Frequently asked Questions

(FAQ) and their Answers

 Introduction:
• We all know that the fastest way to get out of the COVID-19 pandemic is:

• To ensure that everyone, everywhere has fair access to vaccines.

• But two major barriers to achieving widespread vaccinations are:

• Hesitancy and

• Misinformation.

• In Africa, social media has contributed to the spread of misinformation on the continent.

• That’s why sharing the correct information about vaccines is crucial to achieving
widespread vaccination and ending the pandemic once and for all.
https://blogs.worldbank.org/africacan/what-driving-covid-19-vaccine-hesitancy-sub-saharan-africa
• You’ve probably seen lots of misinformation about COVID-19
vaccinations. From affecting your fertility to changing DNA, there are
lots of myths being circulated!

• In addition, so many rumors are challenging the COVID-19 vaccine

utilization; especially at the urban settings where the COVID-19
pandemic transmission is very high.

• Therefore, addressing the frequently asked questions help tackle the

myths and misinformation to increase vaccine uptake to end the COVID-
19 pandemic.
 • Talaalliin Covid-19 dandeettii dhukkuba ofirraa ittisuu qaamaa cimsuu fi yoo
FAQ # 1 dhukkuba kanaan qabamne carraa dhukkuba hamaa fi du'aaf saaxilamuu
hir'isuuf gargaara.
Talaallii fudhachuun maaliif
barbaachise? • COVID-19 dhukkuba baay’ee daddarbaa ta’ee fi namoota fayya qabootaa fi
FAQ # 2 dargaggootaadabalatee dhibee hamaa fi du’a fiduu danda’uu akkasumas
miidhaa hawaasummaa fi xin-sammuu hamaa geessisuu danda’uudha. Talaalliin
COVID-19 sirna ittisa qaamaa guddisuu fi cimsuun kan hojjetu yoo ta’u, kunis
Talaallii Covid-19 fudhachuun vaayirasii COVID-19 akka ofirraa ittisan isaan dandeessisa. Hawaasni guutuun
maaliif Fayyada? talaallicha fudhachuun immoo akka dhuunfaatti of eeguu qofa osoo hin taane
hawaasa guutuu eeguuf filannoo guddaadha.

Talaalliin COVID-19 qorannoo fi yaaliiwwan saayinsii hedduu keessa darbee biyyoota

adda addaatti qoratamee nageenya fi bu’a qabeessummaan isaa mirkanaa’eera.
FAQ # 3 Addunyaarratti namoonni miliyoona dhibbaan lakkaa'aman talaallii COVID-19
fudhataniiru. Namoonni tokko fudhatanii talaallii yeroo fudhatan miidhaa dhukubbii
Talaalliin Covid-19
fudhachuun sodaa xixiqqoo isaan mudachuu danda’a.
balaaf nama saaxiluu
hinqabu? Kun mallattoolee qaamni keenya ittisa COVID-19 guddisuuf yaalaa jiraachuu isaa
agarsiisudha. Miidhaan garmalee carraan mul’anne uumamuu isaa baay’ee xiqqaadha.

Talaalliin Ityoophiyaatti fayyadama irra jiru Bulchiinsa Nyaataa fi Qorichaa

Federaalaatiin eeyyama argachuun Ministeera Fayyaa irraa hayyama kennameefii jira.
Ministeerichi talaallii ykn qoricha haaraa kamiifuu kana hojiirra ni oolcha.
 FAQ # 4
Talaallii COVID-19 hatattamaan qophaa’uun kan
Talaalliin Covid-19 barbaachiseef akka Adunyaatti talaallii kana dafanii
baayyee saffisaan argachuuf fedhii guddaan waan jiruuf carraaqqiin
qophaa'e. Talaalliin godhameera. Adeemsa keessa tarkaanfiin ykn hojimaatni
kun yeroo dheeraa irra darbame hin jiru. Akkuma talaallii kamiiyyuu
booda rakkoo akka ministeerri Fayyaa talaalliin kun fayyaa hawaasa
hin fidne akkamitti Itiyoophiyaa irratti miidhaa akka hin geessisneef hordoffii
beekama? itti fufee jira. Akka bu'aa qorannoo kanaatti rakkoon
talaallii yoo jiraate ministeerri fayyaa dafee tarkaanfii
fudhachuuf qophiidha.
FAQ # 5
Talaallii erga
fudhatanii booda • Kunis namoota talaallii fudhatan tokko became irratti
miidhaa mallattoolee hin baratamne agarsiisuu danda’a.
hinbarbaachifne Darbee agarsiisan ho'a qaamaa, mataa dhukkubbii,
dhufuu danda’an dadhabbiin, dhukkubbiin lafee fi kkf jiraachuu
maal fa’i? danda'a
 FAQ # 6 Dhukkubni ykn miira gubaa gogaa cimaa, ququnca’uu ykn diimachuu fi
kkf baay’ee hin mul’atan ykn carraan mudachuu isaa baay’ee xiqqaa dha.
Sababa talaallii Talaalliin erga kennamee booda battalumatti alarjiin (gubachuu,
Covid-19tiin yoo ququnca’uu ykn diimachuu) ni mul’ata. Kanarraa kan ka’e hojjettoonni
natti gogaa kitta fayyaa bakka wal’aansi itti kennitan daqiiqaa 15-30 akka turaniif ni
irratti shiftoon, hayyamamaaf. Kunis hojjettoonni fayyaa leenji’an taatee kamiyyuu yoo
uumame kunuunsa fayyaa akka kennuuf.
dirmammuun ykn
diimachuu fi kkf Talaallii erga fudhattee booda mana keetti gaariin yoo sitti hin
qabaadhe maal dhaga’amne hatattamaan yaala fayyaa barbaaduu qabda. Miidhaan
xixiqqoo tokko barbaadu kan mul’ataniifi salphaatti kan boqotan ta’uu
gochuu qaba? isaaniiti.

Qorichoota talaallii covid-19 tokko tokkoon carraan kantaruu dhiigaa baay’ee

FAQ # 7 xiqqaa ta’e akka jiru gabaafamuun isaa kan nama yaaddesu ta’uu danda’a; kunis
balaa “coagulation” xiqqaa ta'uu agarsiisuu danda'a. Haa ta’u malee, covad-19
dhukkuba lubbuu namaa balaa irra buusu waan ta’eef “coagulation” hamaa
Talaalliin Covid-19 fiduu akka danda’u yaadachuun barbaachisaadha. Qorichootni hundi talaallii
dhiigni akka dabalatee miidhaa cinaa qabu. Garuu lubbuu namaas ni oolcha malee lubbuu
kantaru taasisaa? namaa balaadhaaf saaxilu miti. Faayidaan isaas balaa isa mudatu caala. Kana
malees, dhaabbileen fayyaa miidhaa cinaa hamaa ta’e ittisuuf kunuunsa fayyaa
kennuuf qophii ta’uu ibsameera. Namni miidhaa cimaa qabu kamiyyuu gara
dhaabbata fayyaa deemuun hatattamaan qorannoo fi yaala argachuu qaba.
 FAQ # 8 Yeroo ammaa Ityoophiyaa keessatti talaallii COVID-19 tokkoo
Talaalliin adda ol fayyadamaa jirra. Kunis talaallii namoota baay'ee eeguuf
addaa maaliif baay'ee waan qabnuufi. Talaalliin dhaabbilee fayyaa adda
kennamaa jira? addaatti kennamuu danda'a, garuu sirni ittisa qaamaa
keenyaa gosa talaallii irratti hin hundaa'u, garuu akkaataa
qajeelfama kennameen. Akkasumas umuriin kee waggaa 59
ol yoo ta’e talaalliin akka fudhattu hin gorfamu

• Yeroo ammaa biyya keenya keessatti talaalliin COVID-19

FAQ # 9 gosa 4tu jira. Kanaaf talaallii akka fudhattan cimsinee isin
jajjabeessina. Talaalliiwwan kun nageenya kan qabanii fi bu’a
Talaallii amma naaf qabeessa kan ta’an yoo ta’u, kunis dandeettii COVID-19 irraa
dhiyaate irraa adda of eeguu ni guddisa
ta’e argachuu nan
danda’aa?
 FAQ # 10 • Qaamni kee erga talaallii fudhattee booda dandeettii
Talaalliin covad-19 dhukkuba ofirraa ittisuu akka horatu torban 2-3 fudhata.
fudhachuun dhibee Yoo yeroo lama talaallii fudhatte, dandeettii dhukkuba
COVID-19 irraa ofirraa ittisuu guutuu argachuuf marsaa lamaan fudhachuu
guutummaatti si barbaachisa.
eegumsa argachuu • Talaalliin COVID-19 dhukkuba kana irraa si eeguu keessatti
fi fayyaa ofii garmalee bu’a qabeessa ta’us; Ammas carraan COVID-19n
mirkaneessuu qabamuu kee xiqqaadha. Garuu carraan dhukkubsachuu fi
jechuudhaa? du'uu kee xiqqaadha. Balaa kana hir’isuuf tarkaanfiiwwan of
eeggannoo fudhachuu itti fufuu.
FAQ # 11
• Eeyyee; Yeroodhaaf namni hundi tarkaanfiiwwan
Talaallii Covide-19
yoon fudhadhe daddarbiinsa COVID-19 to’achuuf kanneen talaallii fudhatan
tarkaanfiiwwan of dabalatee, kanneen akka harka dhiqachuu, fageenya qaamaa
eeggannoo kan akka hordofuu, fi haguuggii fuulaa fayyadamuu itti fufuu qaba.
haguuggii fuulaa, harka Ittisa kana hunda yeroo yeroon fayyadamuun to’ataa
dhiqachuu fi fageenya eegumsaa fi raabsaa COVID-19 gaarii ta’ee itti fufa.
qaamaa eeggachuu itti
fufuun qabaa?
 FAQ # 12 Hin danda'u. Talaalliin kun vaayirasii lubbuu qabu of keessaa
Sababa talaalliin hin qabu. Kanaafuu, sababa talaallii kanaan COVID-19n
COVID-19 qabamuu hindanda’u. Mallattoolee xixiqqoo fi mallattoolee
fudhachuukootiif Covide-19 wajjin wal fakkaatan tokko makataan jiraachuu
dhibeen COVID-19 danda'u. Kunis qaamni keenya ittisa isaa ijaaruuf cimee
naqabuu danda'aa? hojjechaa waan jiruuf malee dhukkubsattee miti.

FAQ # 13 • Waa’ee kanaa waanti beekamuu qabu talaalliin namoota

Talaalliin COVID-19 baay’ee xiqqaa ta’an irratti miidhaa ammaataa qaba,
nama ajjeesa; Namni namoota tokko amantaa irratti dhukkuba hamaa fiduu
tokko talaallii fudhate danda’us, garuu du’a hin fidu.
du’eera odeeffannoo
jedhu dhugaadhaa?

FAQ # 14 • Eeyyee; Covide-19 ammallee bakka hundatti balaa fayyaa

Dhukkuba COVID- guddaadha. Weerarri kun hin dhumne. Amma si dhowwuu
19n qabamee hin osoo hin taane, warra kaan hammeessaa jira. Fuulduratti
beeku ፡ Talaalliin na namoonni baay'inaan talaallii fudhatan carraan
barbaachisa? vaayirasichaan qabamuu isaanii xiqqaadha.
 FAQ # 15 Eeyyee, talaalliin dhukkuba hamaa fi du’a sababa covad-19 irraa
Erga talaallii si eeguu keessatti gahee guddaa qabaachuu danda’a. Talaalliin
fudhattee booda erga kennamee booda dandeettii dhukkuba ofirraa ittisuu
COVID-19n horachuuf torban muraasa fudhata. Kanaafuu dammaqiinsa
gara jabinaa keessa jiraachuu dandeessa. Namoonni talaallii
qabamuuf carraa
fudhatan lakkoofsaan murtaa’an mallattoo COVID-19
qabdaa? qabaachuu danda’u. Garuu mallattoon kun xiqqaa ta'uu
danda'a.
FAQ # 16
Talaallii COVID-19 Dosii fi sagantaa talaallii gosa talaallii irratti hundaa’a.
doosiin meeqa Talaalliiwwan baay'een isaanii doosiiwwan lama kan
barbaachisa? fayyadaman yoo ta'u, doosiin tokko qofa kan akka Johnson's
Stage kennama.
FAQ # 17
Talaallii fudhadhee Kun dogongora. Talaallii fudhachuun battalumatti akka hin
torban tokkoon booda hojjenne beekamaadha. Akkasumas talaalliin kun hangi
COVID-19 qabameen /doosiin/ isaa guutummaan guutuutti qaama keenya
jira; kanaaf talaallii keessanitti akka xuuxamuuf yoo xiqqaate torban 2 hanga 3
fudhachuun na hin ittisu
jechuudha? fudhata.
 FAQ # 18 • Talaalliin COVID-19 ammaa jiran caalaan isaanii torban hedduu
Doosii koo jalqabaa keessatti doosiin lama kennama jira. Namoonni doosii tokko erga
fudhadheen jira. fudhatanii booda dandeettii dhukkuba ofirraa ittisuu hamma
Eegumsa sadarkaa murtaa'e akka qabaatan saayinsiin kan agarsiisu ta'us, doosiin
olaanaa akka kennus lammaffaan ittisi qaamaa akka cimuu fi yeroo dheeraaf akka turu
nan beeka. Maaliif taasisa. Akkasumas, erga talaallii fudhattee ji'a 6 booda doosiin
doozii lammaffaa Dabalataa /booster/ fudhachuun gaariidha. sirna ittisa qaamaa
fudhachuu keenya waan guddisuuf, kanaaf akkuma kennameen fudhachuu
nabarbaachisa? barbaachisa.

FAQ # 19 • Talaalliin kun Dhaabbata Fayyaa Addunyaa (WHO) weerara dhibee

Talaallii gosa adda
addaatu jiraa,
walitti make yoon
fudhadha maal ta’a?
daddarbaan kan raggaasifame yoo ta'u, dhimma tokko tokkoon
immoo qorannoorra jira. Talaalliin gosa kamtu miidhaa cinaa fidaa
akka jiru hin beekamu, garuu kamtu wal'aansaaf akka barbaachise
fi talaallichi addaan cituu akka qabu adda baasuun rakkisaadha.
Kanaafuu, Ministeerri Fayyaa talaallii walmakaa biyya keenyatti hin
gorsu, garuu gara fuula duraatti akkaataa qajeelfama ministeerichi
baaseen kan kennamu ta’a.
FAQ # 20 • Sirna ittisa qaamaa fayyaa qabu qabaachuun baay’ee
Ani sirna ittisa qaamaa barbaachisaa dha. Garuu dhukkubni hamaan kan akka
fayya qabeessan qaba; Covid-19 si qabuu danda'a. Kanaafuu daftee talaallii
Kanaafuu talaallii fudhachuun sirna ittisa qaamaa kee caalaatti cimaa gochuu
COVID-19 fudhachuun qabda.
qabaa?

FAQ # 21 • Covid-19 dhukkuba haaraa waan ta'eef, sirni ittisa qaamaa keenya
Anan dhibeen hanga yoomiitti akka turu waan baay'ee barachuu qabna.
COVID-19 naqabee
beeka; kanaaf ittisa Namoota tokko bareechuu keessatti sirni ittisa qaamaa kun yeroo
qaamaa (antibody) dheeraaf hin turu. Garuu talaallii irraa dandeettii dhukkuba ofirraa
nan qaba. Maaliif
talaallii fudhachuun ittisuu hamma argannu, vaayirasicha irraa eegumsa akka argannu
na barbaachisa? ni beekna. Talaalliin gosoota haaraa COVID-19 irraas eegamuuf
carraa guddaa qabna. Kanaafuu talaallii COVID-19 duraanillee kan
fudhate yoo ta’e ammas fudhadha.
FAQ # 22 • Talaalliin COVID-19 kun dhiiraafis ta’e dubartootaaf dhala
Talaalliin COVID-19 dhabummaa waliin wal qabata kan jedhu ragaa saayinsii
fudhachuun Dhala kamiinuu hin deeggaramu. Talaalliin Covad-19 hojii
Dhabummaa Fiduu qaamolee walhormaataa irratti dhiibbaa hin geessisu.
Danda'aa? Kanaafuu talaalliin kun dhala dhabuu fiduuf gonkumaa
yaadda'uu hin barbaachisu. Yoo isin yaaddesse,
odeeffannoo dabalataa argachuuf buufata fayyaa naannoo
keessan jiru dhaquun mari'achuu dandeessu.
• Covid-19 dhukkuba haaraa waan ta'eef, sirni ittisa qaamaa keenya
hangaDubartoonni ulfaa kutaa hawaasaa kamiyyuu caalaa
FAQ # 23 carraan dhibee COVID-19f saaxilamuu isaanii guddaadha;
akkasumas dhukkuba hamaa fi du’aaf saaxilamoodha.
Ani ulfa ta'uuf Nageenya talaallii yeroo ulfaa madaaluuf ammallee
karoorfadheen jira; odeeffannoon jiru xiqqaa ta’us, tokko odeeffannoo akka
Talaallii kana mul’isanitti talaalliin COVID-19 yeroo ulfaa, harma hoosisuu
fudhachuu nan fi yeroo ulfa gara fuula duraatti karoorfamu kennamuu akka
danda'aa? danda’u dubbatama.
FAQ # 23
Talaalliin COVID-19
fudhachuun Dhala
Dhabummaa Fiduu
Danda'aa?
FAQ # 24
Ani harma hoosisaan
jira; Talaallii fudhachuu
nan danda'aa?
FAQ # 25
Dubartoonni yeroo
laguurra /menstruation/
jiran talaallii fudhachuu
ni danda'uu?
• Biyyoota tatamsa’inna COVID-19 ol’aanaa qabdu keessatti, akkasumas
akka ogeessa fayyaa ykn tajaajila yaala kennanitti carraan dhukkuba
kanaan qabamuu ol-aanaa dha. Faayidaan talaallii kana argachuu balaa
fidu caalaa baayyee guddaadha. Bu’aa fi miidhaa isaa ogeessa fayyaa
keessan waliin madaaluu dandeessu. yoomiitti akka turu waan baay'ee
barachuu qabna. Namoota tokko ta'uu keessatti sirni ittisa qaamaa kun
yeroo dheeraaf hin turu. Garuu talaallii irraa dandeettii dhukkuba
ofirraa ittisuu hamma argannu, vaayirasicha irraa eegumsa akka
argannu ni beekna. Talaalliin gosoota haaraa COVID-19 irraas eegamuuf
carraa guddaa qabna. Kanaafuu talaallii COVID-19 duraanillee kan
fudhate yoo ta’e ammas fudhadha.
• Eeyyee, haadholiin harma hoosisan yeroo talaalliin argamu
talaallii fudhachuun ni danda’ama. Kunis fayyaa haadha fi
daa’imaaf barbaachisaa kan ta’ee fi akkasumas daa’imni karaa
farra qaama aannan harmaa keessa jiruun dandeettii dhukkuba
ofirraa ittisuu akka guddisu gargaara.
• Eeyyee; Dubartoonni yeroo laguurra jiran sababni talaallii
hin fudhanneef hin jiru.
FAQ # 26 • Eeyyee, namoota rakkoo fayyaa biroo qabaniif kan
Talaallichi namoota haala kennamuudha. Sababni isaas namoonni kunneen
fayyaa dhukkuboota hordoffii akka tasaa dhukkuba covid-19f yoo saaxilaman
yeroo dheeraa barbaadan kan carraan dhukkuba cimaa qabaachuu fi du’uu isaanii
akka sukkaaraa, dhiibbaa guddaa waan ta’eef.
dhiigaa fi kkf yeroo qabaniif
ni kennamaa ?
• Dhiyeessiin talaallii COVID-19 jalqaba irratti daangeffamee ture.
FAQ # 27 Kana jechuun namni hundi talaallii kana dafee fudhachuu hin
danda'u jechuudha. Talaalliin COVID-19 yeroo kennamu jalqaba
Talaalliin OCVID-19 namoota dhuunfaa dhukkuba kanaaf carraa guddaa qabaniif
nama hundaaf kennama. Kutaaleen hawaasaa murtaa’an talaallii COVID-19
gahaa dhaa? Yoo hin jalqabaa argachuuf ulaagaa guutan akkaataa qajeelfama
taane eenyutu dursa talaalliitiin garaagarummaa qabaachuu danda’u. Haa ta’u malee,
fudhachuu qaba? talaalliin jalqabaa daa’imman yeroo malee dhalatan fi hojjettoota
eegumsa fayyaa balaa guddaa qaban, maanguddoota, fi namoota
dhuunfaa dhukkuba onnee fi sukkaaraa qabanii fi sodaa balaa
tasaa guddaa du’a lubbuun ga’u qaban kennama ture; amma
garuu namni umuriin isaa waggaa 12 fi isaa ol ta'e hundi talaallii
kana fudhachuu danda’a.
FAQ # 28 • Saayintistoonni talaallii COVID-19 hedduu hojjechaa kan jiran yoo ta’u,
hundi isaanii sirni ittisa qaamaa nageenya isaa eegamee vaayirasii
Gosoota talaallii COVID-19 adda baasuun akkaataa inni itti ofirraa eegu barsiisu. Gosoota
COVID-19 akkamiitu talaallii kana keessaa hedduun isaanii:
hojjetamaa jira? • Talaallii vaayirasii sochii hin qabne ykn laafaa ta’e; Talaalliiwwan kun
Akkamittis hojjetu? infekshinii vaayirasii hin fidan; Kanaa mannaa sirna ittisa qaamaa ni
cimsu.
• Talaalliiwwan Pirootiinii irratti Hundaa’an Talaalliiwwan kun qaama
vaayirasii COVID-19 ykn qaama pirootiinii deebii sirna ittisa qaamaa
kakaasu of keessaa qabu.
• Talaallii Veektarii Vaayirasii Talaalliiwwan kun vaayirasii infekshinii ittisuuf
qophaa’e kan of keessaa qaban yoo ta’u, kunis dabaree isaatiin
pirootiinota vaayirasii covad-19 oomishanii sirna ittisa qaamaa
kakaasuuf kakaasa.
• RNA jedhamuun beekama Akkasumas DNA. Talaallii Malli kun filannoo
seelonni pirootiinii karaa deebii ittisa qaamaa kakaasuun akka ijaaran
qajeelfama kennudha.
FAQ # 29
Talaalliin kun waggaa 2
booda nama ajjessa
jedhamaa, dhugaadhaa?
• Talaallii kun hanga yoomitti akka turu hin beeknu. Kunis jalqaba bara
FAQ # 30
Dandeettii ittisa talaallii
yeroo dheeraa yoo hin
turre, maaliif talaallii
fudhanna?
FAQ # 31
COVID-19f eenyutu
balaa
saaxilamummaa
guddaa qaba?
• Kun dogongora. Talaallii ykn dawaan akkanaa hin jiru.
Ogummaanis ta'e safuun hin hayyamu.
2013 keessa namoota talaaluu waan jalqabneef. Garuu dhukkubni Cowd-
19 amma lubbuu fi fayyaa keessaniif balaa ta'uun isaa dhugaadha.
Fuulduratti talaallii biraa si barbaachisuu danda'a, garuu amma of
eeguuf waan dandeessu hunda gochuun barbaachisaadha. Hawaasni fi
hiriyyoonni kee akka jiraattu barbaadu. Kanaaf talaalliin fayyaa fi sochii
qaamaa akka qabaattu si taasisa.
• Namoonni umuriin isaanii waggaa 60 fi isaa ol ta’e, dubartoonni ulfaa, fi
namoonni dhuunfaa rakkoo fayyaa kanaan walqabatan kanneen akka
dhiibbaa dhiigaa, rakkoo onnee fi sombaa, dhukkuba sukkaaraa, furdina
garmalee ykn kaansarii qaban dhukkuba hamaadhaaf carraa guddaa
qabu. Haa ta’u malee, Cowid-19 Delta fi Omikron irraa wanti baranne
namni umurii kamiyyuu COVID-19n akka malee dhukkubsatee du’uu
danda’a.
FAQ 32 • Carraa COVID-19 hir’isuuf of eeggannoowwan bu’uuraa armaan gadii
gochuu
Covid-19 irraa • Talaallii COVID-19 fudhachuu
akkamittan of
• Fageenya fiizikaalaa (yoo xiqqaate meetira 2) hojiirra oolchuu .
eeguu
danda'a? • Haguuggii fuulaa hojjechuu
• Harka keessan yeroo baay’ee bishaanii fi saamunaadhaan ykn
saanitaayizariidhaan dhiqadhaa
• Kutaawwan banaa fi foddaa geejjibaa qilleensi akka gaariitti akka hin
seenne gochuu
FAQ 33 • Bakka namoonni itti baay’atan irraa fagaadhaa

Yoo dhukkuba • Yeroo hunda lafa keemikaala farra vaayirasiitiin qulqulleessuun yeroo
qufa’uu fi haxxiffattu afaanii fi hidhii kee haalluu ykn jilba keetiin
kanaan qabamte haguuggachuu.
fayyee, talaallii
kana fudhachuun • Eeyyee. Namni tokko COVID_19n qabamee beekas talaallii
na barbaachisa? fudhachuu qaba. Haala akkanaa keessatti erga dhukkubichaan
qabamtee booda dafanii talaallii fudhachuun gaariidha.
FAQ 34 Talaallii covid-19 fi talaallii biroo kamiyyuu gidduutti yoo xiqqaate
torban 2 ykn guyyaan 14 akka jiraatu gorfama, sababiin isaas miidhaa
Talaallii COVID-19 hinbarbaachifne talaallii kanaan walqabatee dhufuu danda’u
talaallii biroo (koleeraa, kamiyyuu adda baasuun, yaaluun rakkisaa ta’uu waan danda’uufi
TB, meningitis, hepatitis gara fuulduraatti maal gochuu akka qaban ni gorfama.
B, influenza fi kkf) waliin
fudhachuun ni
danda’amaa?
• Talaalliin COVID-19 doosiiwwan 25-22n kennama. Isaan
FAQ 35 kun daayameetira keessoo 0.26-0.41 mm kan qaban yoo
ta’u sibiilaa tokkollee kan hin qabne yoo ta’u,
Talaalliin Covide-19 kun daayameetiriin maaykiroochiip inni biraa 1 mm dha.
microchip ykn 666 Talaallii nuti kenninu kanaan kun hin danda'amu.
bineensichaati jedhama; Kanaafuu, hammi maaykiroochiip barbaachisu boolla
Kanaafuu talaallii fardaa keessa waan hin jirreef talaallichis chiipsii miti.
fudhachuu sodaadheera:
• Akka hayyoonni ti'ooloojii jedhanitti 666 waa'ee talaallii Covide 19
irratti shakkii ta'e keessaa tokko yoo ta'u, kunis baay'ee dogoggora.
FAQ 35 • Mul'ata 13:16 ... Harka mirgaa isaanii irratti ykn adda
Talaalliin Covide-19 kun
isaanii irratti mallattoo ykn gubaa akka qabaatu
microchip ykn 666 nigochisiisa
bineensichaati jedhama;
Kanaafuu talaallii • 1ffaa akkuma suuraa irratti argamu ‘microchips’ n mallattoo
fudhachuu sodaadheera: mul’atuu dha.

• 2ffaa. Talaalliin kun harka bitaarratti kennama; Mallattochi

garuu harka mirgaarratti kennama jedha.

• 3ffaan Mallattochi yeroo hunda kan mul’atu, yeroon kan itti

hindabarre (expiry date) jechuudha. Talaalliin garuu
qabiyyee isaatiin dhangala’aa, cabuu kan danda’u, ho’aaf
yoo saaxilame baduu kan danda’uu dha; Kanaafuu
talaalliin COVID-19 mallattoo 666 ta'uu hin danda'u
FAQ 36 Qondaaltotaa fi ogeessota caasaa keessatti hojjetan kanneen akka
Ministeera Fayyaa dabalatee nama hunda irraa odeeffannoo argachuun ni
Waa'ee Talaallii danda’ama, akkasumas hojjettoota mootummaa fi damee dhuunfaa fi
Covide-19 Akkamitti hoggansa odeeffannoo amanamaa ta’etti dhihoo ta’aniif argachuun ni
Caalaatti Baruu danda’ama. Akkasumas, sarara bilbilaa biyyaalessaa fi naannootti bilbiluun
Danda'a? odeeffannoo argachuun ni danda’ama. Kunis filannoo odeeffannoo qabu
gochuu fi odeeffannoo yeroo ammaa argachuuf. Odeeffannoowwan yeroo
ammaa talaallii COVID-19 ilaalchisee miidiyaalee hawaasaa fi
marsariitiiwwan Ministeera Fayyaa Ityoophiyaa irraa, akkasumas
odeeffannoon Dhaabbata Fayyaa Addunyaa fi waajjiraalee fayyaa
naannolee irraa argame amanamaadha.
FAQ 37
• Eeyyee; Sararri bilbilaa bilisaa Addis Ababaa fi Ministeera
Sararri bilbilaa bilisaa, Fayyaa 8335 ykn 952 yoo ta'u, sararri bilbilaa bilisaa
marsariitii, gareen miidiyaa naannichaas.
hawaasaa miseensota hawaasaa fi • Marsariitii www.moh.gov.et Feesbuukii @ moh.et,
kennitoota tajaajila fayyaa waa’ee
talaallii COVID-19 odeeffannoo • Telegiraamii @ moh.et, www.aahb.gov.et irraa argattu
sirrii argachuuf qophaa’e jiraa?
FAQ 38
Ogeeyyiin akka jedhanitti, talaallii covad-19 inni
Doosii jalqabaa fudhadhe, garuu
lammaffaan torban ykn ji'oota muraasaaf harkifachuu hin
doosiin lammaffaaf harkifadheera.
qabu. Namoonni talaallii kana yeroon akka fudhatan ni
Amma doosiin lammaffaa fudhachuun
gorfama. Haa ta’u malee, talaalliin kun yoo harkifate,
nageenya qabaa? Moo ammas doosiin
ammas doosiin jalqabaa jalqabuu hin qabdu. Akkasumas
jalqabaatiin jalqabuu qaba?
talaalliin doosiin tokko dandeettii dhukkuba ofirraa ittisuu
sadarkaa olaanaa akka kennu ni beekna.

FAQ 39
Talaalliin Covide-19 dhukkubsattoota Talaalliin namoota dhuunfaa seenaa dhukkuba onnee
dhukkuba onneetiif bu'a qabeessaa? qabaniif qofa osoo hin taane barbaachisaa dha. Namoonni
Talaalliiwwan kun namoota dhukkuba dhukkuba onnee qaban rakkoolee ciccimoo covad-19 waliin
onnee, dhiigni sammuu keessatti walqabataniif carraan isaanii guddaadha. Kanaaf talaallii
dhangala’uu ykn balaa onnee fi COVID-19 argachuuf dursi kennamuufii qaba.
ujummoolee dhiigaa qabaniif nageenya
qabuu?
FAQ 40
Talaalliin COVID-19 amma jiru
gosoota haaraa kan akka
vaayirasii Delta irraa nu eegaa?
Sanyii deeltaa kun sanyiiwwan kooviidaa yeroo dhiyootti
mul'atan keessaa isa tokkodha. Gosoota kanaan duraa
caalaa daddarbaadha. Kunis keessumaa dargaggoota
biratti lakkoofsi dhukkubsattootaa akka dabalu taasiseera.
Odeeffannoon amma qabnu kun namoonni hundi talaallii
COVID-19 akka fudhatan cimsinee akka gorsinu
mirkaneessa.

FAQ 41
Namoonni qoricha dhiiga Sababa qoricha dhiiga qal’isuun fi bakka lilmoon harka
qal’isu fudhatan talaallii kana kee keessa galfameetti madaa guddaa qabaachuu
argachuu danda’uu? dandeessa. Garuu sun si dhiphisuu hin qabu. Haa ta’u
malee, yoo madaa kamiyyuu hubattee fi guddinni isaa
dabaluu itti fufe hakiima kee mariisisuu qabda.
Galatoomaa!