Chương 5

CƠ CẤU XÃ HỘI – GIAI CẤP VÀ LIÊN

MINH GIAI CẤP, TẦNG LỚP TRONG
THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA
XÃ HỘI

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 1

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 MỞ ĐẦU

I. CƠ CẤU XÃ HỘI – GIAI CẤP TRONG THỜI

KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI

II. LIÊN MINH GIAI CẤP, TẦNG LỚP TRONG

THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
III. CƠ CẤU XÃ HỘI – GIAI CẤP VÀ LIÊN MINH
GIAI CẤP, TẦNG LỚP TRONG THỜI KỲ QUÁ
ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở VIỆT NAM

KẾT LUẬN

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 2

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 I. CƠ CẤU XÃ HỘI – GIAI CẤP TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ
NGHĨA XÃ HỘI

1. Khái niệm và vị trí của cơ cấu xã hội – giai cấp trong cơ cấu xã hội

a) Khái niệm cơ cấu xã hội và cơ cấu xã hội – giai cấp

• - Cơ cấu xã hội là những cộng đồng người, cùng toàn bộ những mối quan
hệ xã hội do sự tác động lẫn nhau giữa các cộng đồng ấy tạo nên
• - Cơ cấu xã hội có nhiều loại như: Cơ cấu xã hội - dân cư; Cơ cấu xã hội -
nghề nghiệp; Cơ cấu xã hội - giai cấp; Cơ cấu xã hội - dân tộc; Cơ cấu xã
hội - tôn giáo, v.v…
04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 3
trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 - Cơ cấu xã hội - giai cấp là hệ thống các giai cấp, tầng lớp xã hội, tồn
tại khách quan trong một chế độ xã hội nhất định, thông qua những mối
quan hệ về sở hữu tư liệu sản xuất, về tổ chức quản lý quá trình sản
xuất, về địa vị chính trị - xã hội… giữa các giai cấp và tầng lớp đó

- Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, cơ cấu xã hội - giai cấp là
tổng thể các giai cấp, tầng lớp, các nhóm xã hội, có mối quan hệ hợp
tác và gắn bó chặt chẽ với nhau

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 4

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 b) Vị trí của cơ cấu xã hội – giai cấp trong cơ cấu xã hội

Quan trọng hàng đầu, chi phối các loại hình cơ cấu xã hội khác

Bởi vì:

- CCXH-GC liên quan đến các đảng phái chính trị và nhà nước, đến
quyền sở hữu tư liệu sản xuất, quản lý lao động, phân phối thu nhập
trong hệ thống sản xuất nhất định
- Sự biến đổi của CCXH-GC sẽ ảnh hưởng đến sự biến đổi của các cơ
cấu xã hội khác và đến toàn bộ cơ cấu xã hội

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 5

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 2. Sự biến đổi có tính quy luật của cơ cấu xã hội – giai cấp trong
thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội

- CCXH-GC biến đổi gắn liền và quy định bởi cơ cấu kinh tế của thời
kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội:

+ CCXH-GC thường xuyên biến đổi do nhiều yếu tố, đặc biệt là thay
đổi về phương thức sản xuất, cơ cấu ngành nghề, thành phần kinh tế, cơ
chế kinh tế …

+ Bước vào TKQĐ lên CNXH, cơ cấu kinh tế có những biến đổi, tất
yếu dẫn đến thay đổi trong cơ cấu xã hội – giai cấp

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 6

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 + TKQĐ ở những nước có điểm xuất phát thấp, cơ cấu kinh tế sẽ biến
đổi đa dạng, tất yếu dẫn đến biến đổi trong CCXH-GC, cả trong tổng
thể cũng như trong nội bộ từng giai cấp, tầng lớp

+ Mặt khác, do tác động của kinh tế thị trường, xu thế hội nhập sâu
rộng, làm cho các giai cấp, tầng lớp phát triển năng động hơn

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 7

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 - CCXH-GC biến đổi phức tạp, đa dạng làm xuất hiện các tầng lớp xã
hội mới:

+ TKQĐ vẫn “còn dấu vết của xã hội cũ”, bên cạnh đó xuất hiện những
yếu tố xã hội mới, tồn tại đan xen cái cũ và cái mới

+ Do tồn tại kết cấu kinh tế nhiều thành phần, dẫn tới biến đổi đa dạng,
phức tạp trong CCXH-GC; ngoài GCCN, GCND, TL trí thức, GCTS,
còn tầng lớp doanh nhân, tiểu chủ, những người giàu có, tầng lớp trung
lưu

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 8

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 - CCXH-GC biến đổi trong mối quan hệ vừa đấu tranh, vừa liên minh,
từng bước xóa bỏ bất bình đẳng xã hội, dẫn đến sự xích lại gần nhau:

+ Đó là sự hòa nhập, chuyển đổi giữa các nhóm xã hội, xóa bỏ dần tình
trạng bóc lột, vươn tới sự công bằng, bình đẳng

+ GCCN giữ vai trò chủ đạo, tiên phong xây dựng mối quan hệ liên
minh giai cấp, tầng lớp, tạo sự thống nhất của CCXH-GC

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 9

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 II. LIÊN MINH GIAI CẤP, TẦNG LỚP TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN
CHỦ NGHĨA XÃ HỘI

1. Xét từ góc độ chính trị

- Quy luật mang tính phổ biến của các xã hội có giai cấp là, trong cuộc đấu tranh
giai cấp đặt ra nhu cầu tất yếu khách quan mỗi giai cấp đứng ở vị trí trung tâm
đều phải tìm cách liên minh với các giai cấp, tầng lớp xã hội khác có những lợi
ích phù hợp với mình, để tập hợp lực lượng, tạo động lực cho cách mạng
- Trong cách mạng xã hội chủ nghĩa, liên minh GCCN với GCND và các tầng
lớp lao động để tạo sức mạnh tổng hợp, đảm bảo cho thắng lợi của cách mạng,
cả trong giai đoạn giành chính quyền và giai đoạn xây dựng chế độ xã hội mới

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 10

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 - Từ thực tế Cách mạng Nga, V.I.Lênin khẳng định:

+ Tất yếu và vài trò liên minh trong giành và giữ chính quyền cách
mạng: “Nếu không liên minh với nông dân thì không thể có được chính
quyền của GCVS, không thể nghĩ đến việc duy trì chính quyền đó”

+ Nguyên tắc xây dựng CCVS: “Nguyên tắc cao nhất của chuyên chính
vô sản là duy trì khối liên minh giữa GCVS và nông dân để GCVS có
thể giữ vững được vai trò lãnh đạo”

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 11

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 + Hình thức của liên minh: “CCVS là hình thức đặc biệt của liên minh
giữa GCVS, đội tiền phong của những người lao động, với đông đảo
những tầng lớp lao động không phải vô sản (tiểu tư sản, tiểu chủ, nông
dân, trí thức…”

+ Khẳng định vai trò của trí thức trong khối liên minh: “Trước sự liên
minh của các đại biểu khoa học, giai cấp vô sản và giới kỹ thuật, không
một thế lực đen tối nào đứng vững được”

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 12

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 2. Xét từ góc độ kinh tế

- Trong thời kỳ quá độ, liên minh này xuất phát từ yêu cầu khách quan
của quá trình đẩy mạnh CNH, HĐH; chuyển dịch cơ cấu kinh tế từ nền
sản xuất nông nghiệp là chính sang nền sản xuất hàng hóa lớn, phát
triển công nghiệp, dịch vụ, khoa học và công nghệ, xây dựng nền tảng
vật chất, kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội

- Xuất phát từ chính nhu cầu và lợi ích kinh tế của GCCN, GCND, và
tầng lớp trí thức, chủ thể của các lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp,
dịch vụ, khoa học, công nghệ

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 13

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 KHÁI NIỆM

Liên minh giai cấp, tầng lớp trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
là sự liên kết, hợp tác, hỗ trợ nhau… giữa các giai cấp, tầng lớp xã hội,
nhằm thực hiện nhu cầu lợi ích của các chủ thể trong khối liên minh,
đồng thời, tạo động lực thực hiện thắng lợi mục tiêu của chủ nghĩa xã
hội

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 14

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 III. CƠ CẤU XÃ HỘI – GIAI CẤP VÀ LIÊN MINH GIAI CẤP, TẦNG
LỚP TRONG TKQĐ LÊN CNXH Ở VIỆT NAM

1. CCXH-GC trong thời kỳ quá độ lên CNXH ở Việt Nam

- Sự biến đổi CCXH-GC vừa bảo đảm tính quy luật phổ biến, vừa mang tính đặc
thù của Việt Nam
+ Sự biến đổi của CCXH-GC bị chi phối bởi những điều kiện, những biến đổi
trong cơ cấu kinh tế nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa
+ Sự biến đổi CCXH-GC diễn ra trong nội bộ từng giai cấp, tầng lớp cơ bản của
xã hội; sự chuyển hóa lẫn nhau giữa các giai cấp, tầng lớp; xuất hiện tầng lớp xã
hội mới

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 15

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 - Trong sự biến đổi của CCXH-GC vị trí, vai trò của các giai cấp, tầng
lớp xã hội ngày càng được khẳng định

+ Giai cấp công nhân

* Là giai cấp lãnh đạo cách mạng; đại diện cho phương thức sản xuất
tiên tiến; lực lượng tiên phong, đi đầu CNH, HĐH đất nước, lực lượng
nòng cốt liên minh…
* Có sự phát triển đa dạng GCCN theo thành phần kinh tế, ngành nghề,
trình độ chuyên môn, ý thức tổ chức kỷ luật, tác phong công nghiệp…
và cả sự phân hóa giàu, nghèo ngày càng rõ nét…

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 16

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 + Giai cấp nông dân

* Là giai cấp có vị trí chiến lược trong sự nghiệp CNH, HĐH nông
nghiệp, nông thôn, gắn với xây dựng nông thôn mới; cơ sở và lực lượng
quan trọng phát triển kinh tế - xã hội…; chủ thể của quá trình phát triển
xây dựng nông thôn mới…

* Có sự biến đổi đa dạng về cơ cấu giai cấp; xu hướng giảm về số

lượng; chuyển sang lao động công nghiệp và dịch vụ; xuất hiện chủ
trang trại lớn, nông dân mất ruộng đất, làm thuê…

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 17

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 + Đội ngũ trí thức

* Là lực lượng lao động sáng tạo đặc biệt trong CNH, HĐH, xây dựng
kinh tế tri thức, phát triển văn hóa Việt Nam, lực lượng trong khối liên
minh

* Xây dựng đội ngũ trí thức để nâng cao tầm trí tuệ của dân tộc, đất
nước, năng lực lãnh đạo của Đảng, hoạt động của hệ thống chính trị;
hiện nay vai trò trí thức ngày trở nên quan trọng

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 18

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 + Đội ngũ doanh nhân

* Đội ngũ doanh nhân đang phát triển nhanh về số lượng và quy mô,
vai trò không ngừng tang lên; Đảng ta chủ trương xây dựng thành đội
ngũ vững mạnh, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội, giải
quyết việc làm, an sinh xã hội, xóa đói giảm nghèo

* Xây dựng đội ngũ doanh nhân lớn mạnh có năng lực, trình độ, phẩm
chất, uy tín cao, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả, sức cạnh
tranh, phát triển nhanh bền vững, độc lập, tự chủ nền kinh tế

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 19

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 + Phụ nữ

* Là lực lượng lao động quan trọng và đông đảo, tạo dựng xã hội và
xây dựng chủ nghĩa xã hội; có vai trò rất quan trọng trong mọi lĩnh vực
của đời sống xã hội và trong gia đình

* Bất cứ thời đại nào, quốc gia dân tộc nào, phụ nữ cũng phấn đấu vượt
mọi khó khăn, đóng góp tích cực vào các hoạt động xã hội, duy trì ảnh
hưởng của mình trên các lĩnh vực đời sống xã hội

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 20

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 + Thanh niên

* Là rường cột của nước nhà, chủ nhân tương lai của đất nước, lực
lượng xung kích xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; chăm lo phát triển thanh
niên vừa là mục tiêu, vừa là động lực bảo đảm cho sự ổn định và phát
triển bền vững đất nước

* Tăng cường giáo dục lý tưởng, đạo đức cách mạng, lối sống, văn hóa,
ý thức công dân, nhất là học sinh, sinh viên để hình thành phẩm chất tốt
đẹp, khí phách, quyết tâm hành động của thanh niên

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 21

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
2. Liên minh giai cấp, tầng lớp trong TKQĐ lên CNXH ở Việt Nam

a) Nội dung liên minh giai cấp, tầng lớp trong TKQĐ lên CNXH ở VN

- Nội dung kinh tế của liên minh:

+ Là nội dung cơ bản quyết định nhất, cơ sở vật chất, kỹ thuật…

+ Nội dung thể hiện:

* Sự hợp tác giữa công, nông, trí thức với các tầng lớp khác, đặc biệt là doanh nhân,
để xây dựng nền kinh tế XHCN hiện đại
* Xác định đúng tiềm lực và nhu cầu kinh tế của công, nông, trí thức và toàn xã hội,
để xác định cơ cấu kinh tế cho đúng
* Tổ chức các hình thức giao lưu, hợp tác, liên kết kinh tế; giữa công nghiệp, nông
nghiệp, khoa học và công nghệ, ngành, vùng…
04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 22
trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 - Nội dung chính trị của liên minh:

+ Nội dung cơ bản nhằm tạo cơ sở chính trị - xã hội vững chắc…

+ Nội dung thể hiện:

* Giữ vững lập trường chính trị, tư tưởng của GCCN, giữ vững vai trò
lãnh đạo của ĐCSVN đối với khối liên minh…
* Hoàn thiện, phát huy dân chủ XHCN và quyền làm chủ của nhân dân,
sức mạnh đại đoàn kết dân tộc…

* Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa…

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 23

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 - Nội dung văn hóa – xã hội của liên minh:

+ Nội dung cơ bản lâu dài, nhằm xây dựng sự bền vững…

+ Nội dung thể hiện:

* Gắn tăng trưởng kinh tế với phát triển văn hóa, phát triển, xây dựng
con người và thực hiện tiến bộ công bằng xã hội
* Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện,
hướng đến chân, thiện mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc…
* Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xóa đói, giảm nghèo, chăm lo
sức khỏe, nâng cao chất lượng sống…

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 24

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 b) Phương hướng cơ bản để xây dựng CCXH-GC và tăng cường liên
minh giai cấp, tầng lớp trong TKQĐ lên CNXH ở Việt Nam

- Một là, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, giải quyết tốt mối
quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế với bảo đảm tiến bộ, công bằng xã hội
tạo môi trường và điều kiện thúc đẩy biến đổi CCXH-GC theo hướng
tích cực

- Hai là, xây dựng và thực hiện hệ thống chính sách xã hội tổng thể,
nhằm tác động và tạo sự biến đổi tích cực cơ cấu xã hội, nhất là chính
sách liên quan đến CCXH-GC

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 25

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 - Ba là, tạo sự đồng thuận và phát huy tinh thần đoàn kết, thống nhất
giữa các lực lượng trong khối liên minh và toàn xã hội

- Bốn là, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN, đẩy
mạnh phát triển khoa học và công nghệ tạo môi trường và điều kiện
thuận lợi để phát huy vai trò của các chủ thể trong khối liên minh

- Năm là, đổi mới hoạt động của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc
Việt Nam, nhằm tăng cường khối liên minh giai cấp, tầng lớp và xây
dựng khối đại đoàn kết toàn dân

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 26

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 KẾT LUẬN

1. Lý luận Mác - Lênin về CCXH-GC và liên minh giai cấp, tầng

lớp trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là nội dung rất quan
trọng, có ý nghĩa thiết thực đối với nước ta hiện nay
2. Nắm vững lý luận và thực tiễn CCXH-GC và liên minh giai cấp,
tầng lớp ở Việt Nam, là cơ sở để quán triệt và thực hiện tốt đường lối,
quan điểm của Đảng, Nhà nước hiện nay, là yêu cầu nhiệm vụ chính trị
to lớn của toàn đảng, toàn dân nói chung, và mỗi công dân Việt Nam
nói riêng.

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 27

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 CÂU HỎI ÔN TẬP
1. CCXH-GC trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội và liên hệ
với Việt Nam?
2. Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội vì sao phải thực hiện
liên minh giai cấp, tầng lớp?
3. Nội dung liên minh giai cấp, tầng lớp trong thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội ở Việt Nam. ?
4. Phương hướng, giải pháp xây dựng CCXH-GC và liên minh giai
cấp, tầng lớp trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.
Liên hệ trách nhiệm thanh niên, sinh viên hiện nay?

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 28

trong thời kỳ quá độ lên CNXH
 TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU

1. Tài liệu bắt buộc: Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học, Dành cho
bậc đại học – không chuyên lý luận chính trị, Nhà xuất bản Bộ Giáo
dục và Đào tạo, Hà Nội 2019.
2. Tài liệu tham khảo: Cuối chương 5, Giáo trình Chủ nghĩa xã hội
khoa học, Dành cho bậc đại học – không chuyên lý luận chính trị, Nhà
xuất bản Bộ Giáo dục và Đào tạo, Hà Nội 2019

04/08/2024 CNXHKH - Chương 5 - Cơ cấu XH - GC và liên minh GC, tầng lớp 29

trong thời kỳ quá độ lên CNXH