ΙΟΝΤΙΚΟΣ ή

ΕΤΕΡΟΠΟΛΙΚΟΣ ΔΕΣΜΟΣ
 Χημικός
δεσμός

Ιοντικός ή
Ομοιοπολικός
ετεροπολικός
δεσμός
δεσμός
Το είδος του χημικού δεσμού που
δημιουργείται μεταξύ δύο ατόμων
εξαρτάται από:

τον αριθμό των ηλεκτρονίων σθένους των

ατόμων

τη σχετική ένταση των ελκτικών

δυνάμεων που ασκούν οι πυρήνες των
ατόμων στα ηλεκτρόνια σθένους τους
(καθορίζεται από την ατομική ακτίνα)
Ιοντικός ή ετεροπολικός δεσμός = ο
χημικός δεσμός που δημιουργείται με
μεταφορά ηλεκτρονίων από άτομα ενός
μετάλλου (ηλεκτροθετικό στοιχείο, που
έχει την τάση να αποβάλλει ηλεκτρόνια)
σε άτομα ενός αμετάλλου (ηλεκτραρνητικό
στοιχείο, που έχει την τάση να
προσλαμβάνει ηλεκτρόνια).
◦ Δημιουργούνται αντίθετα φορτισμένα ιόντα
(κατιόντα και ανιόντα), τα οποία έλκονται μεταξύ
τους με ισχυρές δυνάμεις ηλεκτροστατικής
φύσης και διατάσσονται στο χώρο σε κανονικά
γεωμετρικά σχήματα (ιοντικοί κρύσταλλοι).
 Προϋποθέσεις για τη δημιουργία
ιοντικού δεσμού
Για να δημιουργηθεί ιοντικός δεσμός
μεταξύ δύο χημικών στοιχείων πρέπει να
υπάρχουν:
άτομο που έχει τάση να αποβάλλει ηλεκτρόνια και να
μετατραπεί σε θετικό ιόν.
• Π.χ.: τα ηλεκτροθετικά μέταλλα των ομάδων IA, IIA και IIIA του
Π.Π., που έχουν την τάση να αποβάλλουν 1,2 και 3 ηλεκτρόνια
αντίστοιχα ώστε να αποκτήσουν δομή ευγενούς αερίου.

άτομο που έχει την τάση να προσλαμβάνει ηλεκτρόνια

και να μετατραπεί σε αρνητικό ιόν.
• Π.χ.: τα ηλεκτραρνητικά αμέταλλα των ομάδων VA, VIA και VIIA του
Π.Π., που έχουν την τάση να προσλαμβάνουν 3,2 και 1 ηλεκτρόνια
αντίστοιχα ώστε να αποκτήσουν δομή ευγενούς αερίου.
Σε ορισμένες περιπτώσεις προσλαμβάνει
ηλεκτρόνιο και το υδρογόνο (H), το οποίο
είναι αμέταλλο και ανήκει στην IA ομάδα.
Ο ιοντικός δεσμός αναπτύσσεται μεταξύ
ετεροατόμων, επομένως δεν μπορεί να
δημιουργηθεί ιοντικός δεσμός μεταξύ των
ατόμων του ίδιου χημικού στοιχείου.
Κατά τη δημιουργία ιοντικού δεσμού το
σύστημα οδηγείται σε χαμηλότερη
ενέργεια, δηλαδή σε σταθερότερη
ενεργειακή κατάσταση.
Στις ιοντικές ενώσεις δεν υπάρχει
η έννοια του μορίου.

Ο χημικός τύπος μιας ένωσης

δε συμβολίζει το μόριο τις
ένωσης, αλλά δείχνει την
απλούστερη ακέραια αναλογία
κατιόντων και ανιόντων στον
κρύσταλλο (κρυσταλλικό
πλέγμα) της ένωσης.
a. Ο χημικός τύπος NaCl δε συμβολίζει το
μόριο της ένωσης. Δείχνει ότι το
κρυσταλλικό πλέγμα της ένωσης αποτελείται
από κατιόντα Na+ και ανιόντα Cl- με
αναλογία 1:1, δηλαδή (Na+Cl-)x.
b. Ο χημικός τύπος της ιοντικής ένωσης CaF2
δείχνει ότι η αναλογία των κατιόντων Ca2+
και των ανιόντων F- στον κρύσταλλο της
ένωσης είναι 1:2 αντίστοιχα, δηλαδή είναι
(Ca2+ ∙ 2F-)x.

Παραδείγματα:
 Στις ιοντικές ενώσεις ανήκουν:

• Τα άλατα (π.χ. KBr, MgCl2, NH4Cl).

• Τα υδροξείδια των μετάλλων (π.χ.
NaOH, Ca(OH)2).
• Τα οξείδια των μετάλλων (π.χ.
Na2O, CaO, Al2O3).
• Τα υδρίδια των μετάλλων (π.χ.
NaH, CaH2).
Οι ιοντικές ενώσεις δεν αποτελούν μόρια, οι δομικές τους μονάδες
είναι ιόντα. Ο κρύσταλλος μιας ιοντικής ένωσης αποτελείται από
κατιόντα και ανιόντα με καθορισμένη αναλογία.

Είναι στερεές κρυσταλλικές ουσίες με υψηλά σημεία τήξης, λόγω

των ισχυρών ηλεκτροστατικών δυνάμεων Coulomb που
συγκρατούν τα ιόντα τους στον κρύσταλλο.

Οι κρύσταλλοί τους είναι σκληροί και εύθραυστοι και όχι ελατοί

και όλκιμοι όπως είναι οι κρύσταλλοι των μετάλλων.

ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
ΙΟΝΤΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ:
Σε στερεή κατάσταση είναι κακοί αγωγοί του
ηλεκτρισμού. Αντίθετα, τα τήγματα και τα υδατικά
τους διαλύματα είναι καλοί αγωγοί του ηλεκτρισμού,
δηλαδή έχουν ηλεκτρική αγωγιμότητα.

Οι περισσότερες ιοντικές ενώσεις διαλύονται στο νερό

(ευδιάλυτες ουσίες).
 < Mg
Ένα θετικό ιόν • Mg2+
(κατιόν) έχει πάντοτε
μικρότερο μέγεθος από
K
το αντίστοιχο άτομο. • K+ <

Ένα αρνητικό ιόν O

(ανιόν) έχει πάντοτε • O2- >
μεγαλύτερο μέγεθος
από το αντίστοιχο • F- > F
άτομο.
 Στο χημικό τύπο μιας ιοντικής ένωσης πρώτο γράφεται το
κατιόν και δεύτερο το ανιόν.
 Όταν δημιουργείται ιοντικός δεσμός δεν είναι απαραίτητο να
συμπίπτει ο αριθμός των ηλεκτρονίων που αποβάλλει ένα
άτομο του μετάλλου με τον αριθμό των ηλεκτρονίων που
προσλαμβάνει το ένα άτομο του αμετάλλου. Ισχύει όμως
υποχρεωτικά ότι ο συνολικός αριθμός των ηλεκτρονίων που
αποβάλλει το μέταλλο είναι ίσος με το συνολικό αριθμό των
ηλεκτρονίων που προσλαμβάνει το αμέταλλο.
 Κάθε ιοντική ένωση είναι ηλεκτρικά ουδέτερη, οπότε η
αναλογία κατιόντων και ανιόντων στον κρύσταλλο της ένωσης
είναι τέτοια ώστε να ισχύει
◦ Συνολικό φορτίο κατιόντων = συνολικό φορτίο ανιόντων
◦ π.χ.: Al3+ ∙ 3F-, 2Na+ ∙ O2-, 3Ca2+ ∙ 2N3-

ΒΑΣΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ