CFARE DO TE NDRYSHOJE ME FILLIMIN E NEGOCIATAVE?

TRANFSORMIMI DHE VAZHDIMESIA NE CESHTJET EVROPIANE

MIMOZA HALIMI
AMBASADORE PRANE BE NE VITET 2007-2014
DREJTORE E DREJTORISE SE EVROPES DHE
AZISE QENDRORE, MPJ
Hapat kryesore drejt anetaresimit ne BE

• Perspektiva e anetaresimit-vendi behet kandidat per ne BE

• Negociatat per anetaresim-kriteret e anetaresimit

• Perfundimi i negociatave, nenshkrimi dhe ratifikimi i

Accession Treaty, vendi behet anetar i BE
 Vendet ne proces anetaresimi

7 vende:
• 5 vende kandidate (negociuese ose ne pritje te fillimit te
negociatave): Shqiperia, Maqedonia, Mali i Zi, Serbia,
Turqia
• 2 kandiate potenciale : Bosnje-Herzegovina, Kosova
 Cfare negociohet?
Kushtet dhe koha e miratimit dhe zbatimit nga vendi kandidat te acquis
communautaire  Acquis communautaire jane te panegociueshme, ndahen ne 35
kapituj, negociimi fokusohet tek periudhat e tranzicionit

• 35 kapituj
• Financial arrangements
• Transitional arrangements. Vendit kandidat I akordohen transitional
arrangements vetem nese ato:
 Jane te limituara ne kohe dhe veprim
 Nuk ndikojne ne konkurrencen ne tregun unik evropian
 Kur perfshihen kosto te larta financiare
 Kur paraqitet nje plan I qarte me afate, objektiva dhe hapa konkrete
 Kur preken interesa kombetare apo specifike
 Cilat jane palet negociuese?
• Pjesemarresit ne procesin e negociimit

 vendi kandidat
 Vendet anetare, KE
• Negociatat zhvillohen brenda kuadrit negociues te Konferences Nder-qeveritare
(ICG), ku merr pjese dhe KE
• Pozicionet e BE prezantohen nga Presidenca e Keshillit te BE, ne emer te MS
• Negociatat ne emer te vendit kandidat zhvillohen nga Delegacioni Shteteror per
Negociatat
 Fazat Kryesore te Negociimit
1. Screening

• Hapja formale e negociatave fillon me procesin e screening-shikimi analitik dhe vleresimi i shkalles se
harmonizimit te kuadrit ligjor kombetar me ate komunitar/EC-WG/explanatory and bilateral
• Qellimi i screening-te percaktoje diferencat per harmonizim deri ne anetaresim. If not- transition
period.
• Screening per cdo kapitull.
• Screening-baze per caktimin e kuadrit negociues dhe periudhave te tranzicionit per kapituj te vecante.
• EC pergatit Screening report-opening benchmarks OR invitation to submit negotiating position.

2. Negociatat: Pergatitja dhe miratimi I Negotiating Position / ”opening” EU Common Position IGC –
opening of chapter . Raporti final per plotesimin e closing benchmarks / ”closing” EU Common Position IGC
– closing of chapter

- New approach pas negociatave me Kroacine - interim benchmarks and positions in Ch 23 and 24, Ch 23
and 24 percaktojne dinamiken e kapitujve te tjere

3. Accession Treaty-international agreement between Member States of the European Union (EU) and
accession country and amends earlier Treaties of the European Union. As such it is an integral part of the
primary law of the EU.
 Cfare ndryshon dhe vazhdon me hapjen e negociatave?
Formalizohet struktura institucionale e procesit
Struktura institucionale duhet te jete fleksibel . Nuk ka model ideal, por pershtatje sipas
realitetit:
Psh: Kroacia (vend anetar):
 Zyre per IE dhe Koordinimin prane KM (1998)
 MIE (2000-fillojne negociatat per MSA)
 MPJ dhe IE (2005-haoja e negociatave per anetaresim)
 MPJ dhe Evropiane (nga 2011)

Struktura negociuese duhet te jete e tillle qe te siguroje:

 Transparence te procesit negociues;
 Cilesi, shpejtesi dhe eficence. Sasi e jashtezakonshme pune, dhjetera ceshtje njeheresh per
adresim . Presion i vazhdueshem per te siguruar respektimin e afatit kohor dhe cilesise.
 Vlere didaktike-te ofroje njohuri dhe eksperiencen e duhur gjate gjithe procesit te
negociatave
 Sinergji-te lidhe sektorin shteteror dhe ate jo-shteteror. Ekspertiza dhe njohurite e
profesionisteve brenda dhe jashte administrates (Kroacia angazhoi 2 000 specialiste, brenda
dhe jashte sektorit shteteror)
 Rendesia e bashkepunimit, koordinimit dhe komunikimit ndermjet hallkave dhe
mekanizmave te struktures
 Cfare ndryshon dhe vazhdon me hapjen e negociatave?

• Negociatat per anetaresim proces impenjativ qe kombinon aspekte politike

dhe ligjore
• Si i tille kerkon:
- Planifikim ne kohe dhe strategji
- Mekanizma eficente koordinimi
- Administrate profesionale dhe te motivuar
- Dokumenta te strukturuar mire
 Cfare ndryshon dhe vazhdon me hapjen e negociatave?

• Ka modele te ndryshme, por jo nje model ideal

Maqedonia (kandidate)
- Komitet per IEA
- Komitet Pune per IE (Working Committee for European Integration)
- Z/KM per Ceshtjet Evropiane
- Sekretariat per Ceshtjet Evropiane
- MPJ – Departament per BE

Mali I Zi (ne proces negociatash)

- Kolegji I Negociatoreve
- Delegacioni Shteteror per Negociatat
- MPJIE –Ministri Kryetar I delegacionit shteteror
- Ekipi negociator
- Kryenegociatori-Sekretar Shteti per IE ne MPJIE
- Zyra e Kryenegociatorit (staf I MPJIE)
- Sekretariati I Ekipit Negociator (staf I MPJIE)

Serbia (ne proces negociatash)

- Organ Koordinues per Procesin e Anetaresimit
- Keshilli per IE
- Minister pa portofol pergjegjes per IE
- Kryenegociator
- Ekip Negociator
- Zyra e IE
- MPJ-Sektor per BE
- Misioni prane BE, Bruksel
Struktura negociuese e Kroacise
 Cfare ndryshon dhe vazhdon me hapjen e negociatave?

Me hapjen e negociatave puna nuk fillon nga zero, ka vazhdimesi:

 kemi tashme grupet e punes per kapitujt, KKNIE, KKIE,

 Metodologjine: planifikim dhe raportim – tashme e bejme kete me PKIE dhe me
raportimet periodike.
 Vazhdon pjesa e komunikimit me vendet anetare per te bere prezent
pozicionet/qendrimet, progresin, pritshmerite.

POR:
negociatat jane komplekse dhe shume-dimensionale, si te tilla kerkojne kapacitete te
forta administrative dhe nje angazhim serioz per perballimin e punes se
jashtezakonshme. Ne rastin e Kroacise, psh. Gjate negociatave:
- Jane plotesuar mbi 150 benchmarks
- Jane miratuar dhe zbatuar 393 EU-related laws dhe 1,194 secondary legislation
(2000-2011: 552 laws, 1,410 secondary legislation)
- Jane prodhuar, perkthyer dhe derguar ne Bruksel Cca 200,000 faqe
dokumentacion
 Cfare vijon dhe ka ndryshuar tek procesi i negociimit?

 Parimet baze mbeten te njejta:

 Progresi matet permes plotesimit te kritereve te anetaresimit:
 Kriteret e Kopenhages (politike, ekonomike dhe ligjore/institucionale)
 Kriteret e Madridit (administrative)
 Kriteret e PSA reforma ligjore, minoritetet, e drejta e medias, bashkepunimi
rajonal, marredheniet e fqinjesise se mire)
 Parimi i merites, perqasje individuale dhe diferencim

POR:
• Elemente te caktuar te metodologjise dhe procedures kane ndryshuar (kap 22-23,
hapja-mbyllja, benchmarks, kapituj shtese)

• Procesi percaktohet si « strict but fair »

• Not typical negotiations. Direktivat e BE jane te panegciueshme. Negociatat bazohen

ne parimin ‘nothing is agreed until everything is agreed’.
 Cfare vijon dhe ka ndryshuar tek procesi i negociimit?
 Nuk kane ndryshuar fazat kryesore te negociimit:

 Screening
 Negociatat – hapja dhe mbyllja e 35 kapitujve
 Accession Treaty

POR
 Negociatat jane bere me komplekse dhe me kerkuese:
Politikisht
 Atmosfere e dominuar nga pasiguri politike rreth ceshtjeve te brendshme te BE: reforma e BE,
krizat ekonomike, financiare, e Euros, kriza e migracionit, reforma e Shenghen
 ‘lodhja nga zgjerimi’ si rezultat i eksperiencave nga zgjerimet e meparshme, te cilat paralajmerojne
per menaxhim te kujdesshem te procesit;

Teknikisht
 Sasia e madhe e legjislacionit (evolving acquis), numer me i madh i Vendeve Anetare
 Metodologjia eshte bere me rigoroze dhe komplekse
 Prezantimi dhe institucionlaizimi i benchmarks
 Kapitull i ri ’23-justice and fundamental rights’
 Suspension clause-ne rast te thyerjes se vazhdueshme te parimeve te BE
CFARE VIJON DHE NDRYSHON TEK AKTIVITETI I MISIONEVE DIPLOMATIKE

• Vijojne aktivitetin e tyre sipas objektivave, planeve te punes dhe udhezimeve te

MPJ

POR:
• Jane ‘porta e pare’ per shpjegime dhe informime ne vendet ku ndodhen
• Vijojne aktivitetin e zakonshem, por ndermarrin dhe iniciativa te targetuara
shpjeguese dhe lobuese qe lidhen me pozicionet gjate procesit te negociatave-
building contact networks
• E rendesishme perpunimi I nje sistemi te brendshem per ndarjen e informacionit
• Ndihmojne me logjistike dhe ekspertize (sipas mundesive) per pergatitjen e
vizitave dhe takimeve ne vendet ku ndodhen
• „Ears on the ground”
• Public diplomacy
CFARE NDRYSHON DHE VIJON TEK AKTIVITETI DIPLOMATIK I
MISIONIT NE BRUKSEL

 Roli dhe Organizimi

• Mision diplomatik me nje rol te vecante, me nje mision unik dhe te perkoshshem
(post-accession: Permanent Representation)
• Mbeshtetje me eksperte, administrative dhe teknike per strukturen negociuese
• Sherben si nje transmetues informacion I dyanshem dhe kanal zyrtar komunikimi
• Inicion aktivitete te ndryshme dhe hedh drite mbi procesin
• Ambasadori eshte gjtu anetar I Delegacionit Shteteror dhe Ekipti Negociator
CFARE NDRYSHON DHE VIJON TEK AKTIVTIETI DIPLOMATIK I
MISIONIT NE BRUKSEL

 Vijon bashkepunimi me Institucionet e BE

• Komisionin evropian- “avokat” per vendin kandidat
• DG ELARG
• Departamentet sektoriale ne KE (policy expertise): units for international
affairs/cooperation, units for pre-accession programmes (REGIO, EMPL,
AGRI)
• Komisioneret dhe Kabinetet e tyre
• Keshilli-soft power
• Parlamenti Evropian
• Think-tank-shpjegon politikat e vendit ne nje audience te gjere dhe diverse
Shqiperia, nga aplikimi tek ….negociatat
• Qershor 2006 nenshkruhet MSA
• Prill 2009 MSA hyn ne fuqi, Shqiperia paraqet aplikimin
• Nentor 2009 Keshilli i MPJ pranon kerkesen
• Dhjetor 2009 Pyetsori (2200 pyetje, 1100 punonjes te sherbimit civil)
• Prill 2010 dorezohen zyrtarisht pergjigjet e Pyetsorit ne Bxl
• KE fillon pergatitjen e Avis per statusin e kandidat permes misioneve te monitorimit ne terren, paraqet pyetje shtese
• Qershor 2010 Shqiperia dorezoi pergjigjet per Pyetsorin e KE
• Nentor 2010 Opinioni i KE per aplikimin « yes, but… »
• Dhjetor 2010 vendimi per VL
• Qershor 2014 statusi i vendit kandidat
• ….. Hapja e negociatave per anetaresim

Raporti i KE per Shqiperine, nentor 2016: Bazuar ne progresin e bere, Komisioni i rekomandon Keshillit hapjen e
negociatave me Shqiperine, duke nenvizuar njekohesisht nevojen per perparim te dukshem dhe te besueshem te
reformes ne drejtesi, vecanerisht ne rivleresimin e gjyqtareve dhe prokuroreve.

Keshilli i BE, Dhjetor 2016: The Council takes positive note of the Commission's recommendation to open accession
negotiations with Albania, subject to credible and tangible progress in the implementation of the justice reform, in
particular the re-evaluation of judges and prosecutors. Recalling its earlier Council conclusions, including those of
December 2015, the Council reiterates that a sustained, comprehensive and inclusive implementation of all five key
priorities has to be ensured before the opening of accession negotiations. The Council invites the Commission to report on
Albania in addition to the Enlargement Package and will revert to Albania once sufficient progress has been made.
 STRUKTURA AKTUALE
Ministria e Integrimit Evropian
• Institucion koordinues per procesin e integrimit evropian
• Misioni i MIE te siguroje orinetim teknik dhe koordinim permes:
 Formulimit te politikave t eintegrimit
 Pershtatjes se legjislacionit
 Zabtimit te MSA
 Monitorimit te zbatimit te kriterve per anetaresim
 Koordinimi te asistences financiare te BE
 Informim
 STRUKTURA AKTUALE
Ministria e Puneve te jashtme
• Promovim dhe mbeshtetje e procesit te integrimit ne nivelet me te larta politike
te BE
• Venia ne dispozicion e kanaleve diplomatike te komunikimit dhe kapaciteteve
per arritjen e objektivit kombetar te IE
• Nga ana strukturore  Drejtori e IE ne MPJ

Misioni ne Bxl-main link „on the ground”

Ambasadat ne vendet e BE
 Cfare ofron Shqiperia ne BE
• Destinacion turistik
• Trashegimi kulturore, ne listen e UNESCO (Berat, Gjirokaster, Butrint)
• Toleranca fetare, diverisiteti etnik, fetar, kulturor ne nje hapesire te vogel
gjeografike-model dhe vlere e shtuar per BE.
• Tregti-ekonomi, e pasur ne minerale dhe burime natyrore, géographique
position, Mediterranean climate,
• Rol konstruktiv ne WB, rajon i rendesishem per paqen dhe sigurine e BE
• Qendrim dhe ndjenja pro-evropiane: integrimi ne BE objektiv/interes kombetar.
• Multikulturalizmi-demistifikimi i mitit se BE eshte nje grup vendesh me nje
perkatesi fetare;
• Diaspora e madhe ne vendet e BE: lidhja e tyre me vendin ‘ame’-vlere e shtuar
per BE
• Popullsi te re dhe energjike
 Strategji avokatie
• Ne nivel rajonal per te akseleruar procesin e anetaresimit: 1) (cost-effectiveness,
synergji) e veshtire qe secili vend te organizoje nje avokati per tu perballur me argum e
meposhtme; 2) (added value of regional cooper) regional cooper=kriter i rendesishem
per anetaresimin
• Procesi i anetaresimit veshtiresohet krahasuar me raundet e meparshme:
– EU perballet me kriza te shumefishta
– Kerkesat per vendet kandidate jane bere me komplekse: me shume kapituj,
Mshume kushte (opening, interim, closing benchmarks, me shume theks tek kriteri
ekonomik, moratoriumi vjecar per zgjerimin, ulja e mbeshtetjes per Zgjerimin e
shoqeruar me rritjen e populizmit dhe euroskepticizmit ne MS).
– Procesi i Zgjerimit ne WB rrezikohet nga rritja e ulet ekonomike, varferia, lodhja nga
reformat, etj.

• Ne nivel kombetar per te shpjeguar kostot dhe benifitet e anetaresimit.

Aktoret: institucionet, EU Info Center network, media, NGO.
Menyrat: info compaign-fb, whatsup, yuo tube, public debates at Univ, RU info service ne
gjuhen shqipe, etj
 Eksperienca dhe lessons learned
Eksperienca
• Pyetsori
 volum i madh pune, ne nje afat kohor te limituar:
 2284 pyetje si fillim edhe 700 të tjera shtese;
 Mbi 1 200 punonjes të administratës publike, nga 62 institucione u
përfshinë ne 35 grupe pune.
 4000 faqe për t’u rishikuar e përkthyer nga 62 përkthyes.

• Procesi I liberalizimit te vizave

 Proces kerkues
 Koordinim nder-insitucional
 Rishikim legjislacioni dhe ndermarrje iniciativash ligjore
 Lobing me vendet anetare (MPJ, MB)
 Bashkepunim me think-tank dhe NGO
 Eksperienca dhe lessons learned
Lessons learned
• Te perdoresh ne menyre aktive kohen deri ne fillimin e negociatave
• Te perfitosh nga eksperienca dhe praktikat e te tjereve, por duke I pershtatur sipas nevojave te
tua-nuk ka modele unike
• Struktura institucionale e procedura realiste dhe fleksibel
• Synimi per negociata transparente dhe gjitheperfshirese
• Axhenda realiste dhe te ndershme, por gjithsesi ambicioze
• Te shmanget konkurrenca mes institucioneve
• Te mbahen hapur kanalet e komunikimit
• Perdorimi I asistences per te forcuar kapacitetet institucionale
• Investim ne burime njerezore dhe motivim I administrates publike
• Negociatat-’test maturie’ per sherbimin civil dhe bashkepunimin nder-institucional