HEMŞİRELİK SÜRECİ

Dr. Öğretim Üyesi Seval AĞAÇDİKEN ALKAN

 Süreç

• Aralarında birlik olan ya da belli bir düzen / zaman içinde

tekrarlanan, ilerleyen gelişen olay ya da hareketler
dizisidir (Türk Dil Kurumu Sözlüğü).

2
 Dünya Sağlık Örgütü’ne göre
Hemşirelik Süreci ise;
• Sağlıklı / hasta bireyin, ailenin ve toplumun bakım
gereksinimlerinin / sorunlarının belirlenmesi, gerekli
hemşirelik girişimlerinin planlanması, uygulanması ve
sonucun değerlendirilmesi aşamalarından oluşan
sistemli bir yaklaşımdır.

• Klinik uygulamalarda Hemşirelik sürecinin kullanımı 1973

yılında «Hemşirelik Uygulama Standartları»nın resmi
olarak belirlenmesi ile başlamıştır (ANA,2010)

3
 Hemşirelik Sürecinin Özellikleri-1

• Sistematik ve rasyonel hemşirelik bakımı planlama ve

sunma metodudur.

• Hemşirelik süreci döngüseldir. Hemşirelik sürecinin

bileşenleri/basamakları mantıksal bir çerçevede birbirini
izlerken aynı anda birden fazla bileşen bir arada
bulunabilir.

4
 Hemşirelik Sürecinin Özellikleri-II

• Hemşirelik sürecinin ilk döngüsü tamamlandığında süreç

sonlandırılabilir. Döngü sonunda amaçlara
ulaşılamamışsa veriler yeniden değerlendirilmeli ya da
girişimler tekrar planlanmalıdır (Berman,Synder,
Frandsen, 2016).

http://intranet.tdmu.edu.ua /
5
 Hemşirelik Sürecinin Amaç / Hedefleri

• Birey / aile / topluma bütüncül / holistik bir bakış ile

bakım verme,
• Bireye, bireyselleştirilmiş, katılımlı bakım sunma,

• Hemşireliğin bilimsel ve entelektüel / bilişsel becerilerini

kullanma bir sağlık disiplini olduğunu kanıtlama,

6
• Hemşirelik bakımında evrenselliği sağlama,

• Bakımlı ilişkili yazılı kanıt sağlama,

• Bakımda zaman ve enerjiyi verimli kullanma,

• Eğitim / araştırmalar için kaynak oluşturma,

• Hemşirelik bakımının hizmet olarak maddi karşılığını

belirlemedir.

7
 Hemşirelik Sürecinin Aşamaları;

• Veri toplama
• Tanılama (Hemşirelik tanısını belirlenir)
• Planlama ( Hedef – Girişimler ),
• Uygulama,
• Değerlendirme’dir.

8
HEMŞİRELİK SÜRECİNİN UYGULANMASI

VERİ TOPLAMA
* Veri topla
VERİ * Verileri organize et
TOPLAMA * Verileri değerlendir
* Verileri kaydet

TANILAMA
TANILAMA •Verileri analiz et
•Sağlık problemlerini, riskleri ve
güçlükleri belirle
•Tanıları formüle et

PLANLAMA
PLANLAMA •Problemleri/tanıları önceliklerine
göre sırala
•Hedef/sonuçları belirle
•Uygun hemşirelik girişimlerine karar
ver
•Hemşirelik girişimlerini kaydet

UYGULAMA UYGULAMA
•Bireyi/ hastayı yeniden değerlendir
•Hemşirenin destek gereksinimini belirle
•Destek gerekli ise koordinasyonu sağla
DEĞERLENDİRME •Hemşirelik uygulamalarını kaydet
DEĞERLENDİRME
•Ulaşılan sonuçlar hakkında veri topla
•Verileri ve sonuçları karşılaştır
•Hemşirelik uygulamalarını birey/hasta sonuçları
ile ilişkilendir
•Problemin son durumu hakkında karar ver
•Planlanan bakım sürecine, Devam et, modifiye HEMŞİRELİK SÜRECİ AŞAMALARI
et ya da sonlandır

9
 TANILAMA

Hemşire sağlıklı / hasta bireyin sağlık / genel durumuna

ait sistemli ve sürekli veri toplar, toplanan verileri
kaydeder ( ANA 1991).

10
 Hemşirelik Tanılaması bireyin;

Amaç
• İyilik, • Birey hakkında bilgi
• İşlevsel yeterlilik, temeli oluşturmak,
• Güçlü / güçsüz yönleri, • Normal işlevlerini
• belirlemek,
Gerçek / olası sağlık
sorunlarına yanıtları • Bireyin güçlü yönlerini
hakkındaki verilerin belirlemek,
toplanması üzerine • Hemşirelik Tanısı için
odaklanır. veri sağlamaktır.

11
 Tanılama Aşamasında;

• Veri toplama,
• Veri yorumlama ve düzenleme,
• Verileri organize etme ve değerlendirme aktivitelerini
içerir.

12
 Veri Kaynakları;

• Birincil kaynak olan

bireyin yanı sıra,
• İkincil kaynaklar ise aile
üyeleri, sağlık, ekibi
üyeleri, sağlık kayıtları ve
literatür bilgisi’ dir.

13
 Veri Türleri;

1. Subjektif veriler; hastanın / ailenin ifade

ettikleridir ( Diğer kaynaklardan
doğrulanamaz.)
Örneğin;
“ Son iki aydır kendimi iyi hissetmiyorum”
“ Yemekten sonra midem yanıyor ”
“ Her hareket edişimde bulantı hissediyorum ”
“ Karnım ağrıyor”

14
 Objektif veriler;

• Hemşire ve diğer sağlık ekibi üyelerinin fiziksel

değerlendirme yoluyla topladıkları veri; sağlık kayıtları,
yapılan tanı işlemleri ve laboratuvar sonuçlarını kapsar.
• Örneğin;
• “ Kaşektik ”
• “ Kan basıncı 130 / 80 mm / Hg ”
• “ Koltuk değneği ile yürüyor ”
• «Hemoglobin değeri 9 mg/dl»
• Günlük idrar çıkışı 1500 cc
• Oksijen satürasyonu %76

15
 Veri Toplama Formu
• Verileri toplamak ve kayıt etmek için hemşirelik kuram /
modellerinin formatlarından yararlanılır.
• Bir/birkaç hemşirelik model/kuramı belirlenir ve kurumun,
alanın, birimim, alandaki hemşirelerin ortak seçimi
dikkate alınarak veri toplama formu hazırlanır.
• Bu formatlar, görüşme ve fizik muayene sırasında
hemşireye rehberlik eder,
• Tanılama aşamasında verinin analizini kolaylaştırır.
• İlgili verinin atlanmasını önler,

16
 Tanılama Türleri

• Başlangıç / kabul tanılaması,

• Odaklanmış tanılama,
• Süreli / zaman aşımı nedeni ile tanılama,
• Acil tanılamalardır.

17
 Tanılama yapılırken;
bireyin rahat olduğu, uygun zaman ve
uygun ortam,
• Gizliliği sağlanmış,
• Sessiz, sakin,
• Ziyaretçiler çıkarılmış,
• TV, radyo kapalı,
• Isısı ve nemi uygun olmalıdır

18
Tanılama Yöntemleri / Becerileri:
• Sağlıklı / hasta birey hakkındaki veriler
çeşitli yöntemlerle toplanır ( hemşire,
bireyin yaş ve gelişimsel durumuna göre
tanılama becerilerini uyarlayabilmelidir ).

19
 Bunlar;

• Gözlem
• Görüşme
• Fizik muayene
• Sezgi’dir.

20
 Verilerin Doğrulanması

• Verilerin normal fonksiyonlar ile

karşılaştırılırlar,
• Literatür gözden geçirilir,
• Bilgilerin tutarlılığı kontrol edilir,
• Bireyin ifadeleri açıklanır,
• Bakım veren diğer hemşirelerle tartışılırlar.

21
 HEMŞİRELİK TANISI
Hemşire, hemşirelik tanısını
belirlemede tanılama verilerini
analiz eder ( ANA 1991).

Sağlık Sorunu;
Sağlıklı / hasta birey, aile ve toplumun
sağlığı ile ilişkili gelişen bedensel,
kişisel, çevresel, gelişimsel,
koşullardan bir ya da birden çoğu ya
da tedaviye bağlı nedenlerden oluşur.
22
Bireyin deneyimlediği ve klinik kararları
gerektiren sağlık sorunları;

• Tıbbi Tanı
• Hemşirelik Tanısı
• Ortak Sorun / Potansiyel
Komplikasyon’dur.

23
 Hemşirelik Tanısı Türleri;

• Gerçek hemşirelik tanıları,

• Risk hemşirelik tanıları,
• İyilik hemşirelik tanıları ’dır.

24
Hemşirelik Tanısının Bileşenleri;

• Tanı ismi / sorun,

• Etiyolojik ilişkili faktör,
• Tanımlayıcı özellikler / bulgu ve belirtiler’
dir. Hemşirelik tanısının türüne göre bu
bileşenlerin bir ya da birkaçı bir arada
bulunabilir.

25
1. GERÇEK HEMŞİRELİK TANISI
( 3 bölümlü ifade )
1. Tanımlayıcı özellikler (belirti ve
bulgular)
2. İlişkili faktörler (etiyoloji)
3. Tanı ismi / sorun

26
 2. RİSK HEMŞİRELİK TANISI (2
bölümlü ifade
1. Risk faktörleri
2. Tanı ismi / sorun
• Risk faktörleri ile ilişkili Tanı ismi /
sorun
ÖRNEK:
• Pelvis kırığı nedeniyle immobilizasyon ile
ilişkili deri bütünlüğünde bozulma riski

27
 İYİLİK HEMŞİRELİK TANISI ( 1
bölümlü ifade – sadece niteleme)
• Tanı ismi – sorun
Tanı ismi / sorun
ÖRNEK: Ebeveyn rolünün gelişmesi
olasılığı / potansiyeli

28
 Hemşirelik Tanısı
• Bireye özel sorunların ortak bir dil /
terminoloji kullanımı ile ifade edilmesini
sağlar.
• Birey, aile ve toplumun kaliteli hemşirelik
bakımı almasına yardımcı olur.
• Hemşirelik girişimlerini bireyselleştirir.

29
 PLANLAMA
• Hemşire birey için bireyselleştirilmiş
beklenen sonuçları tanımlar.

• Hemşire beklenen sonuçlara ulaşmak için

belirlenen girişimleri içeren bir bakım planı
geliştirir.

30
 Planlama aşamasında;
• Öncelikler belirlenir,
• Hedefler ve beklenen sonuçlar belirlenir,
• Hemşirelik girişimleri planlanır,
• Hemşirelik bakım planı kayıt edilir.

31
 Önceliklerin belirlenmesi

– Birey için önemine göre hemşirelik

tanısının sıralanmasındaki karar verme
sürecidir.

– Öncelikler bireyin durumundaki

değişikliğe göre sürekli olarak değişir.

32
Her hemşirelik tanısı için bir / birkaç
hedef belirlenir. Bu hedefler;

– Kısa vadeli ( bir haftadan az )

– Orta vadeli ( bir- iki hafta )
– Uzun vadeli
( birkaç hafta – ay ) olabilir.
Bireyin durumunda değişiklik
olduğunda yeniden gözden
geçirilir.
33
 Hemşirelik girişimlerinin
belirlenmesi ( NIC );
• Uygulama aşamasında gerçekleştirilecek
aktivitelerdir.

• Klinik karar ve bilgi üzerine kurulmuş,

hedeflere ulaşmak için hemşirenin
uyguladığı bakımdır.

34
 Hemşirelik Girişimleri;
– Sağlık durumunu izlemek,
– Bir sorunu önlemek
– Optimum düzeyde sağlık ve
bağımsızlığı kazandırmak için uygulanır.

35
 Hemşirelik bakım planı;
– Belirlenen format üzerine kayıt
edilir,
– Yasal bir belge, yazılı kanıttır.,
– Değerlendirme kriteri olarak hizmet
eder.

36
Yazılı bir bakım planının amacı;
– Bireyin bakım etkinliklerini
yönlendirmek,
– Bakımın sürekliliğini sağlamak,
– Kaydetme gerekliliğine odaklanmak’tır.

37
 UYGULAMA
• Uygulama aşaması, bakım planında
belirlenen hedefe ulaşmak için bakım
planının uygulamaya konmasıdır.
Hemşirelik bakımının güvenli ve tekin bir
biçimde verilmesi hemşirenin mesleki
bilgi,deneyim ve olumlu kişilerarası ilişki
kurma yeteneğine bağlıdır.

38
 Hemşirelik Uygulamalarına Yol
Gösteren Bazı Noktalar
1. Hemşirelik faaliyetleri hemşirenin bilgi ve
becerisine bağlıdır. Hemşire eğer ,
yaptıklarından eminse, hemşirelik
aktiviteleri anlamlı ve bilimseldir.
2. Hemşirelik aktiviteleri bireye özgü
olmalıdır. Çünkü bireyin yaşı, yaşam
biçimi, inanç ve değerleri, yaşadığı çevre,
hemşirelik uygulamalarına etki eden
faktörlerdir.

39
3. Hemşirelik faaliyetleri sıklıkla, eğitim,
destekleyici ve rahatlatıcı faaliyetleri
gerektirir.

4. Hemşirelik faaliyetleri her zaman holistik

olmalıdır.

5.Hemşirelik faaliyetleri bireye saygılı olmalı ve

bireyin öz saygısını geliştirmelidir.

6. Hemşirelik faaliyetlerine birey ve ailesinin

katılımı sağlanmalıdır.

40
 5. Hemşirelik Girişimlerinin
Kaydedilmesi
• Sistemli yapılan tüm çalışmalar,
düzenli kayıtlara temellenir. Eğer kayıt
işlemi gerektiği gibi yapılmaz ise
hemşirelik süreci başarılı olamaz.

41
Kayıtlarda Yasal Açıdan Dikkat
Edilmesi Gereken Noktalar
1. Kayıtlarda sadece tek renk kalem
kullanılmalıdır.

2. Hemşire hiçbir zaman kayıttaki bir durum

ya da kelimeyi silmemelidir. Bu durum
kasıtlı olarak gerçekleri gizlemeye
çalışmak olarak algılanabilir.

42
3.Bir yanlış yapıldığında, kelime yada
durumun üzerine bir çizgi çizilmeli ve
üzerine “kayıtta hata” yazılmalıdır.
Sonra doğru kelime yada durum yanına
yazılmalıdır.

4.Kayıtlardaki bilgileri değiştiren yada

değiştirmeye yardım eden kişilere yasal
işlemler uygulanabilir.

43
5.Hemşire kayıt yaparken hiçbir zaman boş
alan yada boş satır bırakmamalıdır. Bu
herhangi birinin yanlış yada tutarsız bilgiler
eklenmesini engeller.

6.Eğer durumun tanımlanması satırın ortasında

bittiyse, satır sonuna kadar çizgi çizilmeli,
isim yazılıp, imza atılmalıdır.

44
7.Eğer bütün sayfanın tekrar yazılması
gerekiyorsa üzerine (bir köşeden diğer
köşeye kadar) X işareti çizilmelidir. Hemşire
orijinal sayfayı yok etmemeli ya da
gizlememeli, medikal kayıtların içinde
tutmalıdır. Kişi adını yazıp imzasını atmalı,
üzerine “tekrar yazıldı” diye yazmalıdır.

8. Kayıtlar sadece bakım veren hemşire

tarafından yapılmalıdır.

45
9. Tedaviler, gözlemler, verilen hemşirelik
bakımı vs. uygulanmadan önce
kaydedilmemelidir.

10. Kurum politikası ve prosedürleri kayıtlarda

göz önünde bulundurulmalıdır.

46
 Kaliteli Kaydetme ve Rapor Etme
İçin Rehberler
1. Gerçeklik : kayıtlar hemşirenin gördüğü,
duyduğu hissettiği, kokladığı objektif
tanımlayıcı bilgileri içermelidir. Objektif
tanım, direkt gözlem yada ölçümlerdir.
“görünüş, görünüşe göre, gibi görünüyor”
kelimeleri objektif bilgilerle
desteklenmediği için kabul edilemez.

47
 Hemşire subjektif bilgileri ancak
gerçeklerle desteklediği sürece
kaydetmelidir.

Örneğin; “ hasta anksiyeteli görünüyor”

doğru bir tanım değildir.

48
Subjektif bilgiler hastanın kendi kelimeleri
ile ifade edilmelidir. “kendimi çok sinirli
hissediyorum, kendimi kontrol
edemiyorum”. Hemşire bundan sonra
hastanın anksiyetesini daha iyi ifade
edecek olan kan basıncında artma,
nabızda artma gibi objektif bulgularıda
ekleyebilir.
2. Doğruluk : Doğru kayıt ölçümlerle yapılan
kayıttır. Örneğin; “ Alınan sıvı 360ml su
ifadesi doğru, “ Hasta yeterli miktarda sıvı
aldı ifadesi” yanlıştır.

50
Kayıtlarda tüm sağlık ekibi üyelerinin ortak
bir dili kullanması için kurumun kabul ettiği
kısaltma, sembol ve ölçümler
kullanılmalıdır. İmla kurallarına uyulmalıdır.
Terimler kolaylıkla karıştırılabilir ya da
yanlış anlaşılabilir.
3. Kapsamlı Olması: kayıttaki bilgiler
bireyin bakımı hakkında bütün bilgileri
kapsamalıdır. Kısa veriler kolay anlaşılır.
Uzun notları okumak zordur. Kabataslak
ya da kısaltmalı notlar,hemşirelik
bakımının aceleyle yapıldığı ve
tamamlamadığı görünümünü verir.Açık
kısa kayıt ve raporlar sadece gerekli bilgiyi
verir ve gereksiz kelime detay
kullanmaktan sakınır.
52
4.Gerçeklilik : Kayıtların zamanında
yapılması gerekir. Kayıt ve raporun
ertelenmesi ciddi sorunlara neden olabilir.
yasal olarak geç kayıt ihmal olarak
yorumlanabilir.

5.Organizansyon: Bilgiler sırası ile

verildiğinde sağlık ekibi üyeleri bunları
daha iyi anlayabilirler. Kötü organize bir
not, dağınıktır ve önce ne olduğunu
açıklayamaz.

53
54
 DEĞERLENDİRME:

• Değerlendirme hem bir son, hemde bir

başlangıçtır. Değerlendirme,de planlanan
girişimlerin uygulanması sonucunda
belirlenen hedeflere ulaşılıp olma.bir
deyişle değerlendirme.

55
Bireyin gereksinimlerini bireyin durumundaki
değerlendirmek için bilgi sağlar.
Değerlendirme, bireyin durumundaki,
değişikliklerin, gelişmelerine
komplikasyonların belirlememesine yardımı
olur.
Değerlendirme, belirli hemşirelik sorunlarının
çözümünde hangi hemşirelik girişimlerinin
etkin olduğunun belirlenmesinde yardımcı
olur.
56
Hemşire verdiği bakımın değerlendirilmesini
yapabilmek için bakımın etkisini ve sonucunu
bilmelidir. Değerlendirme sonuçları açık,
anlaşılır ve kesin ifadeyle yazılmalıdır. Açık
olmayan belirsiz ifadelerden kaçınılmalıdır.
Örneğin; “hastanın durumu iyi” gibi genel
ifadeler, birey hakkında kesin bilgi
vermemektedir. Çünkü bireyin durumunun
neye göre iyi olduğu bilinmemektedir.

57
Değerlendirme sonuçları şunlardan
biri olabilir:
- Hedefler gerçekleştirilmiştir ve ek bir
uygulamaya gerek yoktur.
- Hedefler kısmen gerçekleştirilmiştir ve
uygulamaya devam edilmelidir.
- Hedefler gerçekleştirilmemiştir.

58
 Kaynaklar
• Babadağ K., Aştı T. Hemşirelik Esasları
Uygulama Rehberi, 2012.
• Berman A., Snyder S., Frandsen G.:
Kozier&Erb’s Fundamentals of Nursing
Concepts, Process and Practice Tenth
Edition, Pearson, 2016.

59