Dr. Öğr.

Üyesi Fırat Aşır

firatasir@gmail.com
BEZ EPİTELİ
 II-Bez epiteli kanal olup olmamasına göre bezler ikiye
ayrılır.

A) Endokrin bezler
B) Ekzokrin bezler
A) ENDOKRİN BEZLER

Geliştikleri epitel ile bağlantılarını kaybederler.

Bu nedenle duktusları yoktur ve salgılarını kan (veya lenf)
akımına verirler.
 Tek bir (enteroendokrin) hücre veya hücre toplulukları
(Langerhans adacıkları) şeklinde veya organ (Tiroid)
şeklinde olabilirler.
Hormonlar 3 şekilde etki ederler.
1.Otokrin etki,
2.Parakrin etki,
3.Endokrin etki.
B) EKZOKRİN BEZLER

Geliştikleri epitel ile bağlantılarını bir kanal ile devam

ettiren ve salgılarını bu kanallar aracılığıyla yüzeye veya
lumene boşaltan bezlerdir.
B EKZOKRİN BEZLERİN SINIFLANDIRILMASI
1.Hücre sayısına göre:

 Tek hücreli bezler (Goblet hücresi)

 Çok hücreli bezler (Tükrük bezleri)
 GOBLET HÜCRESİ
 Salgılama fonksiyonu yapan biçim değiştirmiş silindirik
hücrelerdir.

Musin denilen glikoproteini salgılarlar.

Musin+Su= MUKUS

Musinojen granülleri apikal sitoplazmada membranla kuşatılır granüller

şeklinde biriktirilir.

Apikalde biriken bu granüller çekirdeğe bası yaparak yassılaştırır ve

bazale doğru iter.

Hücrenin bazal bölümü incedir.

GOBLET HÜCRESİ (devam)

Salgılama sürekli olduğundan hücre genellikle apikali geniş,

bazali dar bir kadeh biçimindedir.

Salgısını boşalttığında ise silindirik hücre biçimini kazanır.

Salgıları olan musin hematoksilen-eozin ile boyanmaz ve bu

nedenle boş, saydam olarak görülür.

Sekretuar aktiviteleri kimyasal irritasyon ve parasempatik

innervasyon ile stimüle edilir.

Sekresyon süreci ekzositoz ile gerçekleşir.

2.Salgının kimyasal özelliğine göre:

Seröz bezler (Parotis bezi)

Müköz bezler (Brunner bezleri)
Seromüköz bezler (Submandibular bez)
 Seröz bez asinusları
Müköz bez asinusları
3.Sekresyon ürününün hücreden
salınımına göre ekzokrin bezler:

Merokrin bezler (Ter bezleri)

Apokrin bezler (Meme bezleri)
Holokrin bezler (Sebasöz bezler,gonadlar)
3a.Merokrin (Ekrin) bezler

 Salgı ürünü sitoplazma ve membran kaybı olmaksızın

ekzositoz ile dışarı atılır.
 Atılan salgı hücrenin bir ürünüdür, hücrenin bir
bölümü değildir.
 Örnek: Pankreas,ter bezleri, parotis bezi.
3b.Apokrin bezler
 Salgı ürünü hücrenin apikalinde biriktirilir ve hücrenin
“apikal” bölümü, salgı granülleriyle
birlikte dışarıya verilir.
 Bir miktar sitoplazma ve membran kaybı söz
konusudur.
 Aktif meme bezinde sütün lipit bölümü sekresyonu ve
derinin yağ bezleri.
3c.Holokrin bezler
Sitoplazmada fazla miktarda salgı ürünü
biriktirilmesini takiben hücre lizisi olur ve bu
hücreler salgılanır. Yani; dışarıya atılan salgı,
hücrenin kendisidir.
Yağ bezlerinin salgısı; yağ ile yüklü ölü hücrelerdir.
Ovaryum ve testisten canlı hücre (oosit, spermiyum)
atılır.
SALGILAMA ŞEKLİNE GÖRE:
4.Kanalın dallanma ve sekretuvar bölümün şekline göre
ekzokrin bezler:
A) Basit ekzokrin bezler
1.Basit tubuller bezler (Lieberkühn kriptaları)
2.Basit kıvrımlı tubuller bezler (Ter bezleri)
3.Basit dallı tubuller bezler (Fundus bezleri)
4.Basit alveoler bezler (paraüretral bezler)
5.Basit dallı alveoler bezler (Sebasöz bezler)
6.Basit tubuloalveoller bezler (-)
Basit Bezler
Multisellüler ekzokrin bezlerde duktus sistemi ve salgılayıcı
bölüm terminolojisi:

Basit

Bileşik
 4.Kanalın dallanma ve sekretuvar bölümün
şekline göre ekzokrin bezler (devam)

B) Bileşik ekzokrin bezler

1.Bileşik tubuller bezler (Böbrek)
2.Bileşik alveoller bezler (Meme bezleri)
3.Bileşik tubulo-alveoller bezler (Tükrük bezleri)
Bileşik Bezler
Bileşik tubuloalveolar bez
Bileşik (dallanmış) Ana boşaltıcı
Bileşik tubuler
duktus
(gastrik bezler)
duktuslar:

Bileşik
tubulo-alveolar
(submandibular
tükrük bezi)

Bileşik alveolar
(ekzokrin pankreas, meme bezi)
Miyoepitel hücreleri
Hem epitel hem de kas hücresi özelliğine sahiptirler.

Çok sayıda uzantılara sahiptirler.

Sitoplazmaları asidofiliktirler.

Bezlerin son kısımlarını (asinusları) sepet gibi sararlar.

 Miyoepitel hücreleri (devam)

Miyoepitel hücreleri: Dış salgı bezlerinin son

kısımlarında, salgı hücresi ile bazal lamina arasında
bulunan ektodermal kökenli hücrelerdir.

Sitoplazmasında aktin,miyozinve tropomiyozin

miyofilamanları bulunduğu için kasılabilirler.

Seröz asinusları saran miyoepitelyal hücreler,

dallanmış şekildedir ve basket hücreleri olarak da
bilinirler.
 APİKAL YÜZ
ÖZELLEŞMELERİ
• Mikrovillus
• Silya
• Stereosilya
• Flagellum
MİKROVİLLUS
• Plazma membranıyla çevrili parmak şeklindeki silindirik
sitoplazmik uzantılardır.
• Bir hücrede çok sayıdadırlar.
• Her bir mikrovillusun içinde longitudinal olarak uzanan ve birbirine paralel
25-30 aktin filamenti bulunur.
• Bunlar mikrovillusun üst ucunda amorf bir bölgeye bağlanırlar.

• Alt uçta ise hücrenin apikal sitoplazmasındaki aktin, spektrin ve intermediate

filamentlerden oluşan “terminal web”denilen yoğun filamentöz yapıya
tutunurlar.
• Aktin filamentleri ‘villin’ ile birbirlerine çapraz olarak bağlanır.
• Buradaki mikrofilamentler sitoplazmik miyozin ile etkileşime girerek
kasılırlar.
• Böylece mikrovillusun boyu kısalır.
MİKROVİLLUSLAR
• Epitel yüzeyinde bulunan mukus ve diğer maddeleri
ilerletme/hareket ettirme fonksiyonuna sahiptirler.
• Solunum sisteminde, dişi genital sisteminde ve iç kulaktaki bazı
hücrelerde bulunurlar.
SİLYALAR
• Hareketlidirler.
• Demetler şeklinde ve çok sayıda (bir hücrede
• 250 adet) bulunurlar.
• Aksonem (9+2 mikrotubul) yapısındadırlar.
• Bazal kısımda ‘bazal cisim’lere bağlanırlar.
• (Bazal cisimler periferik 9 tripletten oluşur,
• merkezdeki iki tekli mikrotubul yoktur.)
SİLYA IŞIK MİKROSKOBU
 FLAGELLUM
•Yapısı silya ile aynıdır (9+2=Aksonem).
•Silya’lardan çok daha uzundurlar.
•Bir hücrede yalnızca bir tane bulunurlar.
•Hareketlidirler.
İnsanda erkek üreme hücresi olan
spermiumlarda bulunurlar.
Spermiumun hareketinden sorumludurlar.
FLAGELLUM
 STEREOSİLYA
•Oldukça uzun, dallanma ve çatallanmalar
gösteren mikrovilluslardır (yapıları silyalardan
tamamen farklıdır, isimleri gereği gerçek
sil ile karıştırılmamalıdırlar).
•Hareketsizdirler.

Erkek üreme sist.de;

absorbsiyon,
İç kulakta ise;
duyusal
fonksiyon yaparlar.
 YAN YÜZ
ÖZELLEŞMELERİ
• Zonula okludens (tight junction)
• Zonula adherens
• Makula adherens (Desmozom)
• Gap junction (neksus)
• Zonula (=kuşak/bant):
• Hücreyi çepeçevre sarar.
• Zonula okludens
• (tight junction)
• Zonula adherens

• Plaklar:
• Disk şeklindedirler, hücreleri birbirine bir noktadan bağlarlar.
• Makula adherens
• (DESMOZOM)

• Gap junction (neksus)

BAZAL YÜZ
ÖZELLEŞMELERİ
•Bazal membran (Bazal lamina)
•Bazal kıvrımlar
•Hemidesmozom
•Sodyum-Potasyum ATPaz