Κεψ,€1:~GJJι@

1. 1 Ενδομοριακοί και διαμοριακοί δεσμοί.

Οι ελκτικές δυνάμεις (χημικός δεσμός) που ασκούνται μεταξύ των δομικών σωματιδίων
της ύλης (άτομα, ιόντα, μόρια) διακρίνονται σε ενδομοριακές και διαμοριακές.

Ενδομοριακοί δεσμοί είναι οι ελκτικές δυνάμεις που συγκρατούν ~α, άτομα Θ"ΙΙίΘ
εσωτερικό ενός μορίου (χημικού στοιχείου ή χημικής ένωσης) i] ενός πολυατο­
μικού ιόντος.

Ενδομοριακές δυνάμεις είναι οι ελκτικές δυνάμεις που ασκούνται μεταξύ των ατόμων ενός
μορίου χημικού στοιχείου (π.χ. Η 2, 02 , CΙ2) ή μιας χημικής ένωσης (π.χ. ΗΟΙ, Η2Ο, CHi4) ή
μεταξύ των ατόμων ενός πολυατομικού ιόντος (π.χ. ΝΟ 3, soj-). Στις ενδομοριακές δυνάμει~
οφείλεται η σταθερότητα των μορίων και των πολυατομικών ιόντων και γενικά η χημική
συμπεριφορά τους.

Διαμοριακοί δεσμοί είναι οι ελκτικές δυνάμεις ηλεκτροστατικής φύσης οι οποίες

ασκούνται μεταξύ των μορίων.

Η ισχύς των διαμοριακών δυνάμεων καθορίζει τη φυσική κατάσταση μιας ουσίας σε ορισμέ­
νες συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας. Q)ι διαμοριακές δυνάμεις συγκρατούν τα μόρια μετεξύ
τους στη στερεή κατάσταση (ισχυρές δυνάμεις) και στην υγρή κατάσταση (ασθενείς δυνάμεις),
ενώ στην αέρια κατάσταση οι διαμοριακές δυνάμεις είναι πολύ ασθενείς (αμελητέες).
Μεταξύ των μορίων, γενικά, ασκούνται οι εξής αντιμαχόμενες δυνάμεις:
- Δυνάμεις που οφείλονται στη θερμική κίνηση των μορίων και τείνουν να απομακρύνουν τα
μόρια μεταξύ τους.
- Ελκτικές δυνάμεις ηλεκτροστατικής φύσης οι οποίες τείνουν να φέρουν το ένα μόριο κοντά
στο άλλο.
 Οι ιοντικές ενώσεις περιέχουν:
• ως θετικό ιόν (Θ+χ): κατιόν μετάλλου \π.χ,. Na+. <Ca2+, ...) 11 τ0 αμμώνιο (NHt).
• ως αρνητικό ιόν (~-η: ανιόν αμετάλλου (π.χ, οι-, 02-. Η.", ... ) ή πολυατομικό ανιόν (π.χ.
Ν@3, S®~-, ...).
Σο1ς ιοντικέςενώσεις ανήκουν τα άλατα (π.χ, KBr, MgSO 4 , NH 4 Cl), τα υδροξείδια των μετάλλων
(π.οc. !\la(i)I,I. <Ca(<DN) 2), τα οξείδια των μετάλλων (Π.:Ι',. Na 2(J), CaO) και τα υδρίδια των μετάλλων
(π.χ. NaH, Qili ~)-

• @ι ιοyτικέι.; ενώσεις δεν αποτελούνται από μόρια· οι δομικές μονάδες τους είναι τα ιόντα.
Επομένως ο ιοντικός δεσμός δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως ενδομοριακός ή διαμοριακός
δεσμός, αφού είναι οι ελκτικές δυνάμεις μεταξύ των ιόντων στο κρυσταλλικό πλέγμα.
• <Dι ιοmικ~ εl'ώσεις είναι στερεά κρυσταλλικά με υψηλά σημεία τήξης, λόγω των ισχυρών
ηλεκτροστατικών δυνάμεων Goulomb μεταξύ των ιόντων. Για παράδειγμα, το NaCI έχει
σημείο τήξης 801 °C.

1.3 Qμοιοπολικός δεσμ,ός,

@μοιοπολικόι; δεσμός ονομάζεται ο χημικός δεσμός που δημιουργείται με αμοιβαία συ­

νεισφ,ορ4 ενός ή περισσότερων μονήρω« ηλεκτρονίων μεταξύ δύο ατόμων του ίδιου ή
διαφορετικών χημικών στοιχείων, οπότε σχηματίζονται ένα ή περισσότερα κοινά ζεύγη
η).ει.,,ρονiων.

Με ομοιοπολικό δεσμό ενώνονται μεταξύ τους τα αμέταλλα (ηλεκτραρνητικά στοιχεία) που

ανήκουν στις ομάδες W ~ VA, ViIA και VΠΑ του Περιοδικού Πίνακα και το υδρογόνο (ΙΑ ομάδα).
1Ιiα άτ0μα των στοιχείων αυτών διαθέτουν στην εξωτερική στιβάδα ένα ή περισσότερα μονήρη
ηλε~ct'ρόνια. Ο αριθμός των ομοιοπολικών δεσμών που σχηματίζει ένα αμέταλλο είναι ίσος με τον
αριθμό των μονήρων ηλεκτρονίων που διαθέτει στην εξωτερική του στιβάδα (l έως 4 μονήρη ηλε­
κτρόνια).

αιwταλλο Α + αμέταλλο Β (ή Α) .,.. Α: Β ή Α - Β (απλός δεσμός)

οι;ιiδε:; J,VΑ, VA, VfA, VIIA ή Η Α :: 8 ή Α = Β (διπλός δεσμός)
Α:: Β ή Α Ξ Β (τριπλός δεσμός)
Παραδείγματα

:Ο::Ο: ή Ο=Ο

/4 liΙΑΜΘ~ΙΑΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙ[
 Η2Ο: 2Η> + •(j): l'Ji: Q): ή !'[-@
1
Ι'Ι Ι'[

ΝΉ3: 3Η· + ·Ν· !11!:N:lfl ή Η-Ν-Μ

1
Η Μ

Τα κοινά ζεύγη ηλεκτρονίων των ομοιοπολικών δεσμών ονομάζονται δεσμικά ξεύ:yη ήλεκτρο­
νίων και παριστάνονται με παύλες \- ). 1Ιi'α υπόλοιπα ζεύγη ΊίJλεκτρονίων ονομάζονται μη δεqμ,ικά
ζεύγη ηλεκτρονίων.
Ομοιοπολικές ενώσεις ονομάζονται οι χημικές ουσίες οι οποίες περιέχουν στο μόριό [ους μόνο
ομοιοπολικούς δεσμούς. Ομοιοπολικές ενώσεις είναι γενικά οι χημικές ουσίες μεταξύ των αμ,,ι;tάλ­
λων. Στις ομοιοπολικές ενώσεις ανήκουν τα μόρια των χημικών στοιχείων (π.χ. Μ2, 02!, ~α οξέα (π.Ι)!.
HCI, H 2 S, H2 S04 ), τα οξείδια των αμετάλλων (π.χ. C02, ΝΟ), η αμμωνία (Nl'lJD και οι περισσότερες
οργανικές ενώσεις (π.χ. CH4, CH30H, C2HsCI, ...).
Οι δομικές μονάδες των ομοιοπολικών ενώσεων είναι τα μόρια (ονομάζονται και μοριακές ενώ­
σεις). Στις συνηθισμένες συνθήκες οι ομοιοπολικές ενώσεις είναι αέρια (π.χ. 02, C02, ΜCΙ) ή υ~ρά
(π.χ. Η 20, CCl 4, CH 30H) ή στερεά με χαμηλά σημεία τήξης (π.χ. 12, SQJ3, C6H1206)- Μεταξύ των
μορίων των ομοιοπολικών ενώσεων ασκούνται ασθενείς ελκτικές δυνάμεις (οι διαμοριακές δυνά­
μεις).

ΔΙΠΟΛΙΚΗ ΡΟΠΗ

1.4 Πολικός και μη πολικός ομοιοπολικός δεσμός.

Ηλεκτραρνητικότητα είναι η τάση που έχει το άτομο ενός χημικού στοιχείου, όταν βρί­
σκεται ενωμένο σε ένα μόριο, να έλκει προς το μέρος του τα κοινά ζεύγη των ηλεκτρονίων των
ομοιοπολικών δεσμών στους οποίους συμμετέχει.

ηλεκτραρνητικότηrα, αμεrαJ.λικός χαρωmίρας

ο Σε μια ομάδα του Π.Π. η ηλε­
κτραρνητικότητα αυξάνεται
από κάτω προς τα πάνω.
ο Σε μια περίοδο του Π.Π. η ηλε­
κτραρνητικότητα αυξάνεται
από αριστερά προς τα δεξιά.
1
ηλεκτροθεrικόrητα, μεταλλικός χαρακτήρας
 1111 σειρά ηλει.τραρν11rοικόη11:αι; για πα κυριότερα αμέ11ϊα%λα είναι:

iF > 0 > '. €Jl > Br > S, JΙ, C > ίΡ > Η

Μ,η πολικός (rή μη πολωμένος) ομοιοπολικός δεσμός ονομάζεται ο ομοιοπολικός

δεσμός που σχηματίζεται μεταξύ ατόμων του ίδιου χημικού στοιχείου (τα άτομα
έ10Όν την ίδια η~ει;;,;ραρνφικότφα~.

Στην περίπτωση αυτή το κοινό ζεύγος ηλεκτρονίων του ομοιοπολικού δεσμού έλκεται
εξίσου από τους πυρήνες των δύο ατόμων, οπότε δημιουργείται μια συμμετρική (ομοιόμορφη)
κατανοj!ή του κοινού ζεύγους ηλεκτρονίων μεταξύ των δύο ατόμων.
Χαpαlliτηpιστικά παραδείγματα αποτελούν τα μόρια των χημικών στοιχείων, τα οποία
χαρακτηρίζονται ως 1!1\ πολικά (π.χ. Η - Ί'Ι, C\ - Cl, Ο = Ο, Ν Ξ Ν κ.ά.).
Παράδειγμα

:Cl· + ·Ql: :οι: cι: ή Cl- Cl

μόριο C/2

Ιίlο~ικό; (ή πολωμένος) ομοιοπολικός δεσμός ονομάζεται ο ομοιοπολικός δεσμός

που σχηματίζεται μεταξύ ατόμων διαφορετικών χημικών στοιχείων (τα άτομα
που συνδέονται έχουν διαφορετική ηλεκτραρνητικότητα).

Στην περίπτωση αυτή το κοινό ζεύγος ηλεκτρονίων του ομοιο­

δ+ δ­
πολικού δεσμού έλκεται περισσότερο από το ηλεκτραρνητικότερο Α:Β ή Α - Β
άτομο, οπότε μετατοπίζεται προς τον πυρήνα του ηλεκτραρνητικό­ Β: ηλειcτραρνητιιcότερο
τεpου ατόμου. Έτσι δημιουργείται μια ασύμμετρη (ανομοιόμορφη) στοιχείο
κατανομή του κοινού ζεύγους μεταξύ των δύο ατόμων, οπότε εμφα­ δ: κλάσμα του στοιχειώ­
δους ηλειcτρ11ωύ φορτίου
νίζεται ένα οcλάσμα αρνητικού φορτίου (δ-) προς την πλευρά του
ηλεκτραρνητικότερου ατόμου και ένα κλάσμα θετικού φορτίου
(δ+) προς την πλευρά του άλλου ατόμου.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν τα μόρια των χημικών ενώσεων της μορφής
δ+δ- δ+δ- δ+δ- δ+δ-
Α) - ΙΒ, τα οποία ¾αρακτηρίζον,ται ως πολικά'(δίπολα) μόρια (π.χ. Η Cl, Η Βτ, Ν Ο, C Ο κ.ά.).

Παράδειγμα

δ+ δ-
[Ν: 01: ή Η - Cl

μόριο J-ICI

j,0 ΔΙΑΜΘΡΙΑΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

 1F0 Κ!Θ νώ ζειi>;γ0ς 1;J λεκ~p0νίων έ9'. κε-uαι Ι/tSΡ,ιΘ"Θ"ώ:ι;εp0 anuώ π0 [)\ [0 0ιc0ί0 e~νΘιΙ ;η~κ;'Ιipα,pνη 1Jl<!Θ­
τερο Θ"~0ιοcεί0, οπότε είναι μετα,0ιcιΘ"μ,έν0 πρσς τ0 ιiι,0μ0 (ΟΙ. Έ[Θ"t llifDΘ~ ~"' wλθυριiι του ω,ώμ,Θl!> Ql
δημιουργείται ένα κ;ί\Jάσμα Θ~Θιο/;ειώδ0υς αρνητικού φ0ρ:r.ί0Ι'J (δ-\, ενώ Θ"rοΘ ά!λλΘ άιφ0 ~0υ 1,10-
ρίου, που εύνα1 ,0 άτομο Iif, δημι0υρye11iαu ένα κ%άο:μα Θ"iί@Ι\\ψιώδ0Ι'Jς θε[1κ0ώ φ0ρτί0υ ~Θ +J. 'ίΠσ
μόριο του lffiOI είναι πο1:ιικό και συμπεριφέρεται ως rηλεκψικό δίπολο.

Ό0Ό μεγαλύτερη είναι ηδιαφορά η~eκ;~φαρvηιτ;ικό,ηιτ;αg με,αgύ των διi>@ ει~ώμ@ι ~

και Β που συνδέονται τόσο περισσότερο ιrοο%ωμ,έ11σ§ (π0~ικόg~ είw0ι1 0 0ι,ι@ιΘιτι:Θ­
λικός δεσμός.

Παράδειγμα

δ+ δ- δ+ δ- δ+ δ- δ+ δ­ (f-{!λεκτραpνη:rικότη,τ;α:
Η - F > Η - C1 > Η - Br > Η - ]
F >@l>Βι·>Φ
+= πολικότητα δεσμού

1.5 Διπολική ροπή (μ).

Η διπολική ροπή αποτελεί το μέτρο της πολικότητας ενός ομοιοπολικού δεc;ιw0ύ.

Η διπολική ροπή (μ) είναι ένα διανυσματικό ιiγεθος το 0π@ίΘ έ~εu μ,έ:ι;ρο ιπ@ι;
δίνεται από τη σχέση:
μ= q·r ή μ= δ·Γ
όπου: q: είναι το κλάσμα του στοιχειώδους φορτίου του κάθε πόλ0υ ~δ,+ 1il δ-},
ι-: είναι η απόσταση μεταξύ των δύο πόλων.

Η διπολική ροπή είναι ένα διανυσματικό μέγεθος, δηλαδή έ;ι:εu ι,ιέ,τ;Ρ,ο και κ;wτ;εύθυ11p;η.
Συμβατικά έχει φορά από το θετικό προς το αρνητικό άκρο του π@λιuκ0ύ δεσμού,
Ως μονάδα μέτρησης της διπολικής ροπής στο S.I. ;1jpησιμοπ0ιεύ- ~- - - - - -
ται το C · m (Coulomb • m). Παλαιότερα ως μονάδα μ,έτρτη\της τη~ ~
διπολικής ροπής ήταν το debye (D: νυεμπάι) και ΙΘ')jύεu ότι ~
°
1 D = 3,34· 10- 3 C· m.
r ----

• Η διπολική ροπή είναι διανυσματικό μέγεθο15, @πώtε σε ένα

πολυατομικό μόριο η διπολική ροπή του μορίοl,) ιgολ} εi,;α,u η
συνισταμένη των διπολικών ροπώ:ν ό~ων των π@λuκώ:.ι δεe:μών
του μορίου (ίi0λ = ίiι + ίi2 +. •}
Η διπολική ροπή ενός μ@pίου εξα,ρmά,αι:
α) από την πόλωση των δεσμών.
Όσο μεγαλύτερη είναu 1il διαφ,ορά []Ιi,j;Κ~ΙJαΙJ11η;ι;ικό:ι,ι;ι;ι;Qs \~χ~ αwάμε<irΘι ~~αι ι!ιιt0μ1,1 ~ΘΙ!J
 0μ0ι0π0111110ύ δε<iJΙJΘύ, 'ΙίΘ<iJΘ περισΘ"Θ'Ιίθl!)Θ 1u0λωμέΜ0ς (π0ΑΙυ110ςD e'waι 0 Sει:rμώς, οπότε
τόσο μεγαλύτερη είναι rη διπολοεή ροπή του δεσμού,
β) από ,η γεωμετρία του μορίου.
Σε ένα ,πολιυατομικό μόριο είναι δυνατόν 0~ δεσμοί να είναι πολωμένοι (δηλαδή μ 1 =/= Ο,
ι
Ρ:2 ψ Ο, .. αλλ.ά το μόριο, λόγω συμμετρίας, να έ%ει συνισταμένη διπολική ροπή ίση
με μηδέν ~iΪολ. = μ1 + μ2 + ... = Ο~. Για παράδεημα, ~α συμμετρικά μόρια CH4, CC!4,
0®2, BeF2 11.ά.

1.6 Πολικότητα μορίων,

Μη ποkικά ονομάζονται ,α μόρια τα οποία δεν εμφανίζουν διπολική ροπή,

δηλαδή έχουν iioλ. = Ο.
Πολικά μδρια ονομάζονται τα μόρια τα οποία περιέχουν πολωμένους ομοιοπο­
λικούς δεσμούς και η συνισταμένη διπολική ροπή τους είναι διάφορη του μη­
δενός, δηλαδή έχουν ii.ι_ Ι Ο.

Σε ένα πολικό μόριο υπάρχουν δύο κέντρα (πόλοι~ που το ένα έχει αρνητικό φορτίο (δ-)
και το άλλο θετικό φορτίο (δ>+). 1ΙΌ πολικό μόριο συμπεριφέρεται ως ηλεκτρικό δίπολο, όμως
είναι ηλεκτρικά ουδέτερο (το συνολικό φορτίο του μορίου είναι μηδέν).
Διατομικά μόρια
• τα διατομικά μόρια, που απ0ι:ελούvuαι από άτομα του ίδιου χημικού στοιχείου (Α2) ,
είναι μη πολικά μόρια. Στην περίπτωση αυτή τα κοινά ζεύγη ηλεκτρονίων κατανέμο­
νται συμμετρικά μεταξύ των δύο ατόμων (έχουν την ίδια ηλεκτραρνητικότητα), οπότε
το μόριο δεν εμφανίζsι διπολική ροπή (μ = Ο).
Α2: ~- Η, Χ-Χ (X:"F,CJl,Br,I), 0=0, ΝΞΝ (μ=Ο)

• 'ili'α διατομικά μόρια, που αποτελούνται από άτομα διαφορετικών χημικών στοιχείων
(ΔΒι, είναι πολικά μόρια. Στην περίπτωση αυτή τα κοινά ζεύγη ηλεκτρονίων έλκονται
ισχυρότερα από το ηλεκτραρνητικότερο άτομο (Β), με αποτέλεσμα να μετατοπίζονται
προ; το άτομο αυτό. 'Ετσι στο ένα άκρο του μορίου υπάρχει ένα κλάσμα θετικού
φορτίου (Α δ+~, ενώ στο άλλο ένα κλάσμα αρνητικού φορτίου (Β5-) και το μόριο εμφα­
~ii;ει διπολlική ροrοή (μ, ,f. Ο).

?+
δ+ δ- δ+ δ- δ+δ- δ+δ- δ+δ-:
Α - Β: - Χ (Χ: F, €JI, BF, ]), C Ο, Ν Ο, Ι CI, (μ I Ο)

1/i\ ΔΙΑΜΘΡΙΑΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Πολυατομικό μόρια
Στα πολυατομικά μόρια (αποτελούνται από τρία ή πεptt;;<iϊ@1iεJDα άτομα) rη Sιπολλκ;η;ι Ι;)@Πrή
του μορίου εξαρτάται από:

α) την πολικότητα του κάθε δεσμού,

β) τη γεωμετρία του μορίου.
Η διπολική ροπή είναι διανυσματικό μέγεθος (έχει μέτρο και κατεύθυνση). !1Γι11 να ΠJD@t;;­
διορίσουμε τη συνισταμένη διπολική ροπή του μορίου (μ0λ), προσθέτουμε διανυσματικά τις
διπολικές ροπές όλων των δεσμών του μορίου (ίiο).. = ίiι + ί½ + ...).
Παραδείγματα
δ- 2δ+ δ­
α) C0 2 Q = C = Ο
μ -
+-+ μ

Το μόριο του Οθ- είναι γραμμικό (η γωνία Ο - C - Ο είναι 180°). Οι διπολικές ροπές (l,!j των
δ+ δ-
δύο πολικών δεσμών C = Ο είναι ίσες κατά μέτρο και έχουν αντίθετη κατεύθυνση, οπότε
όταν προστίθενται διανυσματικά, έχουν συνισταμένη διπολική ροπή μηδέν (μ01 _ = Ο). Επ0-
μένως το μόριο του C02 είναι μη πολικό.

Το μόριο του Η20 δεν είναι γραμμικό (είναι κεκαμμένο και η γωνία Η - Ο - Ή1 είναι περίπου
δ+ δ-
1050). Οι διπολικές ροπές (μ) των δύο πολικών δεσμών Η - Ο είναι κατά μέτρο ίσες, αλλά
όταν προστίθενται διανυσματικά, έχουν συνισταμένη διπολική ροπή διάφορη από το μηδέν,
δηλαδή μ0 ;._ # Ο (είναι μ01 . = 1,94 D). Το διάνυσμα της διπολικής ροπής μ01 _ του μορίου έχει
κατεύθυνση τη διχοτόμο της γωνίας δεσμών Η - Ο - Η. Επομένως το μόριο του f(1J]2(i) είνα»
πολικό.
• Αν το μόριο του Η 2 O ήταν γραμμικό, θα είχε διπολική ροπή μ01 _ = Ο.

Το μόριο της ΝΗ3 έχει σχήμα τριγωνικής πυραμίδας (η γωνία ΉΙ - Ν - Η είναι περίπου
δ+ δ-
1070). Οι διπολικές ροπές (μ) των τριών πολικών δεσμών 1'Ι - Ν έχουν το ίδιο μέτρο και
όταν προστίθενται διανυσματικά, έχουν συνισταμένη διπολ~κ,ή ροπή μ01 _ =f. Ο (είναι
μ0λ. = 1,47 D). Επομένως το μόριο της ΝΉ; είναι ποkικό.
 Ι'! δ+
109,5°
F.I ΙΙ μ δ-

δ) <DliLι m::c:~ 4δ- lμ,λ.=ο 1

Η
δ•
μ

Η""""'' ιμ~
,... c~
R[ δ+
δ+
Η
δ+

Η δ+

cι δ-

CI Ιiμ
@..€1.ι ει. ~: CI 4δ+ δ- [ Jl o)_ =01
CI ...J::..C ::::::!:.. CI
δ- (DI '"""" // μ~ CI δ-

ο ιδ-

Τα μόρια του €:I-Li (μεθάνιο) και του CCl 4 (τετραχλωράνθρακας) έχουν σχήμα κανονικού
τετράεδρου (η γωνία Η - C - Η και CI - C - CI είναι !09,5°). Στο μόριο του CH4 οι διπο­
δ- δ+
λικές ροπές των τεσσάρων δεσμών G - Η είναι κατά μέτρο ίσες και αντίστοιχα στο μόριο
δ+ δ-
του COLι οι διπολικές ροπές των τεσσάρων δεσμών C - CI είναι κατά μέτρο ίσες. Επειδή
όμως τα μόρια έχουν συμμετρία, η συ νισταμένη διπολική ροπή σε κάθε μόριο είναι μηδέν
(iio1. = Ο), επομένως τα μόρια του @ιι και του CCl4 είναι μη πολικά.

Cl
ε) (Df.l~@ ΈΙ: C :Ί,J
Η

ΊiΌ μόριο του ΌM3Cl έχει τετραεδρική διάταξη. Οι διπολικές ροπές (μ) των τριών πολωμένων
Η δ-
δεσμών Η - C είναι ίσες κατά μέτρο, ενώ μεγαλύτερη διπολική ροπή (μ') έχει ο πολωμένος
δ+ δ-
δεσμός (!': - 01. '@ ταν προστίθενται διανυσματικά, οι τέσσερις διπολικές ροπές έχουν συνι-
σταμένη διπολική ροπή διάφορη από το μηδέν (ιϊ 0;.. ,J Ο), επομένως το μόριο του CH3 CI είναι
~ολικό (είναι μ 0~.. = 1,6 D).

2@ 1\IΆ ΜΘΡ ΙΑ Κ Ε Σ Δ ~ΝΑ ΜΕ ΙΣ

Παρατηρήσεις
α) Όταν σε ένα μόριο υπάρχουν πολωμένοι ομοιοπολικοί δεσμοί, το μόριο αυτό δεν είναι
απαραίτητα πολικό (δίπολο). Ανάλογα με τη γεωμετρία του μορίου, μπορεί η συνιστά­
μένη διπολική ροπή του μορίου να είναι μηδέν (μ0λ = Ο). Για παράδειγμα, ,α μόρια
CO2, CH4, COl4.
β) Τα μόρια των υδρογονανθράκων
(C,Hy) θεωρούνται μη πολικά μόρια
(μ0λ. ~ Ο). Ο άνθρακας και το υδρογό­
νο έχουν παραπλήσιες τιμές ηλε­
κτραρνητικότητας (είναι C: 2,5 και
Η: 2, 1 ), οπότε η διαφορά ηλεκτραρ­
νητικότητας είναι πολύ μικρή και ο
δ+ δ- Μόριο CH;-CH3
δεσμός Η - C έχει μικρή πολικότη-
τα. Γι' αυτό στα μόρια των υδρογονανθράκων η συνισταμένη διπολική ροπή ~μ0λ.)
είναι πολύ μικρή ή μηδενική.
γ) Στα οργανικά μόρια, στα οποία ένα άτομο άνθρακα συνδέεται με τέσσερα όμοια άτομα
(CX4: Χ: CI, Br, Ι), το μόριο έχει συμμετρική διάταξη, οπότε η συνισταμένη διπολική
ροπή του μορίου είναι μηδέν (μ0λ. = Ο, μη πολικό μόριο). Στην περίπτωση που το άτομο
άνθρακα συνδέεται με διαφορετικά άτομα (π.χ. CH3Cl, CHOl3, CH2C!Br) η συνισταμέ­
νη διπολική ροπή του μορίου είναι διάφορη από το μηδέν (μ0λ. f- Ο, πολικό μόριο).
δ) Στον επόμενο πίνακα φαίνεται η σχέση μεταξύ της γεωμετρίας ενός πολυατομικού
μορίου (ΑΧπ, όπου: Χ ίδια άτομα) και της συνισταμένης διπολικής ροπής.
Όταν στη γεωμετρική διάταξη του μορίου οι δεσμοί Α - Χ έχουν συμμετρική διευθέ­
τηση γύρω από το κεντρικό άτομο (π.χ, γραμμική, επίπεδη τριγωνική, τετραεδρική), τα
μόρια έχουν μηδενική διπολική ροπή (μολ. = Ο).
Τύπος μορίου Γεωμετρία μορίου Διπολική ροπή Παραδείγμaτa

• γραμμική ◄-+ +- ►
μολ. = Q C02, BeF2
Χ- Α- Χ
ΑΧ2 ~Α:!:::::,.. Η2Ο, FI2S,
• κεκαμμένη (γωνιακό) μολ. f= Q
χ χ <DF2, S02
χ

• επίπεδη τριγωνική
11 μολ. = Q BF3, S03
/';, Α "!::--..
χ/'-._../'.; χ
ΑΧ3 120°

,,.,-,;,Α "!::--..
• τριγωνική πυραμίδα χ ///" χ μολ.-/= 0 ΝIΉ3, P(i)l~, NIF3
χ

21
 ifύπ~μοpίΘU fεωl,lετρία μΘβίΘυ t.ιποRική ρeπiη
1
Rαρα~είγ,ματα
¾,
11
........... ~ ~ οο,
~~ • τε,;ραεδρrκή
% "'"_.... iι ~ % μοk. =0 CH4,

• ιS.εν είναι απαραί;,η,r0 να γvωpίζ0υμε ~η :γεωμετρική διάταξη των μορίων.

ΔΙΑΜΟΡΙΑΚΕΣ Δ\'ΝΑΜΕΙΣ

1.7

ίναι οι ελκτικές δυνάμεις ηλεκτροστατικής φύσης οι ο-

ύ των μορίων,

@ δεσμό · • ·' ωση διαμοριακού δεσμού διπόλου-διπόλου.

• :Στην μών περιλαμβάνονται μερικές φορές και οι δε-
Θ'μοί , όντων και δίπολων μορίων (π.χ. Νε" και Η 20).
να εξηγήσει τις αποκλίσεις των πραγματικών
αε κών (ή τέλειων) αερίων, πρότεινε την ύπαρξη
α μόρια των πραγματικών αερίων. Αργότερα
δια f11<JΘUV τόσο στην υγρή όσο και στη στερεή κα-
τάΘ''Ι:ασ,η. :ΣΤη βιβλιογραφί«, ω!§ δυνάμειr; :van der Waals χαρακτηρίζονται οι διαμοριακές
δυνάιw1~ ),!ε.τq)ψ
• διπόλου - δι'ΠόΛJου,
• διπό1-0υ- μ,η δι'1tό~0υ και μ,rη διπόλου - μη διπώλου (δυνάμεις London).

:11,2 Ι!ΙΑΜΘΡ-ΙΆ~ΕΣ Ι!Υ.ΝΆΜΕΙΣ

 Διαμοριακέι;
δυνάμεις

Δυvάι,ιεις Δεσμός
van der Waals υδρογόνου

δ+ δ- δ+ δ-
π.χ, Η - F ... R - IF
Δυνάμεις Δυνάμεις
δ+ δ- δ+ δ-
διπόλου - διπόλου London :R! - 0 ... lil-@
\ \
δ+ δ- δ+ δ- • δυνάμεις μη διπόλων
π.χ. Η - Cl Η Η - Cl Η :Ι"Ι
μορίων
π.χ, 12 Η Ι2
• δυνάμεις διπόλου-μη διπόλου
δ+ δ-
π.χ, Η - οι . . . cι2

1.8 Δυνάμεις διπόλου-διπόλου.

Οι δυνάμεις διπόλου - διπόλου είναι ελκτικές δυνάμεις ηλεκτροστατικής φύσης,

οι οποίες ασκούνται μεταξύ πολικών (δίπολων) μορίων, δηλαδή μεταξύ μορίων
που έχουν διπολική ροπή (μ0λ f= Ο).

δ+ δ-
Όταν δύο πολικά μόρια (π.χ. Η - Cl) βρεθούν με κατάλληλο προσανατολισμό, όπως φαί-
νεται στο επόμενο σχήμα, ασκούνται ελκτικές δυνάμεις μεταξύ των ετερώνυμα φορτισμένων
άκρων (πόλων) των δύο μορίων. Ο θετικός πόλος (δ+) του ενός δίπολου μορίου έΜΙ:εu τον
αρνητικό πόλο (δ-) του άλλου μορίου. Έτσι τα μόρια έλκονται, οπότε πλησιάζουν μεταξύ
τους και ευθυγραμμίζονται.
Με αυτόν τον τρόπο το σύστημα αποκτά μικρότερη ενέργεια, οπότε έχει μεγαλύτερη
σταθερότητα.

δ> δ- <--> δ+ δ- δ+ δ- <--> δ+ δ- δ+ δ-

έλξη μεταξύ δίπολων μορίων

δ+ δ- δ+ δ- δ- δ+ δ- δ+ δ- δ+
H - Cl <--> Η-ΟΙ
ευθυγράμμιση των δίπολων μορίων

23
 • Θu δυνάμεις διπόλου=διπόλου αναπτύσσονται μεταξύ πολικών μορίων στη στερεή,
στην υγρή ακόμη και στην αέρια κατάσταση,
• Θι δυνάμεις διπόλ0υ-διπόλου αναπτύσσονται μεταξύ όμοιων μορίων ή διαφορετικών
δ+ δ- δ-r δ- δ+ δ- δ+ δ-
μορίων. Για παράδειγμα lffi - (['! ...+ 1i1! - 01 και Η - €Jl - Η - Br.

Από τι εξαρτάται η ισχώ<i; των διαμοριακών δυνάμεων διπόλου - διπόλου;

Για χημικές ενώσεις που έχ0υν παραπλήσια σχετική μοριακή μάζα (Μ,), οπότε τα μόριά
τους έχουν περίπου την ίδια μά α και ων ίδιο όγκο, ισχύει:

'θ σ0 μεγαλύτερη είναι η διπολιική ροπή (μ) του μορίου, τόσο ισχυρότερες είναι οι
διαμοριακές δυνάμεις διπόλου -διπόλου.

'G>σο ισχυρότερες είναι 01 διαμοριακές δυνάμεις, τόσο υψηλότερο είναι το σημείο ζέσης
(βρασμού) της χημικής ουσίας, δηλαδή τόσο ευκολότερα υγροποιείται μια αέρια ουσία.
Παράδειγμα
Η συσχέτιση της διπολικής ροπής (μ) με την ισχύ των διαμοριακών δυνάμεων και την επίδραση
στο σημείο ζέσης (Σ.Ζ./ φαίνεται στην επόμενη σειρά οργανικών ενώσεων, που έχουν παραπλή­
σιες τιμές σχετικής μοριακής 1-,!άζας (Μ,).

Gi,laCΙ

Μ, 44 46 50,5 44 41
μ(D) 0,1 1,3 1,9 2,7 3,9
ΣL -42°C -25°C -24°C 20°c 82°C

μ, δυνάμεις διπόλου-διπόλου, Σ.Ζ.

1.9 Δυνάw;~ διασποράς (δυνάμεις !ILondon).

Είναι γνωστό ότι ακόμη και τα μη πολικά μόρια των χημικών στοιχείων (π.χ. He, Ne, Η2,
ID2, Ν2) σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες (κοντά στο απόλυτο μηδέν) μπορούν να υγροποιη­
θούν. Άρα μεταξύ των μη πολικών μορίων θα πρέπει επίσης να ασκούνται κάποιες ελκτικές
δυνάμεις. Το 1926 ο Γερμανός ifήnz London πρότεινε μια ερμηνεία για τις ελκτικές δυνάμεις
που ασκούνται μεταξύ αυτών των μορίων.
Στιγμιαία (παροδικά) δίπολα
Έστω, για παράδειγμα, τα άτομο. ενός ευγενούς αερίου π.χ. He, Ne κ.λπ. Η μέση κατανομή
Των ηλεκτρονίων γ,ύρω από τον πυρήνα κάθε ατόμου είναι συμμετρική (σφαιρική), οπότε τα
άτομσ είναu μη πολωμένα, Sη~,αδή δεν έχουν διπολική ροπή. Λόγω της ανομοιόμορφης κί-

ΔΙΑΜΘΡΙΆΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ
νησης των ηλεκτρονίων όμως είναι δυνατόν, γιαι κάποιο κ~ιiιω-μα 1ίΘΙ!J ~pών0w, rn&pιω-ω-ώιrεpα
ηλεκτρόνια να βρεθούν πιο κοντά 71iρ>Θ<; το ένα άκρο τ@Ι!J ατΘΙJΘΙ!J, 1ίΘ 0π0ί0 φορτίζεεαι Θ"'U ιίΥ,­
μιαία αρνηεικά (δ-j. 'ΕΊΘ'ι, 1ίΘ άλ%0 άΚf)Θ του ατόμου φορτίζεται Θ'ΙϋΊ)ΙJ,Ιιαία θετ~~ά ~δ +~, οπότε
δημιουργούνται σιuιιyμιαία δίπολα (παροδικά δίπολα).
Τα στιγμιαία δίπολα δημιουργούν δίπολα εξ επαγωγής
Τα στιγμιαiα δiπολα δημιουργούνται
στα γειτονικά τους άτομα, με αποτέλεσμα να αναπτύσσο­
λόγω 1ϊης χυχαiας μtπαtr:όπισης ,r;ων
νται μεταξύ τους ασθενείς ελκτικές δυνάμεις ηλεκτροστα­ ηλεκτρονiων ιcατά τη διάρκεια fης
τικής φύσης. κiνησής τους γύρω από τον πυριίιια.

ί) ίί)

iii)

τ
ελιcτική δύναμη

Προέλευση των δυνάμεων London στα άτομα ισΝe (Ιθρ", Ιθε ").
ί) Συμμετριιcιί ιωταvομιj ηλειcτρονίων (μη πολωμένα άτομα).
ίί) Σχηματισμός στιγμιαίων διπόλων.
ίίί) Ελιcτιιαί δύναμη μεταξύ των στιγμιαίων διπόλων.

Οι δυνάμεις London είναι οι ασθενείς ελκτικές δυνάμεις ηλεκτροστατικής φύσης,

οι οποίες ασκούνται ανάμεσα σε στιγμιαία δίπολα. Ονομάζονται και δυνάμεις
διασποράς, διότι οι δυνάμεις αυτές δεν έχουν μια ορισμένη κατεύθυνση.

Οι δυνάμεις London εμφανίζονται στις επόμενες περιπτώσεις:

α) Μεταξύ μη πολικών μορίων (παροδικά δίπολα).
Λόγω της τυχαίας μετατόπισης των
ηλεκτρονίων δημιουργούνται παρο­ δ+ δ- ,_, δ+ δ-
δικά (στιγμιαία) δίπολα τα οποία έλ-
κονται μεταξύ τους. μη πολικά μόρια παροδικά δίπολα
 Παραδείγματα
ί) Wα άτομα των ευγενών αερίων fπ.χ. Ηε, Νε, Ar, .. -~-
ii) Ί1α μόρια των χημικών στοιχείων ~π.χ. ω2. <D2. Ν2. FΊ, Cl2, ...).
iii) Τα μη πολικά μόρια ορισμένων χημικών ενώσεων που έχουν floλ. = Ο (π.χ. CO2, CH4, CCl4,
C2N6, ...).
β) Μεταξύ πο}Jικού μορίου (μώνιμ0 δίπολο) και μη πολικού μορίου (παροδικό δίπολο).
Στην περίπτωση αυτή το μη πολικό μόριο (π.χ. Gl2, Gθ 2, CH 4) πολώνεται εξ επαγωγής
από ένα πολικό μόριο (π.χ, M<CI, (QI,130\, Η2Ο).

δ+ δ- δ+ δ- <--+ δ+ δ-

μόνιμο μη πολικό δίπολο επαγόμενο

δίπολο HCI μόριο 0/2 δίπολο

• Μόν.ιμο δίπολο: ονομάζεται το μόριο το οποίο έχει διπολική ροπή μ0ι.. ψ Ο (π.χ.
Hίel, ι~2Ο).
• Jίlαροδικό (στι;mιαίο) δίπολο: ονομάζεται τ0 μόριο το οποίο δεν έχει διπολική
ροπή (μ01_ = Ο), αλλά αποκτά στιγμιαία πολικότητα (π.χ, Ne, C\2, CO2).

• Οι δυνάμεις διασποράς (London) αναπτύσσονται σε όλα τα μόρια ανεξάρτητα αν είναι

πολικά ή μη πολικά, αφού σε όλα τα μόρια μπορεί να δημιουργηθεί στιγμιαία ανισο­
κατανομή των ηλεκτρονίων τους. Στην περίπτωση των μη πολικών μορίων (π.χ. Cl2,
CΝ.ι, C02) οι δυνάμεις London είναι οι μοναδικές διαμοριακές ελκτικές δυνάμεις.
• Q>ι δυνάμεις London αναπτύσσονται μεταξύ ομοίων μορίων (π.χ. Ι2 με Ι2) ή διαφορετι­
κών μορίων (π.χ. 012 με F2 ή CΙ2 με HCI).

] .1 Ο ilίlαpάl'(οντες που επηρεάζουν την ισχύ των δυνάμεων London.

Ν ισχύς των διαμοριακών δυνάμεων London (διασποράς) εξαρτάται:

αj από τη σχεηκή μοριακή μάζα ~.~.

Στα μεγάλα μόρια (Μεγαλύτερη Μ,) υπάρχουν περισσότερα ηλεκτρόνια, οπότε η κατανομή
των ηλεκτρονίων διαταράσσεται ευκολότερα, με αποτέλεσμα
να δημιουργούνται στιγμιαία δίπολα ~πολώνονται ευκολότε­ Τα άτομα και τα μόρια που
ρα), δηλαδή έχουν J!εγαλύτερ'Ι] πολωσιμότητα. έχουν μεγαλύτερο αριθμό ηλε-
• Με :r,ην αύξηση της σοcεnκής μοριακής μάζας (Μ,) αυξά­ κτpονίων, είναι περισσότερα
νεται ιη ισ;ι;ύζ των δυνάμεων διασποράς. πολώσιμα.
Παραδείγματα
i) Σε μια σειρά από ανάλογες χημικές ενώσεις, με την αύξηση της σχετικής μοριακής μάζας Μ,

20 ΔΙΑΜΘΡΙΑΚΗ Δlι\ΝΆΜΕΙΣ
 αυξάνεται η ισ%ύς των διαμοριακών δυνάμεων διασποράς, οπότε παρατηρείται βαθμιαία αύ­
ξηση στα σημεία ζέσης. Έστω για παράδειγμα τα αλογόνα (Χ2):

F.2 GΙ2 Br2 12

Μ, 38 7] ]60 2§4
Σ.Ζ. -J88,!°C -34,6°c §8,8 °c 184,2 °c
Φυσική
κατάσταση αέριο αέριο υγρό στερεό

cc-+ .Μ,, δυνάμεις Lonc/011, Σ.Ζ.

ίί) Σε μια ομόλογη σειρά οργανικών ενώ­ Σ.Ζ.("C)

σεων με την αύξηση του αριθμού των
50
ατόμων C στα μόρια των οργανικών
ενώσεων αυξάνεται η σχετική μοριακή
μάζα Μ,, οπότε παρατηρείται μια στα­
διακή μεταβολή στα σημεία ζέσης τους. -50
Το διπλανό διάγραμμα παριστάνει τα
σημεία ζέσης των αλκανίων C,Hzv+z, -100

που έχουν στο μόριό τους ευθύγραμμη

-150
ανθρακική αλυσίδα, σε συνάρτηση με
τον αριθμό των ατόμων C που περιέ­ -200 ό----~------~----
χουν στο μόριό τους. 4
αριθμός ατόμων C
β) από το σχήμα των μορίων.
Γενικά, τα ευθύγραμμα (γραμμικά) μη πολικά μόρια εμφανίζουν ισχυρότερους διαμορια­
κούς δεσμούς από τα σφαιρικά (διακλαδισμένα) μη πολικά μόρια. Αυτό συμβαίνει διότι
στα γραμμικά (ευθύγραμμα) μόρια, τα μόρια μπορούν να πλησιάσουν πιο κοντά ,ο ένα στο
άλλο, οπότε γίνεται ισχυρότερη αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Στα σφαιρικά μόρια υπάρ­
χουν μικρότερες επιφάνειες αλληλεπίδρασης-επαφής μεταξύ τους.
Παράδειγμα
Τα σημεία ζέσης των ισομερών αλκανίων με μοριακό τύπο CsHιz είναι:

CH3CHCH2CH3
1

CH3

Σ.Ζ.: 36 °C (υγρο) Σ.Ζ.: 28 °C (υγρο') Σ.Ζ.: 9,5°C (οiριο)

'2.7
 Στο 2, 2-διμεθuλωφοπάν~ο, που έχει σφαιρικό (διακλαδιι;rμένο~ σχήμα, οι διαμοριακές δυνάμε:ς
ελαττώνονται σημαντικά, με αποτέλεσμα το σημείο ζέσης ~•α είναι χαμη1Μτερο (στις συνηθισμέ­
νε; συνθήκες είναι αέριο).

1. 11 &σμοί ιόντος- δίπολων μορίων.

Στην κατηγορία των διαμοριακών δεσμών, μερικές φορές, περιλαμβάνονται και δεσμοί
11εταςύ ιόντων και δίπολων μορίων.

Δεσμοί ιόντος-δίπολων μορίων είναι οι ελκτικές δυνάμεις ηλεκτροστατικής φύ­

σης 01 οποίες αναπτύσσονται μεταξύ ενός ιόντος και δίπολων μορίων.
Ιόν: κατιόν (π.z. a~, Fe3+, eu
2+, ... ) ή ανιόν (π.χ. cι-,
Br-, ...).
Δίπολο μόριο: (π.χ. Η2Ο, ΝΈ3, ...).

Στην περίπτωση αυτή ασκούνται ελκτικές δυνάμεις μεταξύ του

θετικού ιόντος (κατιόν) και του αρνητικού πόλου του δίπολου μο­ ® δ- δ+
ρίου ή του αρνητικού ιόντος (ανιόν) και του θετικού πόλου του
κατιόν δίπολο μόριο
δίπολου μορίου.
!Ίοροδείγμοτο
Γ δ+ δ-
α) Όταν διαλύεται ένα άλας (ιοντική ένωση) στο νερό, καταστρέ­
φεται το κρυσταλλικό πλέγμα του άλατος και απελευθερώνονται ανιόν δίπολο μόριο
τα ιόντα. Μέσα στο διάλυμα τα ιόντα περιβάλλονται από ορισμέ-
νο αριθμό μορίων Η2Ο, δηλαδή είναι εφυδατωμένα ιόντα (aq). Έστω για παράδειγμα η διά­
λυση του NaCI στο νερό:

ΝaΟΙι,)
iΓα δίπολα μόρια του Iil2@ προσανατολίζονται γύρω από τα ιόντα Νε" και cι- και έχουν
απέναντι από το ιόν το άκρο τους που έχει αντίθετο φορτίο με το ιόν. Το κατιόν Na+ έλκει
με ηλεκτροστατικές δυνάμεις τον αρνητικό πόλο των δίπολων μορίων του Η 2 O, ενώ το ανιόν
ο- έλκει τον θετικό πόλο των δίπολων μορίων του Η 20. Ο αριθμός των μορίων του Η2Ο (χ, y)
που συγκροτεί ένα ιόν ονομάζεται αριθμός εφυδάτωσης και εξαρτάται από το φορτίο και το
μέγεθος του ιόντος, Ί7α εφυδατωμένα ιόντα που προκύπτουν συμβολίζονται ως Natq) και CΙ~,ι) •

Q5 ΟΓ~
δ+{λ-)~
Wδ+
Εφυδατωμi vα ιόν.α: Δίπολο μόριο Η2Ο
Na+(H20)x ή Να(,,ιι) Of•(if,fι2@9y ιί C/(aq)

3 ΔΙΑΜΘΡΙΑΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ
 3
β) Δεσμοί ιόνιος-διπόλουοπάρχοον και στασύμπλοκα ιόντα (π.;(. [Ee(M20) 6] +, (ίCιι(ΝΉΙ 3)~]2+)­

Οι δυνάμεις ιόντος-διπόλου έχουν ισχύ περίπου ίση με το l % της ισχύος του ιοντικού δεσμού.

Η ισχύς των δυνάμεων ιόντος - δίπολου μορίου εξαρτάται από:

• το φορτίο και το μέγεθος του ιόντος.
Οι δυνάμεις ιόντος-δίπολου μορίου είναι ισχυρότερες όσο μεγαλύτερο είναι ,ο φορτίο
και όσο μικρότερο είναι το μέγεθος του ιόντος.
Τα κατιόντα έχουν συνήθως μικρότερο μέγεθος από τα ανιόντα, 1Ετσι ένα κατιόν αλληλεπιδρά
ισχυρότερα με ένα δίπολο μόριο απ' ό.τι ένα ανιόν που φέρνει φορτίο ίσο (κατ' απώλυχη ~ιμ~~
με αυτό του κατιόντος.
e τη διπολική ροπή και το μέγεθος του δίπολου μορίου.
Όσο μεγαλύτερη είναι η διπολική ροπή και όσο μικρότερο είναι το μέγεθος του δίπο­
λου μορίου, τόσο ισχυρότερες είναι οι δυνάμεις ιόντος- δίπολου μορίου,

1. 12 Δεσμός υδρογόνου.

Ο δεσμός υδρογόνου είναι μια ειδική περίπτωση διαμοριακού δεσμού διπόλου-διπόλου η

οποία εξετάζεται χωριστά, επειδή έχει σημαντικά μεγαλύτερη ισχύ από τους άλλους διαμο­
ριακούς δεσμούς.
Έστω το μόριο μιας χημικής ένωσης, στην οποία ένα άτομο υδρογόνου είναι ενωμένο
απευθείας με ομοιοπολικό δεσμό με άτομο ενός ισχυρά ηλεκτραρνητικού στοιχείου που έχει
μικρό μέγεθος (F, Ο, Ν).
δ+ δ­ δ+ δ­ δ+ δ­
Η - f, Η- 0, Η-Ν
Στις περιπτώσεις αυτές ο ομοιοπολικός δεσμός που δημιουργείται είναι ισχυρά πολωμένος
και το κοινό ζεύγος των ηλεκτρονίων είναι σημαντικά μετατοπισμένο προς την πλευρά του
δ+ δ-
ηλεκτραρνητικού ατόμου (Η - Α, όπου Α: F, Ο, Ν).
Η ισχυρή έλξη που ασκεί το ηλεκτραρνητικό στοιχείο στο
κοινό ζεύγος ηλεκτρονίων αφήνει το άτομο του Η σχεδόν «γυ­
μνό» από ηλεκτρόνια (Η δ+). Το άτομο Η με τη μορφή αυτή (έχει • ισχυρ ά ηλειcτρ αριιητικ ά
στοιχεία (F > [) > Ν)
πυκνό θετικό φορτίο) έλκεται ισχυρά με το αρνητικά φορτισμένο
• έχουν μικ ρό μέγεθος
άτομο (F, Ο, Ν) ενός άλλου μορίου. Τα άτομα F, Ο, Ν διαθέτουν
{ι·F < ι·σ < ι·Ν)
μη δεσμικά (μονήρη) ζεύγη ηλεκτρονίων: • διαθέτουν μη δεσμικ ά
ζεύγη ηλεκτρονίων
:F- ' :Ο- ' -Ν-
1 ι

29
 τ
δ- δ+ t).ξη
Α- FI

δεσμός υί5ρογόνου

11,0 άτομο υδρογόνου (Ν δ+) συνδέεται ταυτόχρονα

με δι:,0 π0λύ ηλεκτραρνητικά άτομα. Με τ0 ένα άτομο
/& συνδέεται με ομοιοποιιικό δεσμό (ενδομσριακά), ενώ
δ+~
δεσμός
υδρογόνου f
δ+®
@
δ+

2δ- δ+ \ 2δ- ' /

με το ά111λ0 άιr0μο /iι συνδέεται με δεσμό υδρογόνου
σ !Η . .• ο
(διαμοριακά). /Χq1λαδή το άτομο υδρογόνου ουσιαστικά
i:ειτουργεί ΟΧ§ γέφυρq και συνδέει τα δύο μόρια. ~
!,ΟΑ •

Δεσμός υδρογόνου στο μόριο του Η2Ο

• Είναι μια ειδυεή περίπτωση διαμοριακού δεσμού διπόλου-διπόλου,

• Είναι ελκτικές δυνάμεις ηλεκτροστατικής φύσης που αναπτύσσονται μεταξύ μο­
ρίων τα οποία περιέχουν άτομο υδρογόνου ενωμένο απευθείας με ομοιοπολικό
δεσμό με ένα ισ<χυρά ηkεκτραρνητικό άτομο (F, Ο, Ν) που έχει μικρό μέγεθος
(ατομική ακτίνα).
• Ο δεσb!ό~ υδρογόνου α1.1αιmύσσεται με'tαξύ του ατόμου υδρογόνου (Η δ+) του
ενός μορίου και του ι!iJΊiυJ!!ά ηλεκτραρνητικού ατόμου (F, Ο, Ν) του άλλου μο­
ρίου, δηλαδή:
δ- δ+ δ- δ- δ+ δ-
Α - Ρ! ... Α - ή Α - Η ... Β -, όπου Α,Β: F, Ο, Ν
Jι. - Ι,]): μόριο ή μέρος ενός μορίου.
!Β: μέρος ενώι; άλλου μορίου ή του ίδιου μορίου.

• Θ δεσj.!ώς υδρογόνου συμβολίζεται με τρεις τελείες ( ...).

• Απαραίτητη προϋπόθεση, για να δημιουργηθεί δεσμός υδρογόνου, είναι το άτομο υδρο­
γόνου να συνδέεται απευθείας με ομοιοπολικό δεσμό με ισχυρά ηλεκτραρνητικό άτομο
(i!i', @, ~ rτ:0 οποίο έχε1 σχετικά μικρό Μέγεθος (μικρή ατομική ακτίνα) και να διαθέτει
ένα τουιιάχιστον μη δεσl!ικό ζeir,yoς ηλεκτρονίων.

-Ν-
ι
• Q)δεσμόg υδρογόνου είναι ασθενέστερ,~ από τον, ομοιοπολικό δεσμό (η ισχύς του είναι περί­
που το 10% της ισ~ύος του ομοιοπολικ0ύ δεσμού), ενώ είναι ισχυρότερος από τους άλλους
διαμοριακούς δε0μ0ύς (διπόλου- διπόλου και ~ond0n~.

:3@ !ΙΙΆ ΜΘΡ ΙΆ ~Ε ~ Δ ~ΝΑ ΜΕ ΙΣ

 Ε:ίδος δeαμού !i;νέρ~εια 0ε0μού (kJ/mol)
νετι der Waals (διπόλου- διπόλου, London) 0,1-10
δεσμός υδρογόνου 10-40
ομοιοπολικός ή ιοντικός !00- 1000

Παραδείγματα μορίων στα οποία υπάρχει δεσμός υδρογόνου

Ο δεσμός υδρογόνου είναι διαμοριακός δεσμός και αναπτύσσεται με~αξύ μορίων, tα 0π0ία
μπορεί να είναι όμοια ή διαφορετικά. Σε ορισμένα μεγαλομόρια (π.χ. πρωτεϊνες, JDNA,
πολυμερή) δημιουργούνται δεσμοί υδρογόνου και ενδομοριακά.
Παραδείγματα

δ+ !~- δ+ 2δ- δ+ 2δ-

α) Η20: Η- Ο: Η - Q ... Η - 0 ...
\ \ \
Η δ+ Η δ+ Η δ+

δ+ ~~
β) HF: Η- F:

Στο στερεό HF τα μόρια του HF ενώνονται μεταξύ τους (HF)" και σχηματίζουν μεγάλου
μήκους αλυσίδες με ζιγκ-ζαγκ διάταξη.
Η Η
δ+ 3δ- δ+ δ+ 1 Jδ- δ+ 1 Jδ-
γ) ΝΗ,: Η- Ν-Η ... Η - Ν .. Η- Ν.
1 1 1
Ηδ+ Η Η
Η Η
δ+ δ- δ+ 1 δ- δ+ Ιδ- δ+ δ-
ΝΗ, - Η2Ο: Η-Ο Η-Ν και Η-Ν Η- Ο
\ 1 1 \
Η Η Η Η
δ+ δ- δ+ δ-
δ) ROH: ... Η - Ο . . Η - Ο ..
\ \
R R
δ- δ+ δ-
δ+ ijo ... Η - ο, δ+
ε) RCOOH: R- C C-R
'\ δ- δ+ δ- ij
Ο -Η .. Ο
Τα μόρια των καρβοξυλικών οξέων σε αέρια κατάσταση εμφανίζονται ως κυκλικά δt!!Qp,ή,
δηλαδή (RCOOH) 2 (διπλά μόρια).
 ffi) f!
δ+ 1 δ- δ+ 1 δ-
στ) iRJ."(,,"H 2 (1 ο αμίνε.;): . Η - Ν ... 1\1 - Ν ...
1 1
R R

R R
δ+ 1 δ- δ+ 1 δ-
R2 ι Μ (2ο αμίνε:;): ... H - N ... Jil - N ..
1 1
R R

1.13 Συνέπειες του δεσμού υδρογόνου.

Η παρουσία του δεσμού υδρογόνου έχει σημαντική επίδραση στις φυσικές ιδιότητες των
χημικών ενώσεων. Μερικές από τις συνέπειες του δεσμού υδρογόνου είναι οι εξής:

α) Επίδραση στο σημείο ί,έση~.

Οι χημικές ενώσεις των οποίων τα μόρια συνδέονται με δεσμό υδρογόνου έχουν υψηλό­
τερα σημεία ζέσης ~Σ.Ζ.) σε σχέση με άλλες χημικές ενώσεις που έχουν την ίδια ή πα­
ραπλήσια σχετική μοριακή μάζα (Μ,).
Παραδείγματα
ί) Τα κατώτερα μέλη των αλκοολών (ROH) έχουν υψηλότερα σημεία ζέσης σε σχέση με τους
ισομερείς τους αιθέρες ~OR') και με τα αλκάνια (RH)που έχουν παραπλήσιες τιμές σχετικ11ς
μοριακής μάζας (Μ,).

Clif30H20M3 CH3θCH3 CH3CH20H

δυνάμεις διασποράς δυνάμεις διπόλου- διπόλου δεσμός υδρογόνου
Μ, 44 46 46
Σ.Ζ. -42°C -25°C 78°C

ίί) Οι υδρογονούχτς ενώσεις (υδρίδια) των πρώτων μελών των χημικών στοιχείων των ομάδων
ΨΆ~15), VU\(16) και VΠΑ(17) του Περιοδικού Πίνακα (ΝΗ 3, Η 20, HF αντίστοιχα) εμφα­
νίζουν αρκετά υψηλότερα σημεία ζέσης σε σύγκριση με τις υδρογονούχες ενώσεις των υπό­
λοιπων χημικών στοιχείων των ομάδων τους. Αυτό συμβαίνει επειδή τα πρώτα μέλη των
ομάδων VΑ, VTA και VIIA ~. Ο και F αντίστοιχα) είναι πολύ ηλεκτραρνητικά στοιχεία
και περιέχουν μη δεσμικά ζεύγη ηλεκτρονίων, οπότε μεταξύ των μορίων της ΝΗ3, του Η2Ο
και του IHF αναπτύσσονται δεσμοί υδρογόνου.

32 ΔΙΑΜΟΡΙΑΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ
 Σ.Ζ.('C)
Ηρ
100

50

-50

-100

-150

2 Περίοδος

Σημεία ζέσης για τις υδρογονούχες ενώσεις των στοιχείων

των ομάδων IVA, VA, VIA και VIIA.

Κανονικά το σημείο ζέσης σε ανάλογες χημικές ενώσεις (π.χ, υδρίδια) των στοιχείων μιας
ομάδας του Π.Π. αυξάνεται με την αύξηση της σχετικής μοριακής μάζας (με την αύξηση της
Μ, αυξάνονται οι διαμοριακές δυνάμεις London). Αυτό πράγματι ισχύει αυστηρά μόνο για τα
υδρίδια των στοιχείων της ομάδας !ΎΑ.
CH4 < SίΗ4 < GeH4 < SnH4 _,. Μ,, Σ.Ζ.
Για τα υδρίδια των χημικών στοιχείων των άλλων ομάδων του Π.Π. η τάση αυτή για την
αύξηση του Σ.Ζ. παρουσιάζει αποκλίσεις. Για παράδειγμα, για ταΣ.Ζtωνυδραλογόνων ισχύει:
HCl < HBr < ΗΙ _,. Μ,, Σ.Ζ .

Όπως φαίνεται στο διάγραμμα οι ενώσεις ΝΗ 3 , Η 2 0 και HF ενώ έχουν μικρότερη σχετική
μοριακή μάζα από τις υπόλοιπες υδρογονούχες ενώσεις των στοιχείων της ομάδας τους,
παρουσιάζουν σημαντικά υψηλότερο σημείο ζέσης. Αυτή η ανωμαλία αποδίδεται στους δε­
σμούς υδρογόνου που σχηματίζονται μεταξύ αυτών των μορίων.

β) Επίδραση στη διαλυτότητα.

Η μεγάλ η διαλυτότητα που εμφανίζουν τα κατώτερα μέλη των αλκοολών (CvH2v+1 ΟΗ, με
ν = 1, 2, 3, 4) και των καρβοξυλικών οξέων (CvH2v+ι COOH, μεν= Ο, 1, 2, 3) στο νερό
οφείλεται στους δεσμούς υδρογόνου που ασκούνται μεταξύ των μορίων της αλκοόλης !ή
του καρβοξυλ ικού οξέος) και των μορίων του νερού.
δ+ δ- δ+ δ- δ+ δ- δ+ δ-
J-1 - Q ... Η- Ο και Η - Q ... Η-0,
\ \
\ C-R
Η R Η //
ο
Με την αύξηση της ανθρακικής αλυσίδας του αλκυλίου R στο μόριο της αλκοόλης \R©li:I) ή τΘΙ!)
καρβοξυλικού οξέος (RCOOΉ) επικρατεί το μη πολικό (υδρόφοβο) τμήμα του μορίου, οπότε

33
 εξασθενεί Θ δεσμe~ υδρ>ογΘΜΘυ και είl!αυ~ώνεται η δ1α%υτότ,ηιtα των αλκοολών και των κ:α~βοξυ­
λικών οξsων στο ~,ερώ (τα ανώτερα ~ιέ11η δε δια ύονεαι σ,~;0 wερώ).

'/:) Επίδρα!Π] στις 1δ1ότψει; του ~•εροί>.

~παρ0οοία που δε<,,μ0ι:ι υδp0γών.ου μεταξ» των μαρίων του νερού ερμηνεύει πολλές από 11:ιc;
ιδιομορφίες που παρουmάζeι τ@ ~•εpώ, όπως @1 εξής:
ί~ 11:0 νερό έ:ιει υψ11λό σημείο ξέση§ \~.Ζ. = 10@°C σε Ρ, = 1 ειηι).
110 ΗΙ2® (Μ, = 18\ είναι υγρe σπις <rο1η~θ1ι;rμένε§ συνθήκες με Σ.Ζ. = 100 °C, ενώ το H2S, που
έχει μεγαλύτερη σχετική μοριακή μάζα ('Μ, = ]4), είναι αέριο με Σ.Ζ. = -61 °C.
• Αν δεν υπήρχε Θ δεσμός υδρογόνου μεταgύ των μορίων του, το Η2 0 Θα ήταν αέριο στις
συ,;ηθισpένε5 συνθήκες με σημeίο ζέ0ης περίπου -100°C, οπότε η ζωή στη Γη, αν,
υπήρχε. Θα ή-ταν διαφορετιχ;ή.
ίί\ ίΙ\Ι! 1φυστα)J.ι~-ή δοΙJή του πάγου.
~τον πάγο, με,αF,;ύ των μορίων του RI2®,
εμφανί~εται σημαντικός αριθμό5 δεσμών
υδρογόνου, με συνέπeια ~•α δημιουργεί-

υ
αέδροιJ). Με τα δύο άτομα
υδρογόνου του ίδιου μορίου συνδέετα,
με ομ0ιοπ01'ικό δεσμό, ενώ w; δύο άτοl!α
υδρογόνου διαφορετικών μορίων m>νδέ­
εται ~ δεGΙ!ό υδρογόνου.
lF,I τετ '
Η δομιί του κρυσταλλικού Η2 0 (πάγος)

ικού π?..έrματος του πάγου απομένουν αρκετοί κενοί

iii~
ου, έχει τον μέγιστο αριθμό δεσμών υδρογόνου.
του πάγου (ανοικτή δομή) είναι η αιτία για την
α ~Ρπάγου = 0,917 g/mL) από το υγρό νερό σε
πιφάνεια του νερού. Με τον τρόπο αυτό ο
ιιtΨ,(Ο ατ τις λίμνες και διατηρεί το νερό τους σε
σl)!εΉ~. · , α~ών@υν τον χειμώνα και διατηρείται η ζωή
σε αU'Ι'έ<;.
1
(i)taν 0ιπά•r0ς αρ,6ί~ει να τήκεται, διασπάταυένα μέρος από τους δεσμούς υδρογόνου και τα
μόρια του : 2© που απ0δεσ~ύον.ται πα~ιδεύοvται στα κενά του κρυσταλλικού πλέγματος.
'!Ετσι, ται1μ,όρια πλη<ifl~ουν,ιπιφισσό,eρο μετα~ύ τους Κ'αι η δ0μή γίνεται περισσότερο συμπα-

:3!1 ΔΙΙ!ΜΟΡΙΑ~ΕΣ Δ~ΝΑΜΕΙΣ

 γής, Επομένως στον ίδιο ~11ώ1DΘ βjDίι;rκ0ν~aι 11εjDtΘ'ι;r0τεpα μόρια Iiil2Θ, 011ώ1ε αυξάwεtαιv ;η
πυκνότητα του ll"L20. Το φαινόμενο αυτό εμφανίζεται από τους 0 °C μέχρι τους 4°~ και για
αυτό το l%<D έχει μεγαλύτερη πυκνότητα σε θερμοκρασία 4 °c (ΡΗ,Θ = l g/ιιιJL).

δ) Επίδραση σε πολύπλοκα οργανικά μόρια.

Δεσμός υδρογόνου μπορεί να δημιουργηθεί και μεταξύ ατόμων 110υ ανήκου» ι;rτ0 ίδιο
μόριο (ενδομοριακός δεσμός υδρογόνου).
Παραδείγματα
δ- δ+ δ- δ+
ί) Στιςπρωτείνεςοιδεσμοίυδρογόνουπ0υαναπχύσσ0νταιμεταξύτων0μάδων-Ν - Ή .. Θ = f:
καθορίζουν τη διαμόρφωση της δευτεροταγούς δομής (α-έλικα, πριονωτή δομή).
ii) Στο μόριο του DNA οι συμπληρωματικές βάσεις (Αδενίνη - Θυμίνη και Γουανίνη-Κυτοσίνη)
συνδέονται μ& ισχυρούς δεσμούς υδρογόνου και έτσι το μόριο σχημα,τ;ίζει [η διπ~,ή έ~ικα.

Η-Ν
\
Η
G (γουανίνη) C (κυτοσίνη)

iii) Η μεγάλη αντοχή του νάιλον οφείλεται στον σχηματισμό δεσμών υδρογόνου μεταξύ των
. του πο λ υμερους
μοριων , ('
,, C = Ο ... Η - Ν ")
, .

ε) Επίδραση στην ισχύ των υδραλογόνων (ΗΧ, όπου Χ: f, CI, Βτ, !).
Η παρουσία του δεσμού υδρογόνου μεταξύ των μορίων του ερμηνεύει γιατί το f,IF ε\ναι
ασθενές οξύ (Hf a== Η++ F-), σε αντίθεση με τα υπόλοιπα υδραλογόνα (HCl, ΗιΒr, Η~),&
οποία είναι ισχυρά οξέα (HCI -, Η+ + cι-).

1.14 Επίδραση των διαμοριακών δυνάμεων στις φυσικές ιδιότητες των ουσιών.

Οι διαμοριακές δυνάμεις, αν και είναι σχετικά ασθενείς, επηρεάζουν σημαντικά κυρίως ,ι~
φυσικές ιδιότητες των ουσιών όπως για παράδειγμα:

ο τη διαλυτότητα
• το σημείο βρασμού και το σημείο τήξης
• την τάση ατμών του υγρού
• το ιξώδες του υγρού
 '@<!ϊ0 μ,εγαλύτερη εiwαι η ι~ύι; των διαμοριακώ» δ\,):;άιιεω11, :ι;ώe-0 μεγαλwmερη είναι η
επ,ίδjpαΘ'ή τρυς στις φυe-ιι.έ~ ιδιώτηιrες wης 00e-ία1s.

α~ ΙΕmδpαση ~η δ1ώ.Jυτότ,ητα.
Με τις διαμ0ρια~.ές δυνάμεις μπ01:10ύμε 1,1σ, ερ>μ1ηweili<!ϊ0υμε τη διαφ0βετική διαλυτότητα
μ,ια€ ΘΙ,Jσία€ σε 0ιάφ0ρ0~ διαλύτες,

~ια τη διαλυτότητα των σοσιών σε ένα1-1 διαλύηJ ιΘΊΧ,ύει γενικά ότι:

«πα όιιοια δια)Jύουν όμ,οια»
• @ι πολικοί διώ:ύτες ~π.χ. το ffi~@) διαλili0υ:ν πολ!ικέg ουσίες (π.χ. τις ομοιοπολι­
Ι<έ~ 01,)<!ήες που έ%0υ:-ι δίπολα μ,ώρια και ης ι0νmιικές ενώσεις).
• @ι μη πο)ηκοί δια)Jύrε8 ~Π.);. @el4, !C6'ffiι 4) διαλύουν μη πολικές ουσίες (π.χ. τις
ομ,οη>πολ,ι~.ές 0υι:;ή~ που αποτελούνται αιπό μη δίπολα μόρια).

f[ 0ιάλυ<!ϊ1] μιας 0υΘ"ίας σε έναν δια9.~ύ1ιη γενικά πραγματοποιείται όταν οι διαμοριακές

δυνάμ,ει<§ που αναπrο<!ϊ<!ϊ@νται μετα&ύ της διαλ!υμένης ουσίας και του διαλύτη είναι ισχυρό­
tερ~:13 απώ Ή@ διαμ0ρια11:ές δυ1νά1,1ει15 που αναπτύσσονται μεταξύ των μορίων διαλύτη - δια­
λύτη και μετα@ύ των μορίων δια;\/υμ,έw,ις 0υσίας- διαλυμένης ουσίας.

Flαραδείγματα
ί) ¾αρα • · ,ύτη αποτελεί το νερό, του οποίου το μόριο έχει
Οί)'_εtι · γεθος. Το νερό έχει μεγάλη διηλεκτρική σταθερά
(εΗ2 0 κών ενώσεων, ενώ έχει επίσης τη δυνατότητα να
δήμιο αλεί τη διάλυση πολλών οργανικών ενώσεων.
ΊΤο νε ~ ενώσεις (οξέα, βάσεις, άλατα) και είναι εξαιρε-
τικός ι~, όπως α?,.κοόλες (ROH), οξέα (RCOOH), αμίνες
' , κόζrη (C6H1206), την ουρία ΝΉ2CΟΝΗ2 κ.ά.
ίί~ (iJ τΕ'Ι! ικώς διαλύτης (μολ. = Ο). Το εξάνιο (C6H14), που
είναι O
.. , ται εύκολα στον μη πολικό διαλύτη CCl4. Αυτό
συμβ ι δυv· • · · 14 - C6Ηι4 είναι ισχυρότερες από τις δυ-
νάμ,εu; ιαιmορας - C6H14. Αντίθετα το C6H14 (μη πολικό
μ,όpι0) δε δια9..ύετ .

'@, , τόι;rο μεγαλύτερη ενέργεια α-

πα υ~, άρσ, ,όσο U!/!Ι]Wό~ερο είναι ,ο σημείο ζέσης μιας
ουσίαι;.
 Τ0 σημείο βρασμού {ή ζέmq~~ εξαρ,άιωι κατ απώ '!11i1M ε&ωπρηl'iή wίε<,r,η \ώ:.αΜ<Fεξ. W, mώ,ε :!:.ί!:. r9.
Κανονυκό ι;τη14εί0 ζέΘ"ης 0ν.014άζεχαι το σι;ι14εί0 ~έW"}ς τΘΙ!) Uί)'ιji)Θt!J ώ:uα-ν rι;ι εξω,ερ1~~ rοίε<,r,η ei;ν,αι
Ρεξ. = 1 atm.

Παραδείγματα
σ Σε οc,;ημικές ουσίες που τα μόριά τους είναι !!!\ ,πο%ικά (1ι 01.. = Ο\ 01 μ,011αδ1l'iέ~ διαμ,0ρι<11'iές
δυνάμεις που υπάρχουν είναι οι δυνάμεις διασποράς /ί:,,οπί!0π9. Σ:τηw πφίwτωiir'fl αυ:r,ή ιΘ"οοώe1
ότι:
ο με την αύξηση της σχετικής μοριακής μάζας (Μ,) αυξάνεται η ισχύς των. διαμΘΙ!)tαΚcών.
δυνάμεων London, επομένως αυξάνεται και το σημείο ξέσης.
F2 < <Όl2 < Ι3η2 < Ι2
οιι, < C3Hs < C6Rι4 < ιι;:ιοffi'22
CH4 < CF4 < οα, < ΟΙ3F4
,...._ Μ,, δυνάμεις London, Ε.Ζ.

ii) Σε χημικές ενώσεις που τα μόριά τους είναι μόνιμα δίπολα (μ0)•. f Ο) μεταξώ των μορίων του~
ασκούνται και δυνάμεις διπόλου - διπόλου (οι δυνάμεις Lonclon αναπτύσσονται σε ώ?<α πι;ι
μόρια). Στην περίπτωση αυτή αν οι χημικές ενώσεις έχουν παρα,π1,~σια Θ"Ι\\εmική μοριακή
μάζα (Μ,), ισχύει ότι:
ο όσο μεγαλύτερη είναι η διπολική ροπή (μ,) του μορίου, tώΘ"ο LΘ:Ιi,Upόrερες είναι οι διαμσ­
ριακές δυνάμεις, επομένως τόσο υψηλότερο είναι το σημείο ~έστις.
C3Hs < CH30CH3 < CH3Cl < CH3CHJ = QJ (παραπλήσια τιμή Mi,9
=+ μ, δυνάμεις διπόλου-διπόλου, :Σ.Ζ.
iii) Οι χημικές ενώσεις των οποίων τα μόρια συνδέονται με δεσμό υδρ,ο~ιόνου έ¼ουν U\j!ψ,ό,ερ,α
σημεία ζέσης σε σχέση με άλλες ουσίες Μυ έχουν παραπλήσια σ\\,ε~ι~ μοριακή 14άyα ~,/.

~3r,I§ ©r-!3@©~3 ©1,Iatf:lif2@lm

Μ, 44 46 46
Διαμοριακές δυνάμεις Lonclon διπώλου - δ1πόλου δεΘ"μώς 1Jδ,p0ϊfών0υ
Σ. Ζ. -42,"(ς; -2§°C 18 °(1;:

γ) Επίδραση στην υγροποίηση rtων αερίων.

Όσο ισχυρότερες εί,ν αu 01 διαμοριακές δ οιείπαι

μια αέρια ουσία.
 • iΥγροποίηση (συμπύκνωση): αέριο ~ υγρό

Πaρaδείγμaτa
ij ίΓα ευγενή αέρια όταν ψύχονται σε πολύ ,;φμι1λές θερμοκρασίες μπορούν να υγpο1UοιηΘούν.

Αέριο He Ne 'Ar ~r Xe

Μ, 4 20 40 84 131

θερμοκρασία - 152 - 108

-269 -246 -186
υγρς>ποίηι;ης (°C)

_,.. Μ,, διαμοριακές δυνάμεις

Μεταέύ των μορίων των ευγενών αερίων ασκούνται δυνάμεις διασποράς (London). Με την
αύξηση της σχετικής μοριακής μάζας (Μ!,~ αυξάνεται η ισχύς των διαμοριακών δυνάμεων,
οπότε τα αέρια υγροποιούνται ευκολότερα.
iί) <Dι χημικές ουσίες <ϊ:O2, S<D2 και ΝΜ,3 είναι αέρια στις συνηθισμένες συνθήκες, αλλά μπορούν
να υγροποιηθούν.

Αέριο ! ~@2 ~Η3 S 02

Μ, 44 17 64
Θεgμοφqσία
υγροποίησης ( G) 0
-78 -33 -10

Διαμοριακές δεσμός διπόλου-

London
δυν(!Μεις υδρογόνου διπόλου

=+- διαμοριακές δυνάμεις

G02: το μόριο του CO2 είναι γραμμικό, οπότε η συνισταμένη διπολική μ μ
◄--+ -+-- ►
ροπή είναι μηδέν (l!'oJ.. = Ο). Ίσ μόριο είναι μη πολικό, οπότε μεταξύ των O= C = O
μορίων του C:@2 ασκούνται αποκλειστικά δυνάμεις Έ,ondon.

Nld3: Το μόριο της NRl3 έχει σ;ι_ήμα ψι;yω11ικ:~ς πυραμίδας, οπότε

έχει συνισταμένη διπολική ροπή μ01 .. ψ Ο. Μεταξύ τωνμορίωντης
Nl,1 3 υπάρχουν διαJ!Ορ,ιακ:οί δεσμοί υδρογόνου (ασκούνται επίσης
δυνάι!!;ις [,ondon και δυνάl!ει~ διπόλου- διπόλου).

SΘ2: -;J:0 μόριο του SG>z είναι γωνιακό (κεκαμμένο), οπότε η συνισταμέ­ μ,;< s χ.,_μ
νη διπολική ροπή είναι διάφορη από το μηδέν(μ01 .. ψ 0). Το μόριο είναι ιl' //.r' ~
ο • ο
πολικό, οπότε μεταξύ των μορίων του S@2 ασκούνται δυνάμεις διπό­
~.ου-διπόλου και δυνάμεις ~ndon (αναπτύσσονται σε όλα τα μόρια).
Επειδή το S@2 έχει σημσ,ντικ:άι μεγαϊιύτερη σοcε~ική μοριακή μάζα (Μ,),
0~ διαμ,οριακέ,; δυνάμειιs που ασκούνται συνολικά στο SO2 είναι ισχυ­
ρότερες.

:3S Δ ΙΆ ΜοριΑ Κ Ε Σ Δ Υ ΝΑ ΜΕ Ι~
 Η ευκολία υγροποίησης των τριών προηγούμενων αερίων ακολουθεί τη e:rειwά:
<E(i}z < ΝΙ% < SΘ2
διότι με την ίδια σειρά αυξάνεται και η ισχύς των διαμοριακών δυνάμεων.

Δεσμοί μεταξύ μορίων ή ιόντων (διαμοριακοί δεσμοί)

ΙΟΝΊ1ΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΟΜΟΙΟΠΟΛJ!ΚΕ,Σ Θ\'DliEΣ

αποτελούνται από ιόντα αποτελούνται από μόρια
π.χ, MxAy, ΝΗ4Α, Μ(ΟΗ),
ο !ΟΝ - ΙΟΝ (ιοντικός δεσμός)
π.χ. Νη+cι-, κ-οε-, Rcoo-Na+
ΔΥΝΑΜΒΙΣ ΔΕΣΜΘΣ
" !ΟΝ - ΔΙΠΟΛΟ ΜΟΡΙΟ van der Waals ~ΔΙ?ΘfΟΝΟ~

Θ δ- δ+ ή Θ δ+ δ-
• Δυνάμεις London:
μη πολικά μόρια
Το μόριο περιέχει
δεσμό: Η - F, 1.-J - © ή
π.χ. Natq): Na+..., Η2 0 (μολ. = Ο) Η-Ν
π.χ. Cl2 <--> 012, π.χ.
Cl(aq): cι- +-+ Η2Ο
δ+ 2δ- δ+ 2δ-
C3Hs +-+ CH4 ... Η - Q .. Η-0.
δ+ δ­ 1 \
G Cl2 <--> Η - 01 Η'+ m'+
δίπολο μόριο Η2Ο:
Η 1μ,~ Η • Δυνάμεις διπόλου -
διπόλου:
δ+ δ- δ+ δ­
H - f ... H- f
πολικά μόρια
(μ.ι. # Ο)
δ+ δ- δ+ δ­
π.χ. Η -Cl+-> Η -ΟΙ
Παρατηρήσεις
α) Οι ιοντικές ενώσεις περιέχουν ως θετικό ιόν κατιόν μετάλλου ή ΝΡΙ! (π.χ. CaCl2, K2SG4 ,
Νε-Ο, NH4Cl, RCoo-Na+, ...). Οι ιοντικές ενώσεις είναι στερεά κρυσταλλικά με υψηλά
σημεία τήξης λόγω των ισχυρών ηλεκτροστατικών δυνάμεων μεταξύ των ιόντων (0 ιοντικός
δεσμός δε Θεωρείται διαμοριακός δεσμός).
β) Οι δυνάμεις διασποράς (London) υπάρχουν σε όλα ~α μόρια ανεξάρτητα αν είναι π0~νκ;ά
(μ # Ο) ή μη πολικά (μ = Ο). Για παράδειγμα:
• μη πολικά μόρια (παροδικά δίπολα): Cl2 - Cl2, C4Ηιο - C:4Μιο, 02 - Ν2
• πολικό μόριο (μόνιμο δίπολο) - μη πολικό μόριο (παροδικό δίπολο]: blCI - ([]1 2 ,
CH3CI- οο,
 Στην περίπτωση των μη πολικών μορίων 01 δυνάμεις Ίοιισου είναι οι μοναδικές διαμοριακές
ελκτικές δυνάμεις.
γ) Q) σημαντικότερος παράγοντα που επηρεάζει την ι<J¾ύ των δυνάμεων vaιι ιler Waals είναι η
σχετική μοριακή μάςα QM,~-

0rα,11 Μ, t -+ δυνάμεις ~•aπ der ~V,a:ιls '[

'{))ταν οι 0μοιοπ0λ11"ές ουσίες έχουν παpαπ)ιήσια <f¾εηκή μοριακή μάζα (Μ,), η ισχύς των
διαμοριακών δεσμών μεταβάλλεται σύμφωνα με την εξής σειρά:

< δεσμός υδρογόνου

δυνάμει§ fuindon < δυνάμεις διπόλου - διqτόkου
-+ ισχύιs διαμοριακών δυνάμεων, Σ.Ζ.

δ) Στους υδρογονάνθρακες και σε πολλές οργανικές ενώσεις η ισχύς των διαμοριακών δεσμών
εξαρτάται και από το ιry:ήμα των μορίων. "(j)σο περισσότερο διακλαδισμένη είναι η ανθρα­
κική αλυσίδα (σφαιρικό μόριο), τόσο ασθενέστερες είναι οι διαμοριακές δυνάμεις. Για πα­
ράδειγμα:
<tJE\13
1
<ίThl.3 - C - 001 < Ot.f30l[©I:Iq©H3 < CH10H2CH2CH2CH3 =+ δυνάμεις Lonclon
1 1
(ί)Ι,[3 (ίJ:Ι,Ι3

1.15 Ποια είδη διαl!οριακών. δυνάμεων (iLondon, διπόλου-διπόλου, δεσμός υδρογόνου)

ασκούνται μ~;τα~ύ των ι;πόμενων ζευγαριών;
α} Ar-Ar β) C3Hs - CCLι
γ) m-m δ) OFl<E\3 - CH Cl3
ε) ~([)H_z@B-@Iil g@l.2(Q>Ίrn
Ι!ίΠΑΝΤΗΣΗ
α) iFα μόρια του ευγενούς αερίου Ar είναι μη πολικά. Επομένως οι μοναδικές διαμοριακές
ελαικές δυνάμει~ μ.ι;ταξύ των μορίων Άr-Ar είναι οι δυνάμεις London (διασποράς).

β) 'Ία μόρια του υδρογονάνθρακα «:3Ι.Ι 8 είναι μη πολικά. Τα μόρια του CCl4, λόγω της συμ­
μετρικής τετραεδρικής διάrrα&ης του μορίου, είναι μη πολικά. Επομένως μεταξύ των μο­
ρίων e31i18 - @@Lι ασκούνται δυνάμεις London.

γ,) Ίϊο μόριο του ΗΙ είναι 'ΙtΟΝικό (μόνιμο δίπολο, μ0,. ψ Ο). Έτσι μεταξύ των μορίων m -m
ασ~cούvται δωιάμsιe; διπδλου=διπόλου. Επίσης μεταξύ των μορίων ΗΙ - ΗΙ ασκούνται και
δυνάμ,εις I\Lonclon, αφού 01 δυνάμεις αυτές αναπτύσσονται μεταξύ όλων των μορίων.

Ιί(i) IIIAMopιAKEΣ IIΥΝΑΜΕΙΣ

 s~ 'Ji0 μώwι0 ΙUΘ\9 CM\013 π;ερtέ:)ίεU ΠiΘλωμέν019ς ΘSΘ:Ι'J,Θ~ί> ς και Θελ/
είναι συμμετρ ικό, οπότε είναι πολuκώ μόριω ~μολ. f. @). Επ0-
μένως μειuαξ~ί> των μορίων CHCl3 - Cl11@3 ασκούνται δυνά­
μεις διπόλου-διπόλου (ασκούνται φυσικά και δυνάμεις
London).

ε) Το μόριο της αλκ0όλrqς CH3CM2@Iffi εiναv πο~Ι\Ικό. Ε71ίε,δή

το μόριο της CH 3CH2ΌH περιέχει άτομο υδρογόνου ενωμένο απευθείας 1;1 ε ΘΙ1i0μ0
οξυγόνου, μεταξύ των μορίων CH3C.H~0H- ΟΗ30Η20~ αναπτύσσονται δεσμοίυδρο­
γόνου. Μεταξύ των μορίων υπάρχουν επιπλέον δυνάμεις διπόλου - διαόλου ~π0λJικό
μόριο) και δυνάμεις London.

στ) Τα μόρια της αλκοόλης (CH130H και 'U0\9 Η2Ο περιέχουν άτο­ δ+ δ- δ+ δ-
ild - @ l!Η-Θ
μο Η ενωμένο απευθείας με άτομο Ο. Επομένως μεταξύ των \ \
μορίων CH30H και Η20 αναπτύσσονται διαμοριακοί δεσμοί ΟΗ 3 Η
υδρογόνου. Μεταξύ των μορίων ασκούνται επίσης δυνάμεις
διπόλου - διπόλου (πολικά μόρια) και δυνάμεις London.

1. 16 Να διατάξετε κατά σειρά αυξανόμενου σημείου ζέσης τις επόμενες χημικέ§ ουσίες:
Ν2, ΝΟ, ΝΗ3 και 02
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Το Ν 2 (Μ, = 28) και το 02 (Μ, = 32) είναι μη πολικά μόρια, οπότε μεταqι\ των μορίων
τους ασκούνται δυνάμεις London (διασποράς). Με την αύξηση της σχετ κής μ0ρια~ής μάζας
CMr(Nz) < Mr(02 )) αυξάνεται η ισχύς των διαμοριακών δυνάμεων London, οπότε για τα ση­
μεία ζέσης ισχύει ότι: Σ.Ζ.Ν2 < Σ.Ζ.ο2
Το ΝΟ (Μ, = 30) είναι πολικό μόριο (μ f:. 0), οπότε με­
Ισχυρότερες διαμοριακές δυνάμεις
ταξύ των μορίων του ασκούνται επιπλέ ον και δυνάμεις διπό­
λου - διπόλου. Τα μόρια ΝΟ και 0 2 έχουν παραπλήσια σχε­
υψι~λότερο σηιμίο ζέσης
τική μοριακή μάζα, οπότε οι δυνάμεις London μεταξύ των
μορίων 02 - 02 και ΝΟ - ΝΟ έχουν παρόμοια ισχύ. Επο-
μένως μεταξύ των μορίων του ΝΟ ασκούνται συνολικά ισχυρότερες διαμοριακές δυνάμεις
(διπόλου -διπόλου + London), οπότε ισχύει ότι: Σ.Ζ.02 < Σ.Ζ.Νο
Η ΝΗ3 (Μ, = 17) είναι πολικό μόριο, οπότε μεταξύ 1iω1.1 μορίω» τιηι; ασκούντα» δυνάμεις
διπόλου - διπόλου και δυνάμεις London. Μεταξύ όμως των μορίων της ΝΗ 3 αvαπ-u~ί> ι;re-0νuαι
και ισχυροί διαμοριακοί δεσμοί υδρογόνου, οπότε ισχύει ότι: Σ:.Ζ.Ν0 < Σ.Ζ.ΝΗ3
Τελικά για τα σημεία ζέσης των ουσιών ισχύει ότι:
Σ.Ζ.Ν2 < Σ.Ζ.02 < Σ.Ζ.Νο < Σ.Ζ.ΝΗ3
 1.17 Να διατάξετε κατά σειρά αυξανόμενου σημείου ζέσης τις επόμενες χημικές ουσίες:
ΟΙ2, ffi(ίll, Na(ί)l και HF
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
NaOI Ι, = 58.5): Είναι ιοντική ένωση, οπότε μεταξύ των ιόντων Νε" και a- ασκούνται
ισχυρές δυνάμεις ηλεκτροστατική φύσης (δυνάμεις Οουίοιυυ). Το NaCl είναι στερεό κρυ­
σταλλικό σώμα και έχει ω υψηλότερο σημείο ζέσης από τις υπόλοιπες χημικές ουσίες.
m ~r, = 20): 1Γο μόριο του iHlF είναι πολικό, οπότε μεταξύ των μορίων του ασκούνται
δυνάμεις διπόλου-διπόλου και δυνάμεις Lond0n. Στο μόριο του HF αναπτύσσονται και
ισχυροί διαμοριακοί δεσμοi υδρογόνου, οπότε το HF έχει υψηλότερο σημείο ζέσης από τις
άλλες δύο ομοιοπολικές ουσίες Cl 2 και HCI.
0 2 (Μ, = 71): Το μόριό του είναι μη πολικό, οπότε μεταξύ των μορίων του ασκούνται
δυνάμεις il'.ondon.
Ί'ΙCΙ (Μ, = 36,5): ϊ17ο μόριό του είναι πολικό (μ ψ Ο), οπότε μεταξύ των μορίων του ασκού­
νται δυνάμeι~ διπόλου-διπόλου και δυνάμεις London (υπάρχουν σε όλα τα μόρια). Επειδή το
Qz έχει σημαντικά μεγαλύτερη σοcετική μοριακή μάζα από το HCI (Μ,ιcω ~ 2 • M , (H CJ )), οι
διαμοριακές δυνάμεις στο Cl2 είναι ισχυρότερες, οπότε το Cl 2 έχει υψηλότερο σημείο ζέσης
από το HCI.
Τελικά για τα σημεία ζέσης των χημικών ουσιών ισχύει:
:!::.Ζ.Ηα < Σ.Ζ.a, < Σ.Ζ.ΗF < Σ.Ζ.ΝaCΙ
Παρατηρήσεις
α) Στη συνολική ελκτική δύναμη που αναπτύσσεται μεταξύ
Η σχετικιί μοριακιj μάζα Μ, είναι
δύο μορίων συμβάλλουν συνήθως περισσότερα από ένα
σημαντικός παράγοντας για την
είδη διαμοριακών δυνάμεων (London, διπόλου-διπό­
ισχύ των διαμοpιαιcών δυνάμεων.
λου, δεσμός υδρογόνου). lfo σημfίο ζέσης μιας χημικής
Cl2: Μ, = 71 Σ .Ζ .: -35°C
ουσίας εξαρτάται από τι; διαμοριακές δυνάμεις που HCI: Μ, = 36,5 Σ .Ζ .: -85°C
ασκούνται συνολικά.
β) Από τις δυνάμεις νaπ der Waals (διπόλου- διπόλου και London) οι δυνάμεις London εμφανί­
ζονται σε όλα τα μόρια και συνήθως καθορίζουν τη συνολική ελκτική δύναμη (επομένως ο
σημαντικότερος παράγοντας για την ισχύ των διαμοριακών δυνάμεων είναι η τιμή της σχε­
τικής μοριακής μάζας Μ,). ®ι δυνάμεις διπόλου-διπόλου αποκτούν ιδιαίτερη σημασία όταν
η τιμή της σχετικής μοριακής μάζας Μ, είναι σχετικά μικρή ή σε μόρια που έχουν μεγάλη
διπολική ροπή. Για παράδειγμα, στο μόριο του HCI η ελκτική δύναμη διπόλου - διπόλου
αντιστοιχεί περίπου στο 20% της συνολικής ελκτικής δύναμης μεταξύ των μορίων του.

1.18 Να διατάξετε κατά σειρά αυξανόμενου σημείου ζέσης τις επόμενες οργανικές ενώσεις:
Α: CH30Fl20Pla€JH20Fl3 (Μ~ = 12~ Β: (Dffi~OH2CH2CFI20H (Μ, = 74)
Γ: Cl'I3€;J;{Ol[z(ill;{3 (Μ, = 72~ Δ: <1:Ji13€ffi:OH20H (Μ, = 74)
1 1
CJl'fu CH3

42 Δ IA MQplA K E Σ Δ ΥΝΑ ΜΕ ΙΣ
Ε: (Cffi3(Clffi.i())©FJ201'113 @\'li, = 14)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Α: CH 3CH20FI2αι 2CH3 και Γ: CHl3lrl'l<r.Bl 2<E'I% Μ, = 72

1

Cff3

Τα μόρια των υδρογονονθρόκων είναι μη π@λ,ικά (μολ. ~ @), 0rnώmε με-vaξώ των μορίων των
υδρογονανθράκων (Α) και (Γ) ασκούνται δυνάμεις διασποράς CJί,0Ncl0n), 0ι οποίες εξιφτώχι~0ι1
από τη σχετική μοριακή μάζα (Μ,) και το σχήμα του μορίου. Μεταξύ των μορίων του υδρο­
γονάνθρακα (Α) αναπτύσσονται ισχυρότεροι διαμοριακοί δεσμοί, επειδή έχει ευθύγραμμη
ανθρακική αλυσίδα και υπάρχει καλύτερη επαφή (αλληλεπίδραση) των μορίων. Ιwr0μέvω~
ισχύει ότι: Σ.Ζ.Α > Σ.Ζ.r
Οι οργανικές ενώσεις Β, Δ και Ε έχουν την ίδια σχετική μοριακή μάζα (Μ, = 74).
Ε: CH3CH20CH2CH3
Μεταξύ των μορίων του αιθέρα Ε ασκούνται δυνάμεις διασποράς (Lonclon) και δυνάμεις
διπόλου-διπόλου (μ0λ. ψ Ο, επειδή η γωνία δεσμών C- Ο - C δεν είναι 180°). Επομένως rι;i
συνολική ελκτική δύναμη μεταξύ των μορίων του είναι μεγαλύτερη, οπότε t0'%ύει ώ:uι:
Σ.Ζ.ε > Σ.Ζ.Α

Β: CH3CH2CH2CH20H και Δ: CH3C1:ICH20HI

1

CH3

Μεταξύ των μορίων των αλκοολών υπάρχουν διαμοριακοί δεσμού υδρογόνου, οπότε @Ι
αλκοόλες Β και Δ έχουν υψηλότερα σημεία ζέσης από τις υπόλοιπες ενώσεις. Με~αξύ των
μορίων των αλκοολών ασκούνται επίσης διαμοριακοί δεσμοί διπόλου - διπόλου κατ δυνάμεις
διασποράς (London). Το μόριο της αλκοόλης Β έχει ευθεία ανθρακική αλυσίδα, ενώ το μόριο
της αλκοόλης Δ έχει διακλαδισμένη ανθρακική αλυσίδα (σφαιρικό μόριο). Επομένως στο
μόριο της αλκοόλης Β υπάρχουν ισχυρότεροι διαμοριακοί δεσμοί (μεγαλύτερη συνολική
ελκτική δύναμη), επομένως ισχύει ότι: Σ.Ζ.8 > 1:.Ζ.Δ
Τελικά για τα σημεία ζέσης των χημικών ενώσεων ισχύει:
Σ.Ζ.r < Σ.Ζ.Α < Σ.Ζ.ε < Σ.Ζ.Δ < Σ.Ζ.s

Παρατήρηση: Όταν οι σχετικές μοριακές μάζες (Μ,) είναι παραπλήσιες, για τα σημεία ζέσης
ισχύει:
υδρογονάνθρακας (RH) < αιθέρας (R1OR2) < αλκ0όλ"Γ\ (R'ΘΗ9 -+ f:.Z.
London London, δεσμός υδρογόνου,
διπόλου - διπόλου IL011do11,
διπόλου - διπόλου
 1.19 ι8ίνονται τα μόρια [ων υδραλογόνων ~FL\\~: ΉF, FICI, HBr και J-Π.
α) ~α συγκρίνετε τ-11 διπολική ροrοίι [@ν μορίων των υδραλογόνων.
β) 18ίνονται τα σημεία ζέση!§ των υδραλοιyόνων κατά αυξανόμενη τιμή:

Υδραλογόνο (ΗΧ) HGI HBr ΗΙ HF

Σημείο ζέσης Ι88!Κ 206Κ 238Κ 292 Κ

Να αιτιολογήσετε τη διάταξη αυτή.

Δ:ί.νονται 01 ατομικοί αριθμοί: 9F, 11@, 35Br και 53I.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
α) Στα μόρια των υδραλογόνων ο ομοιοπολικός δεσμός Η - Χ (Χ: F, CI, Βι, Ι) είναι πολωμενος
(πολικ~)- '®σο μεγαλύτερη είναι η διαφορά ηλεκτραρνητικότητας (Δχ) μεταξύ των δύο
ατόμων (Η και Χ) του ομοιοπολικού δεσμού, τόσο περισσότερο πολωμένος (πολικός) είναι
ο ομοιοπολικός δεσμός, άρα τόσο μεγαλύτερη είναι η διπολική ροπή (μ) του μορίου Η - Χ.
1Γα αλογόνα ανήκουν στην ομάδα VllA (ή 17) του Π.Π. Σε μια ομάδα του Π.Π. η ηλε-
κτραρνητικδτητα αυξάνεται από κάτω προς τα πάνω, οπότε για τα
+-->- μ
αλογόνα αυξάνεται σύμφωνα με τη σειρά: Ι < Br < CI < F δ+ δ-
Επομένως η πόλωση του ομοιοπολικού δεσμού Η - Χ και η Η-Χ
διπολική ροπή (μ) των υδραλογόνων αυξάνονται σύμφωνα με Ηλειcτραρνητιιcότητα:
τ;ην εξής σειρά: 53! < 35ΒΓ < 17C/ < 9F
δ+ δ- δ+ δ- δ+ δ- δ+ δ-
p,J - Ι < Η - Br < Η - CI < Η - F =+ μ
δ+ δ­
Παρατήpηση: Η διπολική ροπή (μ = δ • r) του δεσμού Η - Χ εξαρτάται:
ί) από το φορτίο (δ) που εμφανίζεται λόγω της διαφοράς ηλεκτραρνητικότητας {Διc) μεταξύ των
ατόι.~ωνΗ και Χ(η ελάττωση του Δχ ισοδυναμεί με την ελάττωση των φορτίων δ+ και δ- ).
ίί) από το μήκος του δεσμού (r) στο μόριο του Η - Χ.
Από τους δύο παράγοντες περισσότερο επηρεάζει τη διπολική ροπή η διαφορά ηλεκτραρνητι­
κότητ% (Δχ).

Μήκqς δεσyΘύ (r) Διαφ0ρά ηλεκτραρνητικότητας (Δχ) Διπολική ροπή (μ )

H-F 92pm l,9 !,9! D
Η-CΙ !27pm 0,9 1,04D
1'1-Br !4lpm 0,7 0,78D
Η-ι !6lpm 0,4 0,38D

β) 11io σημείο ζέσης μιας ουσίας εξαρτάται από τις διαμοριακές δυνάμεις που ασκούνται
συνολικά μεταξύ [ων μορίων της. Οσο ισχυρότερες είναι οι διαμοριακές δυνάμεις, τόσο
υψηλότερο είναι το σημείο ζέσης της ουσίας.

~ιl] ΔIΆΜΘ~ΙΆΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

 Μεταξύ των μορίων των υδραλογόνων ασκούνται 0ι εξής διαμ0wιακές δυνάμεις:

• Δυνάμεις διασποράς (London), των οποίων η ισχύς αυξάνεται με την αύξηση της σχε­
τικής μοριακής μάζας (Μγ), δηλαδή:
HF < HGI < E!Br < ΗΙ -+ Μι,, δυνάμει~ ILondon
Μ,=20 Μ,=36,5 Μ,=81 Μ,=128

" Δυνάμεις διπόλου-διπόλου, των οποίων η ισχύς αυξάνεται με την αύξηση της διπο?vι­
κής ροπής (μ) του μορίου, δηλαδή:
δ+ δ- δ+ δ- δ+ δ- δ+ δ-
Η - Ι < Η - Br < Η - CI < Η - F -+ μ, δυνάμεις διπόλου - διπόλου
• Μεταξύ των μορίων του HF αναπτύσσονται και διαμοριακοί δεσμοί υδρογόνου, δηλα-
δ+ δ- δ+ δ-
δή: Η - F ... Η - F.
Από τις δυνάμεις van der Waals (London και διπόλου - διπόλου) οι δυνάμεις ιLondon
επηρεάζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τις συνολικές διαμοριακές δυνάμεις. Επομένως για
τα μόρια των υδραλογόνων HCI, HBr και ΗΙ η ισχύς των συνολικών διαμοριακών
δυνάμεων και επομένως και τα σημεία ζέσης μεταβάλλονται σύμφωνα με τη σειρά:
Η - CI < Η - Br < Η - Ι -+ Μ,, διαμοριακές δυνάμεις, σημείο ζέσης
Στο HF η παρουσία του ισχυρού δεσμού υδρογόνου αυξάνει σημαντικά τις συνολικές
διαμοριακές δυνάμεις. Έτσι, το HF ενώ έχει τη μικρότερη σχετική μοριακή μάζα (Mr), πα­
ρουσιάζει το υψηλότερο σημείο ζέσης. (Αν δεν υπήρχε ο δεσμός υδρογόνου, ,ο HF θα είχε Σ.Ζ.
περίπου 173 Κ.)
ο Το HF, εξαιτίας των δεσμών υδρογόνου, σε υγρή κατάσταση υπάρχει με τη μορφή συγκρο­
τημάτων της μορφής (HF) 6 .

1.20 α) Να περιγράψετε τους δεσμούς που υπάρχουν στο υγρό FIF.

β) Να αιτιολογήσετε γιατί το HF είναι ασθενές οξύ, σε αντίθεση με τα άλλα υδραλογόνα
(HCI, HBr, ΗΙ) τα οποία είναι ισχυρά οξέα.
γ) Να αιτιολογήσετε γιατί το HF (Μ, = 20) έχει χαμηλότερο σημείο ζέσης απ' ό,τι ,ο Η2Ο
(Μ, = 18).
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
α) Στο μόριο του HF υπάρχει ένας απλός πολωμένος (πολικός) ομοιοπολικός δεσμός (ενδο­
μοριακός δεσμός)
δ­
δ+
Η· + ,f: --> ή Η - F : --- μη δεσμικό ζεύγος
ηλεκτρονίων

Το F είναι πολύ ηλεκτραρνητικό στοιχείο, οπότε ο δεσμός Η - F είναι ισχυρά πολωμέ­

νος. Το άτομο του F έχει σχετικά μικρό μέγεθος (μικρή ατομική ακτίνα) και διαθέτευ δ μιη
 δε<'Ιμu!Ιiά ζεύγη ηλε!Ιiφ01 ίων. Μεπαξύ του iffiδ+ τσυ εΜώς μ0ρί019 και ενός ,~η δεσμικού
ςεύ-ιο~ ηλει.τρο\\ίων του ατόμου f. του γειτονικού ιι0pί0υ αναπτύσσονται ελκτικές δυνά­
μ,ει~ ηλεκτροστατική φύσης που ονομάζονται δεσμός υδρογόνου (διαμοριακός δεσμός).
δ+
~ δ+
~ δ+
~
... H- li: ... Ιm- f: ... H- F:

• Ίίο άτομο του !ffi συνδέεται με δύο άτομα li'. Με το ένα άτομο F συνδέεται με ομοιοπολικό
δεσμό (ενδομοριακά), ενώ με τ0 άλλο άτομο f συνδέεται με δεσμό υδρογόνου (διαμοριακά).
Από τους δύο δεσμούς ισχυρότερος δεσμός είναι ο ομοιοπολικός δεσμός (ο ομοιοπολικός
δεσμός l!L-'F έχει μικρότερο μήκος).

β) 1Γα υδραλογόνα ~HCI. H.Bu, Η!) είναι Ι<f¾υpάι οξέα και σε υδατικό διάλυμα ιοντίζονται
πλή!)(1)!! (βαθμός ιοντισμού α = 1). ΤΊα παράδειγμα:
HCI-, ί!:1Ι+ + €:1- ή PJΌl 4- Η2Ο --, cι- + Η3Ο+
1Fo ΈιF αντίθετα, λόγω του ισχυρού δεσμού υδρογόνου που αναπτύσσεται μεταξύ των
μορίων του, είναι ασθε,ν ές οξύ, δηλαδή σε υδατικό διάλυμα ιοντίζεται μερικώς (βαθμός
ιοντισμού α < l), άρα:
MF .= Η+ + F- ή HF + Η2Ο a= F- + Η3Ο+
1Ενα~ άλλος παράγοντας που ερμηνεύει τον ασθενή όξινο χαρακτήρα του HF είναι η ατομική
ακτίνα (r). 'iΓα αλογόνα ανήκουν στην ίδια ομάδα VllA (ή 17) του Περιοδικού Πίνακα. Σε μια
ομάδα του El.lil. η ατομική αιmνα (το 1Jέγεθ0ς του ατόμου) αυξάνεται από πάνω προς τα κάτω,
δηλαδή ισχύει:

Όσο αυξάνεται η ατομική ακτίνα του αλογόνου Χ, ελαττώνεται η

ισχύς του δεσμού r.l - Χ στο μόριο του υδραλογόνου, με αποτέ­
λεσμα να αποσπάται ευκολότερα f.I+ από [Ο μόριο του οξέος, δη­
λαδή αυξάνεται η ισχl](j του Οξέος ΗΟC. Ιiπομtνως η ισχύς των υδρα­ ισχύς
οξέος
λογόνω« ακολουθεί την εξή~ σειρά:

Η-~ <-:c Η - CI < Η -Br < HJ- 1

®--(ϊ)
δ+ !:- δ+ •• 2δ-
γ~ 1Ψ - f: Μ, = 20, Σ.Ζ.: 19,5°C Η - Ο: Μ, = 18, Σ.Ζ.: 100°C
\
Ήδ+

ίli'o Ίd'Ιί και το Ρ12® έχουν παρόμοια σχε.ική μοριακή μάζα (Μ,). Μεταξύ των μορίων του
ογρού ~ΙF και μεταξύ '!'ων μορίων του υ~ρ0ύ Η:2Φ υπάρχουν δεσμοί υδρογόνου. Η επίδρα­
ση των δεσμών υδρογόνου στο σημείο 1jέσης μιας ουσίας εξαρτάται από:
• την ισοcύ των δεσμών υδpογ6νου.
1!iίο 9'1\' είναι ηλεκτραρνητικότερο σωιχείο από [Ο 8G) και έχει και μικρότερο μέγεθος

4fii ΔIΑΜΘΡΙΑΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

 δ+ δ- δ+ δ-
(rF < ro), οπότε ο δεσμός υδρογόνου W - F ... W - F στο υγρό F:!F είναι ισχυρότε-
δ+ δ- δ+ δ-
pος από τον δεσμό Hi - Ο ... Β -Ο στο υ>;y,@ώ !Η2@.
• τον αριθμό των δεσμών υδρογόνου ανά μόριο.
Η2Ο: Το άτομο του (j) διαθέτει 2 άτομα Η και 2 μrη δεσμικά ζεύγη
δ+ •• ·2δ-
ηλεκτρονίων, επομένως το κάθε μόριο !Hl2<D μπορεί να σχΊi]μ~ίΘ"ει !Wj - Q),:
με τα γειτονικά μόρια μεγαλύτερο αριθμό δεσμών υδρογόνου ανάι \
Ηδ+
μόριο (4 δεσμοί υδρογόνου ανά μόριο).

HF: Το άτομο του F διαθέτει 1 άτομο Η και 3 μη δεσμικά δ+

δ­
δ+
δ­

ζεύγη ηλεκτρονίων, οπότε το κάθε μόριο HF σχηματίζει Η- F: Η- F :

2 δεσμούς υδρογόνου.
Επομένως το Η 20 έχει μεγαλύτερο σημείο ζέσης απ' ό,τι ,ο HF, διότι σχηματίζε» μεγα­
λύτερο αριθμό δεσμών υδρογόνου ανά μόριο.

Διπολική ροπή γραμμικό: CO2 και CS2

γωνιακό (κεκαμμένο): Ή2GJ, H2S και SO2
1.21 Ποια από τα επόμενα διατομικά μόρια είναι
επίπεδο τριγωνικό: SO3 και BF3
πολικά;
τετραεδρικό: SiC14
α) Η2 β) ο. γ) ΝΟ δ) HBr
τριγωνική πυραμίδα: N1d3 και PCl3
ε) ICI στ) F2 ζ) CIF η) co
τριγωνική διπυραμίδα: PFs
1.22 Να συγκρίνετε την πολικότητα των επόμενων οκταεδρικό: SF6
ομοιοπολικών δεσμών.
1.24 Ποια από τα επόμενα μόρια οργανικών ενώσε­
α) Η - Ο, Η - CI, Η - F και Η - C
ων συμπεριφέρονται ως ηλεκτρικά δίπολα;
β) F - F, Cl - F, C - Ο και C - F α) CfLi β) CH3CH3 γ) CBr4
Δίνονται οι τιμές ηλεκτραρνητικότητας των στοι­ δ) οεα, ε) OH3Br στ) C3Hs
χείων: F: 4,0, Ο: 3,5, CI: 3,0, C: 2,5 και Η: 2,1. ζ) ΟΗ2 = Ο ~;ι) CCl3(QCl3 89 ΟΗ3011!
Δίνεται ότι η CH 2 = Ο έχει επίπεδο τριγωνικό σχή­
1.23 Ποια από τα επόμενα πολυατομικά μόρια είναι
μα.
πολικά και συμπεριφέρονται ως ηλεκτρικά δίπολα;
α) Η2Ο β) CO2 γ) ΝΗ3 1.25 Να διατάξετε κατά σειρά αυξανόμενης δ1π0:λ.ιι­
δ) SO2 ε) CS2 στ) SO3 κής ροπής τα επόμενα μόρια.
ζ) H2S η) PCl3 θ) BF3 α) Ν2, ΝΟ και CO. βj HF, lf!ΙBu και F'2
ι) PFs ια) SF6 ιβ) SiCl4 γ) I©l, OOr και 002 δ) CI%<DI, C!ff3[ και αι,
Δίνεται το γεωμετρικό σχήμα των μορίων: ε) CF4, H2<D !QαΙ @F2

47
 στ) Η2Ο. ΟΗ/~ΟΗ3 και C,P-rs 1.29 α) Να συμβολίσετε τη διπολική ροπή στο μό­
Δίνο11τα1 0ι;ι τα μόρια Ιd~Θ και (i)F1 έχσυν παρόμοιο ριο του Pl(CJ.
γωνιακό σχήμα, το μόριο OM,GOH3 δεν είναι γραμ­ β) Στο ΗΟΙ το μήκος του δεσμού Η - CI είναι ίσο με
μικό, οι τιμές ηλεκτραρνητικότητας: F: 4.0. (ί): 3,5, 127 pιη και η διπολική ροπή του μορίου είναι
C: 2,5, !'!: 2,1. °
3,43 • ιο-3 C. ιη. Να υπολογίσετε τα φορτία
δ+ και δ- σε μονάδεςe (στοιχειώδες φορτίο ηλε­
1.26 Έστω το μόριο μιας ομοιοπολικής ένωσης ~Β, κτρονίου).
όπου το στοιχείο Β είναι πολύ ηλεκτραρνητικό στοι­ Δίνεται το στοιχειώδες ηλεκτρικό φορτίο:
χείο. e = 1,6 · ιο-19 C.
α) Να σχεδιάσετε το διάνυσμα της διπολικής ροπής 1.30 α) Τα πολικά μόρια
του μορίου. Είναι σωστό ότι το μόριο ~Β έχει προσανατολίζονται μέ­
μεγάλη τιμή διπολικής ροπής: σα σε ένα ηλεκτροστατι­
β) Να συγκρίνετε τη διπολιι.ή ροπή των μορίων: κό πεδίο ενός πυκνωτή.
Β,, ΑΒ και ΓΒ Να σχεδιάσετε τα μερι­
κά φορτία (δ+ και δ-)
Δίνεται η σειρά ηλεκτραρνητικότητας: Β > Γ > Α.
στα δίπολα μόρια.
1.27 Να προβλέψετε τη γεωμετρία των επόμενων β) Το υγρό που ρέει έλκε­
μορίων. ται από την ηλεκτρικά
φορτισμένη ράβδο.
α) Το BeBr 2 έχει διπολική ροπή μηδέν. Είναι γραμ­
Να αιτιολογήσετε αν
μικό ή γωνιακό (κεκαμμένο) μόριο:
το υγρό είναι το νερό
β) Το BrF3 έχει διπολική ροπή 1,19D. Η γεωμετρία
(Η2Ο) ή ο τετραχλω­
του μορίου είναι επίπεδη τριγωνική ή τριγωνική
ράνθρακας (CCl4).
πυραμιδική;
γ) Το x;eF4 έχει διπολική ροπή μηδέν. Η γεωμετρία 1.31 Με προσθήκη ισομοριακής ποσότητας Br 2 στο
του μορίου είναι επίπεδη τετραγωνική ή παρα­ HC Ξ CH παράγεται η ακόρεστη ένωση C2H 2Br 2. Η
μορφωμένη τετραεδρικ;ή; ένωση αυτή έχει δύο στερεοϊσομερή (ι·ίs και ιπιιιs), τα
δ) Το SCl 2 είναι ηλεκτρικό δίπολο. Το μόριο είναι οποία έχουν επίπεδη διάταξη (οι γωνίες είναι περί­
γραμμικό ή γωνιακό; που 120°).
Br Br Br Η
1.28 α αιτιολογήσετε τα επόμενα πειραματικά δε­ ' C=C /
και
' C= C /
δομένα.
Η
/ 'Η Η
/ ' Br
α) Το μόριο Η2(ί) έχει μεγαλύτερη διπολική ροπή
απ0 το μόριο ΕΊSΙ. 1Ιiα δύο μόρια έχουν παρόμοια cis tι·ans
γωνιακή διάταξη. Να συγκρίνετε τη διπολική ροπή των δύο στερεοϊ­
β) Το μόριο CS2 δεν έχει διπολική ροπή (μ0;.. = Ο), σομερών (cis και tι'Cιιιs).
ενώ το μόριο OCS είναι δίπολο (μ0,.. f- Ο). Τα δύο
μόρια έχουν γραμμική διάταξη. 1.32 Δίνονται οι διπολικές ροπές των εξής μορίων:
γj Το μόριο GCl 2 = ι1:CΙ2 δεν είναι δίπολο, ενώ το μ=Ο
μόριο CH1 = QJ;/(1:J είναι δίπολο. Τα δύο μόρια
έχουν παρόμοια επίπεδη διάταξη.
μ = s,4. ιο-30 c . n1

48 ΔIΑΜΘΡΙΑΚΕΣ Δ~ΝΑΜΕΙΣ
 α) Να συγκρίνετε την πολικότητα των δεσμών γ) ΟΗ4, C1Hs ή C10H20
C-0 και S-0 δ) F2(M, = 38), OH3€JI (Μ, = 50,5) ή
β) Να αιτιολογήσετε τη διαφορά που παρατηρείται 0014 (Μ, = 154)
στις διπολικές ροπές των δύο μορίων.
Δίνονται οι τιμές ηλεκτραρνητικότητας: Ο: 3,5, 1.37 Δίνονταυ οι επόμενες οργανικές ενώσεις:
S: 2,5, C: 2,5. C/,13CI Cr-!3CN
C3Hls
1.33 Η συνολική διπολική ροπή ενός μορίου επηρε­ Μ, 44 50,5 41
άζεται και από την παρουσία μη δεσμικών (μονήρων)
μ(D) 0,1 1,9 3,9
ζευγών ηλεκτρονίων στο κεντρικό άτομο. Τα μόρια
ΝΗ3 και NF3 (τριφθορίδιο του αζώτου) έχουν παρό­ α) Να αιτιολογήσετε για τα μόρια OH3Cl κα«
μοιο σχήμα τριγωνικής πυραμίδας. Οι διπολικές ρο­ CH 3CN είναι ηλεκτρικά δίπολα.
πές των δύο μορίων είναι: β) Να διατάξετε κατά σειρά αυξανόμενου σημείου
ζέσης τις τρεις οργανικές ενώσεις.
μολ. = 1,5D
μ0λ_ = 0,2D 1.38 α) Ποιοι από τους επόμενους παράγοντες επηρε­
άζουν την ισχύ των δυνάμεων διασποράς (London);
Να αιτιολογήσετε γιατί το μόριο ΝΗ1 έχει σημαντι­
i) Η σχετική μοριακή μάζα.
κά μεγαλύτερη διπολική ροπή απ' ό,τι το μόριο NF3.
ίί) Η ηλεκτραρνητικότητα των ατόμων.
Διαμοριακές δυνάμεις iii) Ο συνολικός αριθμός των ηλεκτρονίων.
ίν) Το σχήμα του μορίου.
1.34 α) Ποιες δυνάμεις είναι ισχυρότερες, οι ενδο­
β) Σε ποια από τα επόμενα μόρια οι δυνάμεις Lon­
μοριακές ή οι διαμοριακές;
don είναι οι μοναδικές ελκτικές διαμοριακές δυ­
β) Πού είναι ισχυρότερες οι διαμοριακές δυνάμεις,
στα στερεά, στα υγρά ή στα αέρια; νάμεις;
ί) 12 ίί) HBr iii) C02 ίν) Ne
γ) Ποιοι δεσμοί διασπώνται στα επόμενα φαινόμε­
να; 1.39 Δίνονται οι ισομερείς υδρογονάνθρακες:
i) H20(e) _, Η2Οω (εξαέρωση) 1. CH1(CH2) 3CH1 (πεντάνιο)
ίί) I2(s) -> I2 (g) (εξάχνωση) 11. CH1CHCH 2 0H3 (ισοπειιτάvιο)
1
iii) H2(g) -> 2H(g)
CH3
. ) 2Η Ο ?Η
ιν 2 (t)
ηλεκτρόλυση
- - - --> - 2(g) + Ο 2(g) CH3
1

1.35 Σε ποιες από τις επόμενες χημικές ουσίες μετα­ ΙΠ. CH 3 - C - CH3 (νεοπεvτάvιο)
1
ξύ των μορίων ασκούνται διαμοριακές δυνάμεις δι­ CH3
πόλου - διπόλου;
α) Να συγκρίνετε την ισχύ των διαμοριακών δυνάμε­
α) CO β) Br2 γ) ΗΙ
ων που ασκούνται στον καθένα υδρογονάνθρακα.
δ) C02 ε) CCl4 στ) C2H6 β) Ποιος από τους τρεις υδρογονάνθρακες είναι αέ­
ζ) CH3Cl η) ΝΟ θ) KCI ριο σε θερμοκρασία 20 °C και πίεση Ρ = 1 atm;
1.36 Ποιο από τα επόμενα μόρια πολώνεται ευκολό­ γ) Δίνονται οι θερμότητες εξάτμισης των τριών
τερα, δηλαδή έχει μεγαλύτερη πολωσιμότητα: υδρογονανθράκων:
α) He, Ne ή Ar β) Ι2, Br2 11 Cl2 22,8 kJ/m0l, 24,'ilik!J fm0l και 2§,8 k!J/m0l
 ΊΙ!α εξηΙΥήι;,ε-re ποια τιμή θεf')μό~ητας εξάηιιι;rης 1.45 αj!S!αεξηΙΥήι,ετε~ια~ί το0ξικ;00ξύ (<Dl'U 30G>®liili)
αvτ1στ01οcei στον ~;αθ&να υδρογονάνθρακα διαλ:υε[αι ούκ0~α ι,ιτο νερώ, εvώ το εξανικ;ό 0ξό
(ίί:5Ι;υ11mΘW) έ%ει εΜ-χιι,τη διαλ>υ1iότηιrα ι,rι0 wερό.
1.40 J:!!α συγ~,ρίνετε την 1σr,ι,ύ των δεσμών ιόντος­ β} r.o 0ξι~;ώ ο/jώ (G:JIIJJ 3<DΘOH) έχει υψηλό σημείο
δίπολσυ μ0ρί0υ στι επώμενε§ περ1πτώΘε1ς. ζέσης \118 °(C), εyώ ιrε αέρια κατάσταση βρέθηκε
α) ένυδf')α ιόντα: ~e('!ll1()))6]1+ και [Re(ffi2Θ)6]3+ πειραμα~ι~;ά ότι έχει σχετική μοριακή μάζα
β) 3Ιί,i+κα1Μ,2Θ ή 11!!/a+ και Ρ.Ι_Θ. Μ, = 120.
~α αι~ιοkο~ήσετε τις παρατηp1iσεις αυτές.
γ) 11@· και ~2® 11 9f· και Ιi\½Θ.
S) 11Na+ και Μ2® ή 91i'- και ~2ω. 1.it6 Να αιτιολογήσετε τα επόμενα πειραματικά δε­
δ0μένα.
1.41 Σε π0ιεq από τις επόWJνες ανόργανες ενώσεις
α) Μ ΟΝ ©ΡΙ2θΗ διαλύεται στο νερό σε οποιαδή­
δημιουργείται δει,uός υδρογόνοο uεταξύ των 110-
ποτε αναλογία, ενώ η C6H130H έχει μικρή δια­
ρίων τ0υ@;
?ωτώτητα G[O νερό.
α) M2S β) HCI γ) MR:3
β) Ηαλκοόλη C4Η90Ηέχει υψηλότερο σημείο ζέσης
δ\ ffif ε) Ν2Θ2 στ) 1\-fli!~®J!I
από τ0ν ισομερή διαιθυλαιθέρα (C2H;OC2H5).
ζ) F2 η/ F2® θ) Ρ.Ι®Ν®2 γj ® πά<y0ς επιπλέει στο νερό.
ι) Μ2~ ια) (1'I(i))iS®2 1β) Ilf.13 δ) ]ο Jil2S (Μ, = 34) στις συνηθισμένες συνθήκες
είναι αέριο, ενώ το Η2Ο (Μ, = 18) είναι υγρό. Τα
1.42 Σε ποιες από τις επώμενεq οργανικές ενώσεις
μόρια H2S και Η2Ο έχουν παρόμοιο γωνιακό
δημιουργείται δει,μόι; υδρο'(όν0υ w;ταξύ των μο­
~ήμα.
ρίων τους;
α:) θli!3®W β) θffi3@©N3 1.47 α9 Να αιτιολογήσετε γιατί πολλές οξυγονούχες
γ) Clil;Clil2NIJI2 δ) f.lQΘOl'I ι<:αι αζωτούχες οργανικές ενώσεις έχουν μεγάλη δια­
ε9 ©P.l3f m) (Qffi.3) 2Nf.! λυτώτητα σrιο νερό.
ζ) θΜ3ΟΝ η) (©m <CΜΊ)3Ν β) Να διατάξετε κατά σειρά αυξανόμενης διαλυτό­
11 rιηιτας στο Η2Ο τις επόμενες ενώσεις:
®
θ) αI2CiJ ι) ClliiCCN
= 17),
ΝΗ3 (Μ, C2H6 (Μ, = 30)
1Qj (ί)Jil3(C(j}(i)P! 1β) Ν®ΟΉ!2(ί)Ι'Ι2®Ν ©Η2 = Ο (Μ, = 30), CH10H (Μ, = 32)
1 -43 Να αναφέρετε τρεις διαφορές μετα&ύ του δε­ ~ .48 α) Να συγκρίνετε την ισχύ των δεσμών υδρο­
σμοιi υδρογόνου και των δυνάμεων wan der W.aals. ,yώνου:
F - rl .. F και Ο - Η .. Ο
~ .44 α) Να συγκρίνετε την [G%ύ των δεσμών υδρο­
γόνου: β) Με βάση τις διαμοριακές δυνάμεις, να αιτιολογή­
ι,ετε eις διαφ,ορές στα σημεία ζέσης των επόμε­
Ν - J;I .. Ν και ® - Ρ-1 .. ® νων 0υι,ιών:
β) Γα ?'iημικ:ά στοιχεία 1Ν και 11Cl έχουν περίπου
@υΘί(!Ι F-2 Ι,ΙF l,/2G
τηw ίδια ηλιmφαpνψικότητα. Να εςrη]ήGετε :yια­
Ίi μετ!i&ύ των μορίων του Μ©Ι δεν υπά(Ji(ε1 δεσμός ΝΙ, 38 20 18
υδρο,yόν0υ, ενώ με<rαξύ των μορίων της ΝΜ9 δη­ i:.~. -l88°C 100°c
19,5°C
μ1ουjj>γούν,αι δειrμοί υδρογόνου.

§ (ί) tll:IIMΘP.IA~E[ 11ΥοΝΆΜΕΙΣ

1.49 Να αντιστοιχίσετε αμφιμονοσήμαντα κάθε ζεύ:γος ουσιών της στήλης Α με τις διαμοριακές δυνάμεις π~ς
στήλης ΙΒ.

ΣΊiΗΛΗΑ Σifi/,1/\ls\B

α) CHCJl3-CH3Cl • • ί) δυνάμεις ιόντος- διπόλου

β) CCl4 - Ι2 • • ίυ δυνάμεις διασποράς
γ) HCOOH-H20 .. • ίίί) δυνάμεις διπόλου- διπώλου
δ) υδατικό διάλυμα KCI • • ίν) δεσμός υδρογόνου

1.50 Να αντιστοιχίσετε αμφιμονοσήμαντα τις ουσίες της στήλης Α με τις δυνάμεις που ασκούνται 1,.1εταξύ των
δομικών τους σωματιδίων (στήλη Β).

ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β

α) Ne • • ί) ιόν-ιόν
β) ΝΗ3 • 11
11
• ίί) δυνάμεις Lonclon
11
γ) ΝΟ • • ίίί) δεσμός υδρογόνου
δ) LiH • • ίν) δυνάμεις διπόλου - διπόλου

1.51 Να αντιστοιχίσετε αμφιμονοσήμαντα τις διαμοριακές δυνάμεις της στήλης Α με τις χημικές ουσίες της
στήλης Β στις οποίες εμφανίζονται.

ΣΤΗΛΗ Α ΣΉΗν'iΗ Β

α) δυνάμεις διασποράς • • ί) CH3NH2-H20

11
β) ιόν-δίπολο • • ίj) NO-HCI
11
γ) δυνάμεις διπόλου - διπόλου • • ίίί) στερεό MgCl2
δ) ιόν-ιόν • • ίν) CHOl3-C3Hs
ε) δεσμός υδρογόνου • • ν) υδατικό διάλυμα F,ίe0! 2 11

Επίδραση των διαμοριακών δυνάμεων α) MgCl2 β) α::14 γ} C6r.f6

στις ιδιότητες των ουσιών δ) Na2CG>3 ε) ΗΟΙ Θ"τj Na!I
1.52 Ποιες από τις επόμενες ουσίες διαλύονται στο ζ) ΟΗ4 η) CsHιs θ} CH3@!H
νερό και ποιες διαλύονται στον οργανικό διαλύτη ι) NaOH ια) ΝΗ40! ιβ) HCG>ΘR
εξάνιο (C6H14); ιγ) OH3COONa
1.53 Με βάση τις διαμοριακές δυνάμεις. να εξ11γή­ ΟΗ3Οl%Θ1\Ι (Μ, = 46): Σ.Ζ. = 78 °C
σετε τα επόμενα πειραματικά δεδομένα. HGOON (Μ, = 46): Σ.Ζ. = 101 °C
α) ® υδρογονάνθρακας Cslil 18 διαλύεται εύκολα στο
εξ,άνιο (C6ffi14). ενώ δε διαλύεται στο νερό, 1.56 Να διατάξετε κατά σειρά αυξανόμενου σημείου
β) ιΙ.r MF,13 έχει μεγάλη διαλοτότητα <ΠΟ νερό, ζέσης τις επόμενες χημικές ουσίες.
γ) Iffi._€J!il3@PIJ διαλύεται στο νερό σε κάθε αναλογία, α? Fle jM, = 4), Ar (Μ, =40)
ενώ η οκτανόλη €sΜ11@Ίi!Ιέχει ι:kάχι<Πη διαkυ­ <Dl2 (Μ, = 71), NaCI (Μ, = 58,5)
τότητα στο νερό.
OH2Cl2 (Μ, = 85)
1.54 Με βάση τις διαμοριακές δυνάμεις. να εξηγή­ β) Ne (Μ, = 20), Η2Ο (Μ, = 18)
σετε τις διαφορές στα σημεία ζέσης των επόμενων Ν2 (Μ, =28), LiH (Μ, = 8)
χημικών ουσιών.
γ) IHF (Μ, = 20), F2 (Μ, = 38)
α)
F2 C\2 Βrι 12 NaF (Μ, = 42), CIF (Μ, = 54,5)
-188°C -34,6 !'ί:: §8.8 °C 1s4,2°c δ) ΟΗ 4 (Μ, = 16), ΝΗ3 (Μ, = 17)
rf2S (Μ, = 34), C02 (Μ, = 44)
β)
Ν2 @2 NQ> Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
77,JK 90JH, 121,4Κ 1.57 Να διατάξετε κατά σειρά αυξανόμενου σημείου
βρασμού τις επόμενες οργανικές ενώσεις.
γ)
eH, (;;H3Q.(f;H3 ~l'i3€H2G>l'i α) CH4, C2H6, C3Hs και C6Ηι4
-162°C -2§ °C 78°C β) CH3CH2CH20H, CH30CH2CH3 και
OH30CH3
δ)
CΙ2 c;;cι, N_gel γ) CH3CH2CH2CH2CH3, CH3CHCH2CH3
1

-34,6"C 76°C 1413°C CH3

OH3CH3CH2CH20H, CH3CHCH20H και
1
1.55 Να αιnολ!ο:tήσετε n,; διαφορές που παρατηρού­ CH3
νται στα σημεία ζέσης των επόμενων οργανικών ενώ­ (CH3) 4C
σεων.
δ) <C3Hs, CH3CH2CH2CH3, CH3CHCH3
α) OPl3(0M2) 6 0lil3 ~οκτάνιο): Σ.~. = 125,7°C 1

(DJ;I3 ©Ι,ΙΊ
CH3
1 1 OH3CH2CH20H και CH3CH2CH2CH20H
ΟΙ':13 - OPIJ - <0111'2 - <C - Olil3 (ισοοκτάνιο):
~Ν
3
Σ.Ζ. = 99,3°C 1.58 Να συγκρίνετε τα σημεία ζέσης των μελών κά­
θε επόμενου ζεύγους.
β) ΟΗ3 - e - Cf.13 (Μ, = 58): Σ.~. = 56°[ α) COl4 και σ, β) C02 και H2S
11
Θ γ) tOPIJ)3N και C3H1NH2
<DP.l3<DPl2<σfil20P.l3 (Μ, = 58): Σ.ίl. = 0°C δ) 1'1 20 και CΗ3ΟΉ
©I%Ofi½«JN1@m /ΝΙ\= 60): ~.;zJ. = 98°<0 ε) 11!12Ν -ΝΗ2 και CH3NH2
~) <DΊ%@P.li (Μ, = i:2): Σ.~. = 64 °([: στ) <DI%<C®<Dm και CH3CH2CH20H

§iι ΔΙΑΜΘΡΙΑΚΕΣ Δ'f<ΝΑΜΕΙΣ

 1.59 ]j[0ιο αιπώ ~αι επόμενα αέρια υ;tρ0π0ιεiται eυ1<10- ~.61 ίli'a μώρια των ευγενώ» αερίων @Ie, 'l!le, ~.
λότερα; Xe και Rn) είνα,υ μονοατομικά,
α) Η2 (Μ, = 2), 02 (Μ, = 32) ή Ne (Μ, = 20) α) Τι είδους διαμοριακές δl!)νάμεις ασκούνται μετα­
ξύ των μορίων ενός ευγενούς αερίου;
β) CH4 (Μ, = 16), CO2 (Μ, = 44) ή Ν2 (Μ, = 28)
β) Να διατάξετε τα ευ:yε\\ή αέρια κατά σειρά αυξα­
γ) HCI (Μ, = 36,5), 02 \Μ, = 32) ή Ar (Μ, = 40) νομένου σημείου ζέσης και wα αιηοϊc0:wήσεπ lrlilV
δ) ΝΗ3 (Μ, = 17), Ν2 (Μ, = 28) ή H2S (Μ, = 34) απάντησή σας.
γ) Ποιο από τα ευγενή αέρια υγροποιείται πιο δύ-
1.60 Τα χημικά στοιχεία Η 2 (Μ, = 2), Cl 2 (Μ, = 71) σκολα;
και Ν2 (Μ, = 28) είναι αέρια στις συνηθισμένες συν­
θήκες. 1.62 α) Ποιο από τα δύο αέρια Ν~ (Μ, = 28) και G2
α) Ποιο από τα τρία αέρια υγροποιείται δυσκολότε­ (Μ, = 32) υγροποιείται ευκολότερα;
ρα; β) Τα αέρια αυτά έχουν μια εkά;,:ιστη διαλυτότητα
β) Δίνονται οι θερμότητες εξάτμισης: στο νερό. Ποιο από τα δύο αέρια διαλύεται πε­
ρισσότερο;
υγρό Η2 ο • 0,9kJ/mol
υγρό CΙ2 ο • 5,6kJ/mol 1.63 α) Ποιο από τα δύο αέρια He (Μ, = 4) και Ν 2
(Μ, = 28) διαλύεται περισσότερο στο νερό;
υγρό Ν2 • • 20,4kJ/mol
β) Να εξηγήσετε γιατί οι δύτες σε μεγάλα βάθη χρη­
Να αντιστοιχίσετε το καθένα υγρό με τη Θερμότητα σιμοποιούν για την αναπνοή τους μείγμα He και
εξάτμισής του. 02 αντί αέρα (μείγμα Ν 2 και 02).

1.64 Ποια είδη διαμοριακών δυνάμεων (London, δι­ θ) ωοο, ι) Br- -Η2Ο
πόλου - διπόλου, δεσμός υδρογόνου) ασκούνται με­ ια) Cl2-H2O ιβ) Ν2Η4 - ΝΉ13
ταξύ των μορίων των επόμενων χημικών ουσιών;
α) HCI β) Ne γ) ΝΟ 1.66 Να αναφέρετε όλα τα είδη διαμοριακών δυνά­
δ) Ι2 ε) CH4 στ) ΝΗ3 μεων που ασκούνται μεταξύ των μορίων:
α) ενός αερίου μείγματος 012 και .W:©l,
ζ) οι.σ η) H2S θ) SO2
β) ενός αερίου μείγματος ΝΗ1, Ν2 και ΝΟ,
Δίνεται ότι τα μόρια του H2S και του SO 2 έχουν γω­
νιακό σχήμα. γ) σε ένα υδατικό διάλυμα ΟΜ 3OΗ.

1.65 Ποια είδη διαμοριακών δεσμών αναπτύσσο­ 1.67 Η Ν\;13 €Mr = 1 Ύ) και το 0®2 ~r = ΦΙ/ Θ'~ις
νται μεταξύ των επόμενων σωματιδίων; συνηθισμένες συνθήκες είναι αέρια.
α) Τι είδους διαμοριακοί δεσμοί υπάρχουν μεταξύ
α) Cl2 - Cl2 β) Cl2 - F2
των μορίων της καθεμίας ένωσης;
γ) HCI-HBr δ) ΝΗ3-Η2Ο
β) Να αιτιολογiJσετε ποια από τις δύο χημικές ενώ­
, ε) Η2Ο-C4Ηιο στ) HF-HCI
σεις:
ζ) κ+-Η2Ο η) CCl4-l2
ί) έχει υψηλότερο σημείο βρασμό»,
 ii) έχ.ει μεγαkύτεβη δια)ωτώτητα στο ~•ερώ, n .7:0 &ίΜ@γτ<Η 01 επόμενες χημικές ουσίες:
iii! U'\ΙΡΘΠ@ιείται δυ<m@Μτερα. ΙF2 ~!vl, = 38~ NaF (Μ, = 42)
Br2 (!vll, = 160) ΗΒι· (Μ, = 81)
1.68 Στον επόμενο πίναtι1α δίνονται χα Θ'Ι'\ΙJΘία ζέση~ α\ Να αναφέρετε το είδος των διαμοριακών δεσμών
~p, = 1 atm) για τα υδραλογόνα και τα ευγενή αέρια. που υπάρχουν μεταξύ των δομικών σωματιδίων
κάθε ουσίας.•
~δραλ0γών0 '
j Ευγενή αέρια β) Να διατάξετε κατά σειρά αυξανόμενου σημείου
ffi!W l9°C e -246<\.(C βρασμού τις χημικές ουσίες και να αιτιολογήσετε
την απά-ν ,r,ησή σας.
im.CI -8§•(C P<r -186°!:
1.71 Δίνονται τα χημικά στοιχεία 11CI και 35Br.
Ι;ΙΙΒr, -67°([: Kr, -1§2•<ϊ;
α) Jil@ιo είναι περισσότερο ηλεκτραρνητικό στοι­
ΝΙ -3§•([: ¾e -108 ·ι:c χείο;
β) ΓιατιςχημικέςενώσειςΗCΙ(Μ, = 36,S)καιΗΒr
α~ JS!α εξηγήσετε τη γενι1<,"1] τάση που υπάρχει σπη (Μ, = 81) να συγκρίνετε:
w;ταβολή των σημείων ζέση~. i) τη διπολική ροπή του μορίου,
β) Να ¼ηγήσετε γιατί τα υδραkο;yόνα έχουν σηuεία ii) την ισχύ των διαμοριακών δυνάμεων διπό­
~έση<; σημαντικά υψηλώτερα από τα σημεία ζέ­ λου - διπόλου,
σης των ευγενών αερίων. iii) τα σημεία ζέσης των δύο ουσιών.

1.72 Οι επόμενες οργανικές ενώσεις είναι υγρά στις

1.69 Δίνονται τα ση!J!') ία tέση~ :για ω υδρίδια των
συνηθισμένες συνθ11κες.
:Y,i;JJ!tκώv στοιχείων της Ο)!άδαι; του άνθρακα QIV~ ή
14) και της 0μάδας του αζώτου f:VΑ ή 1 ~- i) CsH12 (Μ, = 72): πεντάνιο
ii) CM3C(i)CH3 (Μ, = 58): ακετόνη
l'JA 4,Ζ. (gε 0
(;;) Υ.'Α ig, ([;!~ V(!;) iii) OFI3CH2CH2OH (Μ, = 60): 1-προπανόλη
QBJ¼ -164 iNil'!l3 -]3 iv.) H®CH2CH20H (Μ, = 62): αιθυλενογλυιcόλη
α~ Τι είδους διαμοριακές δυνάμεις ασκούνται μετα­
Sϊω~ -112 (μlff, -88 &ύ cιων μορίων κάθε ένωσης;
<Ge1'!4 -88 ί\ιs~3 -62 β) Να διατάξετε κατά σειρά αυξανόμενου σημείου
ζέσης τις ενώσεις αυτές και να αιτιολογήσετε την
Sn~ -52 Sbl% -1'1 απάντησή σας.

w) ΊiiΙ@ια γενική τάση υπάρχει για τη μεταβολή των ~.73 Καθένα από τα επόμενα μόρια έχει τετραεδρική
ση»είων ζέσης των υδριδίων των οοη»ικών στοι­ δι11ταξιη.
οcsίων των ομάδων fVAI και V,~ ; iJ) QW~ ii) CH3Cl iii) CH2Cl2
6> Να αιτ,ι0λ0γή0-ετε το υψηλό t;Ν,Jμεί@ Ιjέι:rης της ίν~ CNOlg ν) CCl 4
Q,,. α) ~α αιτιολογήσετε [ι είδους διαμοριακές δυνάμεις
γ) Ναι αιτιολογήσετε για]ί τα, υδρίδια των ;tιημ,ικών. αναπτύσσ0νται μ,εταξύ των μορίων της κάθε ένω­
σ:τ01,,;εiων ιι,ης ομάδας του αζώτου έχο11ν ο;ημεία σης.
ζέο:ηι; αρκετά υψηλότερα από εκείνα των ηι»ι­ β) Ν'α διατάξετε τις ενώσεις αυτές κατά σειρά αυξα­
κών οπ@ιχείων. m;ις ομάδας του άνθρακα. νώμf;νου σημείου ζέσης.
 1. 74 Δύ110ν,,αι 0ι επώμενες χτημ,ικές ενώσεις: ππύσσονται με,α/jύ των δομικών ι;rωμ,αi1itδί@1 κ;ά­
C3Hg (Μ, = 44), ©H3@.Fft /Μ,= 3η θε 0υσίαζ.
HCI (Μ, = 36,5? και NaF fM, = 42) β) Απώ 1ϊις ουσίες αι,τέ§ δύο μ,ών0 εί1,1α1 l9;tιJJά Θ'tίι~
ΘΊ,ινηθισμένε~ συνθή1<:ε~. Ναι συμ,π?cιι;ιι,,ώι;rε~ε reαι
α) Να διατάξετε κατά σειρά αυξανόμενου σημείου
κενά σπφ.ι φ\τη στήλη 1:00 πρ0ηrι:0όμ,εν0υ πί>.ια­
ζέσης τις ενώσεις αυτές.
κα και να αιτιολογήσετε την απά-ν:ι:ηι;pή ι;rας.
β) Ποιες από τις ενώσεις αυτές διαλύονται στο νερό.
Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. 1.77 ΊiΌ ΚΝΟ3 είναι ένα εl9διά-?,υτο άλα~.
α) Τι είδους δυνάμεις αναππύσσονται μ,ε1:αξύ 1:ωΥ δ0-
1. 75 Να αιτιολογήσετε τα επόμενα πειραματικά δε­
μικών σωματιδίων του; Ποια ε\11αv rη φυι;r1κή κα­
δομένα.
τάστασή του σε θερμοκρασία 25 °<C;
α) Το He έχει πολύ χαμηλό σημείο ζέσης (4,2 Κ),
β) Να αναφέρετε 1:0 είδος των διαμοριακών δυνάμε-
δηλαδή υγροποιείται πολύ δύσκολα (το He χρη­
ων που υπάρχουν σε ένα υδατικό διάλl9μα KJ',l{i)3.
σιμοποιείται στην επίτευξη χαμηλών Θερμοκρα­
σιών. Στη θερμοκρασία του υγρού He πολλά 1.78 Σε έναν δοκιμαστικό σωλήνα 1φοσθέ1:0υμε
μέταλλα γίνονται υπεραγωγοί και επίσης προκύ­ Η2Ο (Μ, = 18) και CC/ 4 (Μ, = 154), οπότε δημιουρ­
πτουν πολύ ισχυροί μαγνήτες). γούνται δύο στιβάδες Α και Β.
β) Το F2 και το C/2 στις συνηθισμένες συνθήκες είναι α) Προσθέτουμε στον
αέρια, το Br2 είναι υγρό, ενώ το Ι 2 είναι στερεό. δοκιμαστικό σωλήνα
γ) Οι φυσικές ιδιότητες των μελών μιας ομόλογης στερεό 12, οπότε πα­
σειράς (π.χ. το σημείο ζέσης) παρουσιάζουν μια ρατηρούμε ότι η μία
βαθμιαία μεταβολή που ακολουθεί την αύξηση στιβάδα αποκτά έ­
της σχετικής μοριακής μάζας. ντονο ιώδες χρώμα.
δ) Η αλκοόλη CH 3CH 2OH (Μ, = 46) έχει σημείο Να αιτιολογήσετε τις
ζέσης 78 °C, ενώ το καρβοξυλικό οξύ HCOOH παρατηρήσεις αυτές.
(Μ, = 46) έχει σημείο ζέσης 101 °C.
ε) Προσδιορίστηκε πειραματικά ότι σε ορισμένες β) Διαβιβάζουμε στον δο­
συνθήκες το HF έχει σχετική μοριακή μάζα κιμαστικό σωλήνα αέ­
Μ,=40. ριο μείγμα που αποτε­
λείτα ι από HCI και
1. 76 Δίνονται οι επόμενες χημικές ουσίες:
C3Hg. Να αιτιολογήσε­
Φυσική κατάσταση τε γιατί Θα προκύψουν
ουσία Μ,
(25 °c, Ρ =1 atm) δύο διαφορετικά διαλύ­
ματα.
NΉ4Cl 53,5

Cl2 71 1. 79 Τα αλκάνια Α και Β είναι αέρια στις συνηθισμέ­

Br2 160 νες συνθήκες και τα μόριά τους έχουν ευθεία ανθρακι­
κή αλυσίδα. ίFο αλκάνιο Α έχ,sι μεγα?cύτερη πυκνότητα
CH10H 32 απ' ό,rι;ι το αλκ;άνιο Β Gτις ίδιες συνθήκες πίε<,ης και
HCI 36,5 θερμοκρασίας. llJoιo από τα α:>i.Κ:άνια Α n; ΙΒ:
α) έχ,ει υψηλό,ερο ι;rημείο βι,,αι;rμ0ύ;
α) Να αναφέρετε το είδος των δυνάμεων που ανα- β) ι,ιγροποιείπαι δι,ισκολώ1iερ>α;
 n.80 1Εινα αk~εάν10 /fι καιμια κορεσμένη μ01•0Gθeνή~ ι,.,ι;τώΥη iB έ%0υ,1 mψ ίδια roι,μij Θ'¾ε~ικής μοριακής μάζας
(ΝΙΙ, = 72).
α) ~α, πρ0σδι0ρίσeτε τοος μ0ριακ0ύι; Τύπους των δύο 0ρ~(LνΝ,ώΥ ενώσεων.
β) Να, δια~άξετε τα ισομερή του αkκα,1ίου .Ι!ι και την ι-ετώνη Β κατά σειρά αυξανόμενου σημείου ζέσης.
γ\ ~α αιτιολογήσετε rη,1 παρατήρηση ότι η κετόνη διαλύεται σιtΘ νερό, ενώ τα ισομερή αλκάνια δε δια­
λόΘ\>ταt στο νερό.
1.81 Να α.VΉσ:τοι;ιιίσετε αl!φιμ.ονοσήμαντα κάθε %1Jμι11ί1 Θυσία τ,ης στήλης Α με μία από τις ιδιότητες της
στήληι; Β.
Σlilill':ίfal t,. Σililaί:lliil Β

α) Qlslti • • ί/ στερεό κρυσταλλικό

β~ οcιι • • ii) αέριο (Σ.Ζ.: -162 °C)
γ) c,ms • • iii~ αέριο (Σ.Ζ.: -42°C)
δ? κα • • ίν) υγρό
ε) Ρd½Θ • • ν/ δυνάμεις διπόλου • διπόλου
στ) ffiCI • • νί) δεσμός υδρογόνου

1.82 Να ΟV'\'Ιστοι;.) σετε κάθε οοημική ουσία της στήΝης Α με το σημείο βρασμού της (σε Ρ = 1 atrn) που
αναφέρεται στη σn'Jλη JB.

['Iili!Alil Ρ. ΣΊiΙ,ΙΛΗ Β

α) 012 (Μ, =?l) • • i) - 186°C

= 36,§)
β) F,{CJ\ (Ν-1, • • ii) -85°C
γ} Na©I (Μ', = §8,5) • • iii) -35°C
δ) Br2 (Μ, = 160) • • ίν) s9°c
ε~ A\r (Μ, = 40) • • ν) l4l3°C

!'ί,/α αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

n.83 Να αντιστοι¼ίσετε κάθε ¼Ί]Ι!ική ουσία της στήλ,ης /ιΙ: με το σημείο βρασμού της (σε Ρ = 1 atm) που
αναφέρεται στη στήλη Β.

ΣiliHΛHB

• • i) -42°C
<1:Ι,Ι3G<ΌΗ3 • • ii) -0,5°C
γ) • • iii) -25°C
δ) • • iv) Ίs c
0

εί • • ν~ 98°C

Να αι<nοkο:y,ήσετε την. ωπάντησή σας, Ά~νεται ότι τ0 μ0ρι0 της ένωσης <DP.f3QCH3 έ[ει σχήμα γωνιακό.

~Θ 1\ΙΆΜΘΡ-ΙΑΚΕiΣ 11 Υ,ΝΆΜΕΙiΣ
 1.84 Ποιες από τις επόμενες προτάσεις, που αναφέ­
ρονται στις διαμοριακές δυνάμεις, είναι σωστές και
ποιες λανθασμένες;
α) Είναι οι ελκτικές δυνάμεις που ασκούνται μεταξύ
των μορίων.
β) Είναι ηλεκτροστατικής φύσης.
γ) Είναι ισχυρότερες από τις ενδομοριακές δυνάμεις.
δ) Οι διαμοριακές δυνάμεις είναι ασθενέστερες στα
αέρια σε σχέση με τα υγρά.
ε) Μεταξύ δύο μορίων Α και Β ασκείται μόνο ένα
είδος διαμοριακών δυνάμεων.
στ) Όταν εξατμίζεται μια ποσότητα νερού, εξασθε­
νούν οι διαμοριακές δυνάμεις, ενώ οι ενδομορια­
κές δυνάμεις δε μεταβάλλονται.
ζ) Όσο ισχυρότερες είναι οι διαμοριακές δυνάμεις,
τόσο υψηλότερο σημείο βρασμού έχει ένα υγρό.
1.85 Να χαρακτηρίσετε τις επόμενες προτάσεις ως
σωστές ή λανθασμένες και να αιτιολογήσετε τον χα­
ρακτηρισμό σας μόνο για τις λανθασμένες.
α) Τα διατομικά μόρια δεν εμφανίζουν πολικότητα.
β) Όταν ένα μόριο περιέχει πολικούς δεσμούς, είναι
οπωσδήποτε δίπολο.
γ) Τα δίπολα μόρια είναι ηλεκτρικά ουδέτερα.
δ) Το άτομο του CI στο μόριο του HCI έχει ηλεκτρι-
κό φορτίο ίσο με το φορτίο ενός ηλεκτρονίου.
ε) Αναγκαία και ικανή συνθήκη για να εμφανίζει
ένα μόριο διπολική ροπή, είναι να αποτελείται
από άτομα διαφορετικών χημικών στοιχείων.
στ) Η διπολική ροπή στα υδραλογόνα μεταβάλλεται
στ) Ποια από ιι:ις επόμενες προτάσεις, που αναφέρω­
σύμφωνα με τη σειρά:
ΗΙ < HB r < HCI < HF
ζ) Αναγκαία και ικανή συνθήκη για να εμφανίζει
ένα διατομικό μόριο διπολική ροπή, είναι να
αποτελείται από άτομα με διαφορετικό ατομικό
αριθμό.
η) Το Η2 δεν είναι πολικό μόριο, επειδή το άτομο
του l'I έχει πολύ μικρό μέγεθος.
θ) Όταν ένα μόριο ΑΒ2 έχeι :γραμμική διάταξη, τότε
δεν είνα,u πολικό.
1.86 Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση σε καθεμία
από τις επόμενες ερωτήσεις.
α) Ποιο από τα επόμενα μόρια, είναι π0ι.ιι111ό;
i) F2 ii) Ν(!) iii~ Ν2 iν) Η2
β) Ποιο από τα επόμενα μόρια συμπεριφέρεται ως
ηλεκτρικό δίπολο;
Θ 02 ii/ «:02 iii) Olil3<Dl ίιι~ QΒι:4
γ) Ποιο από τα επόμενα μόρια, έχει μεγαλύτερη δι­
πολική ροπή;
i) ΗΟΙ ίί) 0!2 iiij οα, ivD f'III
δ) Ένα διατομικό μόριο είναι ηλεκ,φ1κώ δίπολ0
όταν:
ί) περιέχει ηλεκτραρνητικό στοιχείο,
ii) τα άτομά του συνδέονται με απλό ομοιοπολι­
κό δεσμό,
ίίi) αποτελείται από άτομα με διαφορετικό ατο­
μικό αριθμό,
ίν) περιέχει διπλό ή τριπλό ομοιοπολικό δεσμό.
ε) Ποια από τις επόμενες προτάσεις, που αναφέρω­
νται στο μόριο του Η2Ο, είναι λανθασμένη;
ί) Είναι ηλεκτρικά ουδέτερο.
ίί) Δεν έχει γραμμική διάταξη.
δ+ δ­
ίίί) Περιέχει πολωμένο δεσμό (ί) -1,1.
ίν) Συμπεριφέρεται ως ηλεκτρικό δίπολο.
νται στη διπολική ροπή, είναι λανθασμένη;
i) Είναι διανυσματικό μέγεθος.
ii) Είναι μέτρο της π0λ,1111όη~ιrας του μ0ptΘ"1.
iii) Εξαρτάται από τη γεωμετρική διά~α!ζιη του
μορίου.
ίν~ Έίναι καθαρός αριθμός (δεν έ%ει μονάδες μέ­
τρήσης).
 1.87 !\Ια επιλέξετε τη σωστή απάντηση σε καθεμία α) [ε ποια από τις επόμενες χημικές ουσίες τα μόρια
από nς επόμενες ερωτήσεις. συνδέονται μεταξύ τους με δυνάμεις London και
α) >Jία μόρια του Csli: δυνάμεις διπόλου - διπόλου;
i) είναι ηλεκτρικά δίπολα, ί\ (ί;.0 iij C02 iii) ΒΓ2 iv) C4Ηιο
ii) είναι ηλεκτρικά δίπολα μόνο στο υγρό €:Ί2. β) 1Fι είδους δυνάμεις ασκούνται μεταξύ των μορίων
iii) μπορούν να γίνουν στιγμιαία δίπολα, του υγρού Η2;
ίν) δεν έλκονται μεταξύ τους. i) Ομοιοπολικός δεσμός.
βj οιο από τα επόμενα μόρια έχε1 μξ:Ίαλύτερι1 π0- ii) Δεσμός υδρογόνου.
λωσιμότητα; iii) Δυνάμεις διασποράς.
i) Μ2 ii) HCI iii) €:12 ίν) IJr2 iY) Δυνάμεις διπόλου- διπόλου.
γ) u ποια από τις επόμενες χημικές ουσίες ασκού­ γ) Οι δυνάμεις που ασκούνται μεταξύ των μορίων
νται αποκλειστικά διαμοριακές δυνάμεις Lon­ του HCI χαρακτηρίζονται ως:
don;
ί) δυνάμεις διασποράς,
i) CC14 ii) ω iii) !\ffi3 iν) ©M1©l
ίί) δυνάμεις van der Waals,
δ) Οι δυνάμεις London:
iii) δεσμός υδρογόνου,
ί) είναι ηλεκτρομαγνητικής φύσης,
ίν) δυνάμεις ιόντος-διπόλου.
ii) είναι πολύ ασθενείς ελκτικές δυνάμεις,
δ) Σε ποια από τις επόμενες χημικές ουσίες μεταξύ
iii) εm;ιρεάζοvται μόνο από τη σοcετική μοριακή
των μορίων της αναπτύσσεται δεσμός υδρογόνου;
μάζα της ουσίας,
i) F2 ii) CH2 = CF2
iν) εμφανίζονται σε όλα τα μόρια.
ε) Σε ποιο από τα επόμενα ζεύγη ασκούνται ~ταξύ iii) HCI ίν) HCOOH
των ουσιών διαμοριακές δυνάμεις διπόλου- διπό­ ε) Σε ποιο από τα επόμενα σώματα δεν υπάρχει δε­
λου; σμός ιόντος- διπόλου;
2
ί) Cθ2-ΜCΙ ίί) ΝΟ-Ν2 i) [Cυ(ΝΗ1ι) + ii) Fel,~)
ili) J;fCl-l'IBr ίν) OH10I-CCl4 iii) υδατικό διάλυμα NaCI ίν) MgCl2(s)
στ) Δίνονται τα επόμενα ζεύγη μορίων:
στ) Μεταξύ των μορίων ενός υδραλογόνου (ΗΧ όπου
1) l'ICl-012 ΙΊi) €:l2-ίel2
Χ: F, CI, Br, 1) αναπτύσσονται:
ΠΙ) MBr-NB r
i) δεσμοί υδρογόνου,
Σε ποιο από αυτά τα ζειrr11 ασκούνται μόνο δια­
ίί) μόνο δυνάμεις van der Waals,
μοριακές δυνάμεις διπόλου- διπόλου;
iii) δυνάμεις ιόντος - διπόλου,
ί) Στο m ii) Στα I και Π1
iv) δυνάμεις van der Waals ή δεσμοί υδρογόνου.
iii) Σε κανένα ίν) Σε όλα
ζ) Στον πάγο ένα άτομο οξυγόνου στο μόριο Η2Οι,)
ζ) Στα μόρια των ευγενών αερίων (π.ΧJ. Ne, Ar, ...):
συνδέεται:
ί) δεν ασκούνται διαμοριακές δυνάμεις,
ί) μόνο με ενδομοριακό δεσμό,
ii) υπάρχουν ιαχυρές ενδομοριακές δυνάμεις
ii) μόνο με διαμοριακό δεσμό,
και ασθενείς διαμοριακές δυνάμεις,
iii) με δύο άτομα υδρογόνου με ενδομοριακό δε­
ίίί) υπάρχουν ασθενείς διαμοριακές δυνάμεις,
σμό και μόνο με ένα άτομο υδρογόνου με
ίν) υπάpΧJουν δυνάμεις London και δυνάμεις δι­
διαμοριακό δεσμό,
πόλου - διπόλου,
ίν~ με δύο άt0μα υδρογόνου με ενδομοριακό δε­
1.ss Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση σε καθεμία σμό ~αι με δύο άτομα υδρογόνου με διαμο­
U1tό τις επόμενες ερωτήσεις. ριακό δεσμό.

§!i\ ΔΙΑΜΘ~ΙΑΚΕΣ ΜΝΑΜΕΙΣ

 1.89 Να ειηΜξετε [η ι.ωι.ΙU!ή αιπάντηι.η σε ι.αθεμία iv~ ώλ:α έ\)!Θυ;ν τον i!iι0 αwιθΙJώ δε0:μώΥ UΘJ?Θ,tώ-
από ~ις επόμενε« ερω'UΙ\]ι.εις. 1ι00.
α) Ποια από ~ις επόμενες ~ew0,άσεις, που αναφέρω­
νται στον δεσμό υδρογόνου, είναι 9/ανθασμένη; 1.90 Τi!οιε~ απώ τις επώμεvες iew0:rάσεu~ εi;vαι σωΘ"rοές
ί) Είνα» ηλεκτροστατικής φύ!iΤίll~- και ποιες λανθασμένες;
ίί) Είναι μια ειδική περίπτωση διαμορτακού δε­ αj QJι δυνάμεκ; διπόλοι,ι - δΙΙΠώ?cου ε ';ναι LΘ"i(!Ufi)@Ί!εfi)εr;
σμού διπόλου - διπόλου. απώ -ι;ις δυνάμεις διασποράς.
ίίί) Αναπτύσσεται σε ;<:ημικέ~ ενώσεις, των ο­ β) Μ ιΘ"ϊ,(ύς των δυνάμεων δ~πό:>e0υ - δ~πώ?.ου ε&αpτά­
ποίων τα μόρια περιέχουν άτομο Η ενωμένο ται από πη διπολική ροπή [ων μορίω»,
με ομοιοπολικό δεσμό με ισχυρά ηλεκτραρ­ γ) Οι διαμοριακές δυνάμεις στο ΝΟ (iN!I, = ~Ο~ εί,ν αι
νητικό άτομο που έχει μικρό μέγεθος. ΙΘ'%Ufi)ότερες από τις διαμοριακές δυνάμεις Θ"ΙίΘ @2
ίν) Αναπτύσσεται μόνο μεταξύ μορίων της ίδιας (Μ, = 32).
χημικής ένωσης. δ) Η ισχύς των δυνάμεων van d!!u WaaΊs ](;αθ0ρί~εrαυ
β) Ποιος από τους επόμενους δεσμούς υδρογόνου σε μεγάλο βαθμό από ,η σχεωκή μ0pια~ μάζα
είναι ισχυρότερος; (Μ,).
ί) F -H F ii) Ο- Η .. Ο ε) Αναγκαία και ικανή ιrονθήι.η για να εμφαι\Ιί~ε,αιι
ίίί) Ν-Η Ν ίν) Ο- Η .. Ν δεσμός υδρογόνου με,αξύ των μορίων μιας χfflμι­
γ) Ποιο από τα υδραλογόνα είναι ασθενέστερο οξύ; κής ένωσης, είναι η παρουσία α,ι:ώμωΥ υδρογόνου
ί) HF ίί) HCI iii) HBr ίν) ΗΙ στο μόριο της χημικής ένωσης.
δ) Ποιο από τα επόμενα αμέταλλα, για τα οποία δί- στ) Όταν για δύο ομοιοπολικές ενώσεις Α και Β ισχύε«
νεται η κατανομή των ηλεκτρονίων σθένους, εί- ότι Μ,(Α\ < M,fB), συμπεραίνουμε ό~;;ι rη ένωΘ'η Ι,ιιι,
ναι αδύνατον να συμμετέχει σε δεσμό υδρογόνου; έχει χαμηλότερο σημείο ζέσης απ6 [ψ ένωση Β.
ζ) Όλα τα μέλη της ομόλογης σεφάς τωΥ l<'ΘpεΘ"μέ­
ίί)+ iii)-f.-
vων μονοσθενών αλl<'οολώv έ;ΙjΘUV !)ε;(ά;\:η διαΑ!υ­
ε) Στο υγρό Η20 μεταξύ των μορίων υπάρχουν: τότητα στο νερώ.
ί) δυνάμεις van der Waals και δεσμοί υδρογό- η) Τα μόρια της χημικής ένωΘ"ηι; /!;, συν!iέ0:.ιται με
νου, δεσμώ υδρ0γ,όv0υ, ενώ .;,τα, μ.ώwια Ιl'ης χημικής
ίί) δυνάμεις διπόλου - διπόλου, ένωσης Β εμφανίζονται αποκλεισ:r,ιικά δυνάμεις
ίίί) αποκλειστικά δεσμοί υδρογόνου, London. Επομένως η ένωση Α έχει ι,ιwrι;ιλώ.εf')Θ
ίν) δεσμοί υδρογόνου και ομοιοπολικοί δεσμοί. σημείο ζέσ;ης από την ένωG>η Β.
στ) Κατά τη μετατροπή H20(,J-> Η2Ο(Ι): θ) Όσο ισχυρότερες είναι οι διαμοpιακές δυνάμεις
ί) διασπώνται όλοι οι δεσμοί υδρογόνου, σε ένα αέριο, τόσο ευκολότeρα l!Jγ,ρ0ποιι;ίται mo
ίί) διασπάται ένα μέρος από τους δεσμούς υδρο­ αέριο.
γόνου, ι) Οι ομοιοπολικές εν.ώσεις διαi\ιύ0v.αυ εύκ0λα .;,ε
ίίί) διασπώνται ένα μέρος από τους δεσμούς υδρο­ πο1"ικούς διαλύ,ες.
γόνου και ορισμένοι ομοιοπολικοί δεσμοί,
ίν) η πυκνότητα του Η2Ο ελαττώνεται. 1.91 Να χαρακχηρίι.ετε ~ις επώμι;νε~ rofi>Θ,ά.;,ecς ως
ζ) Διαθέτουμε xgH20(s), χ g Η2Ο(Ι) καuχ g Η2Οω. σωσχές rή λανθασμένες.
Περισσότεροι δεσμοί υδρογόνου υπάρχουν: α) Ία ευγενή αέρια έχοι,>ν ασθεyι;ίς διαμ0p,ιακ;ές δυ­
ί) στο H20(s) ii) στο Η2Ο(Ι) νάμεις, οπότε Uϊ);p0π0ι0ώvuαι εώκ.ο;\:α.
ίίί) στο Η2Οω β) 1'0 Br.2 δια%ύετω πι;pισι.ώτεw0 ι.mΘΥ ΘfiJ');ανυκ;ώ δια-
 λύτη τολουόλιο (CϊΗ;ΟΗ3) σε σχέση με τον δια­ ί) OH30H20H2CH3
λύτη ίf,\2®. ίί~ CH30H2CH2CH2CH3
γ~ Η αλκοόλη /QΗ 3)2<DΡ.!ΟΝ2®°Ιiυέ%ε1 χαμηλότερο ίίί) ΟΗ1 HOH2CH3
1
σημείο ζέσης από την ισομερή κορεσμένη αλκο­
CH1
όλη Olfl1OH1CM1(ί)ffi2OH.
δi Η αιθανόλη έχει υψηλότερο σημείο έσης από ίν) (CH1) 4C
την αιθανάλη. 1.93 Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση σε καθεμία
ε) 11,ο νερό είναι πολικός διαλύτη , οπότε διαλύει τις από τις επόμενες ερωτήσεις.
ανόργανες ενώσεις. ενώ δε διαλύει τις οργανικές α9 Ποια από τις επόμενες χημικές ενώσεις είναι
ενώσεις. υγρό σε θερμοκρασία περιβάλλοντος;
στ) 01 αλκοόλες έχουν υψηλότερα σημεία ζέσης από ί) ΝΟ2 (Μ, = 46)
τους αιθέρες, ίί) CH3OH (Μ, = 32)
iii) (CH3) 3N (Μ, = 59)
1.92 Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση σε καθεμία
ίν) CH3OCH3 (Μ, = 46)
από τις επόμενες ερωτήσεις.
β) Ποιο από τα επόμενα αέρια υγροποιείται ευκολό­
α) Σε ποια από τις επόμενες χημικές ουσίες μεταξύ
τερα;
των μορίων τη. αναπτύσσονται ισχυρότερες δια­
ί) He (Μ, =4) ίί) Ne (Μ, = 20)
μοριακές δυνάμεις:
ί) ΟΚ, (Μ, = 16) ii) C2H6 (ιΜ, = 30) iii) Ν2 (Μ, = 28) ίν) CO2 (Μ, = 44)
iii) ΝΟ (Μ, = 30) γ) Τα σημεία ζέσης των uδραλογόνων αυξάνονται
iν) 01 (Μ, = 32)
σύμφωνα με τη σειρά:
β) Ποια από τις επόμενες χημικές ουσίες έχει υψη­
ί) HF < HCl < ΗΒΓ < Η!
λότερο σημείο ζέσης;
i) (3Iil g (Μ , = 44) ii) ΗΙ < HBr < HCI < HF
iii) HBr < Η! < HCl < HF
ii) !i:Bl,OH2NH2 (ιΜ, = 4§)
ίν) HCl < HBr < ΗΙ < HF
iii) CH1OOR1 (Μ, = 46)
δ) Ποια από τις επόμενες χημικές ενώσεις έχει υψη­
iν) CΗβ (Μ, = 50,5) λότερο σημείο ζέσης;
γ) flΌια από τις επόμενες χημικές ουσίες, που έχουν
ί) HOCH2CH 2OH (Μ, = 62)
παραπλήσιες σχετικές μοριακές μάζας (Μ,), έχει
ii) CH3CH2OCH2CH3 (Μ, = 74)
το υψηλότερο σημείο Gέσης;
iii) CH3CH2CH2OH (Μ, = 60)
i) f2 ii) H2S iii) OH3CiJM ίν) Ε2Η6
iν) CH3CH2CH = Ο (Μ, = 58)
δ) Ποια από τις επόμενες χημικές ουσίες έχει το
χαμηλότερο σημείο ζέσης; ε) Σε μια ομόλογη σειρά οργανικών ενώσεων με την
αύξηση της σχετικής μοριακής μάζας:
ί) [ί.ίΗ (Μ , = 8) ii) Cl2 (Μ, = 71)
ί) η ισχύς των διαμοριακών δυνάμεων ελαττώ­
iiij if,\(ί;l (Μ, = 36,5) ίν) C3H 7CiJH (Μ, = 60)
νεται,
ε) Ποια από τις επόμενες οργανικές ενώσεις έχει το ii) η ισχύς των διαμοριακών δυνάμεων δεν επη­
υψηλότερο ση!Jείο ζέσης;
ρεάζεται,
ί) CH130l\f20lil2CH 3 ίί) ΟΗ 3ΟΟΗ2ΟJ;Ι3 iii) παρατηρείται μια βαθμιαία αύξηση στα ση­
iii) ©i'IIJ<Dlil2CH20M ίν) ΟΗ~ΟΗ μεία ζέσης,
σ-uj Dlοια ~πό τις επόμενες οργανικές ενώσεις έχει το iν) αυξάνεται η διαλυτότητα των ενώσεων στο
υψηλοτερο <,ημείο ζέσης; νερό.

Θ@ ΔΙΑΜΘΡ.ΙΑΚΕΣ ΔΝΝΑΜΕΙΣ
στ) Ποια από τις επόμενες οργανικές ενώσεις έκεu ij εiναι αέριο στη ι;rυνηθιο-μέΜη θεpψΘΚif!Jασία,
υψηλότερο σημείο ζέσης; ίί) είναι δίπολο μόριο,
i) CH3OH2OH2OH2OH3 (Μ, = 72) ίίί)σχηματίζει δεσμούς υδρογόνου με το Μ2®,
ivj έχει ασθενείς δυνάμεις L0nG!0n μ.ε~αξύ των
ίί) CH3CH2CCH3 (Μ, = 72) μορίων της.
11
ο γ) Ποια από τις επόμενες χημικές ουσίες διαλύεται
ίίί) CH3CHCH2OH (Μ, = 74) ελάχιστα στο νερό;
1
ί) 02 ίί) CH3OH
CH3
ίίί) ΗΟΙ ίv) HCCJGNa
ίν) CH3CH2CH2CH2OH (Μ, = 74) δ) Η ένωση MgCl2 διαλύεται περισσότερο στον δια­
ζ) Ποια από τις επόμενες χημικές ουσίες είναι στε­ λύτη:
ρεό στις συνηθισμένες συνθήκες; ί) νερό
ί) CCl4 (Μ, = 154) ίί) Br2 (Μ, = 160) ίί) οο, (τετραχλωράνθρακας)
ίίί) Cl2 (Μ, = 71) ίν) MgCl2 (Μ, = 95) iii) CsHιs
iv) CHCl3 (χλωροφόρμιο)
1.94 Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση σε καθεμία ε) Ποια από τις επόμενες χημικές ενώσεις διαλύεται
από τις επόμενες ερωτήσεις. περισσότερο στο νερό;
α) Ποια από τις επόμενες χημικές ενώσεις δε διαλύ­ ί) CH 3OH ίί) CsΗιιΟΗ
εται στο νερό; iii) CH3OCH3 iv) CH3CH2Cl
ί) CH3CH2OH ίί) CsHιs στ) Ποιο από τα επόμενα αέρια υγροποιείται δυσκο­
ίίί) KCI ίν) Η! λότερα;
β) Η ΝΉ3 έχει πολύ μεγάλη διαλυτότητα στο νερό, ί) Ν2 (Μ, = 28) ίί) ΝΉ3 (Μ, = 17)
διότι: ίίί) ΝΟ (Μ, = 30) iv) Kr (Μ, = 84\

ΘΕΜΑ Α
Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση σε καθεμία από τις επόμενες ερωτήσεις.

Α 1• Ποιο από τα επόμενα μόρια συμπεριφέρεται ως ηλεκτρικό δίπολο;

α) Cl2 β) CH3CI γ) CO2
Α2. Σε ποια από τις επόμενες χημικές ουσίες τα μόρια συνδέονται με δεσμό υδρογόνου;
α) CH3OCH3 β) Η2Ο2 γ) HCI δ) Nf3
Α3. Ποια από τις επόμενες χημικές ουσίες, που έχουν παραπλήσιες τιμές σχετικής μοριακής μάζας (Μ,), έχει
το υψηλότερο σημείο ζέσης;
α) CH3CH = Ο β) CH3OCH3 γ) F2 δ) OF-l3CN2CJH!
Α4. Ποιο από τα επόμενα αέρια υγροποιείται δυσκολότερα;
α) ΝΗ3 (Μ, = 17) β) CH4 (Μ, = 16) γ) Cl2 (Μ, = 71)
~s- Ι!J!οια από τις επόμενες χημικές ουσίες έ~ει μεγά~η διαλυτότητα στο νερό;
α) Ν1 β) <DF111<ί:11\12NHJ~ γ) (4Jll~ δ) 0Β1·4
Α(,. !Σε μια ποσότητα υγρού li\ 2® ένα άτομο οξυγόνου με πόσα άτομα υδρογόνου το μέγιστο μπορεί να συνδέ­
εται είτε με ενδομοριακό είτε με διαμοριακό δεσμό;
α) 2 β) 3 γ~ 4 δ) 5
(Μονάδες 25)

ΘΕΜΑ ΙΒ
Βι. α χαρακτηρίσετε τι επόμενες προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ) και να αιτιολογήσετε τον
χαρακτηρισμό σας μόνο για τις λανθασμένειs. Σ Λ
α) Μεταί,ύ των μορίων των υδρογονανθράκων οι μοναδικές ελκτικές διαμοριακές δυνά­
μεις που υπάρχουν είναι οι δυνάμεις διασποράς. ο ο
β) ίο εξάνιο (CuHι4 ) διαλύεται στον τετραχλωράνθρακα (CCl4 ), ενώ δε διαλύεται στο
νερό. ο ο
γ) Ο δεσμός υδρογόνου αναπτύσσεται μεταξύ των μορίων όλων των υδρογονούχων ενώ­
σεων που περιέχουν άτομα F,@ ή Ν. ο ο
δ) Όλες οι αλκοόλες έχουν μεγάλη διαλυτότητα στο νερό. ο ο
ε) Ορισμένη ποσότητα ω:,Θ όταν είναι με τη μορφή πάγου, έχει τον μέγιστο αριθμό
διαμοριακών δεσμών υδρογόνου. ο ο
(Μονάδες8)

Β2. α) 'α αιτιολογήσετε γιατί το μόριο του H2G> είναι δίπολο. Να σχεδιάσετε τη διπολική ροπή του μορίου.
β) Να αιτιολογήσετε τα επόμενα:
ί) Η μεθανόλη (ΟΗ3@Η) έχει μεγάλη διαλυτότητα στο νερό.
ii~ ΊΤο Η1Ο 0-1!, = 18) έχει υψηλότερο σημείο ζέσης απ' ό,τι η CH 30H (Μ, = 32).
iii) Ο πάγος επιπλέει στο νερό.
ίν) ΡΙ αλκοόλη HOOP.120H 2Gl'I (Μ, = 62) έχει υψηλότερο σημείο ζέσης απ' ό.τι η αλκοόλη
ON3Cl,Ez<Df.I20f:120lsU (Μ, = 74).
(Μονάδες 10)

Β3. α) Ένα αέριο μείγμα περιέχει 1'1 2 και IHCI. Να αναφέρετε όλα τα είδη των διαμοριακών δεσμών που
ασκούνται μεταξύ των μορίων του μείγματος και να συγκρίνετε την ισχύ τους.
2
β) !Σε υδατικά διαλύματα αλάτων του σιδήρου υπάρχουν τα εφυδατωμένα ιόντα (Fe(H20) 6] + και
3
ίFe\H2G>) 6 ] +.
i) Πώς ονομάζονται οι ελκτικές δυνάμεις που ασκούνται στα ιόντα αυτά και ποια είναι η φύση τους;
ii) Να συγκρίνετε την ισχύ των αλληλεπιδράσεων Fe2+-H 20 και Fe3+-H20.
Να αιπολογήσειτ:ε την απάντησή σ!!!,.
(Μονάδες 3 +4= 7)

62 ΔIΑΜΟΡΙΑΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ
ΘΕΜΑ Γ
Ι'Ί. Δ~νονιι;α,1 οι οcιημιικ;έι; ουσίες:
liil2O (Μ, = 18), };;!Ιf' (Μ, = 20), ©2 (Μ, = JQv
HC! (Μ, = ]6,5), Na F (Μ, 1
= 4η και Flff3F (Μ, = 819
Να διατάξετε τις ουσίες αυτές κατά σειρά αυξανόμενου σημείου ζέc;rης QF = 1 a.υm) 111α,ι 1/αιαι1ίιο%ο;yιfισε,ε
την απάντησή σας.
μi4ονάδες 9,J

Γ2. Να διατάξετε τις επόμενες οργανικές ενώσεις κατά σειρά αυξανόμενου σημείου ζέσης (Ρ = 1 atm) και ναι
αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

OFl3
1

ίν) CH3CHCH2OH ν) CH1CHCH2CH1 νi) ΟΗ1 - €: - CI,Ji3

1 1 1
CH1 CH1 Cf.13
(Μο1•άδες 9))

Γ3. Τα ευγενή αέρια (2He, ιοΝe, ιsAr, J6Kr, 54Xe και s6Rn) ανήκουν στην VΙΠΑ (ή 18η~ ομάδα του Περιο­
δικού Πίνακα και τα μόριά τους είναι μονοατομικά.
α) Να εξηγήσετε τι είδους διαμοριακές δυνάμεις αναπτύσσονται μεταξύ των ατόμων του ιοΝe.
β) Να εξηγήσετε γιατί τα ευγενή αέρια υγροποιούνται δύσκολα σε χαμηλή θερμοκρασία,
γ) Ποιο από τα ευγενή αέρια έχει το υψηλότερο σημείο ζέσης;
(Μονάδες 71

ΘΕΜΑ Δ
Δι. α) Το μόριο της ΝΗ3 έχει διάταξη τριγωνικής πυραμίδας. Να αιτιολογήσετε γιατί το μόριο της NifI 3
συμπεριφέρεται ως ηλεκτρικό δίπολο.
β) Να αιτιολογήσετε τα επόμενα:
i) Η αέρια ΝΗ3 υγροποιείται εύκολα σε θερμοκρασία - 33,4 °C.
ii) Η αέρια ΝΗ3 έχει μεγάλη διαλυτότητα στο Η2Ο.
γ) Να διατάξετε κατά σειρά αυξανόμενου σημείου ζέσης τις χημικές ουσίες:
ΝΗ3 (Μ, = 17), Ν2 (Μ, = :28), ΝΟ (Μ, = 3Θι

(Μονάδες'8)
 Δ"1. α) Στον επόιιενο πίνακα δίνονται τα σημεία ζέσης [ων α)e0710νω11 ~2: F2, CΙ2, ΒιΊ, f2) και των υδραλο­
γόνων (iffi1!(: HF, Ff<ιl. l!\Br. F'IJ]. ι α συμπληρώσετε στα κενά ,00 πίνακα τους χημικούς τύπους των
ουσιών και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας,

λλογόνο(~) Σ.Ζ. (Ρ ~ 1 aιm) ~δραλογόνο (Η Χ) Σ.Ζ. (Ρ = 1 atm)

... 0
- 188.Ι <ί: ... -85°C

... -34.6°<&: ... -67°C

... §8,8 °C ... -35°C

... 184,2 °C .. 19°c

β) !!lα διατάξετε τα μόρια των οδραλογόνων κατά σειρά αυξανόμενης διπολικής ροπής και να αιτιολο­
γήσετε την απάντησή σας.
Δίνονται 01 ατομικοί αριθμοί: 9r. 11CI, 3;Br και 53[.
γ) α αιτιολογήσετε γιατί το NF είναι ασθενές οξύ σε υδατικό διάλυμα, ενώ το HCI είναι ισχυρό οξύ.
(ιWοvάδες 9)

Δ3. Τ0 διπλανό διά~ραμμα παριστάνει τα σημεία ζέσης ορι­ Σ.Ζ.("C)

σμένων κορεσμένων αλκοολών Rι:»Η σε συνάρτηση με
τον αριθμό των ατόμων C που περιέχουν στο μόριό τους. 140
Οι αλκοόλες είναι κορεσμένες, μονοσθενείς, πρωτοταγείς 120
και με ευθύγραμμη ανθρακική αλυσίδα. ! ! ! Δ
100
α) 'α αιτιολογησετε ποια μεταβολή παρουσιάζουν τα ''
80 '
σημεία ζέσης με αναφορά στις διαμοριακές δυνάμεις. '
β) Νόσο προβλέπεται ότι είναι το σημείο ζέσης για την 60
Ι - πενϊανόλη;
γ) Ένα κορεσμένο μονοκαρβοξυλικά οξύ Ε έχει σχετική
μοριακή μάζα ίση με αυτήν της αλκοόλης r.
i) Ποιος είναι ο συντακτικός τύπος του οξέος Ε;
40
20

Ο
Ί 1 1
4
u} 1Ό οξύ Ε έχει σημείο ζέση~ 118 °C. Να αιτιολο:yή- Αριθμός ατόμων C
σετε που οφείλεται η διαφορά στα σημεία ζέσης
των οργανικών ενώσεων r και Ε.
Δίνονται οι σχετικές ατομικές μάζες (Α,): C: 12, Η: 1, Ο: 16.
(Μοι•άδες8)

64 ΔΙΑΜΟΡΙΑΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ
 δ+ δ­
1. Διαμοριακές δυνάμεις τον δεσμό Ο - F .
στ) C3Hs < ΟΗ3 - Ο - (ί)Η, < HzG),
1 .21 Τα μόρια (γ), (δ), (ε), (ζ) και (η). δt δ-
0 δεσμός Η - Ο είναι πeρισσότερο πολωμένος από
1.22 Όσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά ηλεκτραρνητι­ δ+ δ-
κότητας (Δχ), τόσο περισσότερο πολωμένος είναι ο τον δεσμό C - Ο.
δεσμός. δ+δ-
1.26 α) Ά Β . lil πολικότητα του δεσμού, καθώς και η
~H-C<H-O<H-O<H-F ._._μ
~F-F<O-F<C-O<C-F διπολική ροπή του μορίου ΑΒ, εξαρτάται από τη δια­
φορά ηλεκτραρνητικότητας (Δχ) μεταξύ των ατόμων Α
1.23 Τα μόρια (α), (γ), (δ), (ζ) και (η).
και Β.

! β) Είναι μ(Β2) = Q και μ(ΓΒ) < ιι(ΑΒ)·

1.27 α) Γραμμικό. β) Ίiριγωνική πυραμιδικiι.

Λ γ) Επίπεδη τετραγωνική. δ) Γωνιακό.

δ+ δ-
1.28 α) (j) δεσμός Η - Ο είναι περισσότερο πολωμέ-
δ+ δ-
1.24 Δίπολα είναι τα μόρια (δ), (ε), (ζ) και (Ο). νος από τον δεσμό Η - S .

ζ) Η "'μ μ' ~h
~ +--+ β) Ο = C = (j) είναι
C = Ο είναι [ μ,L ;tO )
Η~
~4
1. 25 Βλέπε την 1.6. ο= e= s είναι
α) Ν2 < ΝΟ < CO.
β) F2 < HBr < HF.
δ+ δ- δ+ δ­
γ) C02 < Ι - Br < 1 - CI.
δ) οο, < CH3I < CH3CI.
~~<~<~ ~
δ+ δ- δ+ δ-
0 δεσμός Η - Ο είναι περισσότερο πολωμένος από 1.29 α) ΙΜ - (ί)I.

423
 β) Είναι μ = δ • r, οπότε:
δ
3,43 • 10-30 <ί: · m
2,7 · 10-20 C
!μ..
Ι ,27. 10-10 m
Το φορτίο δ σε μονάδες e είναι: ~
2,7• 10-20
1,6. 10-19
0,169 F <: :::- F
δηλαδή είναι δ = O,t69e. Το μονήρες (μη δεσμικό) ζεύγος ηλεκτρονίων στο άτο­
1.30 α) Έα πολικά μό­ μο Ν έχει διπολική ροπή, η οποία έχει κατεύθυνση από
ρια προσανατολίζονται τον πυρήνα προς τα έξω.
δ- δ+ Μόριο i\'H 3: Η συνισταμένη των διπολικών ροπών των
και τείνουν να ευθυ­
δ- δ+
γραμμιστούν μέσα στο τριών πολωμένων δεσμών Ν - Η ενισχύεται από τη
δ- δ+
ηλεκτροστατικό πεδίο. διπολική ροπή του μονήρους ζεύγους ηλεκτρονίων
Το θετικό άκρο του δι- του Ν (έχει την ίδια κατεύθυνση), με αποτέλεσμα η
πόλου έλκεται από τον συνολική διπολική ροπή του μορίου να αυξάνεται
αρνητικό πόλο. ενώ το αρνητικό άκρο του διπόλου (μ 0λ = 1 ,5 D).
έλκεται από τον θετικό πόλο.
Μόριο NF3: Η συνισταμένη των διπολικών ροπών των
β) i(Ό υγρό είναι το Η2Ο. το οποίο είναι πολικό μόριο. δ+ δ-
Στην επιφάνεια του πολικού υγρού, που βρίσκεται κο­ τριών πολωμένων δεσμών Ν - F έχει αντίθετη φορά
ντά στη φορτισμένη ράβδο, σχηματίζονται φορτία από τη διπολική ροπή του μονήρους ζεύγους ηλεκτρο­
αντίθετα από τα φορτία που φέρει η ράβδος, με αποτέ­ νίων του Ν. Έτσι η συνολική διπολική ροπή του μο­
λεσμα την έλξη του υγρού από τη ράβδο. ρίου NF3 ελαττώνεται σημαντικά (μ 0λ. = 0,2 D). Δη­
λαδή το μόριο NF3 , ενώ περιέχει τρεις δεσμούς με
1.31 Br\o μ.._ ,?,Br Br~ ,'jH υψηλή πολικότητα, εμφανίζεται με πολύ μικρή διπολι­
' t /
C7C και C=C κή ροπή.
Hj-1' - ~Η Hj-1' ~Br
1.34 α) Οι ενδομοριακές. β) Στα στερεά.
cίs tι-ans γ) Διαμοριακοί: (ί) και (ίί).
(μ,,. atO i ί,μ,,_=0 J
Ενδομοριακοί: (iii) και (iv).

1.35 Στις ουσίες (α), (γ), (ζ) και (η).

1.32 α) Οι δύο δεσμοί έχουν περίπου την ίδια πολικό- Το KCI είναι ιοντική ένωση.
τητα. 1.36 α) Ar. β) Ι2 . γ) CιοΗ20- δ) CCl4.
β) CO2 : γραμμικό μόριο, SO2 : γωνιακό (κεκαμμένο)
μόριο. 1.37 α)
μ μ CI Η
+---+ ..--...
δ- Ζδ+
Q = C = Q
δ­
Ι! μ 1

.... C- CΞN
Η ""'"'")l."' Η 1-Ι"""""Ί
Η μ·=ο Η

a24 ΑΠΑΝ;ΤΗΣΕΙΣ • ΥΠΘΔΕΙΞΕΙΣ

L
1.38 α~ ®1 παρά"ι:Θντες (ί\, (ili\ και (ίν.). 1.45 μΜίί,ει δειmό υδρ,οί(,όνου
@1 !Στα μόρια (ί), \ίίί) και (ίν./. μετ η δια;\;υtώΧ'Q~α <if't Θ ffi2®.
Στ0 ®Ε!Ι9 με την αόf;,ψrη του
~ .39 !Βλέπε ll'TJ" 1.10.
α;\;κυ?,,ί δεσμό§ υδρογόνου, οπότε
ίh) (ΠΙ) < (Π) < 1- ισχύς.
~αττώνετα ο ffi:2® ~β%έπε :Gll" 1.[39.
β) 'iΙΌ νεοπεντάνιο που έχει το οcαμ,η?cότερο Σ.Ζ.
β) Στα μόρια των 1'1 αpβο&υ1ιικών 0/ξέων δ~;~μιουρ;ι0ύ­
γ) Όσο υψηλότερο είναυ το Σ.Ζ., πόσο μεγαλύτερη εί­
νται δύο δεσμ0ί υδρογόνου μεταξύ δύο μορίων οf;,έο~,
ναι η θερμότητα εξάτμισης. Επομένως είναι:
με α1eοτέ'λ:εσμα να εμ,φα--,ί~ονται ως κυκ;\;ικά διμ,ερ,ή
(Ι): 25,8 kJ/niol, (ΙΙ): 24,7 kJ/niol, (διπλά μ,όρ,ια).
(ΠΙ) : 22,8 kJ /πιο!
1.40 Βλέπε την 1.11.
α) Ισχυρότερες δυνάμεις υπάρχουν στο ιόν [Fe(H2Θ)6 ) 3 +,
επειδή το ιόν Fe3 + έχει μεγαλύτερο φορτίο και μικρότερο
μέγεθος. Έτσι ερμηνεύονται το υψηλό Σ.Ζ:. και η 1eειραμα,ι;ι!Gή
β) Τα ιόντα Lί+ και Νε" έχουν το ίδιο φορτίο. το ιών τιμή Ι'ν!, = 2 · Nfl,(OHJ€0Θ H) = 2 · 60 = 120.
Li+ έχει μικρότερο μέγεθος, οπότε αναπτύσσονται 1.46 Βλέπεπην.1.13.
ισχυρότερες δυνάμεις με τα δίπολα μόρια Η2Ο. α) Όσο το αλκύλιο R αυξάνεται, εξα0'θε1,1εί ο δεσμός
γ) Το ιόν F- έχει μικρότερο μέγεθος (rF- < ra-), άρα υδρογόνου.
ισχυρότερες δυνάμεις. β) C4 H9 0R: μεταξύ των μορίων υπάρχει δεσμός υδρο­
δ) Το ιόν Νε" έχει μικρότερο μέγεθος (rN,+ < ΓF- ), άρα γόνου.
ισχυρότερες δυνάμεις. γ) Στον πάγο μεταiξύ των μορίων του Η,® υπάρχε» ο
1.41 Στις ενώσεις (γ), (δ), (ε), (στ), (Ο), (ι) και (ια). μέγιστος αριθμός δεσμών υδρογόνου.
δ) Η2 0: δεσμός υδρογόνου, ΙΗ2 S: δυνάμεις διπόλου­
1.42 Στις ενώσεις (α), (γ), (δ), (στ), (ια) και (ιβ). διπόλου.
1.43 α) Οι δυνάμεις van der Waals εμφανίζονται σε 1.47 αι) Δημιουργείται δεσμός υδρογόνου μετα&ύ πης
όλα τα μόρια. Ο δεσμός υδρογόνου αναπτύσσεται μόνο οργανικής ένωσης και του Η2®.
στα μόρια στα οποία υπάρχει άτομο Η ενωμένο απευ­
δ+ δ- 1 δ+ δ-
θείας με F, Ο ή Ν. - ('): Η-0 -Ν: 1'! - @
β) Ο δεσμός υδρογόνου έχει ορισμένη κατεύθυνση, \ \
ενώ οι δυνάμεις van der Waals δρουν προς όλες τις
ορ_γανική
m. οργαι,ικιί
.Β!
κατευθύνσεις. ενωση ένωση
γ) Ο δεσμός υδρογόνου είναι ισχυρότερος (έχει μεγα­
β) Τιο ιϊ:2F.Ι6 δεν μπορεί να σχημ,ατίσεv δεσμώ ~δw0γώ­
λύτερη ενέργεια δεσμού), οπότε έχει μεγαλύτερη επί­
νου με το Η2 0. Ίiα υπόλ0ιπα μόp,ια μπορ0ύΥ ,ια σr,ιrη­
δραση στις φυσικές ιδιότητες των ενώσεων.
ματ,ίσουν δεσμό υδρ0;y0ν0υ με το ω!2@.
1.44 α) Το Ο είναι ηλεκτραρνητικότερο στοιχείο απ'
ό.τι το Ν. Επίσης το 8 0 έχει μικρότερη ατομική ακτίνα
(μέγεθος) από το 7Ν (ro < ΓΝ), Επομένως ο δεσμός
.. l!'f-N-M. HJ- (C = @:.
1 1

υδρογόνου Ο - Η ... Ο είναι ισχυρότερος. Η! ~

β) Το άτομο CΙ έχει μεγαλύτερη ατομική ακτίνα (μέγε­
θος) από το άτομο Ν (ra > ΓΝ), Επομένως η ήλεκτρο- 11,Ε
στατική έλξη μεταξύ του δεσμικού ζεύγους ηλε­ 1 ..

liE-?-~-f.ffi..
κτρονίων και του Ηδ+ δεν είναι αρκετά ισχυρή, όσο
στον δεσμό υδρογόνου. P.l
'ΘGο Με'}:αkύτερη δυνατότητα "%ημα'ΙίιGμού δεσμών
υδρογόνου έχ&ι τ0 μόριο, τόGο μεγαλύτερη είναι η δια­
λυτότητα της ένωσης σ:~;0 H 2 QJ. Επομένως Ι\Ί διαλυτό­
τητα αυξάιιεται ως εξής:
ΙΕ2Ί1Ι6 < <ίJΈ:1~ = (j) < Qffig@Έ:I < NFf3
1.48 α) '110 9f είναι ηλεκϊραρνητικότερο στοιχείο απ·
ώ,~ι το sGJ και έχει μικρότερη ατομική ακτίνα (ισχύει
δ+ δ-
~F < rσ)- Επομένως 0 δεσμός Η - F είναι περισσότε-
ρο π0kικό~ και υπάρχει Μεγαλύτερη έλξη μεταξύ του
J;Ιδ'+- και του μη δεσμικού (μονήρους) ~εύγους ηλεκτρο­
νίων του άλλου μορίου. Επομένως ισχυρότερος είναι ο
δεσμός υδρογόνου F - Ρ:Ι ... F.
δ-
δ- δ+
f - Η : f -Η
β) Βλέπε την 1.20.
F,: μη πο,;ικώ Μόριο, δυνάμεις London.
Π2θ, f.IF: Στο 1'120 σχηματίζεται μεγαλύτερος αριθμός
δεσμών υδρογόνου ανά μόριο.
1.49 Η σωστή αντιστοίχιση είναι:
(α) - (ii.i), (β) - (ίί), (γ) - (ίν), (δ) - (i).
1.50 Η σωστή αντιστοίχιση είναι:
(α) - (u), (β) - (iiίi), (γ) - (jν), (δ) - (ί).
1.51 Η σωστή αντιστοίχιση είναι:
(α) - (ίν), (β) - (ν), (γ) - (ii), (δ) - (ίίj), (ε) - (ί).
1.52 @λέπε την 1.14.) Στο νερό διαλύονται οι ουσίες
(α), (δ), (ε), (στ), (θ), (ι}, (ια), (ιβ) και (ιγ).
1.53 α) Θι διαμοριακές δυνάμεις μεταξύ των μορίων
CsH1s-Cslil1s, C6H14-C6H14 και Cslilιs -C6H14 έχουν
περ,ίπου την ίδια ισ-1,ύ, οπότε δεν υπάρχουν ελκτικές
δυνάμεις μεταξύ μορίων που να ευνοούνται.
Μεταξύ των μορίων του διαλύτη Η2 0 υπάρχουν ισχυροί
δεσμοί υδρογόνου. Ιcια να διαλυθεί το μη πολικό μόριο
C::sii118 στο !il 2@, πρέπει να διασπαστούν ισχυροί διαμο­
ριακοί δεσμοί υδρογόνου και να αντικατασταθούν από
αGθενέσ,ερες διαμοριακές δυνάμεις London μεταξύ
«::8 Ηι8 και 1,1 2 0. Αυτό ενεργειακά δεν ευνοείται.
β) ~ NFI3 σr,cηματίζ&ι δεσμό υδρογόνου με τον διαλύτη
lW.zΘ.
4ιΘ Α ΙiΙΆ ΝiΡΙΗΣΕ ΙΣ • Υ ΠΘΔ Ε ΙΞ Ε ΙΣ
γJ Θι δεσμοί υδρογόνου μεταξύ των μορίων ΟΗ3(ί)Ίί[.
(ί)J,/3(:)Ji'U, ffi2G- 1!12® και ΟΟ3ΟΗ- H2<D είναι περίπου
τn1ς ίδιας ισχύος, οπότε τα μόρια CH30H και H2<D
αναμειγιιύοχ•~αι 1<,ω ρίς περιορισμό. Όταν αυξάνεται
το αλκόλιο R στο μόριο της αλκοόλης, οι διαμοριακοί
δεσμοί υδρογόνου ROH- Η2 O είναι ασθενέστεροι από
τους δεσμούς υδρογόνου Η2Ο-Η2 0, οπότε ελαττώνε­
ται η διαλυτότητα των αλκοολών στο νερό.
1.54 α) Όταν Μ, ί, δυνάμεις London ί, οπότε Σ.Ζ. Τ­
β) Ν2, 02: Όταν Μ, Τ, δυνάμεις London Τ-
ΝΟ: έχει Μ, παραπλήσια και αναπτύσσονται δυνάμεις
διπόλου - διπόλου.
γ) C~: μόνο δυνάμεις London.
CH3OCI-!3: δυνάμεις διπόλου -διπόλου και Μ, Τ.
Cl'l.3CH2OH: δεσμός υδρογόνου.
δ) C\2 και CC\4: όταν Μ, Τ, δυνάμεις London Τ.
NaC\: ιοντικ11 ένωση.
1.55 α) Τα διακλαδισμένα αλκάνια είναι περισσότερο
σφαιρικά μόρια, οπότε έχουν ασθενέστερες δυνάμεις
London.
β) CH3CCH3: δυνάμεις διπόλου · διπόλου.
11
ο
CH 3 CH 2 CH 2 OH: δεσμός υδρογόνου.
γ) Σ.Ζ.cΗ,ΟΗ < Σ.Ζ.a,,σι,οΗ, λόγω της Μ,.
Τα μόρια των καρβοξυλικών οξέων σχηματίζουν δύο
δεσμούς υδρογόνου ανά μόριο (διπλά μόρια).
1.56 Βλέπε τις Ι.16και 1.17.
α) He < Ar < CI2 < CH 2Cl 2 < NaCI
CH2 Cl2: διπόλου-διπόλου, NaCI: ιοντική ένωση.
β) Ne < Ν2 < Η2Ο < LiH
γ) F2 < CIF < HF < NaF
HF: δεσμός υδρογόνου, NaF: ιοντική ένωση.
δ)
H2 S: διπόλου-διπόλου, ΝΗ3 : δεσμός υδρογόνου.
1.57 Βλέπε την 1.18.
α) ΟΗ4 < C2H6 < C3Hs < C6Ht4·
β) CH30CH3 < CH30CH2CH3 < CH3CH2CH20 H.
>Ι'~ ~αιΗ~ι(ί; < 01%olil@lil2@m:3 <
1
ΟΗ;
< 01,1;€1'I2<1JHlzC1JH2GN3 < 01'1 10N<1:lil2@W <
1 ρισσότερο στο νεpό.
0Hg
< OH3αJ2CH10H20H.
δ~ C3Hs < C1'13CHCH3 < OH3Gl'l20H20H3 <
1 Βtσι, όταν ο δύτης ανεβαίνει στην επιφάνεια, δημιουρ=
CH3
< CH3CH2CH20H < CH3CH2CH20H2011.
1.58 Υψηλότερο σημείο ζέσης έχουν οι ενώσεις:
α) CCl4 (Μ, j, άρα δυνάμεις London Τ).
β) H2S (δυνάμεις διπόλου-διπόλου).
γ) C3H1NH 2 (δεσμός υδρογόνου).
δ) Η2Ο (περισσότεροι δεσμοί υδρογόνου).
ε) Η2Ν -ΝΗ2 (περισσότεροι δεσμοί υδρογόνου).
στ) CH3C00 H (ίδια τιμή Μ,, τα καρβοξυλικά οξέα
σχηματίζουν διμερή (CH3 COOH) 2 ).
1.59 Βλέπε την 1.14 γ.
α) Το 02 (Μ, Τ, άρα δυνάμεις LondonT).
β) Το C02 (Μ, Τ).
γ) Το HCI (δυνάμεις διπόλου-διπόλου).
δ) Η ΝΗ3 (δεσμός υδρογόνου).
1.60 α) Δυνάμεις London: Η2 < Ν2 < Clz.
Επομένως δυσκολότερα υγροποιείται το Η2 .
β) Η2: 0,9 kJ/mol, Ν2: 5,6 kJ/mol, CI2 : 20,4 kJ/rool. Η
θερμότητα εξάτμισης αυξάνεται, όσο οι διαμοριακές
δυνάμεις είναι ισχυρότερες.
1.61 α) Δυνάμεις London (διασποράς).
β) He < Ne < Αι- < Κr < Xe < Rn .,,._. αύξηση Ar.
γ) Το He (ασθενέστερες διαμοριακές δυνάμεις, άρα χα­
μηλότερο σημείο ζέσης).
1. 62 α) Το 0 2 έχει ισχυρότερες διαμοριακές δυνάμεις
London.
β) Μεταξύ των μορίων Η2Ο- Ν2 και Η2Ο-Ο2 σχήμα-
τίζονται ασθενείς δεσμοί διπόλου (Η2Ο) - παροδικού
διπόλου (Ν2 ή 0 2 ). Το 0 2 έχει μεγαλύτερη διαλυτότητα
στο νερό, διότι οι δυνάμεις διασποράς (London) είναι
ισχυρότερες. (Η παρουσία του 0 2 στο Η2® είναι απα­
ραίτητη για τους υδρόβιους οργανισμούς.)
1.63 α) 1110 ~2 έϊιιει μ,εο/αλύτερ,η τ,ψή Μ,, οπότε έχει
και με:ια?.:ό,;ερ,η πο"ωσιμώτη~α. !Επομένως οι δυνάμεις
1!.ondon ffi2®-N2 είναι t\'!¾UΙ!)ώτ,ερες, άρα διαλlύεταvπε­
β) ilio Ή!e είναι πρακτικG αδιάλυτο στο αίμα. Ρ.,,w,,ίθετ,α
το Ν 2 διαλύεται m-ιμ,αντ,ικά στο αίμα των δυτών ,;\:ώγω
της υψη?vής πίεσης που επικρατε] στα με,ιά?Ια βάθη.
γούνται φυσαλίδε§ Ν2 μέσα στο αίμ,α, 0 1 0π0ίε, μπο­
ρούν να προκαλέσουν εμβολ,ή (ασθένεια των δυτών).
1.64 Σε όλα τα J!όpια υπάρχουν δυνάμεις διασποράς
(London).
Δεσμός υδρογόνου: Nl:I3.
Διπόλου-διπόλου: ΗΟΙ, Ν@, <ίJm3C1, l:il2S, S<D2 και
ΝΗ 1.
1.65 (Βλέπε την 1.15.)
Δεσμός υδρογόνου: (δ) και (ιβ),
Δυνάμεις ιόvι:QG-διπόλου: (ζ) και (ι\.
Δυνάμεις διπόλου- διπόλου: (γ). (δ), (στ) και (ιβ).
Δυνάμεις διασποράς: είναι οι μοναδικές διαμοριακές δυ­
νάμεις στις περιπτώσεις (α), (β), (ε), (η), (θ) και (ια).
1. 66 α) HGl- MCI: δυνάμεις διπόλου-διπόλου και
London.
Gl2 - Cl 2 και 012 - ΗΟΙ: δονάμ,εις London.
β) Ν!,13 - ΝΗ1: δεσμός υδρογόνου, διπόλου- διπόλου
και London.
ΝΟ- Ν'Ο, ΝΗ1 - ΝΟ: διπόλου -διπόλου και Lond0n.
Ν2 - Ν2, Ν2 - ΝΟ και Ν2 - ΝΊ!\3: δυνάμεις lt.0ndon.
γ) H20 -iH20, <CH3QH-OH10H, ld20 -0Fll;®ffi:: δε­
σμός υδρογόνου, διπόλου-διπόλου και Lond0n.
1.67 α) ΝΗ3: δεσμός υδρογόνου, δι,π όkου-διπώλ0υ
και London. €02 : μ 0ι.. = Ο, δυνάμ,εις !London.
β) ί), ίί) Η NHJ ~λόγω δεσμού υδρογόνου).
ίίί\ Ίiο 002 , επειδή έχει ασθενέσrερει; διαμ0ριακές δυ­
νάμεις.
1.68 α) @3λέπε την 1.19.) Με την αύξηση τη~ Μ, αυ­
ξάνονται οι διαμοριακέι; δυνάμεις Lond0n, 0πό,ε αΙJ­
ξάνεται και τ0 Σ.Ζ. Στο MF αναπτύσσον.,αι ιCJ¾Upoί
διαμοριακοί δεσμοί υδρ0γώΥου.
β) Στα μόρια των υδραλ0γόνων υπάρχουν και ελκ~ικές
διαμοριακέ~ δυνάμeις δ~πόλιου - διπώλου.
42:7
1.69 α) Με τηw αΡ%ηση '01J§ Μ,. αυξάνεται \1 ισ,:ύς;
των δυνάμεων :n.0nd0n, 0πώτε αυξάνε,αι και το Σ.Ζ.
β) Μεταξύ των μορίων της Mfla υπάρχουν δεσμο] υδρο=
γ.όνου, 0ι 0π0ί01 είναι σημαντικά ι~υρώτερ0ι απώ τις
δυνάμεις L0ndo11.
;y/ 1WΑ\: Ία υδρίδια είνα» μη π0~ικά μόρια, οπότε υπάρ­
;ι:0υy μ0ν0 διαμ0ριακέ1; δονάμει~ lLontlon'.
1/Ά\: mα υδρίδια είναι πολικά μόρια, οπότε υπάρχουν
διαμοριακές δυνάμει§ IL.ondon και διπόλου-διπόλου.
1.710 Βλέπε την J.17.
α) F2: L<:>ndon. ~a+ΙF-: ιο,•ηκό,; δεσμά; (δε θεωρείται
διαμοριακός δεσμός).
iBr.2: 1.Lontlon. HBr: διπόλου-διπόλου και London.
β) Σ.Ζ.: ΕΊ < J:!Bi < Br2 < NaF.
1. 71 αΗ0 @.
β) ί) Ί!0 HCI q ει μεγαλύτερη διπολική ροπή.
ίί) Στ0 !l[OJ υπάρχουν Ισ\tUpότερες διαμοριακές δυνά­
JJ&Ις διπόλου - διπόλου.
iiij i~ύει ότι M,(HBr) > Μ,(ΗΟ), οπότε ισχυρότερες
διαμοριακές δυνάμεις Lonclon υπάρχουν στο HBr,
άρα Σ.!li .(HBr) > Σ.Ζ·(ΗΟ)·
1. 72 α}(ί) Μόνο Lδndon. (ίί) Διπόλου-διπόλου.
~iii) και (iνj Δεσμiιg υδρογόνου.
β) '1:.Ζ:.: € s'l;l, 12 < 6I:i3COOH3 < C3H10R <
< H(])C!JEIΊOf.l2(])H.
Η αλκοόλη Ή!©ΕJΗ2ΟΗ2ΟΗ περιέχει δύο ομάδες
-0];!, οπότε σχηματίζει περισσότερους δεσμούς υδρο­
γόνοι, ανά uόgιο.
1. 73 ω) (ί) και (ν): Μη πολικά μόρια (μ 0λ .
δυ
(ii όρια (μ 0;,_ ψ Ο), οπότε υπάρ-
·
χ δυνάμεις διπόλου- διπόλου.
β) αν εν υπάρχουν • εσμοί υδρο;γ,όνου, οι δυνάμεις
Έ..ond0n είναι οι Q11J!αντ1κότερες διαμοριακές δυνά­
α, κατά τη σειρά, που αυξά­
χύς των δυνάμεων London.
@3 < <i:(,Jy ..,,. Μ,, Σ.Ζ.
. 17.
@Ι < (1Jl'I3ΘJJIJ < NaF.
!IJ~/B MA NTH~E ll - ~1110Δ Ε ΙΞΕ ΙΣ
1.75 α)Στ0 FreqM, = 4)υπάρϊ1,0υνπ0λύ ασθενείς δια­
μοριακές δυνάμεις Lοιιdοη.
β) Με την αύξηση της Μ,, αυξάνεται η ισχύς [ων δια­
μ0ριακών δυνάμ.εω~ L011don.
γ) Έστω μια ομόλ0γη σειρά π.χ. CνΗ2ν+2· Με την αύ­
ξησι1 της ημιiς ν, αυξάνεται η τιμ1i της Μ,, οπότε υπάρ­
;χει μια βαθμιαία αύξηση της ισχύος των διαμοριακών
δυνάμεων !London.
δj Στις αλκοόλες (ROH) και στα καρβοξυλικά οξέα
\R'COOH) μεταξύ των μορίων αναπτύσσονται δεσμοί
υδρογόνου. Στα καρβοξυλικά οξέα τα μόρια συνδέο­
νται μεταξύ τους με δύο δεσμούς υδρογόνου, οπότε εμ­
φανίζονται ως κυκλικά διμερή με διπλάσια τιμή Μ,.
ο~
C-R
/
Η-0
ε) Λόγω των δεσμών υδρογόνου υπάρχουν διμερή μό­
ρια (HF)2 τα οποία έχουν Μ, = 2 · 20 = 40.
1.76 α) NHtcι-: Ιοντικ11 ένωση (στερεό).
Cl2 και iBr2 : Δυνάμεις London.
CH30H: Δεσμός υδρογόνου.
HCl: Δυνάμεις διπόλου-διπόλου.
β) Υγρά: Br2 και CH30H.
Αέρια: Cl 2 και HCI.
1. 77 α) Το ΚΝΟ3 είναι ετεροπολική ένωση και απο­
τελείται από ιόντα κ+ και ΝΟ3. Μεταξύ των ιόντων
ασκ ούνται ισχυρές δυνάμεις ιόντος- ιόντος (Coulom b}.
Στο ιόν ΝΟ3 αναπτύσσονται ενδομοριακές δυνάμεις
= Ο), άρα ομοιοπολικού δεσμού, οι οποίες συγκρατούν τα άτομα
μεταξύ τους. Το ΚΝΟ3 είναι στερεό.
+ Ν Q J(aqJ
β) Η,Ο +
ΚN03(sJ .....:.., K(,q)
Τα ιόντα κ+ και ΝΟ3 συγκρατούν με δυνάμεις ιόντος -
διπόλου τα δίπολα μόρια του Η2 0 (εφυδατωμένα ιό­
ντα). Μεταξύ των μορίων του Η2 0 αναπτύσσεται δε­
σμός υδρογόνου.
1. 78 α) Στιβάδα Α: CC1 4 • Στιβάδα Β: Η2Ο.
\ΙΌ 12 διαλύεται στον μη πολικό διαλύτη CCl4 .
β) Το ΗΟΙ θα διαλυθεί στο νερό (υδατικό διάλυμα HCI).
11i0 C 3 H8 θα διαλυθεί στον μη πολικό διαλύτη CCLι.
1. 79 αι) IΘ"¼ύει ότι Ρ:Υ = ~fR!1!1, @πό~ε Μ, =
Μ,
p:iF, μαντικά απώ ~ σ~χε,r,ική μ@ριακή μάζαι%1,.
εj Δεν είναι ικανή συνθήκη.
!Θ"¼ύeι ότι Μ,(Α) > M,(n), @πότε~.il,A > t.Z,o, στ/ ~ ένωση /8. μ,π@ρεί να (J1),ημα~ίζει δεσμό υδρΘ,'ών0υ.
βD ίΙΤ 0 Β (έχeι ασθενέστερες διαμοριακές δονάμειψ ζ) mα κατώτερα μέκη έχ,0υν με:~:ίίλη διώeυτότητα.
ηJ Έξαρτάται και από την ~ιμή f!Js Μ,. ~ια παp,άδει~μ,α
q .80 α) Α: €sH12 και Β: r4'FlsΘ,
Σ.Ιl,'ΝΗ 3 < Σ.iZ.s,,.
β,D (CM3) 4C <: CH30FIClI~OI% < Offi (©Ρ.12) 3ιίJJ!!3 < ι) Η ομοιοπολική ένωση €J(ί)l4 δε διακύεsαι 01rov π0%ι­
1
ΟΗ3 κό διαλύτη Ρ.12®,
< OΉf3©I.!200ffi3
11 1.91 [ωσιτ~ είναι 0ι (β), \11/ καc (δj,
(i)
στ) lr,l ©ffi3 @M έχει χαμηλότερο ι;n;~μείο ζέσης αιπώ τον
γ) Η κετόνη σχηματίζει δεσμό υδρογόνου με το Η2®, αιθέρα C6I.!14G>.

1.81 Η σωστή αντιστοίχιση είναι: 1.92 Σωστές είναι οι: αj fiiiι βJ \ίί~, γ) \ίίί~, δ} \ίiί~,
(α) - (ίί), (β) • (iv), (γ) - (iii), (δ) - (i), (ε) - (νί), (στ) - (ν). ε) (iii), στ/ (ii),
1.82 Η σωστή αντιστοίχιση είναι: 1.93 Σωστές είναι 0ι: α9€ίί/, β)(ίνJ, γJ(iw\, δ)(ί\,
(α) - (iii), (β)- (ii), (γ)- (ν), (δ)-(ίν), (ε)- (ί). ε) (iii), στ) (ίν/, ~ (ίν),
1.83 Η σωστή αντιστοίχιση είναι: 1.94 Σωστές είναι οι: α!(ίί), β)€iiij, γ~ fiι δΗi\, εΗi),
(α)-(ίν), (β)-(ίίί), (γ)-(ί), (δ)-(ν), (ε)-(ίi),
στ/ (i).
γ), ε) Αποκλειστικά δυνάμεις London.
β) Δυνάμεις διπόλου-διπόλου.
1ο κριτήριο αξιολόγησης
α), δ) Δεσμός υδρογόνου.
Θέμα Α: Σωστές είναι οι: Α \βj, Α2 (β), Α; fδ), Α, ~β),
1

1.84 Σωστές είναι οι (α), (β), (δ), (στ) και (ζ). As (β), Α6 (γ),

1.85 Σωστές είναι οι (γ), (στ), (ζ) και (θ). Θέμα Β:

α) Τα μόρια ΑΒ έχουν πολικότητα. Βι. Σωστές είναι ot (αι (β) και (ε).
δ) Έχει κλάσμα του φορτίου ενός ηλεκτρονίου (δ-), δ) Μόνο τα κατώτερα μ,έλt\ έχουν μεγάΝη διαϊ.υτ01η1τα.
ε) Είναι αναγκαία συνθήκη, Δεν είναι ικανή συνθήκη Β2, α) Βλέπε την 1.6.
(για παράδειγμα το C02 έχει μολ, = Ο). β) ί), iii) Βλέπε τηw 1.13.
η) Έχει μ = Ο, διότι ο δεσμός Η - Η είναι μη πολικός. ii) 1!Ό H2Q) σχημα~ίιjει περισσώτερους δεΘ"μ,06ς υδρο­
γόνου ανά μ,όριο σε σχέqη με rι;ην ΟΙ,113@!,1.
1.86 Σωστές είναι οι: (α) (ίί), β) (iii), γ) (ί), δ) (ίίί), ίν) Η δισθενής α?cκοόλιη HCD<Dlil2©M1®H σi);!ημωriζεu
ε) (ίίί), στ) (ίν). περισσότερους δεσμούς υδρογώνου ανά μόρι0.
1.87 Σωστές είναι οι: α) (ίίί), β) (ίν), γ) (ί), δ) (ίν), Β3. αj Η2 - Η2 και Μ2 - H"Cl: London.
ε) (ίίί), στ) (ίίί), ζ) (ίίί). Μ©Ι-Η©Ι: London και διπόλου-διπόλου,
H2-J;l2 < Η2 -ΜΟΙ < lli!OI-It©I - ισ)!ύς
1.88 Σωστές είναι οι: α) (ί), β)(ίίί), γ) (ii), δ)(ίν),
ε) (ίν), στ) (ίν), ζ) (ίν). β) ί) Δεσμός ιόντος - διπόkου.
ii) Fe3+ - Η2 @ > Fe2 + - Η2 @
1.89 Σωστές είναι οι: α)(ίν), β)(ί), γί(ί), δ) (i), εJ (ί), Το ιόν Ιιe}+ έr.ει μεγαι,ιύτερο φορτίο καc μικρό~ερ0
στ) (ii), ζ) (ί). μέγεθος απ' ό,χι ω ,ών fie2"'.

1.90 Σωστές είναι οι (β), (γ), (δ) και (θ), Θέμα Γ:

α) Η ισχύς των δυνάμεων van der Waals εξαρτάται ση- Γ1 • @λέπε την 1.17.9 Ιείwαι:
 Θ2-;:; la@E,;::~r ,ς:fl;ljF ,;:llif2 (9) ,c ~aF- Σ.Ζ.
Ι:τ0 ~G υπάρχουν περισσότερου δεΘ"ιι0i υδρογόνου
α,ν,~άι μόριο σε Θ'¾έ!if!Ί με το ΜΙF. 11!0 ~a!ί: είναι ι0, 1~ι!<iή
ένωση.
lF~. @3%έ1τε την U8.J Ειiναι:
(~Ιί~ < (~•) < fiii\ < fiij ,;:: (ίν) ,;:: ~ί\ -Σ.Ζ.
iJT 3 . α\ ~υνά!!§ιg London /βλέπε την 1 .9).
β) ~πάi;>;tOUY ασθενείς διαμοριακές δυνάμεις.
γ) '110 86Rn τ0 0π0ί0 έχει ιι;rχυρόmρες διαμοριακές διr
νάμειg.

ΘέμαΔ:
Δ 1• ω) !Βλέπε την 1 .6.
β) i) Υπάρχουν ισχυροί διαμοριακοί δεσμοί υδρογόνου.
u~ Α\ναmύσwονται δεσJ;!οί υδρογόνου ΝΊ,13 - Η~Ο.
γ) ~2 < ΝΘ < i\'F.f3 < N2JJl.i .:;: NR,@
ΒΙΙ - Ν - Ν - J;Γ: δεσμό~ υδρογόνου.
1 1
ffi ΡΙ
ΝΙ14<ί:Ί: ιοντική ένωση.
Δ2. α)F2 < @2 < Buz < 12 - Σ.Ζ. (αύίf,ηση τιιuίς Μ,).
H:CI.:;: HBr,;; m « ΉF ,_ Σ.Ζ.
β) (!Βλέπε την 1 .19.) m < F.IBr < if.101 < iι.JF.
γ) Βλέπε την 1.20.
Δ3 . α) Με την αύξηση του αριθμού των ατόμων C στο
μόριο της αλκοόλης, αυξάνεται η Μ,, οπότε αυξάνεται
n ισ-ι.!J!5 των δυ1,1άμ.ι;ων Έ,ondon και επομένως αυξάνεται
τ0 Σ.Κ Στα διαδοχικά μέλη μιας ομόλογης σειράς
ισχύει ότι M,ιzJ - Μ,.(ι) = 14, οπότε όπως προκύπτει
και από το διάγραμμα ισχύει ότι:
Σ.Ζ:.(2) - Σ.Ζ.(ιJ cc: σταθερό cc: 20°c

β) Σ.Ζi.c,Ηι,ΟΗ cc: 118 °C + 20 °(: cc: 138 °C.

γ) i) F: Qlili3©P.l2C~@H και IEJ: <ill'I3Q@(i)F.J.
jj~ Ισχύει ότι Σ.Ζ.ε >- Σ.Ζ.r, επειδή με,ταξύ των μορίων
'fOI!><; Θ§έΘς ανα-πτύσσ0νται περισσό,εροι δεσμοί υδρο­
γόνου (διπλά μόρια).