ΔΙΑΚΡΟΤΗΜΑ ΚΕΝΤΡΟ ΙΛΙΟΝ ΔΡ.

ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΚΑΤΣΙΚΗΣ

ΤΥΠΟΛΟΓΙΟ
ΧΗΜΕΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΓΕΝΙΚΟΤΗΤΕΣ
ΑΤΟΜΟ: Η μικρότερη μονάδα ύλης που:

• Διατηρεί ιδιότητες στοιχείου

• Σχηματίζει χημικές ενώσεις
• Αναλλοίωτο στις χημικές αντιδράσεις
• Αποτελείται από τον πυρήνα και τα
ηλεκτρόνια, ο πυρήνας αποτελείται από τα
πρωτόνια (θετικά φορτισμένα) και τα
νετρόνια (ηλεκτρικά ουδέτερα).
ΜΟΡΙΟ: Η μικρότερη μονάδα ύλης που:
• Μπορεί να υπάρχει σε ελεύθερη κατάσταση
• Διατηρεί τις χαρακτηριστικές μακροσκοπικές
ιδιότητες (π.χ. Cu, He, H2, H2O κτλ)
Το μόριο μπορεί να αποτελείται από ένα άτομο
(μονοατομικό) ή από περισσότερα.
ΔΙΑΤΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Αυτά που αποτελούνται από 2
άτομα, π.χ. H2, O2, N2, F2, Cl2, Br2, I2

ΑΤΟΜΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ (Z): Είναι ο ΧΗΜΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ:

αριθμός των πρωτονίων ενός στοιχείου Οι ενώσεις ατόμων
(και κατά συνέπεια ο αριθμός των
ηλεκτρονίων ενός ουδέτερου
ΕΤΕΡΟΠΟΛΙΚΕΣ
στοιχείου). Πρακτικά ο Z καθορίζει την «ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ» ΟΜΟΙΟΠΟΛΙΚΕΣ
(ΙΟΝΤΙΚΕΣ)
του στοιχείου.
ΜΑΖΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ (A): Είναι το άθροισμα των
ΟΜΟΙΟΠΟΛΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ: Είναι οι ενώσεις στις
πρωτονίων και νετρονίων του πυρήνα. Πολλά
οποίες το ηλεκτρονιακό ζεύγος «μοιράζεται» μεταξύ
στοιχεία έχουν ΙΣΟΤΟΠΑ, δηλαδή αποτελούνται από
των στοιχείων.
διαφορετικές διαμορφώσεις πυρήνων (π.χ. 12C και
13C).

2022-2023 1
 ΔΙΑΚΡΟΤΗΜΑ ΚΕΝΤΡΟ ΙΛΙΟΝ ΔΡ. ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΚΑΤΣΙΚΗΣ
ηλεκτρόνια), και είναι τα στοιχεία της Ι, ΙΙ, και ΙΙΙ
κύριας ομάδας του Π.Π.
Κατηγορίες:
Αριθμός οξείδωσης είναι το φαινόμενο φορτίο που
• Άπολες: από στοιχεία παραπλήσιας
έχει ένα άτομο, αν τα ηλεκτρόνια της ένωσης
ηλεκτραρνητικότητας,
αριθμηθούν με κάποιους κανόνες που βασίζονται στη
• Πολωμένες: με στοιχεία διαφορετικής
σχετική τους ηλεκραρνητικότητα.
ηλεκτραρνητικότητας.
Όταν η διαφορά ηλεκτραρνητικότητας των στοιχείων
είναι μεγαλύτερη απο 1,7, μεταπίπτουμε στις ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ - ΜΕΙΓΜΑΤΑ
ετεροπολικές ενώσεις.
ΟΜΟΓΕΝΕΣ ΜΕΙΓΜΑ: Είναι το μείγμα που έχει την
ίδια σύσταση και τις ίδιες ιδιότητες σε όλη τη μάζα
του
ΕΤΕΡΟΓΕΝΕΣ ΜΕΙΓΜΑ: Είναι το σώμα που
αποτελείται από δύο ή περισσότερες ουσίες που
μπορούν να διαχωριστούν στα συστατικά τους
ΔΙΑΛΥΜΑ: Είναι το ομογενές μίγμα δύο ή
Παλαιότερα, οι ομοιοπολικές ενώσεις με έντονα
περισσότερων ουσιών, στην οποία η μία από τις δύο
ετεροπολικό χαρακτήρα ονομάζονταν και
βρίσκεται σε μεγαλύτερη ποσότητα (Διαλύτης) και η
«ημιπολικές» ενώσεις.
άλλη ή άλλες σε μικρότερη (Διαλυμένη/ες Ουσία/ες).
ΕΤΕΡΟΠΟΛΙΚΕΣ (ΙΟΝΤΙΚΕΣ) ΕΝΩΣΕΙΣ: Οι ενώσεις
ΔΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑ: είναι η μέγιστη ποσότητα ουσίας που
στοιχείων που έχουν μεγάλη διαφορά
μπορεί να διαλυθεί σε δεδομένη ποσότητα διαλύτη,
ηλεκτραρνητικότητας (>1,7). Συνήθως αυτές οι
σε καθορισμένες συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας.
ενώσεις είναι κρυσταλλικά στερεά, λόγω των
Τα διαλύματα χωρίζονται σε:
φαινομένων που μαθαίνουμε στις διαμοριακές
δυνάμεις, και διαλύονται εύκολα στο νερό. • Ακόρεστα, όταν δεν έχει διαλυθεί η μέγιστηυ
ποσότητα διαλυμένης ουσίας (αλλά μπορεί να
διαλυθεί κι άλλη)
Ηλεκτραρνητικότητα είναι η «δύναμη» ενός • Κορεσμένα, όταν έχει διαλυθεί η μέγιστη
στοιχείου να έλκει ποσότητα διαλυμένης ουσίας
ηλεκτρόνια. Η σειρά • Υπέρκορα, όταν έχει διαλυθεί μεγαλύτερη
ηλεκραρνητικότητας είναι ποσότητα από αυτή που προβλέπεται (αυτό
F,O,N,Cl,Br,I,S,C,H (φον συμβαίνει «κατ’εξαίρεση» όταν αλλάζουν οι
χλμπρις για όσους ξέρουν συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας)
Γερμανικά).
ΜΟΝΑΔΕΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ – ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Ηλεκτραρνητικά στοιχεία είναι τα στοιχεία που
εμφανίζουν ισχυρή έλξη ηλεκτρονίων (στοιχεία της V, • % w/w: g δ.ο. σε 100 g διαλύματος
VI, VII κύριας ομάδας του Π.Π.). • % w/v : g δ.ο. σε 100 ml διαλύματος
• % v/v : ml δ.ο. σε 100 ml διαλύματος (το
Ηλεκτροθετικά στοιχεία είναι το αντίθετο, στοιχεία συναντάμε και σαν αλκοολικοί βαθμοί)
που εμφανίζουν άπωση ηλεκτρονίων (δίνουν

2022-2023 2
 ΔΙΑΚΡΟΤΗΜΑ ΚΕΝΤΡΟ ΙΛΙΟΝ
• Molarity (M) : mol δ.ο. σε 1000 ml (1 λίτρο)
διαλύματος
ΣΧΕΣΕΙΣ ΔΙΑΛΥΜΑΤΩΝ – ΧΗΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ
𝒏
Στα διαλύματα ισχύει ότι 𝑪 = 𝑽
• n: mol ουσίας
• V: όγκος δ/τος
• C : Molarity (M)
Στην αραίωση ή στη συμπύκνωση δ/των με νερό:
Cαρχ .Vαρχ = Cτελ .V τελ
Ανάμιξη διαλυμάτων της ίδιας δ.ο.
C1V1 + C2V2 = CτελVτελ
ΣΧΕΤΙΚΗ ΑΤΟΜΙΚΗ ΜΑΖΑ (Ar) : Ο αριθμός που δείχνει
πόσες φορές είναι μεγαλύτερη η μάζα ενός ατόμου
του στοιχείου από το 1/12 της μάζας του ατόμου του
12C.
ΣΧΕΤΙΚΗ ΜΟΡΙΑΚΗ ΜΑΖΑ (Mr) : Ο αριθμός που
δείχνει πόσες φορές είναι μεγαλύτερη η μάζα ενός
μορίου (στοιχείου ή ένωσης) από το 1/12 της μάζας
του ατόμου του 12C.
Αριθμός Avogadro: Ο αριθμός των σωματιδίων
(άτομα ή μόρια) που εμπεριέχονται σε 1 mol. Ο
αριθμός Avogadro είναι σταθερά και ισούται με 6,022
x 1023
mol : Η ποσότητα ύλης όταν έχουμε NA μόρια.
Γραμμομοριακός όγκος (Vm): Ο όγκος που
καταλαμβάνει 1 mol αερίου σε δεδομένες συνθήκες
πίεσης / θερμοκρασίας.
ΔΡ. ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΚΑΤΣΙΚΗΣ
Μετατροπή Μονάδων
ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΗ ΕΞΙΣΩΣΗ ΤΩΝ ΑΕΡΙΩΝ
PV = nRT.
ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Οι ιδιότητες που δεν εξαρτώνται από τη φύση της δ.ο.
αλλά από την ποσότητά της.
ΩΣΜΩΤΙΚΗ ΠΙΕΣΗ Η πίεση που πρέπει να ασκηθεί σε
διάλυμα 1 M ώστε να μην συμβεί το φαινόμενο της
ώσμωσης.
Η σχέση προκύπτει από τον τύπο της καταστατικής
εξίσωσης των αερίων:
Π = iCRT
Προσοχή στο i (σταθερά Van’t Hoff)
ΘΕΡΜΟΧΗΜΕΙΑ
ΕΝΘΑΛΠΙΑ είναι η ολική ενέργεια ενός συστήματος.
Ασχολούμαστε μόνο με τη μεταβολή της ενθαλπίας.
ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ ονομάζεται η διαφορά
ενθαλπίας προϊόντων από αντιδρώντων.
ΔΗ = Ηπροϊόντων - Ηαντιδρώντων
ΕΞΩΘΕΡΜΕΣ ονομάζονται οι αντιδράσεις στις οποίες
απελευθερώνεται ενέργεια στο περιβάλλον. Ισχύει
ΔΗ < 0
2022-2023 3
 ΔΙΑΚΡΟΤΗΜΑ ΚΕΝΤΡΟ ΙΛΙΟΝ ΔΡ. ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΚΑΤΣΙΚΗΣ
ΕΝΔΟΘΕΡΜΕΣ ονομάζονται οι αντιδράεις στις οποίες ίδιο ανεξάρτητα από τα ενδιάμεσα στάδια που
απορροφάται ενέργεια από το περιβάλλον. Ισχύει ΔΗ χρειάστηκαν».
>0
Αξίωμα αρχικής /τελικής κατάστασης: «Το ποσό της
Η ΔΗ ορίζεται για μια αντίδραση, και εξαρτάται από: θερμότητας που εκλύεται ή απορροφάται κατά τη
μετάβαση ενός συστήματος από μια αρχική σε μια
• Τη φύση των αντιδρώντων
τελική κατάσταση είναι ανεξάρτητο από την
• Τη φάση όλων των συστατικών
ενδιάμεση πορεία που ακολουθήθηκε».
• Τις συνθήκες πίεσης / θερμοκρασίας
Πρότυπη κατάσταση έχω όταν:
ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ
P = 1 atm, Θ = 298 Κ (25° C), C = 1 M
ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ ονομάζεται η μεταβολή της
Πρότυπη ενθαλπία αντίδρασης ΔΗ0 είναι η ΔΗ σε
συγκέντρωσης ενός συστατικού μιας αντίδρασης στη
πρότυπες συνθήκες.
μονάδα του χρόνου (mol/L).
!!!ΠΡΟΣΟΧΗ!!! ΑΛΛΟ Η ΠΡΟΤΥΠΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ, ΑΛΛΟ
ΜΕΣΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ αντίδρασης για ένα χρονικό
ΟΙ ΠΡΟΤΥΠΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ (STP)
διάστημα Δt για την αντίδραση
Πρότυπη ενθαλπία σχηματισμού ΔΗf0 (ΔΗ
αΑ + βΒ -> γΓ + δΔ είναι:
formation) είναι το ποσό θερμότητας που εκλύεται ή
απορροφάται για το σχηματισμό 1 mol ουσίας από τα 1 𝛥[𝛢] 1 𝛥[𝛣] 1 𝛥[𝛤] 1 𝛥[𝛥]
𝜐̅ = − 𝛼 =− 𝛽 =𝛾 =𝛿
𝛥𝑡 𝛥𝑡 𝛥𝑡 𝛥𝑡
στοιχεία της σε Πρότυπη κατάσταση. Ορίζεται ως 0 η
πρότυπη ενθαλπία σχηματισμού κάθε στοιχείου. ΣΤΙΓΜΙΑΙΑ ΤΑΧΥΤΗΤΑ (ΡΥΘΜΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ /
ΡΥΘΜΟΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ / ΡΥΘΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ κλπ.)
Πρότυπη ενθαλπία καύσης ΔΗc0 (ΔΗ combustion)
ορίζεται το πηλίκο:
είναι το ποσό θερμότητας που εκλύει 1 mol ουσία
κατά την καύση της. 1 𝑑[𝛢] 1 𝑑[𝛣] 1 𝑑[𝛤] 1 𝑑[𝛥]
𝜐 = −𝛼 =− 𝛽 =𝛾 =𝛿
𝑑𝑡 𝑑𝑡 𝑑𝑡 𝑑𝑡
0)
Πρότυπη ενθαλπία εξουδετέρωσης (ΔΗn είναι το
ποσό θερμότητας που εκλύει η εξουδετέρωση 1 mol
ιόντων Η+ από 1 mol ιόντων ΟΗ- σε αραιό υδατικό Η ΣΤΙΓΜΙΑΙΑ ΤΑΧΥΤΗΤΑ προσιορίζεται πειραματικά
διάλυμα και σε πρότυπη κατάσταση. από την καμπύλη αντίδρασης. Στο σημεία Α φέρουμε
την εφαπτομένη, και η κλίση της ευθείας είναι η
ταχύτητα της αντίδρασης
ΝΟΜΟΙ ΘΕΡΜΟΧΗΜΕΙΑΣ
Η ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ:
Νόμος (αρχή) του Lavoisier «Το ποσό της θερμότητας
• Συγκεντρώσεις των αντιδρώντων
που εκλύεται ή απορροφάται κατά το ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟ
1 mol μιας χημικής ένωσης ΑΠΟ τα συστατικά της • Πίεση (για αέρια συστατικά)
είναι ίσο με το ποσό της θερμότητας που • Μέγεθος επιφάνειας επαφής στερεών
απορροφάται ή εκλύεται κατά της ΔΙΑΣΠΑΣΗ 1 mol • Θερμοκρασία
μιας ουσίας ΣΤΑ συστατικά της (στις ίδιες συνθήκες). • Ακτινοβολίες
• Καταλύτες
Νόμος του Hess: «Το ποσό της θερμότητας που
εκλύεται ή απορροφάται σε μια αντίδραση είναι το Καταλύτες είναι οι ουσίες οι οποίες όταν προστεθούν
σε ένα χημικό σύστημα μειώνουν την ενέργεια

2022-2023 4
 ΔΙΑΚΡΟΤΗΜΑ ΚΕΝΤΡΟ ΙΛΙΟΝ ΔΡ. ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΚΑΤΣΙΚΗΣ
ενεργοποίησης, με συνέπεια να αυξάνει η ταχύτητα αυτή που τείνει να αναιρέσει την επιφερόμενη
της αντίδρασης. Οι ίδιοι δεν συμμετέχουν στην μεταβολή».
αντίδραση (εκτός από περιπτώσεις αυτο-κατάλυσης).
Νόμος Χημικής Ισορροπίας
Νόμος ταχύτητας είναι η εξίσωση που δίνει την
Για κάθε αμφίδρομη αντίδραση ισχύει ότι
ταχύτητα μιας αντίδρασης συναρτήσει των
συγκεντρώσεων των αντιδρώντων. [𝛤]𝛾 [𝛥]𝛿
αΑ + βΒ ⇋ γΓ + δΔ Kc = [𝛢]𝛼 [𝛣]𝛽
Ο νόμος ταχύτητας προσδιορίζεται μόνο πειραματικά
και είναι: ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ – ΚΒΑΝΤΟΜΗΧΑΝΙΚΗ
u = K[A]x[B]y ΑΤΟΜΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ NIELS BOHR

Το άθροισμα x+y ονομάζεται ολική τάξη της ➢ 1η Συνθήκη (Μηχανική): Τα ηλεκτρόνια

αντίδρασης. μπορούν να κινούνται σε σαφείς
καθορισμένες τροχιές γύρω από τον πυρήνα.
Ο εκθέτης x είναι η τάξη της αντίδρασης ως προς [A] Οπότε αντιστοίχως, η ενέργεια είναι
και ο y η τάξη ως προς [B]. καθορισμένη.
Η σταθερά ταχύτητας Κ δείχνει πόση θα ήταν η 2,18 10−18
En = −
ταχύτητα της αντίδρασης αν οι συγκεντρώσεις όλων 𝑛2

των αντιδρώντων ήταν 1 Μ. ➢ 2η Συνθήκη (Οπτική): Όταν ένα ηλεκτρόνιο

Η σταθερά Κ εξαρτάται μόνο από τη θερμοκρασία και μεταπηδήσει από μια διεγερμένη
από τη φύση των αντιδρώντων. στάθμη/τροχιά σε μια τροχιά χαμηλότερης
ενέργειας εκπέμπεται φωτόνιο με ενέργεια
Όταν μια χημική αντίδραση γίνεται σε περισσότερα εκπομπής ίση με ΔE = hf
από ένα στάδια (ΔΕΝ είναι απλή), η ταχύτητά της
καθορίζεται από το βραδύτερο στάδιο. «Σύγχρονη» κβαντομηχανική ερμηνεία

ΧΗΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ
ΧΗΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ονομάζουμε τη δυναμική
ισορροπία που έχει περιέλθει ένα σύστημα
αντιδρώντων και προϊόντων όταν έχουν εξιθωθεί οι
ταχύτητες αντιδρώντα -> προϊόντα και προϊόντα ->
αντιδρώντα.
Απόδοση μιας αντίδρασης ονομάζεται ο λόγος της
ποσότητας του προϊόντος που παράγεται προς την
ποσότητα του προϊόντος που θα παραγόταν
θεωρητικά αν η αντίδραση ήταν μονόδρομη.
Αρχή Le Chatelier: «Όταν επέλθει μεταβολή σε ένα
σύστημα που βρίσκεται σε χημική ισορροπία, η
ισορροπία θα μετατοπιστεί προς την κατεύθυνση

2022-2023 5
 ΔΙΑΚΡΟΤΗΜΑ ΚΕΝΤΡΟ ΙΛΙΟΝ
Κυματοσωματικός δυϊσμός – Louis De Broglie
Η ύλη όταν βρισκόμαστε σε τάξεις μεγέθους κοντά
στη σταθερά του Planck, εμφανίζει χαρακτήρα και
σωματιδιακό και κυματικό. Ισχύει η σχέση λ = h/mu
Αρχή της αβεβαιότητας (Heisenberg)
Είναι αδύνατο να προσδιοριστούν ταυτόχρονα η θέση
και η ορμή ενός κινούμενου σωματιδίου.
Εξίσωση του Schrödinger
Η ενέργεια του ηλεκτρονίου στα άτομα είναι επίλυση
της εξίσωσης του Schrödinger. Αυτό σημαίνει ότι το
ηλεκτρόνιο δεν βρίσκεται πια σε καθορισμένες
τροχιές, αλλά σε τροχιακά οριζόμενα από την εξίσωση
του Schrödinger. Η εξίσωση αυτή επιλύεται
επακριβώς για το Υδρογόνο και τα Υδρογονοειδή, και
προκύπτουν τα ατομικά τροχιακά που μαθαίνουμε.
Η ύλη διέπεται από 4* κβαντικούς αριθμούς:
n, l, ml , ms
Ο κύριος κβαντικός αριθμός
(n) είναι αντίστοιχο με την
οριζόμενη από τον Bohr
στιβάδα, και μας δείχνει το
μέγεθος ενός τροχιακού.
Ο δευτερέυων ή αριθμούς, και γι’ αυτό χρησιμοποιούνται οι
αζιμουθιακός κβαντικός
αριθμός (l) μας δείχνει την υποστιβάδα, και
υποδηλώνει το σχήμα του ατομικού τροχιακού.
Ο μαγνητικός κβαντικός αριθμός (ml), μας δείχνει
τον προσανατολισμό του ατομικού τροχιακού.
• στη Λυκειακή κβαντομηχανική, παραλείπεται
ο 5ος κβαντικός αριθμός S, μιας και
ασχολούμεθα μόνο με το spin του
ηλεκτρονίου. Στην πραγματικότητα S = ½ και
ms= +/- ½ .
ΔΡ. ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΚΑΤΣΙΚΗΣ
Ο κβαντικός αριθμός S του spin, μας
ΕΚΤΟΣ ΥΛΗΣ – ΠΡΟΕΡΑΙΤΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ
δείχνει το spin του εκάστοτε
σωματιδίου. Για τα λεπτόνια όπως τα
ηλεκτρόνια, ο κβαντικός αριθμός είναι
πάντοτε ημιακέραιος. Η
σημαντικότητα του S αριθμού είναι
μεγάλη, καθ’ότι είναι αυτός ο οποίος
«καθορίζει» εάν το σωματίδιο
ακολουθεί κατανομή Fermi-Dirac
(φερμιόνιο) ή Bose – Einstein
(μποζόνιο). Τα ηλεκτρόνια ως
φερμιόνια, υπακούν στην
απαγορευτική αρχή του Pauli και δεν
μπορούν να βρίσκονται εντός
τροχιακού έχοντας την ίδια τετράτα κβαντικών
αριθμών, υπάρχει περιορισμός στα 2 ηλεκτρόνια με
αντιπαράλληλα spin.
Ο κβαντικός αριθμός ms του spin, μας δείχνει τον
προσανατολισμό του spin του εκάστοτε σωματιδίου.
Για τα ηλεκτρόνια, παίρνει τις τιμές +/- ½ .
Όταν χρησιμοποιώ τρεις κβαντικούς αριθμούς,
δείχνω ένα συγκεκριμένο τροχιακό. Τα τροχιακά είναι
«συγκεκριμένα» και αποτελούν λύσεις της
κυματοσυνάρτησης του Schrödinger. Επειδή είναι
δύσκολο να απομνημονεύσω σχήματα ή γραμμικούς
συνδυασμούς πολικών συντεταγμένων, είθισται να
γίνεται η κατανομή με βάση τους κύριους κβαντικούς
ακόλουθοι κανόνες:
• n: παίρνει τιμές από 1 έως 7 (για τα στοιχεία που
έχουμε στον περιοδικό πίνακα)
• l: παίρνει τιμές για δεδομένο n, από 0 έως n-1
• ml: παίρνει τιμές για δεδομένο l, από -l έως +l, με
βήματα μονάδας
• ms : παίρνει τιμές +1/2 και -1/2
Για να κατανείμω τα ηλεκτρόνια σε
πολυηλεκτρονιακό άτομο, χρησιμοποιώ την
απαγορευτική αρχή του Pauli (απαγορεύεται δύο
ηλεκτρόνια να έχουν την ίδια τετράδα κβαντικών
αριθμών).
2022-2023 6
 ΔΙΑΚΡΟΤΗΜΑ ΚΕΝΤΡΟ ΙΛΙΟΝ ΔΡ. ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΚΑΤΣΙΚΗΣ
Με την Αρχή της Ελάχιστης ενέργειας, συμπληρώνω Μεταβολή Περιοδικών Ιδιοτήτων
με ηλεκτρόνια πρωτίστως τα τροχιακα με τη
Η Ατομική Ακτίνα ορίζεται ως το μισό της απόστασης
μικρότερη ενέργεια.
των πυρήνων διατομικού μορίου ενός στοιχείου, όταν
Κανόνας του Hund: Σε ενεργειακώς εκφυλισμένα συνδέεται με ομοιπολικό δεσμό.
τροχιακά, τα ηλεκτρόνια τοποθετούνται κατά τρόπο
μεγιστοποίησης του συνολικού spin, κατ’ απόλυτο
τιμή.

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
«Οι ιδιότητες των στοιχείων είναι περιοδική
συνάρτηση του ατομικού τους αριθμού»
• Ο Π.Π. έχει 18 στήλες (ομάδες) και 7 γραμμές
(περιόδους).
• Υπάρχουν 4 τομείς: s, p, d, f
• Τομέας s : εξωτερική στιβάδα η s
• Τομές p : εξωτερική στιβάδα p
• Τομέας d : εξωτερική* στιβάδα η d
• Τομέας f : εξωτερική* στιβάδα η f
Πρακτικά ο νόμος περιοδικότητας του Moseley ισχύει
μόνο για τον τομέα s και τομέα p (ομάδες με κύρια
αρίθμηση). Τα στοιχεία μεταπτώσεως (τομεά d) και οι
λανθανίδες / ακτινίδες (τομέας f) εμφανίζουν
ομοιότητα στη Χημική τους «συμπεριφορά».
Χαρακτηριστικές ομάδες:
• Αυξάνει από πάνω προς τα κάτω
• Αυξάνεται από δεξιά προς τα αριστερά
(Εξήγηση: Όταν αλλάζουμε περίοδο στον π.π.,
αυξάνει ο κύριος κβαντικός αριθμός n. Η αύξηση αυτή
υπερκαλύπτει τις όποιες άλλες διαφορές ως προς το
μέγεθος του ατόμου – γνωρίζουμε ότι ο n δείχνει το
μέγεθος του τροχιακού. Όταν κινούμαστε από δεξιά
προς τα αριστερά στην ίδια περίοδο, μεταβαίνουμε
σε πυρήνες με λιγότερα πρωτόνια. Όσο λιγότερα
πρωτόνια έχει ένας πυρήνας, τόσο μικρότερη είναι η
ελκτική του ικανότητα. Αν σκεφτούμε ότι μεταξύ
υποστιβάδων η ενεργειακή διαφορά δεν είναι τόσο
μεγάλη, εξηγούμε το γιατί αυξάνει από δεξιά προς τα
αριστερά).
Η Ενέργεια πρώτου ιοντισμού είναι η ελάχιστη
ενέργεια που απαιτείται για να αποσπαστεί ένα mol
ηλεκτρονίων από ένα mol ουδέτερου,
απομονωμένου ατόμου που βρίσκεται σε αέρια
φάση.
• Αυξάνεται από κάτω προς τα πάνω
• Αυξάνεται από αριστερά προς τα δεξιά

• 1η : Αλκάλια,
• 2η: Αλκαλικές Γαίες,
• 17η : Αλογόνα
• 18η :Ευγενή αέρια.

2022-2023 7
 ΔΙΑΚΡΟΤΗΜΑ ΚΕΝΤΡΟ ΙΛΙΟΝ ΔΡ. ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΚΑΤΣΙΚΗΣ
ΟΞΕΑ ΒΑΣΕΙΣ ΑΛΑΤΑ – ΙΟΝΤΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ
Ηλεκτρολύτες ονομάζονται οι ουσίες οι οποίες όταν
διαλυθούν στο νερό δημιουργούν αγώγιμα
διαλύματα. Ηλεκτρολύτες είναι τα οξέα, οι βάσεις και
τα άλατα.
Οξέα και βάσεις κατά Arrhenius

• Οξέα ονομάζονται οι ενώσες που όταν
διαλυθούν στο νερό δίνουν κατιόντα
υδρογόνου (Η+)
• Βάσεις ονομάζονται οι ενώσεις που όταν
διαλυθούν στο νερό δίνουν ανιόντα
υδροξυλίου (ΟΗ-).
Οξέα και βάσεις κατά Bronsted – Lowry
• Οξέα ονομάζονται οι ενώσεις που μπορούν να
δώσουν κατιόντα υδρογόνου (Η+), δηλαδή
πρωτόνια. Άρα είναι πρωτονιοδότες.
• Βάσεις ονομάζονται οι ενώσεις που μπορούν
να πάρουν κατιόντα υδρογόνου. Άρα είναι
πρωτονιοδέκτες.
Ο βαθμός ιοντισμού ενός ασθενούς οξέως εξαρτάται
από:
• Τη φύση του ηλεκτρολύτη
• Τη φύση του διαλύτη
• Τη συγκέντρωση του δ/τος
• Τη θερμοκρασία
• Την πιθανή ΕΚΙ
Κατ’ αναλογία με την Kc, ορίζονται οι Ka και Kb οξέων
και βάσεων. Αυτές εξαρτώνται μόνο από:
• Τη φύση του ηλεκτρολύτη
• Τη φύση του διαλύτη
• Τη θερμοκρασία

Οξέα και βάσεις κατά Lewis ΙΣΧΥΡΑ ΟΞΕΑ:

HCl, HBr, HI, HNO3, H2SO4, HClO4

Οξέα ονομάζονται οι ενώσεις οι οποίες μπορούν να
πάρουν ηλεκτρόνια, ενώ βάσεις οι ενώσεις που ΙΣΧΥΡΕΣ ΒΑΣΕΙΣ:
μπορούν να δώσουν ηλεκτρόνια.
KOH, NaOH, Ba(OH)2, Ca(OH)2, LiOH
Υπάρχουν συζυγή ζεύγη οξέως και βάσεως, και είναι
αυτά στα οποία το οξύ με τη βάση διαφέρει κατά ένα
πρωτόνιο (π.χ. NH3, NH4+) ΝΟΜΟΣ ΑΡΑΙΩΣΗΣ OSTWALD

ΟΞΥ ΒΑΣΗ HA + H2O ⇋ Α- + Η3Ο+

Arrhenius Δότης Η+ Δότης OH-
𝛼2 𝐶 𝛫
Bronsted – Δότης Η+ Δέκτης Η+ Ka = 1−𝑎 ή α = √ 𝐶𝛼
Lowry
Lewis Δέκτης e- Δότης e- B + H2O ⇋ Β+ + ΟΗ-

𝛼2 𝐶 𝛫
Kb = 1−𝑎 ή α = √ 𝐶𝑏
Βαθμός ιοντισμού (α) δεδομένου ηλεκτρολύτη
ονομάζεται το πηλίκο της συγκέντρωσης του 𝛫𝛼
Οι προσεγγίσεις ισχύουν όταν α ≤ 0,1 ή όταν ≤ 10-2
ηλεκτρολύτη που ιοντίστηκε προς την αρχική 𝐶
𝛫𝑏
συγκέντρωση του ηλεκτρολύτη. α = x/c ή όταν ≤ 10-2
𝐶

2022-2023 8
 ΔΙΑΚΡΟΤΗΜΑ ΚΕΝΤΡΟ ΙΛΙΟΝ ΔΡ. ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΚΑΤΣΙΚΗΣ
➢ ΟΞΥΜΕΤΡΙΑ είναι η ογκομέτρηση που
προσδιορίζεται ο όγκος πρότυπου διαλύματος
ΚΛΙΜΑΚΑ pH – pOH
οξέος (άρα η άγνωστη ένωση είναι βάση).
pH = -log[H3O+] pOH = -log[OH-] ➢ ΑΛΚΑΛΙΜΕΤΡΙΑ είναι η ογκομέτρηση που
προσδιορίζεται ο όγκος πρότυπου διαλύματος
[H3O+] = 10-pH [OH-] = 10-pOH
βάσης (άρα η άγνωστη ένωση είναι οξύ).
pH + pOH = pKw pKw = 14 @ 25° C
Οι ογκομετρήσεις οξέος – βάσεως λέγονται και
Διάλυμα @25° C οξεοβασικές ή εξουδετέρωσης.
Όξινο O+]>[ΟΗ-]
[H3 pH<7 pOH>7
Ισοδύναμο σημείο είναι στο σημείο στο οποίο η
Ουδέτερο [H3O+]=[ΟΗ-] pH=pOH=7
ποσότητα σε mol του οξέος ισούται με το ποσό σε mol
Βασικό [H3O+]<[ΟΗ-] pH>7 pOH<7
της βάσης. Το ισοδύναμο σημείο έχει pH 7 σε
ογκομέτρηση ισχυρού οξέος από ισχυρή βάση, ενώ
ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ μπορεί να διαφέρει αν στο διάλυμα δημιουργηθούν
όξινα ή βασικά συζυγή ζεύγη ασθενών οξέων.
Ονομάζονται τα υδατικά διαλύματα που περιέχουν
συζυγές ζεύγος οξέος – βάσης. Τα Ρυθμιστικά έχουν Καμπύλη ογκομέτρησης είναι η γραφική απεικόνιση
την ικανότητα να κρατούν «σταθερό» το pH, για του pH συναρτήσει του όγκου του προτύπου
δεδομένη προσθήκη μικρής ποσότητας ισχυρού διαλύματος.
οξέος ή βάσεως. Ισχύει η εξίσωση Henderson –
Hasselbach:
𝐶
pH = pKa + log 𝐶 𝛽
𝜊𝜉

ΔΕΙΚΤΕΣ είναι ασθενή οργανικά οξέα ή βάσεις στα

οποία η μορφή του μορίου έχει διαφορετικό χρώμα
από τη μορφή του ιόντος.
ΟΓΚΟΜΕΤΡΗΣΗ είναι η πειραματική διαδικασία
μέτρησης του όγκου προτύπου διαλύματος (=
γνωστής συγκέντρωσης) με σκοπό τη μέτρηση της
ποσότητας ουσίας αγνώστου διαλύματος.

Στην ογκομέτρηση χρησιμοποιούνται οι Δείκτες.

Πρέπει πάντα το ΙΣ να βρίσκεται εντός της περιοχής
αλλαγής χρώματος του δείκτη, ώστε να μειωθούν τα
πειραματικά σφάλματα

2022-2023 9
 ΔΙΑΚΡΟΤΗΜΑ ΚΕΝΤΡΟ ΙΛΙΟΝ ΔΡ. ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΚΑΤΣΙΚΗΣ
Σφάλμα ογκομέτρησης είναι το λάθος που υπεισέρχεται σε μια
μέτρηση είτε λόγω αβλεψίας του Αναλυτή Χημικού είτε λόγω
δυσκολίας προσδιορισμού του Ισοδύναμου Σημείου. Το Σφάλμα
μπορεί να είναι είτε θετικό είτε αρνητικό

ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ: ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ

Οργανικές Ενώσεις Χαρακτηριστικές Ιδιότητες

Ακόρεστες Ενώσεις Αποχρωματίζουν το καστανέρυθρο διάλυμα του Br2 σε CCl4

(διπλός ή τριπλός
δεσμός)

Ακραία Αλκίνια Αντιδρούν με Na εκλύοντας αέριο H2

(όξινο υδρογόνο) Αντιδρούν με CuCl /NH3και σχηματίσουν ίζημα

Αλκυλαλογονίδια Αντιδρούν με υδατικό δ/μα Ag2O και σχηματίζουν ίζημα AgX

Αλκοόλες Αντιδρούν με Na εκλύοντας αέριο H2

Αντιδρούν με SOCl2(θειονυλοχλωρίδιο) εκλύοντας SO2και HCl
Οξειδώνονται (αν είναι πρωτοταγείς ή δευτεροταγείς) οπότε είτε αποχρωματίζουν το μωβ
(=ερυθροϊώδες) KMnO4 ή μετατρέπουν το K2Cr2O7 από πορτοκαλί σε πράσινο
Αλδεΰδες Οξειδώνονται από ήπια οξειδωτικά μέσα όπως:
• Αντιδραστήριο Fehling (Φελίγγειο υγρό)
• Αντιδραστήριο Tollens (κάτοπτρο Ag)

Αιθανόλη / Δίνουν την Αλογονοφορμική – συνήθως χρησιμοποιούμε υδατικό διάλυμα I2 / NaOH και παίρνουμε CHI3
Δευτεροταγείς (ιωδοφόρμιο)
αλκοόλες
Ακεταλδεΰδη και
μεθυλοκετόνη

Καρβοξυλικά Οξέα Όξινος χαρακτήρας – αλλαγή pH διαλύματος

Αντίδραση με NaHCO3 και Na2CO3 - παράγεται CO2
Αρωματικές Καύση
Ενώσεις
Φαινόλες Όξινος Χαρακτήρας

2022-2023 10