Թեմա 6.

Արտադրության ծախսերը և շահույթը

Արտաքին (ակնհայտ) ծախսերը արտաքին
մատակարարներից ռեսուրսների ձեռք բերման
վրա կատարված ծախսերն են:

Ներքին (ոչ ակնհայտ) ծախսերը սեփական

ռեսուրսների օգտագործման այլընտրանքային
ծախսերն են:

Անվերադարձ են կոչվում այն ծախսերը, որոնք

ֆիրման իրականացնում է մեկանգամյա, դրանք
չեն պահանջում կրկնակի ծախսեր, կախված
չեն արտադրության ծավալից և ֆիրման դրանք
փոխհատուցելու հնարավորություն չունի:
ՀԱՍՏԱՏՈՒՆ, ՓՈՓՈԽՈՒՆ ԵՎ ՀԱՄԱԽԱՌՆ ԾԱԽՍԵՐ

(համախառ
C ն ծախսեր՝
total costs)

(համախառ
նփոփոխու
ն ծախսեր՝
total variable
costs)

(համախառ
ն
հաստատու
ն ծախսեր՝
total fixed
costs)

Q
 ՄԻՋԻՆ ՀԱՄԱԽԱՌՆ ԵՎ ՍԱՀՄԱՆԱՅԻՆ
ԾԱԽՍ
C
MC (սահմանային
ծախսեր՝ marginal costs)
ATC (համախառն
միջին ծախսեր՝
average total costs)

MC=TC2 – TC1
MC=

ATC=
Q
 ՄԻՋԻՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒՆ ԵՎ ՄԻՋԻՆ ՓՈՓՈԽՈՒՆ
ԾԱԽՍԵՐ
C
ATC ( համախառն միջին
ծախսեր՝average total costs)

AVC (միջին փոփոխուն

ծախսեր՝average variable
costs)

AVC =

AFC (միջին հաստատուն

ծախսեր՝average fixed costs)

AFC =
Q
 Միջին ծախսը երկարաժամկետում
C

Մասշտաբից Կայուն Նվազող

տնտեսում հատույց հատույց
մասշտաբից մասշտաբից
 Համախառն, միջին և սահմանային հասույթ

MR= TRn – TRn-1 TR= P x Q

P AMD

0 0
Q Q
 Հաշվապահական, տնտեսական և նորմալ
շահույթ

ՀՇ=Համախառն եկամուտ – արտաքին

ծախսեր
ՏՇ= Համախառն եկամուտ – արտաքին
ծախսեր – ներքին ծախսեր
Նորմալ շահույթը այն նվազագույն
եկամուտն է, որը ձեռնարկատիրոջը
ստիպում է շարունակել
գործունեությունը տվյալ ճյուղում և
ռեսուրսները չտեղափոխել այլ ոլորտ:
 ԱՐՏԱԴՐԱԿԱՆ ՖՈՒՆԿՑԻԱ

Արտադրական ֆունկցիան ցույց է

տալիս արտադրանքի թողարկման
առավելագույն ծավալը ռեսուրսների
յուրաքանչյուր տրված քանակության
դեպքում:

Եթե արտադրության գործընթացում

օգտագործվում է երկու տարբեր ռեսուրս՝
աշխատանք (L) և կապիտալ (K), ապա
արտադրական ֆունկցիան կունենա հետևյալ
տեսքը.

Q = f (L, K)
 Մասշտաբի աճող, նվազող ու հաստատուն
էֆեկտները
Կայուն հատույց մասշտաբից
Q1 = f (L, K)
Q2=nQ1 = f (nL, nK)
Օրինակ, եթե արտադրության գործոնները միաժամանակ
համամասնորեն աճում են 100%-ով, իսկ արտադրության ծավալն
աճում է 100%-ով, ապա առկա է կայուն հատույց մասշտաբից:
Աճող հատույց մասշտաբից
Q2>nQ1
Օրինակ, եթե ֆիրման մեծացնում է կիրառվող արտադրության
գործոնների քանակությունը 100%-ով, իսկ արտադրության ծավալն
աճում է 110%-ով, ապա առկա է աճող հատույց մասշտաբից:
Մասշտաբից նվազող հատույց
Q2<nQ1
Օրինակ, եթե արտադրության գործոնները միաժամանակ
համամասնորեն աճում են 100%-ով, իսկ արտադրության ծավալն
աճում է ընդամենը 70%-ով, ապա առկա է նվազող հատույց
մասշտաբից:
 Փոփոխական գործոնի ընդհանուր
արդյունքը
Ընդհանուր արդյունքը՝ TP (Total Product) արտադրանքի
թողարկման ընդհանուր ծավալն է, որը ստացվում է
տրված արտադրական ֆունկցիայի շրջանակներում
և չափվում է ֆիզիկական միավորներով:
Q=f(L), K=const
Q

0 L
 Փոփոխական գործոնի սահմանային
արդյունքը
Փոփոխական գործոնի սահմանային արդյունքը, որը չափվում է
ֆիզիկական միավորներով, ցույց է տալիս արտադրանքի
թողարկման ծավալի փոփոխությունը տվյալ գործոնի
լրացուցիչ միավորի կիրառման արդյունքում մնացած
գործոնների անփոփոխության պայմաններում:

MPL=∆Q/∆L (աշխատանք գործոնի սահմանային արդյունք)

MPK=∆Q/∆K (կապիտալ գործոնի սահմանային արդյունք)

Փոփոխական գործոնի միջին արդյունքը ցույց է տալիս միավոր

գործոնին բաժին ընկնող արտադրվող արտադրանքի
քանակությունը:
APL = Q/L
APK = Q/K
TPL
C

B TPL

0 L
MPL
APL

I փուլ II փուլ III փուլ

A՛
B՛
C՛ APL
0
MPL L
 Փոփոխական գործոնի սահմանային
­
արտադրողականության նվազման օրենքը

Մյուս գործոնների անփոփոխության

պայմաններում փոփոխական
գործոնի քանակության աճին
զուգընթաց որոշակի սահմանից
հետո փոփոխական գործոնի
սահմանային արդյունքը սկսում է
նվազել:
 Արտադրության գործոնի (ռեսուրսի)
պահանջարկը և առաջարկը
Ֆիրման պահանջարկ է ներկայացնում
ռեսուրսների նկատմամբ միայն այն պատճառով ,
որ սպառողներն այդ ռեսուրսների օգնությամբ
արտադրվող ապրանքների կարիքն ունեն, ոչ թե
հակառակը: Այդպիսով, արտադրության
գործոնների պահանջարկը անվանում են
ածանցյալ պահանջարկ:
 Ռեսուրսի օգտագործման կանոնը և ֆիրմայի
հավասարակշռությունը:
Գործոնի սահմանային արդյունքը դրամական արտահայտությամբ
MRPL = MPL x MRQ
քանի որ MRQ = P
MRPL = MPL x P

Գործոնի յուրաքանչյուր լրացուցիչ միավորի ձեռք բերման ֆիրմայի

ծախսերը անվանում են ռեսուրսնի սահմանային ծախսեր՝ MRC
(Marginal Resource Cost)`
MRCL = w

Շահույթը մաքսիմալացնող ֆիրման պետք է օգտագործի

փոփոխական գործոնի այնպիսի քանակություն, որի դեպքում
նրա սահմանային արդյունքը դրամական արտահայտությամբ՝

MRPL = MRCL
Ֆիրմայի հավասարակշռությունը փոփոխական գործոնի
կատարյալ մրցակցային շուկայում

MRPL=D

E
WE
Աշխատողների
Աշխատողների
թվաքանակի
ավելացում
թվաքանակի
կրճատում

0
LE L
 Իզոքվանտների քարտեզ
Տեխնոլոգիական
փոխարինման
սահմանային նորմա
K
MRTS=∆K/∆L (-1)

MRTS = MPL/MPK

Q=130
Q=120
Q=100

0
L
Բացարձակ փոխարինելի Մասնակի փոխարինելի
ռեսուրսներ ռեսուրսներ

Փոխլրացնող ռեսուրսներ
 Իզոքոստ

B = Pk x K + P L x L

-PL / PK
Ծախսերի մինիմալացման և շահույթի
մաքսիմալացման կանոնները
MRPk=MRPL

Քանի որ MPL/MPK = PL/PK

MPL/PL = MPK/PK

=, =

= =1
 ՇՈՒԿԱՅԱԿԱՆ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՄՈԴԵԼՆԵՐԸ

Շուկայի Շուկայում տնտեսվարող Ապրանքների Մուտքը և ելքը Մասնաբա

տեսակը սուբյեկտների քանակը համասեռությու շուկա ժինը

Գնորդ Վաճառող նը շուկայում

Կատարյալ Բազմաթիվ Մեծաթիվ Համասեռ Ազատ Փոքր

մրցակցություն
Մոնոպոլիստակ Բազմաթիվ Մեծաթիվ Տարբերակված Հեշտ Փոքր
ան
մրցակցություն
Օլիգոպոլիա Բազմաթիվ Մի քանի Համասեռ կամ Բավական Մեծ
տարբերակված դժվար

Մենաշնորհ Բազմաթիվ Մեկ Համասեռ Սահմանափակ 100%

Մոնոպսոնիա Մեկ Բազմաթիվ Քիչ Սահմանափակ 100%

 Կատարյալ մրցակցության բնորոշ
հատկանիշները
 բազմաթիվ արտադրողների և
սպառողների առկայությունը,
 արտադրության համասեռությունը,
 ազատ գնագոյացումը,
 արտադրության գործոնների
բացարձակ շարժունակության
առկայությունը,
 տեղեկատվության համաչափ
բաշխվածությունը:
Ֆիրմայի հավասարակշռությունը
կարճաժամկետում
Ֆիրմայի հավասարակշռությունը
կարճաժամկետում

MC=MR=AC=P
Ֆիրմայի հավասարակշռությունը
երկարաժամկետում

LAC

MC=P=AC=LAC
 Շուկա մուտքի արգելքները

 Արտոնագրեր
 Չվերարտադրվող կամ բացառիկ
ռեսուրսների տիրապետում
 Հեղինակային իրավունքներ
 Մասշտաբի էֆեկտ
 Ոչ օրինական արգելքներ
Համախառն եկամուտը և համախառն ծախսը ոչ
կատարյալ մրցակցության պայմաններում
Առաձգական
պահանջարկի հատված

Ոչ առաձգական
պահանջարկի հատված
Ոչ կատարյալ մրցակցության հավասարակշռության
պայմանը

Համախառն
եկամուտ

Համախառն ծախսեր

Շահույ
թ

Տնտեսական շահույթ
/գերշահույթ/քվազի ռենտա

Մոնոպոլիստի
հավասարակշռության պայմանը
Առաջին աստիճանի գնային խտրականություն
Երրորդ աստիճանի գնային խտրականություն
 Տնտեսության մոնոպոլացման աստիճանի
գնահատումը
Հերֆինդալի ինդեքս

HHI = , i=1,…,n, որտեղ

-ն i–րդ տնտեսվարող սուբյեկտի մասնաբաժինն է
շուկայում, n-ը` շուկայի մասնակիցների ընդհանուր
թիվը:

Լերների ինդեքս

L = (P-MC)/P, որտեղ
P–ն գինն է, MC-ն` արտադրության սահմանային
ծախսերը: