniko.
 Tagatanggap. Ang nagbibigay ng kahulugan sa naturang mensaheng inihatid ng
tagapaghatid na tumutugon sa mensaheng natanggap. Mayroong tatlong antas ang
tagatanggap, Pagkilala, Pagtanggap at Pagkilos.
 Balik-tugon. Hindi magiging matagumpay ang komunikasyon kung walang tugon sa
bawat mensahe. Dito rin makikita ang kabisaan ng paghahatid ng mensahe dahil ito
ang magiging batayan ng susunod na siklo ng komunikasyon.
Uri ng Komunikasyon
1. Komunikasyong Berbal. Ginagamitan ng wika na maaaring pasulat o pasalita.
Halimbawa ng text messages, pakikipagtsismisan at pagbibigay ng mensahe sa mga
nakalimbag na teksto sa mga mambabasa.
Paraan ng Pagpapakahulugan o Interpretasyon ng mga Simbolikong Berbal
a. Referent- tawag sa bagay o ideyang kinakatawan ng isang salita. Isang tiyak na

aksyon, katangian ng mga aksyon, ugnayan ng bagay sa ibang bagay.
b. Komon Referens - tawag sa parehong kahulugang ibinibigay ng mga taong sangkot
sa proseso ng komunikasyon.
c. Kontekstong Berbal - tawag sa kahulugan ng isang salita na matutukoy batay sa
ugnayan nito sa iba pang salita.
d. Paraan ng Pagbigkas/Manner of Utterance - maaari ring magbigay ng
kahulugang konotatibo.
2. Komunikasyong Di-Berbal. Ang komunikasyong ito ay hindi ginagamitan ng wika
bagkus kilos o galaw ng katawan lamang ang gagamitin sa paghahatid ng mensahe
tulad ng pagtango, pagkindat at pagkaway na halimbawa ng senyas.

Uri ng Komunikasyong Di-Berbal
1. Kinesics – pinapatunayan lamang sa bahaging ito na ang bawat kilos ay may kaakibat
na kahulugan na maaaring bigyang interpretasyon ng mga taong na kanyang paligid.
Ekspresyon ng mukha tulad ng pagkunot ng noo at pagtaas ng kilay.
2. Oculesics – gamit ang mata, maipahihiwatig ng isang tao ang kanyang nais iparating
sa kausap tulad ng pagkindat at pagpikit.
3. Proximics – gamit ang espasyo, pinaniniwalaang ang agwat ng tao sa kapwa ay may
kahulugan na maaaring mabuo sa pananaw ng tagatanggap ng mensahe tulad ng nag-
uusap na malapit ang distansya.
4. Chronemics – oras ang pinapahalagahan sa uring ito na nahahati sa apat: teknikal o
eksaktong oras, pormal na oras o kahulugan ng oras bilang kultura, impormal na oras
o o ras na walang katiyakan at sikolohikal na nakabatay sa estado sa lipunan at mga
personal na karanasan.
5. Haptics – karaniwang kinabibilangan ng paghaplos o pagdampi na maaaring bigyang
pakahulugan ng taong tumatanggap ng mensahe sa paraan ng paghaplos nito tulad
ng pagtapik sa balikat na waring nakikiramay o pagbati.
6. Paralanguage – tumutukoy sa di-linggwistikong tunog na may kaugnayan sa
pagsasalita tulad ng intonasyon, bilis at bagal sa pagsasalita o kalidad ng boses.
7. Mga Karagdagang Uri - Simbolo (Iconics) – mga simbolo sa bilding, lansangan,
bote, reseta atbp; Kulay (Chromatics) – maaaring magpahiwatig ng damdamin o
oryentasyon; at Bagay (objectics) – paggamit ng mga bagay o objects sa
komunikasyon.
Anyo ng Komunikasyon
1. Intrapersonal – isang self-meditation na anyo ng komunikasyon na kinakausap ng
tao ang kanyang sarili sa pagnanais na higit na maging produktibong indibidwal.
2. Interpersonal – ito ang ugnayang komunikasyon sa pagitan ng dalawang tao na
umaasa sa mensaheng inihatid at tugon sa kausap.
3. Pampubliko - sa komunikasyong ito nagaganap ang linyar na komunikasyon na ibig
sabihin, natatapos ang komunikasyon kapag naiparating na ng nagpapadala ng
mensahe sa kanyang tagapakinig. Dalawa o higit pang katao ang kasangkot. (seminar,
conference at miting de avance)
4. Pangmadla- magkatulad ito sa pampubliko ngunit nagkakaiba lamang sa kagamitan
sa paghahatid ng impormasyon dahil sa komunikasyong ito, ginagamitan ito ng
elektroniko tulad ng cellphone, telebisyon at radyo.
Konteksto sa Komunikasyon
Mahalaga ring malaman ng mga mag-aaral ang iba’t ibang konteksto o paningin sa
komunikasyon. Ito ay nahahati sa limang kategorya.
1. Pisikal – oras at lugar na pinagdarausan ng isang pangyayari ay mahalagang

konteksto sa komunikasyon na maaaring kasangkutan ng aktwal na lugar, oras o antas
ng ingay sa kaugnay na salik halimbawa ang lugar kung saan gaganapin ang
kumperensiya na dapat closed door upang maunawaang mabuti ang mga
presentasyon.
2. Sosyal – tumutukoy sa personal na ugnayan ng mga kalahok sa komunikasyon tulad
ng mga naglalaro ng basketball na kinakailangang mauunawaan ng manlalaro
(teamwork) ang bawat isa upang makamit ang tagumpay.
3. Kultural – tumutukoy ang kultura sa prinsipyo at paniniwala ng pangkat na maaaring
paniwalaan o hindi paniwalaan dahil sa magkaiba ang pangkat na pinagmulan ng
dalawang nag-uusap kung kaya’t magkaroon ng kamalayan sa bawat kultura.
4. Sikolohikal – dito makikita ang mga mood at emosyon ng mga kasangkot sa buong
proseso ng komunikasyon tulad ng debate sa loob ng klase na maaaring magkaroon
ng personalan kung kaya’t hindi nagiging maganda ang takbo ng aktibidad.
5. Historikal – ito ay batay sa kaganapang nangyari sa nakaraan na inaasahan ng bawat
kasali sa proseso ng komunikasyon tulad ng pagkatalo sa isang laro na maaaring
maging sanligan upang paghandaan ang mga sumusunod pang laban o laro.
Pagpili ng mga Batis at Pangangalap ng Impormasyon

Kategorya ng Sanggunian
Makatutulong sa lalim ng isang argumento ang mga sangguniang gagamitin ng isang

mananaliksik, mananalumpati at tagapagsalita. Narito ang gabay sa pagpili ng tamang
sanggunian o batis ng impormasyon.

1. Primaryang datos – nagmula sa mga dokumentong isinulat sa panahon na isinagawa
ang aktwal na pananaliksik o orihinal na dokumento kung saan ito nakabatay.
Halimbawa: talumpati, liham, birth certificate, diaries, transkripsyon ng live news feed,
balita, record ng korte, panayam, sarbey, akademikong dyornal at sangguniang aklat.
2. Sekondaryang datos – nanggaling sa mga dokumentong isinulat matapos ang isang
kaganapan o in terpretasyon ng may-akda sa naturang impormasyong hindi niya
naabutan tulad ng diksyunaryo, ensayklopedya, artikulo, rebyu at sintesis.
3. Tersyaryang datos – hinalaw sa mga dokumentong naglalarawan sa primary at
sekondaryang sanggunian tulad ng indexes na binigyang pagkakakilanlan kung saan
nagmula ang impormasyon, abstrak at databases.
Mga Mungkahi sa Pagkuha ng Impormasyon Buhat sa mga Sanggunian

Nangangailangan ng tamang pagtugon sa mga pamantayang pangakademiko ang
isang mag-aaral sa pagkuha bg mga impormasyon at datos para sa kanyang isinasagawang
pananaliksik. Kaalinsabay nito ay ang tungkulin na mabigyan ng rekognisyon ang may-akda
ng sanggunian na ginamit ng mananaliksik o mag-aaral upang ang kanyang pagtalakay sa
kasalukuyang pag-aaral ay magkaroon ng malalim na perspektiba.
Kung ang mananaliksik ay sumasangguni sa mga aklat at dyornal, mahalaga na bigyan
ng pansin ang pahina bilang ng sanggunian kung ang mahahalagang kaisipan ay sisipiin,
aayusin bilang talata, o bibigyan ng buod.
Mahalaga ang URL at ang petsa kung kailan mo kinuha ang impormasyon sa isang
website kung gagamitin na sanggunian ang internet.
Ang tamang rekognisyon sa may-akda ay nararapat lamang na kabayaran para sa
kanyang karunungang hindi ipagdamot kailanman. Ang hindi pagtupad sa tungkuling ito ay
katumbas ng paglapastangan sa kanyang kabutihang mamamahagi ng kaalaman ng iba. Sa
kabilang dako, kung walang inisyatibo ang isang mag-aaral na bigyan ng rekognisyon ang
may-akda ay para na rin niyang ninakaw ang karunungan ng ibang tao.
Sistemang Pansilid-aklatan
Ang tamang retrieval system ng silid-aklatan ay makatutulong nang malaki upang higit
na mapadali at mapaghusay ng mag-aaral ang pangangalap ng mga impormasyon at datos
na kailangan sa pag-aaral. Madalas na gumagamit ng kompyuter sa sistemang ito bagamat
mayroon pa ring mga silid-aklatan na higit na pinanaligan ang makalumang sistema. Ang
retrieval system ay nakatutulong nang malaki para sa higit na sistematikong database ng mga
sanggunian na kinasasangkutan ng mga sumusunod: pangalan ng may-akda (author),
pamagat ng aklat o publikasyon at iba pa.
Internet bilang Sanggunian

Malaking hamon na maituturing sa kasalukuyang panahon ang matukoy ng mga mag-
aaral o mananaliksik ang mga sangguniang mapagkukuhanan nila ng tama at may
kredibilidad na mga datos at impormasyon sa mundo na kanilang kinagisnan, ang mundo ng
internet. Maraming impormasyon ang naibabahagi ng Internet sa iba’t iba nitong plataporma
katulad ng web-pages, blogs, forums, katologo at iba pa nang walang sapat na regulasyon
ng paglalagay (posting) dahilan kung bakit iminumungkahi sa mga mag-aaral ang ibayong
pag-iingat sa pananalig sa mga platapormang ito bilang sanggunian ng kanilang pag-aaral o
pananaliksik.
Bawat institusyong pang-akademiko ay mayroong regulasyon o pamantayang
sinusunod sa paggamit ng internet bilang sanggunian ng pag-aaral. Mahalaga na matutunan
ang mga regulasyong ito upang maiwasan ang sakit ng ulo bunga ng pagnanakaw ng
karunungan (plagiarism) at paninira ng impormasyon nais ng may-akda (misattribution).
Sanggunian buhat sa Bibliyograpiya

Ang bibliyograpiya ay mainam ding gamitin sa sanggunian ng mga impormasyon at
datos ng isang pag-aaral. Sa pamamagitan ng pangsangguni sa ibang iskolar at sa mga
bibliyograpiya sa kanilang ginamit ay maaaring makatutuklas ng mga kaugnay na publikasyon
na makatutulong nang malaki sa pagpapaunlad ng isinasagawang proyekto o pag-aaral. Ang
ibang mga may-akda ay nagbibigay rin ng mga mungkahing babasahin na sa kanilang
paglagay ay makatutulong nang malaki sa iyo sapagkat napakinabangan nila ito nang husto
nang sila ay sumangguni rito.
Plagiarismo (Plagiarism)
Mayroong nagaganap na plagiarism o pagnanakaw ng karunungan ng iba kung sa
iyong pagsusulat ay makikita ang alinman sa mga sumusunod na pangyayari.
(1) Mayroong paglalahad ng mga ideya na mistulang ikaw ang orihinal na may-akda,
bagama’t ang katotohanan, ito ay hinalaw o kinuha lamang sa iba. Dalawa ang anyo
ng ganitong uri ng plagiarismo o plagiarism: direkta at hindi direkta. Direkta ang
plagiarismo kung ang pagkopya ng mananaliksik sa akda ng iba ay buong buo, kasama
ang tama at maling mga baybay ng salita at wala itong pagkilala sa totoong may-akda
ng sulatin.
(2) Sa kabilang dako, ang di-direktang plagiarismo ay tumutukoy sa pangongopya ng
mahahalagang impormasyon sa iba bagama’t may kaunting modipikasyon sa orihinal
ay hindi pa rin nabigyan ng nararapat na rekognisyon ang orihinal na may-akda.
(3) Pagkopya at pagdikit (copy paste) ng mga teksto at imahe na hindi binibigyan ng
rekognisyon kung saan ang mga ito ay nanggaling.
(4) Hindi pagpapakita na ang sipi ay sipi;
(5) Pagbubuod ng impormasyon na hindi man lamang ipinapakita kung ano ang orihinal
na pinanggalingan nito;
(6) Pagpapalit ng ilang mga salita sa isang seksyon ng teksto na hindi man lamang
binibigyan ng pagkilala ang orihinal na may-akda.
Pangangalap ng Impormasyon sa Pamamagitan ng Pagbabasa

Ang pagbabasa ay ang pangunahing gawain ng isang mananaliksik o mag-aaral upang
maisagawa ang tungkuling makapangalap ng mahahalagang impormasyon para sa
isinasagawang pag-aaral. Ang mga panuntunan sa pagbabasa ay inisa-isa batay sa
pinaglalaanan nito: (1) para sa asignatura; (2) para sa iba’t ibang layunin; (3) para sa pag-
unawa.
Pagbabasa para sa asignatura. Katulad na ng nabanggit sa mga nakaraang pagtalakay,
ang mga impormasyon na kinailangan upang mapatatag ang paninindigan ng isang pag-aaral
o pananaliksik ay madaling kalapin dahil na rin sa mga naglipanang sanggunian sa silid-aklat
at maging sa internet. Mabuti kung ang makakalap na impormasyon ay manggagaling sa
isang lehitimo at may kredibilidad na sanggunian, subalit isang kamalasan kung ang
sanggunian na makukuha ay naglalaman ng maling mga impormasyon para sa isang pag-
aaral.
Pagbabasa para sa Iba`t Ibang Layunin. Ang layunin ang siyang nagbibigay ng
direksyon sa lahat ng bagay na ginagawa ng tao. Bago isagawa ang pagbabasa, mahalaga
na mailatag muna ng mga mag-aaral o mananaliksik kung ano ba ang kanilang nais na
mangyari matapos ang isasagawang pag-aaral o pananaliksik. Kung wala ang layunin,

mahihirapan ang mga mag-aaral na alamin kung ano ang landas na tatahakin ng kanilang
iskolarling pagsulat.
Ang mga sumusunod na istilo sa pagbabasa ay magagamit sa mga akademikong sulatin
batay sa layunin ng pagbabasa:
(1) Pagbabasa ng palaktaw-laktaw (Browsing)

(2) Pagsisiyasat o checking
(3) Pagtutuon ng pansin o focusing in
(4) Paghahanap ng mga kaganapan o fact finding
(5) Referencing o sanligan
Ang pagbabasa ng palaktaw-laktaw o browsing ay ang kaswal na pagtingin sa mga

pahina ng teksto upang matantya ang kahalagahan ng patuloy na pagbabasa nito sa kabuuan
at pahapyaw na malaman kung anu-ano ang mga nilalaman nito na maaaring makatulong sa
isinasagawang pag-aaral.
Pagsisiyasat o checking ay tumutukoy sa pagsusuri sa nilalaman ng teksto o indek
upang malaman kung ang aklat ay naglalaman ng mga espisipikong impormasyon na nais
mong malaman o mga impormasyong malaki ang maitutulong sa iyo.
Tinutukoy ng pagtutuon ng pansin sa o focusing in sa masinsinang pagbabasa sa isang
mahalagang punto na may malaking maitutulong sa pananaliksik. Kung ang impormasyon ay
hindi naglalaman ng mahalagang punto, ang pagtutuon ng pansin sa o focusing in ay
maaaring ibalik sa palaktaw-laktaw na pagbabasa. Samakatwid, ang palaktaw-laktaw na
pagbabasa ay ang preliminaryong bahagi ng pagpapaubaya sa iyong sarili na magbasa nang
masinsinan kung may nakita kang isang punto na sa iyong palagay ay makatutulong nang
malaki sa pananaliksik.
Ang paghahanap ng mga kaganapan o fact finding ay isang istilo ng pagbabasa na
kung saan ang layunin ay maghanap ng mga tiyak na kaganapan o detalye na bumubuo sa
isang pangyayari. Imbestigasyon ang pinakapuso ng ganitong uri ng pagbabasa
Sanligan o referencing ay isang uri ng ekstensibong pagbasa ng teksto. Sa ganitong
istilo, ang mag-aaral o mananaliksik ay nangangailangan ng karagdagang teksto upang
makita ang kabuuan ng isang larawan.
Pagbabasa para Pag-unawa. Sa ganitong uri ng pagbabasa, ang mananaliksik o mag-
aaral ay naglalayong maunawan nang buong buo ang teksto at mga impormasyong
nakapaloob dito. Hindi ito paligsahan ng bilis ng pagbabasa o paramihan ng pahinang binasa
upang masabi lamang na iyong nagampanan ang tungkuling pagbabasa. Ang ganitong uri ng
pagbabasa ay nangangailangan ng komprehensyon. Ang mga sumusunod ay maaaring
makatulong upang magkaroon ng mataas na komprehensyon sa binasang teksto:
(1) Pagkaroon ng kaliwanagan sa layunin ng pagbabasa o pananaliksik;
(2) Pakikipagpalitan ng kuro hinggil sa binsasang teksto. Ang pagbabahagi ng iyong
natutunan sa binasang teksto ay simula ng pagtanggap sa perspektiba ng iba na
mainam upang higit na maging malalim ang iyong komprehensyon sa binasang teksto.

PAGSASANAY 3

Petsa: _________________________ Iskor: __________
A. Komunikasyon. Punan ang dayagram o modelo ng komunikasyon batay sa napag-aralan
hinggil sa elemento, proseso, uri at anyo ng komunikasyon gamit ang graphic organizer na
ito.

B. Pagpili ng batis. Isulat ang titik sa patlang bago ang bawat bilang mula sa pagpipilian
sa hanay B.
A. B.
____1. Uri ng pagbabasa ay nangangailangan ng a. plagiarism
komprehensyon.
____2. Isa sa mga halimbawa nito ay panayam, sarbey at b. focusing in
sangguniang aklat.
____3. Sanggunian na maaaring makatutuklas ng mga kaugnay c. referencing
na publikasyon na makatutulong sa isinasagawang proyekto o
pag-aaral. d. retrieval system
____4. Masinsinang pagbabasa sa isang mahalagang punto na
may malaking maitutulong sa pananaliksik. e. bibliyograpiya
____5. Isa sa mga halimbawa nito ay indexes na binigyang
pagkakakilanlan kung saan nagmula ang impormasyon. f. misattribution
____6. Isang istilo ng pagbabasa na kung saan ang layunin ay
maghanap ng mga tiyak na kaganapan. g. tersyaryang batis
____7. Isang uri ng ekstensibong pagbasa ng teksto.
____8. Ito ay nararapat lamang na kabayaran para sa kanyang h. direkta ang plagiarismo
karunungang hindi ipagdamot kailanman.
____9. Pahapyaw na malaman kung ano-ano ang mga nilalaman i. fact finding
nito na maaaring makatulong sa isinasagawang pag-aaral.
____10. Isa sa mga halimbawa nito ay diksyunaryo, artikulo at j. primaryang batis
sintesis.
____11. Tumutukoy sa pagsusuri sa nilalaman ng teksto o indek k. pagsisiyasat
upang malaman kung ang aklat ay naglalaman ng mga
espisipikong impormasyon. l. di-direkta ang
____12. Kung ang pagkopya ng mananaliksik sa akda ng iba ay plagiarismo
buong-buo.
____13. Ito ay makatutulong nang malaki upang higit na m. pagbabasa para pag-
mapadali at mapaghusay ng mag-aaral ang pangangalap ng mga unawa.
impormasyon.
____14. Ito ay ang paninira ng impormasyon nais ng may-akda. n. sekondaryang batis
____15. Ito ay gawaing pagnanakaw ng karunungan ng iba.
o. palaktaw-laktaw
p. tamang rekognisyon sa
may-akda

PAGSASANAY 4

Petsa: _________________________ Iskor: __________
A. Komunikasyong Di-berbal: Sumulat ng talata upang mabigyan ng angkop na

pagpapaliwanag ang sumusunod na di-berbal na komunikasyon.
1. Pagkindat
2. Pagpapakita ng kamao
3. Paggamit ng bandilang pula
4. Pagpapalaki ng mata at ilong
5. Pag-angat ng dalawang balikat
6. Pagkagat ng labi
7. Pagsusuot ng blusang puti

B. Sagutan nang buong husay ang hinihingi ng sitwasyon.
Sitwasyon 1. Pinaniniwalaan ng nakababata mong kapatid na ang katahimikan ay
maituturing na walang kabuluhan at kailanman ay hindi makapagdudulot ng di-berbal na
komunikasyon. Pinaniniwalaan din niya na ang inbox ng telepono na walang nakasulat na
kahit ano ay hindi rin maituturing na komunikasyon. Ipaliwanag ang iyong pananaw hinggil
sa kanyang pinaniniwalaan.

YUNIT 3
MGA GAWAING PANGKOMUNIKASYON NG MGA PILIPINO
Mga Layunin:
1. Mailarawan ang mga gawing pangkomunikasyon ng mga Pilipino sa iba’t ibang antas
ng lipunan;
2. Maipaliwanag ang kabuluhan ng wikang Filipino bilang mabisang wika sa
kontekstwalisadong komunikasyon sa mga komunidad;
3. Magamit ang wikang Filipino sa iba’t ibang tiyak na sitwasyong pangkomunikasyon sa
lipunang Pilipino;
4. Mapalalim ang pagpapahalaga sa sariling paraan ng pagpapahayag ng mga Pilipino sa
iba’t ibang antas ng larangan.
Panimula
Mahalaga ang ginagampanan ng komunikasyon sa pang-araw-araw na
pakikipagsapalaran ni Juan dela Cruz sapagkat nag-iiwan ito ng kaintalanag maaaring may
malaking dulot sa karanasang agpapatakbo ng kanyang sariling buhay.
TSISMISAN: Pakikipagkwento ng Buhay-buhay ng mga Kababayan

Gaya nga ng sabi ni Rico Blanco sa kanta niyang “Chismis”, ang tsismis ay ang
pambansang marijuana ng bansa. Parte na ito ng kulturang Pilipino. Bawat barangay ay
mayroong isang grupo ng mga tsismoso/a na nagkikita araw-araw para pag-usapan ang mga
‘balita’. Kadalasan naririnig ito sa palengke, bakuran, tindahan at pinapasukan ng mga
manggagawa ngunit kadalasan sa mga ito ay mga housewife o di kaya mga middle-aged na
walang magawa. Madalas na maririnig ang mga Pilipino na magsabi ng “Tara magtsismisan
tayo” o kaya “Ano ang bagong tsismis?”
Gaya ng lahat ng bansa, mahilig magtsismisan ang mga Pilipino, ngunit may mas
negatibo na konotasyon ng salitang tsismis kumpara sa Ingles na may katumbas na ‘gossip’.
Ang gossiper ay tumutukoy lamang sa tao na mahilig makipagkwentuhan o magkalat ng
sikreto ng iba samantalang ang tsismosa ay kilala bilang sinungaling at mapag-imbento ng

kwento. Paminsan-minsan lamang kung magsabi ng katotohanan at kung totoo naman ang
mga kwento ay madalas namang exaggerated.
Karaniwang nilalayuan o iniiwasan ang mga tsismoso/a, pero marami rin ang mahilig
makipagkwentuhan sa kanila. Natural lamang na maintriga ang mga tao sa mga sikreto at
baho ng iba. Ang mali sa pagiging tsimoso/a ng mga Pinoy ay ang pangtsitsismis hango sa
inggit na naging pasimpleng paraan na upang makapanakit sa kapwa at mga kaaway.
Ang mga tsismis ay kadalasang ginagamit para makasakit at makapanira ng
reputasyon ng ibang tao, o kaya naman ay husgahan ang kanilang katauhan, kamalian, at
kasalanan. Ang madalas na pinaguusapan na tsismis sa komunidad ay mga sensitibong bagay
tulad ng sex, paagbubuntis ng mga hindi kasal o ‘disgrasyada’, pagiging homoseksuwal, at
pambababae, ngunit pinagtsitsismisan din ang iba’t ibang bagay tulad ng estado sa buhay o
kaya naman sa pag-aaral.
Legal na Aksyon at mga Patakaran na Kaugnay ng Tsismis

Sa Kodigo Sibil sa Artikulo 26 na ang mga sumusunod na akto, bagamat hindi
maituturing na krimen ay maaaring makabuo ng isang dahilan ng aksyon o cause of action
para sa mga danyos, pagtutol at iba pang kaluwagan:
1. Panunubok sa pribadong buhay ng iba;

2. Panghihimasok o pang-iistorbo sa pribadong buhay o ugnayang pampamilya ng iba;
3. Pang-iintriga na dahilan kung bakit ang isang indibidwal ay iiwasan ng kanyang
kaibigan;
4. Pang-aasar o pamamahiya sa iba dahil sa kanyang paniniwalang pangrelihiyon,
mababang antas ng pamumuhay, luugar ng kapanganakan, pisikal na depekto at iba
pang personal na kondisyon.
Ito ay sinang-ayunan sa Kodigo Penal ng Pilipinas sa Artikulo 353, ang Libelo na isang
pampubliko at malisyosong mga paratang sa isang krimen o sa isang bisyo o depekto na
maaaring makatotohanan o haka-haka, anumang kilos, pagkukulang, kondisyon katayuan o
kalagayan na dahilang ng kasiraang-puri, ngalan o pagpapasala sa isang likas na tao o upang
masira ang alaala ng isang namayapa na (Salin mula sa Article 353, RPC).
Sa barangay, may karampatang multa ang bawat tsismis. 300, 500 at 1000 sa una,
ikalawa at ikatlong paglabag na may kaakibat na community service.
UMPUKAN: Usapan, Katuwaan at Malapitang Salamuhaan
Ang umpukan ay tumutukoy sa isang maliit na grupo ng taong nag-uusap hinggil sa
mga usaping ang bawat kasapi ay may interes sa pag-uusapan na maaaring may kabuluhan
sa kani-kanilang personal na buhay, katangian, karanasan o kaganapan sa lipunan.
Mapapansin sa Kabanata 1 ng Noli Me Tangere, inilarawan ang maraming umpukang
naganap sa pagitan ng mga panauhin tulad ng asal ng katutubong Pilipino, monopolya ng
tabako, kapangyarihan ng Kapitan Heneral at marami pang iba.
Hindi maitatatwa na impormal ang naturang umpukan sapagkat malayang
nakapagpapahayag ng kani-kanilang sloobin ang bawat kasapi. Ito ay maaaring maganap sa
kalye tulad ng mga tumatambay sa tabi ng kalsada, sa tindahan o kahit sa harap lamang ng
bahay. Maaari rin itong makita sa trabahong pinapasukan na kalimitang paksa ay tungkol sa
sahod, polisiya, pamumuno at promosyon.
TALAKAYAN: Masinsinang Talaban ng Kaalaman

Ang talakayan ay tumutukoy sa proseso ng pagpapalitan ng ideya o kaisipan para sa
isang nararapat o mahalagang desisyon. Mayroong nakatalagang tagapangasiwa sa naturang
gawain kung kaya’y higit na pormal ang gawaing ito kumpara sa umpukan.
Ito ay kadalsang nararanasan sa loob ng isang klase dahil ditto nagkakaroon ng
puwang o pagkakataong maipahayag ng mga mag-aaral na maibahagi ang kai-kanilang
saloobin o natutunan sa naturang paksa sa loob ng isang oras na kaakibat ang tulong ng
dalubguro sa naturang aralin upang tulungan sa pagpapaliwanag ang mga mag-aaral.
Sa talakayan hindi maiiwasan ang pagkabagot ng bawat isa lalo na’t purong guro ang
nagsasalita sa harapan kung kaya narito ang katangian ng mabuting pagtalakay.
1. Aksesibilidad. Pagiging komportable ng mga mag-aaral sa pagtanong at pagsagot
sa mga katanungan na walang pangamba.
2. Hindi Palaban. Minsan nagkakaroon ng kainitan ang talakayan kung kaya hindi dapat
dumating sap unto na ang respeto sa loob ng klase ay mawala bagkus ipahayag ito
nang maayos at sa paraang mahinahon na may wastong paggalang.
3. Baryasyon ng Ideya. Magkaroon ng pagkakaiba-iba ng ideya na maaaring maging
instrumento ng mas mainam pang pakahulugan na nakabatay sa mga sagot ng bawat
isa.

4. Kaisahan at Pokus. Ang dalubguro ang tagapamagitan ng impormasyon o kaisahan
sa klase kung kaya’t marapat lamang na handa siya sa pagpapanatili ng kaisahan at
pokus sa klase.
PAGBABAHAY-BAHAY: Pakikipag-kapwa sa kanayang Tahana’t Kaligiran

Kinasasangkutan ito ng indibidwal o higit pang indibidwal patungo sa dalawa o higt
pang maraming bahay upang maisakatuparan ang naturang mithiin tulad ng pangungumusta,
pakikiramay, paghingi ng pabor para sa proyekto at marami pang iba. Makalipunan ang
gawaing ito dahil tuwirang nakikipag-usap ang isang tao.
Ang pagbabahay-bahay ay tradisyong nagpamalas ng mabuting pagpapakilala at
pagtanggap ng mga panauhin na pinatutunayan sa mahahalagang okasyon sa buhay ng tao
tulad ng pista, pasko, araw ng mga poatay at kaluluwa at kaarawan.
Sa kabilang dako, ang ebolusyon ng tradisyon ng pagbabahay-bahay ay nagpapakita
na ang dating makalipunang konsepto ay nagiging di-makalipunan dahil nawala na ang
personal na pakikipagtalakayan.
Karaniwang mabilis ang daloy ng komunikasyon dito dahil na rin sa layuning maraming
bahay ang kakailanganing mapuntahan sa loob ng isang araw ngunit ang iba nama’y
pinahahalagahan ang kalidad ng pakikipag-usap sa mga taong pinupuntahan.
PULONG BAYAN: Marubdob na Usapang Pampamayanan

Karaniwan itong isinasagawa sa isang partikular na grupo bilang isang konsultasyon
sa bawat kasapi at paghahanda sa darating na okasyon o aktibidad. Lider ang nangunguna
sa naturang pulong upang pangasiwaan ang maayos na daloy ng pagpupulong tulad ng
pagbibigay ng suhestiyon, mungkahi o opinyon.
Malaki ang papel ng pulong sa pagsasagawa ng regulasyon at batas na nais ipatupad
lalo na’t may direktang epekto ito sa mga mamamayan. Bahagi ng proseso ng regulasyon
ang konsultasyon sa tao o publiko at inbalido ang anumang batas na maaprubahan kung
walang isinagawang pagsangguni sa mga mambabatas.

Mga Dapat Iwasan Sa Pulong
1. Malabong layunin sa pulong – dapat malinaw ang layunin sa pulong, ang may iba’t
ibang paksa ang pinag-uusapan at walang direksyon ang pulong ay nakawawalang gana sa
mga kasapi.
2. Bara-bara na pulong – walang sistema ang pulong. Ang lahat ay gustong magsalita
kaya nagkakagulo, kaya dapat ang “house rules”.
3. Pagtalakay sa napakaraming bagay – hindi na nagiging epektibo ang pulong dahil sa
dami ng agenda at pinag-uusapan. Pagod na ang isip ng nagpupulong.
4. Pag-atake sa indibidwal – may mga kasama sa pulong na mahilig umatake o pumuna
sa pagkatao ng isang indibidwal. Nagiging personal ang talakayan, kaya’t daihil dito
nagkakasamaan ng loob ang mga tao sa pulong.
5. Pag-iwas sa problema – posible sa isang pulong ay hindi ilabas ng mga kasama ang
problema ng organisayon. Sa halip, ang binabangit nila ay iba’t iba at walang kabuluhang
bagay para maiwasan ang tunay na problema.
6. Kawalan ng pagtitiwala sa isa’t isa – walang ibubunga ang mga pulong na walang
pagtitiwala at pagbubukas sa isa’t isa, dito kinakailangan ang “Iklas” manalig ka sa Allah,
palaging alalahanin ang kasabihan: “may Makita kang isda sa dagat na wala sa ilog, at may
Makita ka na isda na wala naman sa dagat”.
7. Masamang kapaligiran ng pulong – masyadong maingay o magulo ang lugar ng
pinagpupulungan kaya hindi magkarinigan. Minsan naman ay napakainit ng lugar o maraming
istorbo gaya ng mga usyoso na nanonood, nakikinig o nakikisali, magkakalayo ang mga
kinanalagyan ng mga kasamahan, dapat ang pinuno ay nakikita at naririnig ang lahat.
8. Hindi tamang oras ng pagpupulong – ang miting ay hindi dapat natatapat sa
alanganing oras – tulad halimbawa ng tanghaling tapat, sobrang gabi o sa oras ng trabaho
ng mga manggagawa.
EKSPRESYONG LOKAL: Tanda ng Masigla at Makulay na Ugnayan

Ang ekspresyong lokal ay mga salita o pariralang nasasambit ng mga Pilipino dahil sa
bugso ng damdamin kagaya ng galit, yamot, gulat, pagkabigla, pagkataranta, takot, dismaya
tuwa o galak. May mga ekspresyon din ng pasasalamat, pagbati o pagpapaalam. Sa

talastasang Pilipino, ito ang nagbibigay kulay sa mga kwento ng buhay at sumasalamin sa
kamalayan at damdamin ng mga Pilipino.
Iba’t iba ang ekspresyong lokal na laganap sa bansa. Narito ang mga halimbawa:
1. Tagalog – “Bahala ka sa buhay mo”; “Tanga!”; “Nakupo”; “Inay ko!”; “Dyusko o
Susmaryusep”.
2. Ilocano – “Alla” o namangha; “Gemas” o nasarapan at “Anya metten!” o ano bay
an!.
3. Bicolano – “Dios mabalos” o pasasalamat; “Garo ka man” o pagkadismaya; “Inda
ko sa imo” o ewan ko sayo at Masimut o Lintian” o sobrang galit.
4. Bisaya – “Ay, Tsada” o maayos sa paningin; “Samok ka!” o magulo ka; “Paghilum!”
o manahimik ka; “Ambot” o medyo inis o galit.
Isa rin sa mga di-tuwirang ekspresyon ang pagpapahayag ng biro kaya mayroon
tayong birong totoo, may halong hibla ng katotohanan at halos walang katotohanan pero
naghahamon o nang-uuyam o fishing tulad ng “Joke lang”, “Charot”, “Echos”, “Charing” at
marami pang #charotism.

PAGSASANAY 5

Petsa: _________________________ Iskor: __________
A. Panuto: Paghambingin ang mga sumusunod na konsepto. Magbigay ng

ilustrasyon hinggil sa mga konsepto.
1. Tsismisan at Umpukan
Tsismisan Umpukan
Ilustrasyon

2. Pulong Bayan at Talakayan
Pulong Bayan Talakayan
Ilustrasyon

PAGSASANAY 6

Petsa: _________________________ Iskor: __________
A. Pagsasagawa ng review sa mga gawaing pangkomunikasyon

Hahatiin ang klase sa limang pangkat. Maaaring mamili sa mga piling pelikulang Die
Beautiful, Sister Stella L at Heneral Luna at suriing mabuti ang mga gawaing
pangkomunikasyon na maoobserbahan sa pelikula. Sagutin ang mga sumusunod na tanong
gamit ang dalawa hanggang tatlong pangungusap at ipaskil ang sagot sa social media page
na ginawa ng guro para sa inyo. Narito ang mga sumusunod na katanungan:
1. Ano-ano ang kontribusyon ng mga naobserbahang gawaing pangkomunikasyon sa

pangkalahatang naratibo at iniwang aral ng pelikula?
2. Paano natulungan ng mga gawaing pangkomunikasyong ito ang bida sa pelikula upang
maharap ang mga hamon na itinampok sa kwento?
PAGSASANAY 7
A. Paggawa ng sintesis sa pamamagitan ng pagsasagawa ng interbyu.

Ang bawat isa ay mag-iinterbyu ng limang indibidwal mula sa iba’t ibang sektor ng
pamayanan (tinder, guro, kaibigan, kapitbahay, labandera, magsasaka, drayber, konsehal at
iba pa) hinggil sa kagawiang pangkomunikasyon ng mga Pilipino. Ang mga mag-aaral ang
pipili ng kanilang gagawin sa pamamagitan ng bunutan.
Ang mga pangunahing katanungan sa interbyu ay dalawa lamang ngunit maaaring

magkaroon ng karagdagang katanungan para linawin ang sagot ng tagapagbatid.
1. Ano-ano ang katuturan ng (tiyak na kagawiang pangkomunikasyon) sa inyong

buhay bilang tao at bilang Pilipino?
2. Ano-ano ang maiaambag ng (tiyak na kagawiang pangkomunikasyon) sa
pagpapatatag at pagpapaunlad ng inyong pamayanan?
Kinakailangang irekord at itranskrayb ang nasabing sagot ng tagapagbatid. Kapag

hindi papayag ang tagapagbatid na irekord o i-video ang panayam, maaaring isulat nya na
lamang ito sa isang malinis na papel at kapag hindi naman pumayag sa alinmang gawain,
magpasalamat at maghanap ng bagong tagapagbatid.

YUNIT 4
MGA NAPAPANAHONG ISYUNG LOKAL AT INTERNASYUNAL
Mga Layunin:
1. Matukoy ang mga pangunahing suliraning panlipunan sa mga komunidad at sa
buong bansa.
2. Makapagmungkahi ng mga solusyon sa mga pangunahing suliraning panlipunan
sa mga komunidad at sa buong bansa batay sa pananaliksik.
3. Makapag-ambag sa pagtataguyod ng wikang Flipino bilang daluyan ng
makabuluhan at mataas na antas ng diskurso na akma at nakaugat sa lipunang
Pilipino, bilang lunsaran sa mas mabisang pakikipag-ugnayan sa mga mamamayan
ng ibang bansa.
Panimula: Globalisasyon
Sa payak na pananalita, ang globalisasyon ay tumutukoy sa proseso ng malayang

pagpapalitan ng mga produkto, kultura at kaalaman ng mga bansa. Ito ang dahilan kung
bakit may Samsung, Colgate at Coke sa Pilipinas at kung bakit may patis na sa Thailand at
kung bakit may restawran sa New York na naghahain ng dinuguan at adobo sa menu. Marami
pang salik ang naapektuhan ng globalisasyon sa Pilipinas dahil sa pagsusulputan ng iba’t
ibang materyales na gawa ng teknolohiya at social sites.
Hindi lamang ito tumutukoy sa malayang pagpapalitan ng mga produkto, kultura at
kaalaman bagkus tumutukoy din ito sa mobilidad ng mga tao na may kakayahahng
magpalipat-lipat ng tahanan o ng trabaho dahil na rin sa teknolohiya sa mabilis na
transportasyon. Maaari rin sa paaralan ay mayroong globalisasyon tulad na lamang ng
exchange programs sa parehong student at faculty ng isang instituto.
Kaya hindi maitatatwa na ang globalisasyon ay laganap na sa bansang Pilipinas dahil
sa mismong pagtangkilik ng produkto ng ibang lahi ay simpleng patunay na ang mga Pilipino
ay nakararanas nan g hamon ng globalisasyon at gayundin sa pagtanggap o pagyakap ng
kultura ng ibang lahi ay isang pagpapatoo sa hindi maiiwasang pagkakataon na ang mga
Pilipino partikular ang kabataan ay naging instrumento upang mas umusbong ang kultura at
wika ng ibang lahi kaysa sarili nitong wika – wikang Filipino.

Narito ang video na may pamagat na “Walang Natira” ng rapper na si Gloc 9. Suriin
kung paano inilantad ang mga suliraning kinakaharap ng mga Pilipino sa kasalukuyan.
Iba’t ibang Isyung Panlipunan sa Pilipinas

1. Pang-aabuso sa Kapangyarihan
Mahalaga ang kapangyarihan upang ganap na magampanan ng isang lider ang
tungkulin na inaasahan sa kanya ng mga tao sa kanyang kapaligiran. Kung wala ito, walang
pwersang makapagbibigay ng pangil para sa mabuting pagtanggap ng lipunan sa maayos na
implimentasyon ng isang tungkulin. Ang kapangyarihan ay maaaring ipatupad sa dalawang
kaparaanan, ministerial na pagpapatupad at diskresyunal na pagpapatupad.
Sinasabing ang kapangyarihan na ipatupad ang tungkulin ay ministerial kung ang isang
namumuno ay walang ibang nararapat na gawin kundi ipatupad ang isang polisiya.
Halimbawa
1. Pagtupad sa tungkuling pangbatas trapiko para sa maayos na transportasyon ng
bawat mamamayang Pilipino;
2. Ang mekanikong pagpro-proseso ng income tax return;
3. Pagpro-proseso ng legal na titulo ng lupa mula sa orihinal na may-ari tungo sa
bumili nito;
4. Pagtanggap ng pamahalaan sa buwis na ibinabayad ng mamamayan;
Ang diskresyunal na paggamit ng kapangyarihan ay tumutukoy sa paggamit ng opsyon

o diskresyon ng isang namumuno o kawani ng pamahalaan na ipatupad o hindi ipatupad ang
isang tungkulin subalit may pagsaalang-alang sa mga legal na pamantayan. Ang
kapangyarihang ito ay kailangang gamitin nang ayon sa katwiran, walang kinikilingan, at hindi
mapang-api o nakapananakit ng iba Halimbawa:
1. Pagpili ng Pangulo ng Pilipinas sa mga magiging kasapi ng gabinete ng ehekutibo;

2. Pagpasok ng Lokal na Pamahalaan sa kasunduan sa isang pribadong kumpanya;
3. Pagbili ng mga kagamitang makatutulong sa pagpapatupad ng isang polisiya;
Mahalaga ang polisiya sa pagtupad ng tungkulin ng isang tao upang siguraduhin na

anumang diskresyon na kanyang nais gawin ay may sapat na pamantayan at legal na

basehan. Ito ang magsisilbing sukatan kung ang isang tao ay lumalabis sa kapangyarihan na
iginagawad na sa kanya.
(Tandaan: Walang tao sa Pilipinas o sa ibang bansa man na labis-labis ang kapangyarihan.
Mayroon itong limitasyon at hangganan)
Ang pag-abuso sa kapangyarihan o diskresyon ay tumutukoy sa hindi angkop na
paggamit ng kapangyarihan o mga pasilidad sa mga desisyon na kailangan niyang ibigay.
Halimbawa:
1. Pagtatalaga ng Pangulo ng Pilipinas sa kanyang asawa o mga anak bilang gabinete

ng ehekutibo. Bagamat ang Pangulo ay may ekslusibong kapangyarihan na pumili
ng mga taong kanyang makakatuwang sa pagpapaunlad ng mahahalagang polisiya
ng pamahalaan, ang pagtatalaga ng kanyang asawa o mga anak ay mariing
ipinagbabawal ng ating Saligang Batas 1987 sa ilalim ng prinsipyo ng nepotismo.
2. Ang kapangyarihan ng pamahalaan na pumasok sa isang kasunduan ay
mahalagang mekanismo para sa episyente at epektibong paglilingkod sa bayan.
Subalit ang pagsasaalang-alang sa personal na interes sa kasunduan ay mga
sirkumstasyang naglalarawan ng pang-aabuso sa kapangyarihang ipinagkatiwala
ng taong bayan sa pamahalaan, lokal man o nasyunal.
2. Pakikipagsab’watan
Ang sab’watan ay tumutukoy sa ugnayan ng dalawa o higit pang indibidwal o grupo
na nagkaisa na isakatuparan nang palihim ang isang gawain na siyang ugat ng limitasyon ng
iba upang tuparin ang kinakailangan o nais nilang gawin. Ito ay isang krimen ng pandaraya,
panloloko sa iba para sa kanilang mga karapatan upang makuha ang isang adhika na labag
sa batas na karaniwan ay sa pamamagitan ng pandaraya o paggamit ng hindi patas na
kamalayan.
Halimbawa:
1. Manipulasyon ng presyo ng isang produkto (price fixing) sa pamamagitan ng

kasunduan ng parehong panig ng pamilihan na ibenta ang produkto sa itinakdang
presyo na nagbubunga ng pagkontrol sa suplay at pangangailangan.

2. Pagsunod ng lehislatibong sangay ng pamahalaan sa dikta ng ehekutibo na
patalsikin ang mga hindi kapanalig kahit na walang sapat na batayan at hayagan
ang paglabag sa basikong karapatan katulad ng magpahayag (expression) at
karampatang proseso na malaman ang krimen at maipagtanggol ang sarili (due
process).
3. Pandaraya sa Halalan
Ipinagkakatiwala ng taong bayan sa mga pulitiko ang kinabukasan ng bawat
mamamayan sa pamamagitan ng kanyang boto sa pambansa at lokal na halalan. Ang bawat
balota ay sumisimbolo ng pag-asa sa pagkakaroon ng magandang bansa at pananalig na ang
suportang kanilang ibinibigay sa pamamagitan nito ay makabuluhan at kailanman ay hindi
pagsisihan.
Sa kabila ng kahalagahan ng bawat balota para sa Pilipino at mandato sa Komisyon
ng Eleksyon na pangasiwaan ang malinis at maayos na halalan ay lantaranan ang mga
pandaraya at anomaly na ginagawa ang mga pulitiko at mga kasabwat na nagbubunga ng
paghalal sa mga taong hindi totoong napupusuan ng higit na nakakarami. Bunga nito ay ang
maraming kilos protesta at kawalan ng tiwala sa isang pamamahala.
Pinaniniwalaan ng may-akda na ang konsepto ng pandaraya sa halalan ay hindi lamang
umusbong sa kasalukuyan. Matagal ng kinakaharap ng bawat mamamayan ang suliraning ito,
na nagpasalin-salin at patuloy na magpapasalin-salin sa mga susund pang henerasyon.
Narito ang ilang mahalagang konsepto na may kaugnayan sa pandaraya sa eleksyon

1. Pandaraya sa eleksyon (electoral fraud). Tumutukoy ito sa illegal na
panghihimasok sa proseso ng eleksyon sa pamamagitan ng pagdadag ng boto sa
pinapaborang pulitiko, pagbabawas ng boto sa kalabang kandidato, o pareho.
Anumang akto na makaaapekto sa bilang ng boto na magdudulot ng kaibahan ng
boto sa nararapat na resulta ay maituturing din na pandaraya sa eleksyon, bagamat
ang bawat bansa ay may kanya kanyang konsepto nito. Pumapasok din sa konsepto
ng pandaraya ang mga karahasang katulad ng pagsupil ay pagpaslang sa mga
katunggali sa halalan, ang pananabotahe ng mga balota, at ang pagbili o panunuhol
ng mga sa mga botante kapalit ing isang boto.
2. Manipulasyon ng eleksyon (election manipulation). Ito ay isang uri ng
pandaraya na makikita bago maganap ang halalan kung ang komposisyon ng mga
manghahalal ay nabago. Ang lantarang manipulasyon ay itinuturing na paglabag
sa prinsipyo ng demokrasya.
3. Mahalaga ring matutunan ng mga mag-aaral ang konsepto ng
disenfranchisement o ang pagtanggal ng karapatan ng isang tao na
bumoto. Isnasagawa ang metodong ito kung ang kandidato ay naniniwala na ang
isang botanti o grupo ng butanti ay sumusoporta sa kalabang panid o partido. Maari
itong makita sa anyo ng pagpapahina ng loob ng iba na mag rehistro, o kung sa
kaliman na nakapag rehistro na, ay ang tanggalin sila sa talaan ng mga botanti sa
pamamagitan ng inimo legal na pagtanggal sa proseso ng korte.
4. Manipulasyon ng dimograpiya. Maraming mga pagkakataon na kayang
kontrolin ng mga kinauukolan ang komposisyon ng mga manghahalalal upang
maka tiyak ng isang resultang pumapaborta sa sinusuportang politiko.
Intimidasyon. Tumutukoy ang intimidasyon sa lakas o puwers na ibinibigay sa mga

botanti upang sila ay bumoto pabor sa isang partikular na kandidato o kaya ay pigilan sila na
makibahagi o maki isa sa pag boto.
Karahasan o Pananakot na Paghahasik ng Karahasan. Ipinapakita nito na ang
mga botanti sa isang partikular na demograpiko o mga kilala na taga suporta na isang
partikilar nakandidato direktang tinatakot na mga tagasuporta ng kalabang partido upang
ibasura nito ang pagsuporta na hindi makabubuti sa sinusupotang kandidato. Inilalarawan
nito ng mga kriming katulad ng pag patay, pananakit, mga pagpapasabog at iba pa.
Mga Pag-atake sa Lugar ng Halalan. Madalas na nagiging target ng pag-atake
at mga karahasan ang lugar na aktwal na pinagdarausan ng local o nasyunal na halalan.
Inilalarawan ito ng bandalismo, paninira ng kagamitan o ari-arian, mga pananakot na nag
bubunga ng pangamba ng botante na tumungo sa lugar na pagdarausan ng halalan.
Mga Pagbabantang Legal. May mga pagkakataon na sinasamantala ng maga
politico ang kawalan ng kaalaman ng isang indibidwalsa kanyang karapatan na maki isa sa
local at pambansang halalansa pamamagitan ng pagboto. Sa pagkakataon na ito, ang mga
botanti pinaniniwalang sila ay walng legal na karapatan na bomoto o kaya ay may obligasyon
na bomoto gamit ang partikular na pamamaranan. Ginagamit ng mga taong mapagsamantala
ang kahinaan ng isang indibidwal na ito ay matakot sa magiging resulta ng isang partikular a
aksyon.

Pamimilit. Ipinakikita nito na ang demograpiko na may control sa balota ay
sinusubukang hikayatin ang iba na sumunod sa kanila. Sa pamamagitan ng pagtukoy sa mga
lumalaban sa higit na nakararami, ang mga ito ay naiimpluwensyahan na palitan ang kanilang
mga naunang desisyon sa kung sino ang kanilang iboboto.
Pamimili ng Boto. Ang isang actor ay maituturingna pamimili ng boto kapag ang
isang partido politikal o kandidato ay ng hihingi ng boto sa mga botante kapalit ng salapi,
mga kinakailangang kagamitan o kaya mga serbisyo. Ang kasanayang ito ay karaniwang
ginagamit upang hikayatinang mga botante na ganitong usapinng pandaraya sa eleksyon.
Mahing sa United States of America, Argentina, Mexico, Kenya, at Nigeria ay talamak din ang
pamimili ng boto sa eleksyon.
4. Pagnanakaw sa Kaban ng Bayan

Kadalasan na ang tiwalang ibinigay ng taong bayan sa mga pulitiko na kanilang
inuluklok sa pwesto upang mamahala sa bayan ay nawawalan ng saysay dahil sa pagkasilaw
sa mga kayamananng dapat sana ay ilalaan upang mapagsilbihan nang wasto ang taong
bayan. Ang suliraning ito ay matagal nang kinahaharap ng maraming bansa sa mundo na
pinaniniwalaang ugat ng pagkakalugmok sa kahirapan ng bawat mamamayan.
Sa Pilipinas, hindi na rin bagong maituturing ang usaping ito. Maraming isyu o usapin
ng katiwalian at pagnanakaw sa kabanng bayan ang ipinukol sa mga pulitikong
pinagkatiwalaan ng bawat Juan. Ang dating Pangulong Ferdinand E. Marcos ay pinukol ng
maraming alegasyon ng korapsyon at pagnanakaw sa bayan, dahilan kung bakit ang taong
bayan ay nagsawa na at natutong makipaglaban noong 1986. Hindi natupan ni dating Bise
Presidente Jejomar Binay ang kanyang pangarap na mahalal na Pangulo ng Republika ng
Pilipinas noong 2016 dahil sa naging mainit ang mga lumabas na isyu ng katiwalian (sa Makati
noong siya ay Mayor pa lamang) ilang buwan bago maganap ang Pambansang Halalan.
Ang pagnanakaw ay matatagpuan sa marami nitong anyo at maituturing na krimen sa
ilalim ng Kodigo Penal na Pilipinas at ilang mga umiiral na espesyal na batas (special laws).
(a) Panunuhol (Bribery) at Korapsyon ng Opisyal ng Gobyerno (Corruption

of Public Officer)
Sa ilalim ng Artikulo 210 ng Kodigo Penal ng Pilipinas ang direktang panunuhol (direct
bribery) ay maaaring isampa sa kahit na sinongopisyal ng gobyerno na sasang-ayon sa
paggawa ng isang akto na maituturing na krimen, kaugnay ng kanyang opisyal na tungkulin,
bilang konsiderasyonsa kahit na anong hain, pangako, regalo o bigay na tinanggap ng
naturang opisyal, personal man o sa pamamagitan ng iba.
Ang krimen sa ilalim ng probisyong ito ay maaari ring ipukol sa opisyal na tatanggap
ng regalo bilang konsiderasyon sa isang akto na hindi maituturing na krimen, bagamat higit
na mababang parusa ang katumbas nito.
Mayroon ding krimen ng katulad na uri kung ang isang opisyal ng gobyerno ay
tatanggap ng regalo o ng pangako bilang kondisyon na hindi siya gagawa ng isang akto na
kanyang opisyal na tungkulin.
Kung ang bagay na kung saan ang regalo ay tinanggap o ipinangako ay ginawa sa
kondisyon na iiwasan ng opisyal ng gobyerno na gumawa ng isang akto ng kanyang opisyal
na tungkulin.
Isinasaad ng Artikulo 211 na ang isang opisyal ng gobyerno ay maaaring makasuhan
ng indirektang panunuhol (indirect bribery) sa simpleng akto ng pagtanggap ng regalo dahil
sa tanggapan na kanyang hinahawakan (inamiyendahan ng Batas Pambansa Bilang 872, ika-
10 ng Hunyo, 1985).
Ang pananagutan ng katapatan sa bayan ay tungkuling iniaatang sa lahat, maging sa
mga pribadong indibidwal. Kaugnay nito ay ang krimen ng korapsyon ng opisyalng gobyerno
(corruption of public official) ayon sa Artikulo 212. Ang krimen na ito ay maaaring ihainsa
kahit na sinong tao na magbibigay ng alok o mga pangako o mga regalo o aginaldo sa opisyal
ng gobyerno.
(b) Maling Paggamit ng Pondo o Ari-arian ng Bayan

Sa ilalim ng Artikulo 217 ng Kodigo Penal ng Pilipinas ay binigyan ng depinisyon ang
krimen ng maling paggamit ng pondo o ari-arian ng bayan. Inilatag din sa parehong probisyon
ang pagpapalagay (presumption) sa ganitong krimen. Sinasabi sa artikulong ito na kahit
sinong opisyal ng gobyerno, sa pamamagitan ng kanyang tungkulin sa tanggapan, ay may
pananagutan sa pondo at mga ari-arian ng publikokung ito ay kanilang gagamitin sa
pinaglalaanan, o sa pamamagitan ng pondo at ari-arian ng publiko, buo man o bahagdan.
Ang halaga na sangkot sa maling paggamit ng pondo ay esensyal sa pagtukoy ng angkop na
parusa sa taong mapapatunayang gumawa ng krimeng ito.

Ang pagkabigo ng opisyal ng gobyerno na mailabas o maipaliwanag ang pananalapi at
ari-arian na nasa ilalim ng kanyang kustodiya kung ito ay tahasang hihingi ng awtorisadong
opisyal ay itinuturing na prima facie na ebidensya na magpapatatag sa paniniwalan na ang
nawawalang pondo at mga ari-arian ay ginamit sa personal na gamit.
Sa kabilang dako, isinasaad naman ng Artikulo 220 ang ilegal na gamit ng pondo at
ari-arian ng publiko. Tahakang sinasabi rito na may karapatang parusa ang kahit sinong
opisyanl ng gobyerno na gagamit ang pondo at ari-arian ng kanyang administrasyon sa
pampublikong gamit bukod sa totoong pinaglalaanan nito batay sa batas at mga ordinansa.
Tinatawag din itong technical malversation.
(c) Pandarambong o Plunder

Ang pandarambong ay marring kinukundina sa sistema ng pamamahala sa Pilipinas
sa bisa ng RA 7080 ay itinuturing na isang krimen ang akto ng opisyal ng gobyerno na direkta
o sa pamamagitan ng pakikipagsabwatan sa mga kasapi ng pamilya o mga kamag-anak sa
pamamagitan ng kasalan o sa dugo, kasama sa negosyo, mga nasaakupan o iba pang tao ay
humahakot o nagkakamit ng yaman n kinuha sa masama gamit ang pinagsama o sunod-
sunod na hayagan o mga gawaing criminal na inilalarawan sa RA 7080 sa tinipong halagang
umaabot sa 50,000,000.00 na may parusang reclusion perpetua hanggang kamatayan sa
sinumang nagkasala sa batas. Mga halimbawa nito ay paglustay ng pondo o kaban ng bayan
na ipapasa sa kamag-anak.
(d) Graft at Korapsyon

Ang usaping ito ay matagal ng hinahanapan ng solusyon ngunit hanggang sa
kasalukuyan ay hindi pa rin ito natitibag o napaglalabanan. Ang graft at korapsyon ay
magkaibang konsepto sa pagkuha ng personal na benepisyo mula sa transaksyong
pamahalaan. Ang korapsyon ay tumuukoy sa maling gamit sa pinagkukunan ng pamahalaan
para sa personal na benepisyo habang ang graft naman ay tumutukoy sa maling gamit ng
impluwensya para sa personal na benepisyo na laganap sa ilalim sa RA 3019 o Anti-graft and
Corrupt Practices Act na mga kasanayang may kaugnayan sa korupsyon ng mga opisyal ng
gobyerno at idineklarang labag sa batas.

Korapsyon sa iba’t ibang sangay ng Pamahalaan
1. Korapsyon sa Kapulisan at Hukbong Sandatahan

2. Korapsyon sa Hudikatura
3. Korapsyon sa Pamamahayag
4. Korapsyon sa Lehislatibo
5. Sistemang Padrino o Palakasan

Isa ito sa di mamatay-matay na isyu na hanggang ngayon ay laganap pa rin sa iba’t
ibang ahensiya o institusyon. Ang mga nakaluklok sa kapangyarihan ang karaniwang nagiging
saksing bulag at bingi sa hustisya na dapat ibigay sa taong bayan mapagbigyan lamang ang
mga taong pinagkakautangan ng loob na palasak sa pampubliko at pampribadong sektor na
nagkakaroon ng posisyon sa pinakamadaling paraan sa basbas ng nasa kapangyarihan.
Sa Civil Service Commission ay hindi rin ligtas sa usaping ito na masasabing nepotismo
o pagbibigay ng pabor sa mga kamag-anak ay lantarang ipinagbabawal at kronyismo ang
pagbi bigay pabor sa kaibigan, na matinding kinukundina ngunit walang tiyak na batas
kasama rin sa ugat ng padrino sa bansa.
Iba pang Korapsyon sa Pilipinas
1. Pagtakas sa pagbabayad ng buwis

2. Ghost project at payroll
3. Patakas o pag-iwas sa publiko ng pagkakaloob ng mga kontrata
4. Pagpasa ng kontrata
5. Pangingikil; at
6. Panunuhol
6. Ang Konsepto ng Kabayanihan ng mga Pilipino

Pinaniniwalaan ng mag-akda na ang konsepto ng kabayanihan ay nagbabago batay sa
panahon at pagtanaw at sikumstansya ng taong tumitingin dito. Ang kabayanihan ay
inilalarawan ng kagitingan at kalapangan sa pagharap ng hamon ng buhay na mababasa sa
iba’t ibang mitolohiya na ang pagsasakripisyo ng buhay ay isa sa mga akto ng kabayanihan
sa bayan ngunit sa paglipas ng panahon ay naging malawak na ang konsepto nito sa punto
na hindi lamang sa digmaan nakikita bagkus sa pagsasama sa panlahat na kahusayang

pangmoralidad na sinangayunan ni Dr. Xeus Salazar sa artikulo ni Lacuata na isinalin ni Vibar
(2013) na ang isang bayani ay nakikipagtulungan nang walang anumang bayad sa gawaing
pangkomunidad.
Mga taong kilala dahil sa kanilang kabayanihan sa bansa. Dr. Jose Rizal, Andres
Bonifacio, Melchora Aquino, Manuel L. Quezon at marami pang iba.
Maaaring maipakita ang kabayanihan sa pamamgitan ng mga sumusunod:
1. Ang pangingibang bayan ng mga OFW.

2. Paggawa ng bagong imbensyon na makatutulong sa sanlibutan.
3. Paggawa ng kabutihan sa kapwa.
4. Kahusayan sa napiling larang.
5. Katapatang ipinapakita sa mga gawi sa kabila ng kahirapan.
7. Rebolusyong Pangkalikasan
Isa sa mga napapanahong isyu ang pakikipagsapalaran ng tao sa hamon ng kalikasan
na mahirap labanan kahit gamit pa ang makabagong kasangkapan o teknolohiya.
Sa Pilipinas, hindi malilimutan ang bagyong naminsala sa mga bayan ng Tacloban,
Leyte at karatig isla na kilala sa tawag na Bagyong Yolanda. Maraming namatay, nawalan ng
mahal sa buhay, nawalan ng tirahan, hindi maayos na tubig, kawalan ng kuryente at gayundin
ang kalusugan ng nakararami ay naapektuhan ngunit hindi maitatawa na sa kabila ng mga
pinsalang dulot ng kalikasan ay kakabit nito ang responsibilidad ng mga taong gumagamit
nito- ang Kalikasan.
Sa mga nabanggit, makikita ang kultura ng pagdadamayan sa buong mundo para sa
agarang pagbangon ng isang bansa subalit ang pagsusumikap na makatulong ng iba ay
kailanagan din ng kasamang disiplina ng taong tinutulungan at maayos na sistema buhat sa
kanyang pamahalaan.
Mga halimbawa ng dahilan ng kalamidad ay ang paggalaw ng mundo (lindol), may
kaugnayan sa panahon, mga pagbaha, pagguho ng putik o lupa at taggutom.
Narito ang iba’t ibang isyung may kinalaman sa kalikasan.

(a) Tamang Pagtatapon ng Basura
Kaakibat pa rin sa pag-unlad ng mundo, pagtaas ng populasyon at pag-angat ng
ekonomiya ay ang pag-angat ng basura na isang suliraning kinakaharap na hindi lamang
laganap sa Pilipinas bagkus sa ibang karatig bansa.
Matindi ang pakikibaka ng mundo sa hamon ng usapin sa wastong pagtatapon ng
basura na isang malaking hamon hindi lamang sa mundo kundi maging sa bawat indibidwal
tulad ng:
1. Ang solidong basura ay karaniwang itinatapon o ibnabaon sa mga landfill sites na
maaaring makapaminsala sa lugar.
2. Ang mga nabubulok na basura ay maaaring magbunga ng mikrobyo, masangsang
na amoy o di kaya’y simsimin ng tubig sa ilalim ng lupa.
3. Ang usok na nagmumula sa mga sinusunog na basura ay nakapagdaragdag din ng
polusyon sa kapaligiran.
Isa sa mga batas na may kauganayan sa usaping basura ay ang RA 9003 o

Ecologocal Solid Waste Management Act of 2000 na kaakibat ang lokal na pamahalaan
na may pangunahing responsibilidad sa tamang pamamahala ng basura na kaisa ng mga
mamamayan sa pagpapanatili ng kalinisan at kaayusan ng paligid sa pamamagitan ng tamang
pagtatapon at pagbubukod ng basura.
(b) Pagbabago ng Klima (Climate Change)

Ang pagbabago ng klima ay isinisisi sa pagtaas ng greenhouse gases na siyang
nagpapainit o nagpapalamig sa mundo na sinasabing nakapagbubunga nga mga sakuna
katulad ng pagbaha at tagtuyot na dahilan ng kamatayan ng tao na maaaring
makapagdudulot ng polusyon na maaaring makapagdulot ng masama sa kalusugan tulad ng
cholera, malaria, dengue at iba pang sakit.
Dalawa ang itinuturong dahilan sa pagbabago ng klima. Una, ang Likas na pagbabago
na tinutukoy sa sama-samang epekto ng enerhiya mula sa araw, pag-ikot ng mundo at init
na nagmula sa ilalim ng lupa; at Greenhouse Gases na karaniwang paggamit ng kemikal sa
mga produkto ng tao, bunga ng carbon dioxide buhat sa mga sasakyan na gumagamit ng
gasoline, ang mga usok na mula sa mga pabrika at walang habas na pagputol ng mga
punongkahoy na siyang pananggalang sa carbon dioxide at iba pa.

(c) Pagkaubos ng Likas na Yaman
Nakasalalay sa pangangailangan ng tao ang patuloy na paggamit ng likas na yaman
ng mga kapitalista dahil sa taas ng demand, ang mga kapitalista ay sumusugal sa paglikha
ng mga kalakal na maaaring ibenta sa mga pamilihan dahil na rin sa pagnanais na makilala
sa merkado at malaking tubo kung kaya napapabilis ang pagkaubos nito.
Maraming mga dahilan kung bakit nauubos ang likas na yaman ngunit isa
pinakahalimbawa nito ay pagmimina na pinangungunahan ng mga higanteng kapitalista o
mga negosyante. Ang pag-unlad din ng turismo ay isa sa mga nakitang dahilan ng
Department of Tourism at Department of Environment and Natural Resources dahil
sa pagrami ng mga turista at ang pagtaas ng kita ng isang ahensya ay may kaakibat na
epekto sa likas na yaman.
8. Konsepto ng Kahirapan
Isa sa mga sakit ng lipunan ang kahirapan na hindi nalulunasan sa kasalukuyan na
inilalarawan sa kawalan ng pag-aaring materyal na maaari gamitin upang magkaroon ng
maayos na pamumuhay.
Ang kahirapan ay tinitingnan sa dalawang kategorya: ang Ganap na Kahirapan na
tumutukoy sa mga sitwasyong ang isang indibidwal ay napagkakaitan ng mga payak na
pangangailangang pantao tulad ng maiinom na tubig, maayos na kasuotan, maginhawang
tirahan at pangangalagang pangkalusugan habang ang Relatibong Kahirapan naman ay
inilalarawan ng sitwasyong ang tao ay di sapat na salapi kung ihahambing sa ibang tao sa
kapaligiran na ang pinagkukunan ng suplay at naapektuhan ng balakid tulad ng lantarang
pagnanakaw o korupsyon sa gobyerno, mga hindi makatwirag kondisyon ng pagpapautang
ng gobyerno at marami pa.
Sa kabilang dako, mayroon naming dalawang teorya ang kahirapan. Ang una ay ang
indibidwalistikong pananaw na isinisisi sa indibidwal ang kakayahan na pagbangon sa
kahirapan tulad ng katamaran, kawalan ng sapat na edukasyon, kamangmangan at
mababang pagtingin sa sarili habang sa istrukturang pananaw, nakikita ng tao ang kailang
pagkasadlak sa kahirapn bunsod ng sistemang pang-ekonomiya na lalong pinaigting ng
kakulangan sa kanilang kita.

Ayon naman sa artikulo ni Dr. Phil Bartle (n.d) na isinalin ni Vitan III. Dionisio, kanyang
inisa-isa ang limang malalaking sangkap ng kahirapan na kinabibilangan ng mga sumusunod:
Kawalan ng kaalaman, Sakit, Kawalang Pagpapahalaga, Hindi mapagkakatiwalaan at Pagiging
palaasa sa kapwa. Binigyang-diin na masosolusyunan lamang ang suliranin sa kahirapan
kapag aalisin ang limang sangkap ng kahirapan sa bawat pamilyang Pilipino.
(a) Usaping Pabahay

Ang kawalan ng maayos na tirahan masisilungan ng isang pamilya ay isang suliraning
matagal ng kinakaharap ng maraming mamamayang Pilipino. Mayroong 44% ng mga Pilipino
ang walang maayos na tirahan na matatagpuan sa Metro Manila (Global Homeless Statistics).
Ang isyung pabahay ay sumasalim ito sa mukha ng kahirapan dahil sa kawalan ng inisyatibo
buhat sa pamahalaan, kawalang disiplina sa bahagi ng maralita na magsagawa ng paraan
upang maiahon ang kanilang mga sarili sa totoong kahirapan.
Bagamat may inisyatibo ang pamahalaan sa libreng pabahay na pinangungunahan ng
National Housing Authority (NHA) ngunit kaakibat nito ang iba’t ibang kontrobersiya tulad ng
malayo ang pagkukunan ng pangunahing pangangailangan tulad ng patubig, pagkain at iba
pang pangangailangan sa pang-araw-araw na gawain.
9. Usaping Pangkalusugan
(a) Malnutrisyon
Ang malnutrisyon ay isa sa mga kinakaharap na problema ng bbansa bunsod na rin ng
kahirapan at kawalan ng wastong pagkain. Dagdag pa rito ang kawalan ng sapat na kaalaman
ngbtao sa kahalagahan ng nutrisyon sa pang-araw-araw na pamumuhay.
Kagutuman at malnutrisyon ang pinakababahalang banta sa kalusugang pandaigdig
samantalang malnutrisyon naman ang may pinakamalaking ambag sa kamatayan ng mga
bata na makikita sa kalahati ng lahat ng kaso batay sa ulat ng World Health Organization
(The Starvelings, 2011).
Kung kaya’t, ang pamahalaan ay patuloy na nagsasagawa ng mga inisyatibo upang
mapataas ang antas ng kaalaman ng tao sa wastong nnutrisyon halmbawa na lamang ng
feeding program, information drives, seminar at outreach programs upang mapababa lamang
ang kaso ng malnutrisyon sa bansa.
(b) HIV o Human Immunodeficiency Virus
Isa sa pinakapangunahing usapin hinggil sa kalusugan ang HIV o Human
Immunodeficiency Virus na isang espektro ng kondisyon na sanhi ng inpeksyon. Walang
makikitang sintomas ng sakit ang taong may ganitong uri ng sakit maliban sa simpleng
trangkaso. Habang patuloy ang inpeksyon ay higit nitong sinasalakay ang immune system na
di kalaunan’y mararanasan ang mga sakit na tuberculosis, opportunistic infections at tumor.
Tinatawag na AIDS o Acquired Immunodeficiency Syndrome ang pinakahuling estado nito na
kinasasangkutan ng pagbaba ng timbang.
Tinatayang 36.7 milyong katao ang may kaso ng HIV na nagresulta ng kamatayan
noong 2016 na nasa isang milyon. Malaking usapin ito sa lipuanan na nagiging ugat ng
diskriminasyon at epektong png-ekonomiya na bunga ng maling edukasyon o kakulangan ng
kaalaman hinggil sa naturang sakit.
Narito ang iba’t ibang impormasyon patungkol sa HIV.

Nakukuha ang HIV sa alinman sa mga sumusunod:
1. Pakikipagtalik na walang proteksyon (anal o oral);
2. Kontaminadong paraan ng pagsasalin ng dugo;
3. Hypodermic na karayom;
4. Mula sa ina tungo sa anak sa panahon ng pagbubuntis ng ina;
5. Pagpapasuso;
Ngunit ang anumang likido na mula sa katawan tulad ng laway at luha ay hindi
nakatutulong sa pagsasalin ng HIV sa isang indibidwal.
Maiiwasan ang HIV sa pamamagitan ng mga sumusunod na pamamaraan:
1. Ligtas na pakiki[agtalik;
2. Programa para sa pagpapalitan ng karayom;
3. Paggagamot;
4. Pagbibigay ng antiretroviral medication sa bata sa panahon na ipinagbubuntis.
(c) Dengue
Nagmula ang sakit na dengue sa isang virus ng dengue na dala ng kagat ng lamok sa
isang tropikong bansa tulad ng Pilipinas. Ang sintomas nito ay karaniwang makikita simula
tatlo hanggang labing-apat na araw matapos ang inpeksyon tulad ng:

1. Mataas na lagnat;
2. Pananakit ng ulo;
3. Pagsusuka;
4. Pananakit ng laman at mga kasu-kasuan.
Maaaring gumaling ang may dengue sa loob ng dalawa hanggang pitong araw subalit
may mga pagkakataon na nauuwi ito sa kamatayan dahil sa lagnat na dengue hemorrhagic
na nagreresulta ng pagsusugo, pababa ng platelets at pag-awas ng blood plasma o ng dengue
shock syndrome na napakamapanganib na low blood pressure.

PAGSASANAY 8

Petsa: _________________________ Iskor: __________
A. Uri ng Korapsyon. Magsagawa ng simulasyon o maaaring role playing hinggil sa iba’t

ibang uri ng korapsyon. Hahatiin ang klase sa anim na pangkat at bibigyan ng 30 minutong
paghahanda sa pangkat at mayroong 5 minutong pagtatanghal. Narito ang pagpipilian:
1. Pakikipagsabwatan
2. Pandaraya sa Halalan
3. Pag-abuso sa Kapangyarihan
4. Pagnanakaw sa Kaban ng Bayan
5. Sistemang Padrino o Palakasan
B. Isyung Pangkalikasan, Kahirapan at Kalusugan. Maghanap ng mga larawang

sumasalamin sa suliraning kinakaharap ng mga Pilipino at gawing collage upang magkaroon
ng isahang paglalarawan at ipaliwanag gamit ang sulat kamay sa hiwalay na papel ang nais
iparating ng collage. Ilagay ang nasabing collage sa isang malinis na short bond paper. Ito
ay magsisilbing takdang-arallin.
C. Pagtatanghal. Magsagawa ng Radio Drama hinggil sa mga usaping may kinalaman sa

mga napapanahong isyung lokal at internasyunal. Mamili lamang ng paksa. Ito ay isasagawa
sa susunod na pagkikita.

YUNIT 5
MGA TIYAK NA SITWASYONG PANGKOMUNIKASYON
Mga Layunin:
1. Napaghahambing ang kani-kanilang kakanyahan ng mga tiyak na gawaing
pangkomunikasyon tulad ng lektyur, simposiyum, worksyap at pantas-aral;
2. Natatalakay ang mga tiyak na hakbang upang makabuo ng mga gawaing
pangkomunikasyon tulad ng lecture, symposium, workshop at seminar;
3. Nakapaglulunsad ng alinman sa mga sumusunod na gawaing pangkomunikasyon tulad
ng lecture, symposium, workshop at seminar sa paksang mapagpapasyahan ng klase.
Lektyur o Lecture
Ang lektyur ay tumutukoy sa oral na presentasyon ng mga impormasyon o karunungan

na kailangan ng tao para sa isang partikular na paksa. Maraming halimbawa ang lecture tulad
ng sermon ng pari sa kanilang homiliya, pagbebenta ng mga negosyante sa kanilang target
na mamimili. Karaniwang nakatayo sa harap ng maraming tao sa isang silid o tiyak na lugar
upang maisagawa ang pagatatalakay ng paksa.
Naniniwala si Bligh (1972) na ang lektyur ay isang paraan ng pagtalakay sa
pamamgitan ng walang tigil na pagsasalita ng dalubguro. Ang nasabing gawain ay maaaring
maging one way learning o active learning na nakadepende sa estratehiya ng guro sa isang
klaseng pangwika kung kaya nabuo ang konsepto na hindi dapat ikahon sa apat na sulok na
lamang ng silid-aralan ang klase.
Mahalagang salik na kailangang isaalang-alang ng lektyurer sa pagbuo ng lektyur ay
Layunin, Nilalaman at Istruktura at Mahahalagang kakanyahan ng isasagawang lektyur.
Mungkahi sa epektibong lektyur ay ang pagkakaroon ng kahandaan, pagkakaroon ng
pokus, pakikilahok ng mga tagapanood/tagapakinig at pagkuha ng komento o pidbak.
Simposyum o Symposium
Ito ay isang pormal na pagtitipon sa akademikong tagpuan na kung saan ang mga
partisipant ay mga paham o eksperto sa kani-kanilang larangan. Dito tinatalakay ang mga

opinyon ng mga paham sa isang partikular na paksa na maaaring magkaroon ng malayang
talakayan matapos makapagsalita ang isang indibidwal.
Pantas-aral o Seminar
Pormal na akademikong instruksyon na maaaring ibigay ng isang pamantasan o
kolehiyo, komersyal o propesyunal na organisasyon. Tungkulin nitong lipunin ang mga maliit
na pangkat para sa mahalagang pag-uusap sa isang paksa. Ang magsasagawa ng seminar
ay lagging handa upang maisguro ang pagiging epektibo sa iniaatas na paksa at sa madla.
Upang mapagtagumpayan ang naturang seminar, kinakailangan ang mga sumusunod
na sangkap tulad ng Layunin, Paksa, Tagapagsalita, Manonod/Tagapakinig o dadalo at
Pagdarausan.
Worksyap o Workshop
Kinabibilangan ng mga elementong taglay ng isang seminar bagamat ito ay nakapokus
sa “hands-on-practice” na idinisenyo upang aktwal a magabayan ng tagapagsalita o
tagapangasiwa ang mga partisipant sa pagbuo ng isahang output na bahagi ng pagtalakay.
Ayon nga kay Jolles (2005) aang training workshop ay mayroong dalawang anyo:
General workshop na ibinibigay sa magkakaibang partisipant at closed workshop na inihanda
batay sa pangangailangan ng espisipikong pangkat ng tao.
Sa proseso ng pagbuo ng worksyap mayroong tatlong hakbang na kailangang
matugunan at ito ang mga sumusunod:
1. Pagpaplano – kabilang na rito ang paksa, partisipant, bilang ng partisipant, oras na
laan, mga gawaing nakahanda, mga kagamitan at presentasyon.
2. Paghahanda – kabilang na ang lugar ng pagdarausan, kagamitan na kailangan sa
aktwal na worksyap, pagkain para sa partisipant at tagapagsanay, dokumentasyon
at ebalwasyon.
3. Implementasyon – na binubuo ng panimula, nilalaman at wakas.
Kumperensya o Conference
Ito ay tumutukoy sa isang pormal na pagpupulong na kung saan ang partisipant ay
bibigyan ng pagkakataon na makapagbigay ng kani-kanilang pagtalakay sa iba’t ibang paksa
sa iba’t ibang larangan. Mas malawak ang delegado ng kumperensiya kaysa simposyum.

Sa pagpaplano ng kumperensiya, kinakailangang isaalang-alang ang mga sumusunod:
1. Pagpapasya sa tema;
2. Magpasya sa mga maaaring makasama sa pangkat;
3. Ihanda ang plano para sa budget at paggugulan nito;
4. Paghahanap ng sponsor para sa mga gastusin;
5. Pagpapasya sa araw at lugar na pagdarausan;
6. Pagpapatala at promosyon; at
7. Pagpapasya sa mangangasiwa sa iba’t ibang komite;
Ang mga komite ay nahahati sa pito at ito ang mga sumusunod:
1. Komite para sa Pagpaplano

2. Komite para sa Administrasyon
3. Komite para sa Promosyon ng gawain
4. Komite para sa mga mamamahala sa isponsor
5. Komite para sa Dokumentasyon
6. Komite para sa Ebalwasyon
7. Komite para sa Seguridad
Iba pang Gawaing Kinasasangkutan ng Komunikasyon
1. Taunang Pangkalahatang Pagpupulong (Annual General Meeting). Ito ay

pagpupulong ng mga shareholder ng isang korporasyon kung saan ang bawat isa ay
binibigyan ng pagkakataon na alamin sa mga Board o Directors o Board of Trustees
kung ano ang progreso ng organisasyon. Sa pagkakataong ding ito karaniwang
ginaganap ang eleksyon para sa mga bagong Board of Directors.
2. Ang Conclave ay karaniwang inuugnay saa eleksyon ng bagong Santo Papa, subalit,
hindi ito nangangahulugan na ito ay para lamang sa okasyong ito. Maaaring ding
gamitin ang conclave sa mga sikretong pag-uusap o closed door meetings na
kinasasangkutan ng mga indibidwal na makapangyarihan at maimpluwensya.
3. Ang Galas ay tumutukoy sa glamorosong okasyon na kinabibilangang ng malaking
hapunang piging (dinner party) na may kasamang kasiyahan at paggawad ng
parangal. Ang kasuotan ng mga kalahok ay pormal at magarbo.

4. Ang Bangkete (Banquets) ay katulad din ng gala sa antas ng pananamit ng mga
kalahok at lugar na pagdarausan nito. Ito ay piging na karaniwang inihahanda ng
malalaking kumpanya para iangat ang moralidad ng kanilang mga manggagawa.
5. Paglulunsad ng mga produkto (product launching). May mga industriya na
isinasagawa ang malawakang paglulunsad ng kani-kanilang mga produkto upang
makakuha ng mataas na antas pagkilala ang kanilang mga produkto. Karaniwan silang
nagbibigay ng halimbawa o sample ng mga produkto ng kanilang ipinakikilala.
6. Pabilog na talakayan (round table discussion). Ang bilog na hapag ay
naglalarawan ng pagkakapantay-pantay ng mga partisipant sa gawaing ito. Bawat isa
sa kanila ay kani-kanilang karapatan na mapakinggan at maging bahagi ng pagtalakay
bagamat mayroong isang pangunahing tagapagsalita (key note speakers). Malaking
bahagi ng gawaing ito ang talakayan o diskusyon.
7. Small Group Communication. Ang komunikasyong ito ay kinasasangkutan ng tatlo
o higit pang kasapi ng pangkat na ang layunin ay impluwensyahan ang iba gamit ang
berbal at di-berbal na komunikasyon. Ito ay kadalasang makikita sa simbahan,
tindahan, palengke o umpukan.
8. Pampublikong Komunikasyon. Isang konteksto na nangangailangan ng
paghahanda dahil sa pormal nitong kakanyahan na kung ikukumpara sa
komunikasayon sa isang maliit na pangkat. Kadalasan itong nagaganap sa mga
bulwagan, silid-aralan at ballrooms.
9. Konggreso. Ito ay karaniwang ginagawa taun-taon sa bawat disiplina, binibigyan ng
pagpapahalaga ang mga tagumpay at mga nakamtan ang isang larangan. Karaniwan
itong dinadaluhan ng mga pinuno sa larangan, at nagtatampok sa mga serye ng
pagtalakay.
10. Break out session. Ito ay bahagi ng isang malaking konperensya na dinisenyo o
inayos upang gumawa ng mas maliit na pangkat na laan lamang para sa mga
indibidwal na nais makibahagi sa mga espisipikong pagtalakay sa sesyon na ito.
11. Press Conference. Ang press conference ay inoorganisa o binubuo ng isang taong
laman ng mga balita upang linawin ang usapin hinggil sa kanya, magbigay ng tiyak na
impormasyon, at bigyan ng pagkakataon ang media na makapagbigay ng mga
kaugnay na katanungan sa usapin hinggil sa kanya.

12. Komunikasyong Social Media. Isa sa mga gamiting uri ng komunikasyon ang social
media tulad ng Facebook, Instagram, Twitter, Youtube at marami pang iba sa
pamamagitan ng pagpapaaskil ng larawan, artikulo, impormasyon o mga balita na
hindi nakikita o naririnig sa mga telebisyon at radyo.
13. Video Conferencing. Ang interaksyon sa pagitan ng dalawa o higit pang taong nasa
magkaibang lokasyon sa pamamagitan ng pagtatawagan na may kasamang video.
Kadalasang ginagamit ito ng mga kumpanya para sa mga satellites sa ibang lokasyon,
mga OFW at sa mga negosyante.
14. Panayam o interview. Ito ay pormal na pakikipag-usap ng isang tao sa iba pang tao
upang makakuha ng mga kinakailangang impormasyon para sa espisipikong layunin
katulad ng pangangalap ng balita at paghahanap ng posibleng empleyado sa isang
kumpanya. Mainam na gumamit ng interview protocol o talaan ng mga taong na
maaaring ipukol sa isag indibidwal upang makakuha ng kinakailangang impormasyon.
Ang katanungan ay maaaring ikategorya sa: (1) pangunahing katanungan, at (2)
sekondaryang katanungan.
Ang pangunahing katanungan ay mga panimulang katanungan tungkol sa
pangunahing paksa ng panayam, samantalang ang sekondaryang katanungan ay ang
mga kasunod na katanungan nakabatay sa mga naunang tanong.
Ang katanungan ay maaari ring bukas (open) o sarado (closed). Malawak ang sakop
ng bukas o open na katanungan sap unto na higit nitong binibigyan ng kalayaan ang bawat
isa na tumugon sa tiyak na impormasyon, opinyon, at nararamdaman. Ang tanong ay sarado
o closed kung ang dapat tumugon ay walang opsyon liban sa oo o hindi na kasagutan.
Bukod sa kategoryang nabanggit, ang katanungan ay maaari ring walang pinapanigan
(neutral) o nagtuturo (leading) na mga katanungan. Ang walang pinapanigan o neutral na
katanungan ay hindi nagdidikta ng kasagutan sa mga tinatanong samantalang ang nagtuturo
o leading na mga katanungan ay mga katanungan na sinasabi sa mga kapapanayamin kung
ano ang nararapat nilang kasagutan sa tanong.

PAGSASANAY 9

Petsa: _________________________ Iskor: __________
A. Tiyak na Gawaing Pangkomunikasyon. Basahing mabuti ang sitwasyon at

pagkatapos ay ibigay ang hinihingi nito.
Sitwasyon 1. Nais maglunsad ng isang kumperensiya hinggil sa wikang Filipino ang

Southern Christian College. Isanlibong katao ang nagbigay ng kumpirmasyon na dadalo sa
nasabing kumperensiya ngunit isang araw lamang ang inilaan ng mga nag-organisa para ito
ay magkaroon ng mplementasyon. (Magsisilbing takdang aralin at iimprenta sa buong short
bond paper)
1. Ano kayang pamamaraan ang maaaring gamitin ng mga namamahala ng

kumperensiya upang hindi kabagot-bagot ang kumperensiya?
2. Ano-ano kaya ang dapat na isaalang-alang ng mga namamahala upang maayos na
maisakatuparan ng mga tagapagsalita ang kanilang tungkulin?
3. Paano kaya kung ang budget ba laan sa pinakamahusay na tagapgsalita ay hindi
tumugma sa hinihinging presyo nito, ano kaya ang dapat na maging solusyon dito?
B. Pagsasagawa ng Simulasyon. Idaraos ngayong buwan ang ikatlong pagpupulong

ng inyong Regional Development Committee na binubuo ng iba’t ibang ahensya ng
gobyerno at advocacy groups. Naatasan ka bilang kinatawan ng isa sa mga ahensya
ng pamahalaan/advocacy groups. Mamili sa mga sumusunod na ahensya.
(Pagpangkatin ang klase sa lima)
1. Sektor ng Edukasyon
2. Opisina ng Gobernador
3. National Economic Development Authority
4. Department of Social Welfare and Development
5. Department of Health

6. Gender and Development Advocacy Groups
7. Department of Environment and Natural Resources
8. Department of Interior and Local Government
Magkakaroon ng pagpupulong ang bawat ahensya/pangkat at bibigyan ng isang oras

na pagpupulong at ilalahad sa klase ang nais isagawang proyekto na magagamit o maaaring
maimplementa sa Southern Christian College. Gawan ng powerpoint presentation at bibigyan
lamang 15 minuto upang ilahad ang proyekto.
Narito ang mga kinakailangan mailahad:
Background at Budgetary Time Frame Ebalwasyon

Pangangailangan na Requirement ng Programa
isagawa ang Proyekto

PAGSASANAY 10

Petsa: _________________________ Iskor: __________
A. Video Conferencing. Gumawa ng video conferencing upang ipahayag ang

pasasalamat sa natanggap na scholarship noong ikaw ay nag-aaral sa Harvard
University. Gumamit ng wikang Filipino sa paglalahad dahil ang audience ay mga
magsisipagtapos sa kolehiyo ng Southern Christian College. Inaasahang ito ay nasa 3
minutong video. Isasagawa ito bilang requirement sa asignatura.
B. Seminar-Workshop. Magkakaroon ng Seminar-Workshop bilang isa sa mga

kahingian bago matapos ang semester na nakadepende sa klase kung anong uri ng
seminar ang mapagpapasyahan na gaganapin sa loob ng campus.

MGA SANGGUNIAN
Adams, Katherine L & Galanes, Gloria J. (2015). Communicating in groups (application and
skills-9th Edition). New York: McGraw Hill.
Artikulo XIV ng Saligang Batas 1987
Faustino-Lazaro Precy (2017) DENR, Tutok sa Polusyon ng Hangin at Basura
Gallego, Julinda (2017) Tsismis: Paboritong Libangan ng mga Pilipino
Gonzales, Lydia F. & Ramos, Jesus Fer.(1980). Pambansang Kamalayan sa Wika at
Edukasyon, U.P., Diliman, Quezon City
Griffin, E. (2012). A first look at communication theory (8th Edition) Singapore:nMcGraw=Hill
Education (Asia)
Guerin, Bernard; Miyazaki, Yoshihiko (2006). Analyzing Rumors, Gossip, and Urban Legends
through their Conversational Properties. Psychological Record, v56 n1 p23 Win 2006. 11p.
Kodigo Sibil sa Artikulo 26 at Kodigo Penal ng Pilipinas sa Artikulo 353
Maranan, Mario H. (2013). Masining na Pagpapahayag. Mindshapers Co., Inc.
Maranan, Mario H. (2018). Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino. Minshapers Co.,
Inc.
Rivoli, Pietra (2009). The Travels of A T-Shirt in the Global Economy.
San Juan, David Michael M. (2018). TALASTASAN: Kontekstwalisadong Komunikasyon sa
Filipino. Mutya Publishing House Inc.
Tubbs, Stewart L. (2013). Human Communication principles and context. 13th Edition. New
York: McGraw Hill.
Tubbs, Stewart L. (2012). A system approach to small group interaction, 11 th Edition. New
York: McGraw Hill.
Mga Sanggunian mula sa Internet

Academic Referencing – https://www.skillsyouneed.com/learn/spurces-info.html
AppointmentPlus (2013) How to Successfully Organize Your Own Seminar.
https://www.appointmentplus.com/blog/7-tips-on-how-to-successfully-organize-your-own-
seminar/
Bartle, Phil (nd) na isinalin ni Vitan III. Dionisio. Mga Sangkap ng Kahirapan, Ang Limang
Malalaki. Community Empowerment Collective. http://cec.vcn.bc.ca/mpfc/modules/emp-
pvtt.htm
Bolls, Paul (2017). Information Processing. DOI. 10.1093/OBO/97801997568410077
Hernandez, Kenneth Hare (2018) DOHH records 871 cases in February
http:www.manilatimes.net/doh-records-871-hiv-cases-in-february/390888/
http://kalusugan.ph/malnutrisyon-problema-ng-kahirapan-sa-pilipinas/Malnutisyon-
Problema ng kahirapan sa Pilipinas
Kadamay seeks Palace help in titling houses (2018). Philippine Daily Inquirer
http://newsinfo.inquirer.net/973050/kadamay-seeks-palace-help-in-titling-houses
kasaysayan-ng-wikang-pambansa.pdf
The Importance of Class Discussions http://www.speaking.pitt.edu/instructor/class-
discussions.html
Vibar, Ivy Jean (2013) mula sa orihinal ni Lacuata, Rose Carmelle (2013). Paano ba maging
bayani?. ABS-CBN news.com

GE FIL 101 – Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino
BALANGKAS NG KURSO AT ORAS NG PAGTUTURO
Linggo Paksa
1 - 6 Introduksyon: Ang pagtataguyod ng Wikang Pambansasa Mas Mataas na Antas
ng Edukasyon at Lagpas pa
Kasaysayan ng Wikang Pambansa
Filipino bilang Wika ng Komunikasyon sa Kolehiyo at sa Mas Mataas na Antas
“Ano ang pagkakaiba ng Filipino sa Tagalog”ni Isagani Cruz
Pagpoproseso ng Impormasyon para sa Komunikasyon
Komunikasyon – Elemento, Proseso, Uri at Anyo
Pagpili ng Batis – Kategorya ng Sanggunian
Mga Mungkahi sa Pagkuha ng Impormasyon Buhat sa mga Sanggunian
Sistemang Pansilid-aklatan
Internet bilang Sanggunian
Sanggunian buhat sa Bibliyograpiya
Plagiarismo (Plagiarism)
Pangangalap ng Impormasyon sa Pamamagitan ng Pagbabasa
Gawaing Pangkomunikasyon ng Pilipino
Tsismisan: Pakikipagkwento Ng Buhay-Buhay Ng Mga Kababayan
Umpukan: Usapan, Katuwaan At Malapitang Salamuhaan
Talakayan: Masinsinang Talaban Ng Kaalaman
Pagbabahay-Bahay: Pakikipag-Kapwa Sa Kanayang Tahana’t Kaligiran
Pulong Bayan: Marubdob na Usapang Pampamayanan
7-12 Mga Napapanahong Isyung Lokal at Nasyunal
Pang-aabuso sa Kapangyarihan
Pakikipagsab’watan
Pandaraya sa Halalan
Pagnanakaw sa Kaban ng Bayan
Sistemang Padrino o Palakasan
Ang Konsepto ng Kabayanihan ng mga Pilipino
Rebolusyong Pangkalikasan
Konsepto ng Kahirapan
Usaping Pangkalusugan
13-18 Mga Tiyak na Sitwasyong Pangkomunikasyon
Forum, Lektyur at Seminar
Worksyap
Symposium/Kumperensya
Round Table/Small Group Discussion
Kondukta ng Pagpupulong at Asembleya
Pasalitang Pag-uulat (Maliit at Malaking Pangkat)
Programa sa Radyo at Telebisyon
Video Conferencing
Komunikasyonsa Social Media

Konkomfil (Filipino)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Konkomfil (Filipino)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

YUNIT 1

ANG PAGTAGUYOD NG WIKANG PAMBANSA SA MAS MATAAS NA ANTAS NG

Aralin 1. Pahapyaw na Kasaysayan ng Wikang Pambansa

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 1

Artikulo XIV ng Konstitusyon 1987 - Wika

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 3

Ang Pinagkaiba ng Filipino sa Tagalog

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 4

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 5

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 6

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 7

Pangalan: ___________________________________Taon/Kurso: ___________

A. Kasaysayan ng Wikang Pambansa. Sagutan ang mga sumusunod na pahayag.

a. Manuel Quezon k. Jose Romero

____1. Pinagtibay ang paggamit ng Filipino bilang midyum ng pagtuturo sa mga

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 8

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 9

Pangalan: ___________________________________Taon/Kurso: ___________

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 10

Katuturan, Uri, Elemento, Proseso, Anyo at Konteksto ng Komunikasyon

Ano ang Komunikasyon?

Elemento at Proseso ng Komunikasyon

Maraming modelo ng komunikasyon, ngunit narito ang tipikal na ilustrasyong makikita

Tagapaghatid Mensahe Tsanel Tagatanggap

 Tagapaghatid. Nagsisimula ang proseso ng komunikasyon sa kung ano ang nais

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 11

Paraan ng Pagpapakahulugan o Interpretasyon ng mga Simbolikong Berbal

a. Referent- tawag sa bagay o ideyang kinakatawan ng isang salita. Isang tiyak na

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 12

1. Pisikal – oras at lugar na pinagdarausan ng isang pangyayari ay mahalagang

Pagpili ng mga Batis at Pangangalap ng Impormasyon

Makatutulong sa lalim ng isang argumento ang mga sangguniang gagamitin ng isang

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 14

Mga Mungkahi sa Pagkuha ng Impormasyon Buhat sa mga Sanggunian

Internet bilang Sanggunian

Sanggunian buhat sa Bibliyograpiya

Pangangalap ng Impormasyon sa Pamamagitan ng Pagbabasa

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 17

(1) Pagbabasa ng palaktaw-laktaw (Browsing)

Ang pagbabasa ng palaktaw-laktaw o browsing ay ang kaswal na pagtingin sa mga

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 19

Pangalan: ___________________________________Taon/Kurso: ___________

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 20

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 21

Pangalan: ___________________________________Taon/Kurso: ___________

A. Komunikasyong Di-berbal: Sumulat ng talata upang mabigyan ng angkop na

3. Paggamit ng bandilang pula

4. Pagpapalaki ng mata at ilong

5. Pag-angat ng dalawang balikat

7. Pagsusuot ng blusang puti

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 22

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 23

TSISMISAN: Pakikipagkwento ng Buhay-buhay ng mga Kababayan

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 24

Legal na Aksyon at mga Patakaran na Kaugnay ng Tsismis

1. Panunubok sa pribadong buhay ng iba;

TALAKAYAN: Masinsinang Talaban ng Kaalaman

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 26

PAGBABAHAY-BAHAY: Pakikipag-kapwa sa kanayang Tahana’t Kaligiran

PULONG BAYAN: Marubdob na Usapang Pampamayanan

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 27

EKSPRESYONG LOKAL: Tanda ng Masigla at Makulay na Ugnayan

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 28

Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino 29

Pangalan: _________________________Taon/Kurso: _

Pangalan: _________________________Taon/Kurso: _

Pangalan: _________________________Taon/Kurso: _

Pangalan: _________________________Taon/Kurso: _

Pangalan: _________________________Taon/Kurso: _

Pangalan: _________________________Taon/Kurso: _

Pangalan: _________________________Taon/Kurso: _

Pangalan: _________________________Taon/Kurso: _