Aynı Doz Karanfil Yağının (Eugenol) Farklı Büyüklükteki

Levrek Balıklarında (Dicentrarchus labrax) Anestezik Etkileri

Sevim, HAMZAÇEBİ1, Ramazan SEREZLİ1, Bahadır UĞURAL1
1
İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Yetiştiricilik Bölümü İzmir, Türkiye

sevim.hamzacebi@ikc.edu.tr

1
Anestezi ve sedasyon balık yetiştiriciliğinde
oldukça önemli olup, yetiştiricilikte zaman
zaman balıkları anestezi etmek veya
sedasyona maruz bırakmak gerekebilir.

Anestezik maddeler 1940’lı yıllardan itibaren

akuakültürde kullanılmaya başlanmıştır.

Anestezik maddeler, sakinleştirme,

hareketsiz bırakma, canlılara müdahale
etme, inceleme, yakalama, taşıma, sağım,
ölçüm, aşılama gibi amaçlarla
kullanılmaktadır.

2
Su ürünleri sektöründe iyi bir anestezik maddeden beklenen

1-Balıklar için toksisitesinin düşük, güven aralığının geniş olması

2-Anestezik maddenin balığın motor sinir aktivitesi üzerine etkili olması

3-Balığın anesteziye ulaşması ve ayılması için geçen sürenin kısa olması

4- Düşük konsantrasyonlarda yüksek etki gücüne sahip olması

5-Kolay bulunabilmesi, ucuz olması, uygulayıcılarda zarara neden olmaması,

6-Balıklar üzerinde terratojenik ve kanserojenik gibi yan etkilerinin olmaması,

balığın doku ve organlarında birikerek tüketim açısından sorun oluşturmaması

3
 Anestezi ve sedasyon amacıyla kullanılan birçok kimyasal bulunmakla

birlikte, üreticiler kullanım izni olan güvenilir anestezikleri kullanma

ihtiyacı duymaktadırlar.

 Günümüzde en yaygın olarak kullanılan anestezikler MS222,

benzokain ve 2-fenoksietanol, karanfil yağı (eugenol)’dır.

 Ayrıca kinaldin sülfat ile diazepam, ksilokain ile sodyum bikarbonat,

alfaksalon ile alfadolon ve metomidat hidroklorür ile gallamine

triethiodide gibi anezteziklerin kombine kullanımı ile ilgili çalışmalar

bulunmaktadır.

 Yakın zamana kadar yasal olarak onaylanmış tek anestezik MS222

4
iken Karanfil yağı da FDA tarafından onaylanmıştır.
Kimyasal içerikli anestezik maddeler balıklarda birçok olumsuzluklar

ve yan etkileri de beraberinde getirdiğinden, bilim insanları son

zamanlarda doğal kaynaklı anestezik maddelere odaklanmıştır.

Bunlar içinde en etkilisi karanfil bitkisinden ekstrakte edilen karanfil

yağı, karanfil (Eugenia aromatica) ağacının kurutulmuş tomurcuk,

yaprak ve dallarından elde edilen bir üründür.

Karanfil yağının etken maddesi yaklaşık %85-95 eugenol, %5-15

isoeugenol ve methyleugenol’dür.

5
Son zamanlarda anestezik maddelerde

bulunması gereken özelliklerin birçoğuna

sahip olan karanfil yağı doğal oluşu, kolay

bulunabilmesi ve uygulama kolaylığı

nedenlerinden dolayı su ürünleri

yetiştiriciliğinde deniz balıklarında

kullanılmaya başlamıştır.

6
 Balıklarda Anestezi Safhaları

Safha Tanımlama Balıkların Tepkisi

Dış uyaranlara tepki verir, solungaç hareketleri ve kas

0 Normal
dokusu normaldir.
Hafif Sedasyon Dış görsel ve dokunsal uyaranlara hafif tepki kaybı;
1
(İlk Denge Kaybı) solungaç hareketlerinde azalma.
Derin Sedasyon Çok güçlü müdahaleler haricinde dış uyaranlara karşı
2
(Sedasyon) tepki kaybı.
Kas hareketlerinde kayıplar, yan yüzme, hızlı
Kısmi Denge Kaybı
3 solungaç hareketleri, sadece sert ve titreşimli
(Yan Yatma)
uyarmalarda tepki.
Denge Kaybı Dengenin tamamen kaybı, kas hareketi yok, yavaş ve
4
(Tam Anestezi) düzenli solungaç hareketi, Spinal refleks kaybı.
Reflexs
Hareketsizleşme, solungaç hareketleri yavaş ve
5 Reaktivitesinin
düzensiz, kalp atışı çok yavaş, refleks tepkisi yok.
Kaybı
Medüler Çöküş Solungaçlar hareketleri belli belirsiz, hemen ardından
6
(Ölüm) kalp durması 7
 Ayılma Safhaları

Safha Tanımlama Balıkların Tepkisi

1 İlk hareket Solungaç ve Yüzgeç Hareketlerinin Başlaması

2 İlk denge Balığın Dengesini Sağlaması

3 Normal yüzme Normal reflekslerin görülmesi

8
Bu çalışmada;

*Aynı dozda uygulanan karanfil yağının farklı büyüklükteki

levrek balıklarında anestezi ve ayılma süreleri

*Anestezi safhaları ve anesteziğin etkileri ortaya konulmuştur.

9
 Materyal ve Metot

Çalışma İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Eğitim

Araştırma ve Uygulama Biriminde yürütülmüştür.

* Denemede, ‰7 tuzluluğa sahip yeraltı suyu ile yetiştirilen

- Küçük boy levrek balıkları (68,6±2,45 g; 16,9±0,19 cm),

-Büyük boy levrek balıkları (251,1±10,15 g ; 25,5±0,42 cm)

kullanılmıştır.

* Sıcaklık, oksijen, Ph ve tuzluluk ölçümleri Hach-Lange HQ40D

marka multiparametre cihazı ile yapılmıştır.

10
 Anestezik olarak Merck firmasının Eugenol ürünü kullanılmıştır.

 Denemeler ‰7 tuzluluğa sahip olan 30 lt’lik suya 50 ppm olacak

şekilde karanfil yağı ilave edilmiştir.

 Süre ölçümü kronometre ile yapılmıştır. Balıkların anestezi ve ayılma

süreleri takip edilmiştir.

11
 Anestezi evresinde ilk denge kaybı, sedasyon, yan yatma ve anestezi
süreleri belirlenmiştir.

 Ayılmada ise; 10 dakika anestezik maddeye maruz bırakılan balıklar

temiz suya alınmış ve ilk hareketlilik, ilk denge sağlama ve tam denge

sağladıkları süreler belirlenmiştir.

12
Su Kalitesi Tablosu

Parametre Değer

Sıcaklık (°C) 21,5±1,20

Oksijen (mg/L) 8,02±07,3

pH 7,93±04,6

13
 Bulgular

ANESTEZİ AYILMA

İlk denge Tam

Sedasyon Yan yatma İlk hareket İlk denge Normal yüzme
kaybı Anestezi

Küçük Levrek 29±1,99 45±2,08 55,7±3,61 166,8±17,68 41,6±4,13 68,9±4,85 98,3±7,86

Büyük Levrek 30,3±2,92 42,9±3,82 63,8±16,9 93,75±9,48 66,3±4,04 202,3±19,82 238,3±19,82

Çalışmada Anestezinin ilk safhalarına girme sürelerinde iki grup

arasında farklılık istatiksel olarak önemli bulunmamıştır (P>0,05).

Tam anestezi safhasında ise küçük balıkların büyük balıklardan bu

safhaya daha geç girdiği saptanmıştır (P<0,05).

Ayılmada ise küçük balıkların daha hızlı bir şekilde normal pozisyonunu
aldığı ve dış uyarıları çok daha erken cevap verdiği açıkça görülmüştür
14
(P<0,05).
* Küçük ve diğ., 2016

15
Sonuç

Karanfil yağının etken maddesi eugenol olup, bu çalışmanın

standardizasyonu açısından %99 saflıktaki eugenol kullanılmıştır.

Uygulanan 50 mg/L hem literatürden teyit edilmiş hem de ön

denemelerle belirlenmiş olan dozdur. Yapılan bu çalışmayla karanfil

yağının, küçük ve büyük levrek balıklarında anestezik bir etki

oluşturması, doğal bir ürün olması, diğer kimyasal anesteziklere göre

daha ucuz, güvenilir olması ve herhangi bir yan etkiye sahip olmaması

neticeside iyi bir anestezik madde olduğunu düşündürmektedir.

16
Çalışma süresince ve çalışmadan sonra ölüm görülmemesi anesteziğin

güvenilirliği açısından önemlidir.

Karanfil yağı tüm gruplara aynı dozda uygulanmıştır. Bunun nedeni

anesteziğin farklı büyüklükteki balıklarda etkilerinin daha net

görülmesidir.

Sonuç olarak küçük balıkların tam anesteziye daha uzun sürede girip

daha kısa sürede normale döndüğü, büyük balıkların ise daha kısa

sürede tam anesteziye girip daha uzun sürede normale döndüğü tespit

edilmiştir
17
 Dinlediğiniz için Teşekkür Ederim

Kaynaklar
Çetinkaya O, Şahin A. 2005. Balıklarda anestezi uygulamaları ve başlıca
anestezikler. Editör: Karataş, M, editör. Balık biyolojisinde araştırma yöntemleri.
Ankara: Nobel Yayınları. s. 237-273.

Kanyılmaz M, Sevgili H, Erçen Z, Yılayaz A. 2007. The use of clove oil as a fish
anaesthetic. Turk J Fish Aquatic Life. 5-8:671-680.

Mylonas CC, Cardinaletti G, Sigelaki I, Polzonetti-Magni A. 2005. Comparative

efficacy of clove oil and 2-phenoxyethanol as anesthetics in the aquaculture of
European sea bass (Dicentrarchus labrax) and gilthead sea bream (Sparus aurata)
at different temperatures. Aquacult. 246(1-4):467-481.

Serezli, R., Okumuş, İ., Akhan, S. (2005). “Akuakültürde Anestezinin

Kullanımı,”internet Adresi: www.akuademi.net/USG/USG2005/Y/y14.pdf
18