TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÀ NỘI

KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ

CHƯƠNG 5.
CƠ CẤU XÃ HỘI - GIAI CẤP VÀ LIÊN MINH GIAI CẤP, TẦNG
LỚP TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
 MỤC TIÊU
1. VỀ KIẾN THỨC: Người học nắm được những kiến
thức nền tảng về cơ cấu xã hội - giai cấp và liên minh giai
cấp, tầng lớp trong thời kỳ quá độTKQĐ lên CNXH, đặc
biệt là vấn đề về liên minh giai cấp ở Việt Nam.

2. VỀ KỸ NĂNG: Người học có kỹ năng nhận diện những biến

đổi trong cơ cấu xã hội - giai cấp và nội dung liên minh giai cấp,
tầng lớp ở nước ta trong thời kỳ quá độ lên CNXH.

3. VỀ TƯ TƯỞNG: thấy được sự cần thiết phải góp sức tăng

cường xây dựng khối liên minh vững mạnh trong sự nghiệp xây
dựng đất nước theo định hướng XHCN ở Việt Nam.
 NỘI DUNG CƠ BẢN
I. Cơ cấu xã hội - giai cấp trong TKQĐ lên chủ nghĩa xã hội
1. Khái niệm và vị trí của cơ cấu XH - GC trong cơ cấu XH
2. Sự biến đổi có tính qui luật của cơ cấu xã hội - giai cấp
trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
II. Liên minh giai cấp, tầng lớp trong TKQĐ lên CNXH
III. Cơ cấu xã hội - giai cấp và liên minh giai cấp, tầng lớp
trong thời kỳ quá độ lên CNXH ở Việt Nam
1. Cơ cấu xã hội - giai cấp trong thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội ở Việt Nam
2. Liên minh giai cấp, tầng lớp trong thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội ở Việt Nam
1. Khái niệm và vị trí của cơ cấu xã hội – giai cấp trong cơ cấu XH

Cơ cấu xã hội?
Cơ cấu xã hội - giai cấp?

5
 Cơ cấu XH?
Dân cư
Là những cộng đồng người
cùng toàn bộ những mối quan
Giai Nghề
hệ XH do sự tác động lẫn nhau cấp nghiệp
của các cộng đồng ấy tạo ra Cơ cấu
XH

………
Tôn
giáo Dân tộc

Cơ cấu xã hội - giai cấp

Bạn là thành viên
của những cộng
đồng người nào?

7
 - Cơ cấu xã hội - giai cấp là
hệ thống các giai cấp, tầng lớp xã
hội tồn tại khách quan trong một
chế độ xã hội nhất định, thông qua
những mối quan hệ về sở hữu tư
liệu sản xuất, về tổ chức quản lý
quá trình sản xuất, về địa vị
chính trị - xã hội... giữa các giai
cấp và tầng lớp đó.
Cơ cấu XH - GC trong
TKQĐ lên CNXH là gì?
Khác gì với cơ cấu XH -
GC của các chế độ XH
trước đó?

9
Các giai cấp. Các tầng lớp Các nhóm XH

Cùng chung sức cải tạo XH cũ, xây dựng XH

mới trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội
 Giai cấp công nhân Giai cấp nông dân
CƠ CẤU
XH- GC Tầng lớp trí thức
Tầng lớp doanh nhân trong TKQĐ
lên CNXH

Tầng lớp tiểu chủ, thanh niên, phụ nữ v.v...

Mỗi giai cấp, tầng lớp có vị trí, vai trò khác nhau nhưng cùng
chung sức cải tạo XH cũ, XD xã hội mới trên mọi lĩnh vực của
đời sống XH
 Cơ cấu XH – GC Là căn cứ cơ
liên quan đến các đảng Sự biến đổi bản để từ đó xây
phái chính trị và nhà của nó tác động dựng chính sách
nước; đến quyền sở hữu đến sự biến đổi phát triển KT, VH,
TLSX, quản lý, tổ chức của các loại cơ XH của mỗi xã hội
LĐ, phân phối thu cấu xã hội khác trong từng giai
nhập... trong một hệ đoạn lịch sử cụ thể.
thống SX nhất định.
 Một là, cơ cấu - Trong TKQĐ lên CNXH, về KT là sự
xã hội - giai cấp tồn tại nhiều thành phần KT => cơ cấu XH –
biến đổi gắn liền GC đa dạng, phức tạp
và bị quy định bởi
cơ cấu kinh tế của Nền KT phát triển nhanh với tính cạnh
thời kỳ quá độ lên tranh cao cùng xu thế hội nhập ngày càng sâu
CNXH. rộng => các giai cấp, tầng lớp XH trở nên
năng động, chủ động sáng tạo trong LĐ SX .

Xu hướng biến đổi này diễn ra ở các quốc gia là khác nhau, phụ
thuộc vào trình độ phát triển KT, về hoàn cảnh, điều kiện lịch sử cụ thể
của mỗi nước.
 Hai là, cơ cấu Ngoài giai cấp công nhân, giai cấp
xã hội - giai cấp nông dân, tầng lớp trí thức, giai cấp tư sản
biến đổi phức tạp, đã xuất hiện sự tồn tại và phát triển của
đa dạng, làm xuất các tầng lớp xã hội mới như: tầng lớp
hiện các tầng lớp doanh nhân, tiểu chủ, tầng lớp những
xã hội mới. người giàu có và trung lưu trong xã hội...

Lễ trao giải Sao vàng đất Việt

 Ba là, cơ cấu xã hội
- giai cấp biến đổi
trong mối quan hệ vừa
đấu tranh, vừa liên
minh, từng bước xóa
bỏ bất bình đẳng xã
hội dẫn đến sự xích lại
gần nhau.
Hợp tác - Liên minh: GCCN giữ
vai trò chủ đạo

Mức độ liên minh, xích lại gần nhau giữa các giai cấp, tầng lớp
trong xã hội tùy thuộc vào các điều kiện KT-XH của đất nước
trong từng giai đoạn của TKQĐ.
 Liên minh giai cấp, tầng
lớp trong TKQĐ lên CNXH
là sự liên kết, hợp tác, hỗ
trợ… lẫn nhau giữa các giai
cấp, tầng lớp xã hội nhằm
thực hiện nhu cầu và lợi
ích của các chủ thể trong
khối liên minh đồng thời
tạo động lực thực hiện
thắng lợi mục tiêu của Hợp tác, liên kết giữa các giai
CNXH cấp, tầng lớp vì lợi của chủ thể
Mác- Ăngghen, tổng kết phong trào đấu Liên minh giữa GCCN,
tranh của GCCN Anh, Pháp (đặc biệt là GCND và các tầng lớp
tổng kết công xã Pari 1871) từ giữa thế LĐ khác là một vấn đề
kỷ XIX => đưa ra nhiều lý luận quan mang tính nguyên tắc
trọng để định hướng PTĐT cho GCCN trong cách mạng vô sản
 “Lực lượng chủ chốt của cách
mạng là công nhân và nông dân,
nhưng cách mạng cũng cần có
lực lượng trí thức, trong sự
nghiệp cách mạng, lao động trí óc
có một vai trò quan trọng và vẻ
vang...”; “ Công nông, trí thức,
đoàn kết thành một khối ”.

Trong thời đại của nền kinh tế tri thức, vai trò của đội ngũ trí
thức ngày càng quan trọng
 xuất phát từ chính nhu cầu và lợi ích
của các chủ thể trong khối liên minh
Xét dưới góc độ chính trị - xã hội. Liên minh là điều kiện đảm
- Trong XH có GC: LM là quy luật bảo thắng lợi của CMVS
mang tính phổ biến và là động lực
lớn cho sự phát triển.
- Trong CMXHCN, LM để tạo sức Là nhu cầu của các chủ thể
mạnh tổng hợp đảm bảo thắng lợi trong khối liên minh
của CM cả trong giai đoạn giành
chính quyền và XD xã hội mới. Phải đảm bảo vai trò lãnh
- Liên minh đảm bảo vai trò lãnh đạo của GCCN
đạo của GCCN
 xuất phát từ chính nhu cầu và lợi ích
của các chủ thể trong khối liên minh

Xét từ góc độ kinh tế.

- Liên minh xuất phát từ yêu
cầu khách quan của quá trình
đẩy mạnh CNH, HĐH, và
chuyển dịch cơ cấu kinh tế.
- Xuất phát từ nhu cầu và lợi
ích kinh tế của các chủ thể
trong các lĩnh vực CN, nông Nền KT quốc dân là một thể thống nhất
nghiệp, dịch vụ, khoa học và của nhiều ngành nghề nhưng NN và CN
công nghệ... vẫn là 2 ngành sản xuất chính và cả 2 lĩnh
vực này đều không thể thiếu KH KTCN
 Trong thực hiện liên minh,
bên cạnh sự thống nhất về lợi
ích kinh tế cũng xuất hiện
những mâu thuẫn lợi ích ở
những mức độ khác nhau.
Phát hiện kịp thời các mâu
thuẫn và đưa ra giải pháp phù hợp
nhằm tăng cường khối liên minh
dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng
sản của giai cấp công nhân.
1. Cơ cấu xã hội - giai cấp trong TKQĐ lên CNXH ở Việt Nam .
v Sự biến đổi cơ cấu xã hội - giai cấp vừa đảm bảo tính quy luật phổ
biến, vừa mang tính đặc thù của xã hội Việt Nam.
v Trong sự biến đổi của cơ cấu xã hội - giai cấp, vị trí, vai trò của các
giai cấp, tầng lớp xã hội ngày càng được khẳng định.
2. Liên minh giai cấp, tầng lớp trong TKQĐ lên CNXH ở Việt Nam
v Nội dung của liên minh GC, tầng trong TKQĐ lên CNXH ở VN.
v Phương hướng cơ bản để XD cơ cấu xã hội - giai cấp và tăng cường
liên minh giai cấp, tầng lớp trong TKQĐ lên CNXH ở VN
Trước đổi Sau đổi Sự biến đổi này diễn ra
mới mới trong nội bộ từng giai
cấp, tầng lớp cơ bản của
xã hội; thậm chí có sự
chuyển hóa lẫn nhau
giữa các giai cấp, tầng
lớp xã hội, đồng thời
xuất hiện những tầng
Cơ cấu XH – GC đa dạng lớp xã hội mới.

Sự biến đổi cơ cấu xã hội - giai cấp vừa đảm bảo tính quy luật
phổ biến, vừa mang tính đặc thù của xã hội Việt Nam.
 Công
nhân
Thanh Nông
niên dân

Phụ nữ Trí thức

Doanh
nhân
 Đại diện cho PTSX tiên tiến

Là giai cấp lãnh Là lực lượng Giữ vị trí tiên

đạo CM thông đi đầu trong sự phong trong sự
qua đội tiền nghiệp CNH, nghiệp xây dựng
phong là ĐCSVN HĐH… CNXH
Làm rõ trách nhiệm của thanh
niên, sinh viên trong xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc

26
“Đại đoàn kết dân tộc là đường lối chiến lược của cách mạng VIệt
Nam, là động lực và nguồn lực to lớn trong XD và bảo vệ Tổ quốc.
Tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc trên nền tảng liên minh
GCCN với GCND và đội ngũ trí thức do Đảng lãnh đạo” ĐH XII

Nội dung liên minh: toàn

diện trên tất cả các lĩnh
vực
+ Đây là nội dung cơ bản quyết định nhất, là
cơ sở vật chất - kỹ thuật của liên minh trong
TKQĐ lên CNXH. Mục tiêu thỏa mãn các
nhu cầu, lợi ích KT của các giai tầng.
+ Thực chất là sự hợp tác giữa công nhân,
nông dân, trí thức và các LL XH khác để XD
nền KT XHCN hiện đại
Nội dung kinh tế xuyên suốt của TKQĐ lên CNXH ở nước ta về KT:
“.... đẩy mạnh CNH, HĐH, chú trọng CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn gắn
với xây dựng nông thôn mới; phát triển kinh tế tri thức, nâng cao trình độ
khoa học, công nghệ của các ngành, các lĩnh vực; nâng cao năng suất, chất
lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh của nền KT; xây dựng nền KT độc lập, tự chủ,
tham gia có hiệu quả vào mạng sản xuất và chuỗi giá trị toàn cầu. Tiếp tục
hoàn thiện thể chế, phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN” ĐH XII
Xác định đúng Tổ chức các hình thức
tiềm lực kinh tế Xác định đúng cơ giao lưu, hợp tác, liên
và nhu cầu kinh cấu kinh tế, cơ cấu kết kinh tế giữa các
tế của từng giai ngành, vùng, lãnh ngành kinh tế; các thành
tầng trong khối thổ hợp lý để các phần kinh tế, các vùng
liên minh và của địa phương vận kinh tế giữa trong nước
toàn XH dụng hợp lý và quốc tế để phát triển
 Nhà nước Nông dân Nhà khoa học

Nhà phân phối. Ngân hàng

Mục tiêu của liên minh chính trị: tạo cơ sở chính trị -
xã hội vững chắc cho khối đại đoàn kết dân tộc để
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN. => Nhu cầu và
lợi ích chính trị của các giai cấp và của cả dân tộc
hiện nay là: ĐLDT - CNXH
+ Giữ vững lập trường chính trị - tư tưởng của GCCN; Đảm bảo vai trò
LĐ duy nhất của Đảng, XD Đảng trong sạch vững mạnh,.
+ Hoàn thiện, phát huy dân chủ XHCN, quyền làm chủ của nhân dân, tăng
cường sự đồng thuận xã hội.
+ Xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì
nhân dân.
+ Động viên ND tham gia vào việc bảo vệ TQ, bảo vệ chế độ XHCN
+ Kiên quyết đấu tranh chống mọi biểu hiện tiêu cực và âm mưu “diễn
biến hoà bình” của các thế lực thù địch và phản động.
TổXácchức
định
cácđúng
hìnhcơthức
giao
cấu lưu,
kinh hợp
tế, cơtác,
cấuliên
kếtngành,
kinh vùng,
tế giữa lãnh các
ngành
thổ hợp
kinhlýtế;để
cáccác
thành
phần
địa kinh
phương
tế, cácvậnvùng
kinh
dụngtế hợp
giữalýtrong nước
và quốc tế để phát triển
Mục tiêu: thỏa mãn ngày càng
tốt hơn nhu cầu vật chất và tinh
thần của công nhân, nông dân,
trí thức và toàn XH.
Nội dung:
+ Xây dựng nền VH Việt Nam tiên
tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đồng
thời tiếp thu những tinh hoa, giá trị VH
của nhân loại và thời đại.
+ Gắn tăng trưởng KT với phát triển
văn hóa, XD nền VH và con người
VN phát triển toàn diện, hướng tới
chân thiện mỹ, thấm nhuần tinh thần
DT, nhân văn, dân chủ và khoa học. .
+ Nâng cao chất lượng nguồn nhân
lực, thực hiện xóa đói giảm nghèo,
thực hiện tốt các chính sách XH
 Phương hướng cơ bản để xây dựng cơ cấu XH-GC và
tăng cường liên minh GC trong TKQĐ lên CNXH ở VN
• Đẩy mạnh CNH,HĐH; giải quyết tốt mối quan hệ giữa tăng
1 trưởng kinh tế và tiến bộ, công bằng XH

• Xây dựng và thực hiện hệ thống chính sách xã hội tổng thể
2 nhằm tác động và tạo sự biến đổi tích cực của cơ cấu xã hội

• Tạo sự đồng thuận và phát huy tinh thần đoàn kết thống nhất
3 giữa các lực lượng trong khối liên minh và toàn xã hội

• Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN, đẩy
4 mạnh phát triển KHCN

• Đổi mới hoạt động của Đảng , Nhà nước, MTTQ nhằm tăng
5 cường liên minh và mở rộng khối đoàn kết toàn dân
HẾT CHƯƠNG V