İNSANDA ÜREME SİSTEMİ

• İnsanda üreme sistemi; sinir sistemi ve

hormonal sistemin etkisi altındadır.
• Üreme organları dişi ve erkekte farklı yapılar
içermektedir.
 Dişi Üreme Sistemi
• Dişi üreme sistemi; yumurtalıklar (ovaryum), döllenme
borusu(fallop tüpü), döl yatağı (rahim,uterus), döl yatağı
ağzı (serviks) ve vajinadan oluşur.
Yumurtalıklar:
• Oogenezin gerçekleştiği yerdir.
• 2 adet yumurtalık bulunur.
• Dişi bireyde oogenez henüz anne karnındayken başlar ve
birincil oosit oluşumundan sonra, profaz I aşamasında
ergenliğe kadar duraklama dönemine girer.
• Ergenlikte hormanların etkisiyle mayozu tamamlamaya
başlar.
• Her ay bir ya da iki yumurta oluşur.
• Mayoz kadınlarda menopoza kadar yani yaklaşık elli yaşına
kadar sürer.
• Yumurtalıkta salınan yumurta fallop tüpüne ilerler.
Dişi Üreme Sistemi
 Dişi Üreme Sistemi
Döllenme Borusu
(FallopTüpü)
• Yumurtanın rahime
gönderilmesini sağlar.
• Yumurtalığa bakan kısmı
kirpiksi huni şeklindedir.
• İç yüzeyi silli epitel ile
kaplıdır.
• Döllenme sadece burada
gerçekleşebilir.
• Bazı enfeksiyonlar nedeniyle
borunun tıkanması kısırlığa
 Dişi Üreme Sistemi
Rahim (uterus, döl yatağı):
• Göbek deliğinin hemen altında, idrar kesesinin
arkasında bulunur.
• Normalde portakal büyüklüğünde olmasına rağmen,
gebelik sırasında yüzlerce kat büyüyebilme, sonra
tekrar eski haline dönebilme yeteneğine sahiptir.
• Kılcal damarları taşıyan endometriyum denilen tabaka
ile kaplanmıştır.
• Embriyonun tutunup yerleşmesini ve dış etkilerden
korunmasını sağlar.
Vajina ve serviks:
• Yumurtanın ya da embriyonun dışarı çıkmasını
sağlayan yer vajinadır, vajinayı rahime bağlayan yer
 Dişi Üreme Sistemini Kontrol Eden
Hormonlar
FSH (Folikül Uyarıcı Hormon)
• Folikülün gelişimini ve
yumurtanın üretimini uyarır.
• Östrojen hormonu salgılatır.
• FSH, östrojen miktarı ile
ayarlanır. negatif geri bildirim
(feed-back)
 Dişi Üreme Sistemini Kontrol Eden
Hormonlar
LH (Lüteinleştirici Hormon)
• Ovulasyonu (yumurtlamayı)
uyarır.
• Yumurtlamanın ardından
foliküler dokunun korpus
luteuma dönüşmesini sağlar.
• Korpus luteumdan
progestron salgılatır.
• LH ile progestron pozitif geri
bildirimle(feed-back) uyarılır.
• Korpus luteumun varlığı
sürdürmesini sağlar.
 Dişi Üreme Sistemini Kontrol Eden
Hormonlar
LTH (Luteotropik hormon,
prolaktin)
Süt bezlerinin gelişimini,süt
salgılanmasını ve annelik
duygusunun oluşmasını
sağlar.
 Menstrual Döngü
• Ooogenezin tamamlanması ve yumurtanın
oluşumu ile döllenmemiş yumurtanın vücuttan
atılışına kadar geçen döngüdür.
• 28-35 gün süren dönemdir.
• Foliküler evre, ovulasyon evresi, luteal evre ve
menstruasyon evresi olmak üzere 4 evreden
oluşur.
 Menstrual Döngü
a) Foliküler Evre (10-14 Gün)
• Olgunlaşmamış profaz I aşamasında bekleyen
yumurta folikül denilen bir yapı içerisinde
bulunur.
• Hormon etkisiyle foliküllerden biri büyür ve
içerisindeki yumurta gelişir.
• b) Ovulasyon Evresi (1-2 gün)
• Folikül yırtılır , olgunlaşmış yumurta döllenme
borusuna geçer.
 Menstrual Döngü
c) Korpus Luteum Evresi (10-14 gün)
• Yırtılan folikül hücrelerinin kalıntıları korpus
luteuma (sarı cisim) dönüşür.
• Bu hücreler progesteron ve östrojen salgılar.
• Progestron rahmi embriyo için hazırlar, kan
miktarı artar.
d) Menstruasyon Evresi (3-5 gün)
• Eğer döllenme olmazsa korpus luteum
bozulur.
• Yumurta bir miktar kanla dışarı atılır.
 Hipotalamus
GnRH (RF)

Hipofiz
FSH
Folikül Evresi
Yumurtalık
Menstruasyon Östrojen
Evresi
Hipotalamus
GnRH
Hipofiz
Ovulasyon Evresi
LH

Yumurtalık Korpus Luteum

Evresi
Progesteron

Hipotalamus
 Erkek Üreme Sistemi

• Erkeklerde üreme sistemi testisler, yardımcı

bezler ve erkek eşey organından(penis) oluşur.
 Erkek Üreme Sistemi
Testisler:
• Skrotum adı verilen bir çift kese
içinde vücut dışında tutulur.
(Spermatogenezin gerçekleşmesi ve
spermlerin canlılığını koruması için,
vücut sıcaklığından daha düşük
sıcaklıkta olması gerekir.)
• İçerisinde seminifer tüpçükleri
bulunur. Spermler burada üretilir.
Buradaki sertoli hücreleri spermlerin
beslenmesini ve korunmasını sağlar.
 Erkek Üreme Sistemi
• Üretilen spermler epididimis
kanalında olgunlaşır ve hareket
yeteneği kazanır. (buradan geçiş
yaklaşık 3 hafta sürer)
• Spermler önce vas deferens,idrar
kanalı ve üretraya geçer ve dışarı
atılır.
• Seminifer tüpçükleri arasında
leyding hücreleri bulunur. Bu
hücreler erkeklik hormonu üretir.
 Erkek Üreme Sistemi
Yardımcı Bezler:
• Spermin hareket etmesini ve beslenmesini
sağlayan seminal sıvıları üreten bezlerdir. Bunlar
prostat bezi, seminal kesecik ve Cowper bezidir.
• Yardımcı bezler; semenin çıkışından önce
üretrayı kayganlaştıran, ortamı nötralleştiren,
spermin beslenmesini sağlayan şeffaf bir sıvı
salgılar.
• Bu sıvı ve spermler semeni meydana getirir.
 Erkek Üreme Sistemi
Erkek Eşey Organı (Penis):
• Çiftleşme organıdır.
• Sperm, seminal sıvılar ve
idrar penis ile dışarı atılır.
• Spermler penis yardımıyla
dişi eşey organına geçer.
 Erkek Üreme Sistemini Kontrol Eden
Hormonlar
• Erkek üreme sisteminde FSH ve LH etkilidir.
• FSH: Spermatogenezi başlatır.
• LH: Testislerden testosteron hormonunun
salgılanmasını sağlar. Testosteron diğer erkek
hormonuyla birlikte kıllanma, ses kalınlaşması
gibi ikincil erkeklik özelliklerinin oluşmasını
sağlar.
 Döllenme
1) Spermler dişi üreme sistemine aktarıldıktan
sonra yumurta tarafından salgılanan kimyasal
tarafından çekilir.
2) Spermler akrozomla yumurtanın dış kısmı
olan zona pellucidayı deler ve yumurta
içerisine girer.Girdikten sonra sert bir zar
oluşur ve diğer spermlerin girişi önlenir.
3) Döllenme fallop tüpünde meydana gelir.
 Döllenme
4) Döllenme normal koşullarda
gerçekleşmezse dış ortamda
yapılır.Bu yönteme in vitro
fertilizasyon (IVF) halk arasında
tüp bebek yöntemi denir.
5) Sperm cam pipet yardımıyla
yumurtanın içerisine aktarılıp,
çekirdeklerin elektrik akımı
verilerek birleştirilmesi yöntemine
mikroenjeksiyon denir.
 Gametogenez
1) Mayoz sonucu gametlerin oluşma olayıdır.
2) Üreme ana hücrelerinde görülür.
3) Üreme ana hücreleri üreme organlarında
bulunur.
4) Üreme organları erkeklerde testis, dişilerde
ise yumurtalıktır.
5) Erkek üreme hücresine sperm, dişi üreme
hücresine yumurta adı verilir.
 Gametogenez

6) Yumurta hücresi büyük hareketsiz ve bol

sitoplazmalı, sperm ise hareketli küçük ve az
sitoplazmalıdır.
 Gametogenez

7) Sperm; baş, boyun ve kuyruk olmak üzere 3

bölümden oluşur.
8) Baş bölümünde n sayıda kromozoma sahip
çekirdek bulunur. Başın uç kısmında akrozom
vardır, sindirim enzimleri içerir ve yumurtayı
delmeye yarar.
 Gametogenez

9) Spermin boyun bölümünde mitokondriler

bulunur.Üretilen enerji ile kamçının hareketi
sağlanır.
10) Kuyruk hareketi sağlar.
11) Erkek bireylerin testislerinde sperm
oluşturmasına spermatogenez, dişi bireylerin
yumurtalıklarında yumurta oluşturmasına
oogenez adı verilir.
Spermatogenez
A Miktarı

2X

4X

2X

X
 Spermatogenez
1) 2n kromozomlu sperm ana hücresinden
(spermatogonium) interfaz ile, 2n kromozomlu
birincil spermatosit oluşur.
2) 2n kromozomlu birincil spermatositten Mayoz I
sonucu n kromozomlu ikincil spermatosit oluşur.
3) n kromozomlu ikincil spermatositten, Mayoz II
sonucu n kromozomlu spermatit oluşur.
4) Spermatitler hareket yeteneğini kazanarak spermi
oluştururlar.
Oogenez
 BÜYÜME VE GELİŞME

1) Zigot oluştuktan sonra önce ikiye, sonra dörde, sonra

sekize bölünür.Zigotta gerçekleşen bu mitoz
aşamasına segmentasyon denir.
2) Segmentasyon sonucu oluşan her hücreye blastomer
denir.
3) Bu bölünmeler sayesinde hücre sayısı geometrik
olarak artar.Buna büyüme denir.
 BÜYÜME VE GELİŞME
4) Döllenmeden 7 gün sonra blastomerlerden
oluşan yapıya blastosit denir.
5) Blastomerlerin büyüklüğü yumurta içerisindeki
vitellus miktarına göre değişir.
6) Embriyo daha sonra fetüs haline gelişir.
7) Zigot, fetüs haline gelişirken 3 temel olay
meydana gelir. Bunlar ; hücre bölünmesi, büyüme
ve farklılaşmadır.
8) Bölünmeler sonucu aynı genetik yapıya sahip
hücrelerin özelleşmesine ve farklı özellikler
kazanmasına farklılaşma denir.
BÜYÜME VE GELİŞME
 BÜYÜME VE GELİŞME
9) Blastomerlerin oluşturduğu dut meyvesi
görünümündeki hücre kümesine morula denir.
Bu dönemde embriyonun toplam kütlesi
zigotunki kadardır.
10) Morula evresinde küme halinde olan
hücreler, kenara doğru göç ederek blastosöl
adı verilen bir boşluk bulunduran çember
şeklindeki yapıyı oluşturur.Bu evreye blastula
evresi denir. Artık hücreler bölünmenin yanı
sıra büyümeye başlar.
 BÜYÜME VE GELİŞME
11) Blastula evresinden sonra hücreler blastosöl
içerisinde ilerlemeye başlar ve iç kısıma doğru bir
çökelme oluşur. İçeriye çöken kısım ilkin bağırsaktır.
Bu hücreler endodermi meydana getirir.
12) Bu boşluğun dışarı açılan kısmına blastopor (ilk
ağız) denir.
13) Embriyonik gelişim ilerlediğinde ilkin bağırsağın
duvarında içeriye doğru çöküntüyle iki tane cep
oluşur. Bu ceplerin duvarındaki hücreler mezodermi
oluşturur. Bu dokunun farklılaşmasıyla bağ dokusu,
kas dokusu gibi dokular oluşur.
 BÜYÜME VE GELİŞME
14) Gastrula safhasında meydana gelen 3
embriyonik tabakadan ( ektoderm, endoderm
ve mezoderm) organların gelişmesine
organogenez denir.
15) İlk önce ektoderm, sonra endoderm, sonra
mezoderm oluşur.
16) Tabakaların dıştan içe doğru sırası ektoderm,
mezoderm, endodermdir.
EMBRİYONUN DIŞINDA YER ALAN ZARLAR

1) Embriyo , sürüngen, kuş ve memelilerde

zarlarla korunur.
2) İnsanda anne karnındaki embriyoyu koruyan
zarlar; amniyon zarı, allantois kesesi, vitellus
kesesi ve koriyondur.
EMBRİYONUN DIŞINDA YER ALAN ZARLAR
EMBRİYONUN DIŞINDA YER ALAN ZARLAR
• Koriyon: Embriyoyu koruyan en dış tabakadır.
Gaz alışverişini sağlar. Kuş ve sürüngenlerde
kabuğun hemen altındadır. Memelilerde
plasentanın yapımına katılır.
• Amniyon Zarı: Embriyoyu dıştan kuşatan ilk
zardır. Zar ile embriyo arasında amniyon sıvısı
vardır. Bu sıvı embriyoyu mekanik etkilerden
korur.
EMBRİYONUN DIŞINDA YER ALAN ZARLAR
• Allantois Kesesi: Kuş ve sürüngenlerde
embriyonun metabolik atıklarının biriktiği
yerdir. Aynı zamanda gaz alışverişinde de görev
alır. Plasentalı memelilerde göbek
kordonundaki atar ve toplar damara dönüşür.
• Vitellus Kesesi: Embriyoya besin maddelerinin
sağlandığı kesedir. Plasentalı memelilerde bu
kese küçüktür ve rahime tutunduktan sonra
kaybolur.Embriyo ihtiyacını plasenta ile
anneden sağlar.
 İNSAN EMBRİYOSUNUN GELİŞİMİ

1) Rahimde bir ya da birden fazla embriyo taşımaya

hamilelik denir.
2) İnsanda hamilelik 40 haftadır.
3) Hamilelik boyunca bebeğin düzenli olarak izlenmesi
gerekmektedir. Ultrasonun hiçbir zararı yoktur ve
rutin kontrollerde kullanılmalıdır.
4) Amniyosentez yönteminde ince bir iğneyle amniyon
sıvısından örnek alınır ve bebeğin hücreleri incelenir.
 İNSAN EMBRİYOSUNUN GELİŞİMİ
5) X ışınına maruz kalmak; yoğun strese girmek; ilaç veya
kimyasal maddeler kullanmak; alkol, tütün, uyuşturucu
kullanmak; bebekte gelişim geriliğine neden olabilir.
6) Toksoplazmozis ve kızamıkçık gibi hastalıkların
hamilelik döneminde geçirilmemesi gerekmektedir.
(Toksoplazmozis: çiğ yenen etlerden ya da kedi
dışkısından insanlara bulaşan parazit bir hastalıktır.)
7) Embriyo zigot oluşumundan sonra segmentasyon
dönemi, embriyonik evre ve fötal evre olmak üzere üç
evreye bölünebilir.
8) Embriyo gelişimiyle beraber plasenta
gelişimide devam eder. Plasentadaki kan
damarları göbek bağı ile embriyoya
bağlanır.Plasenta içinde boşluklar meydana
gelir bu boşluklara annenin kanı dolar. İnce bir
zar olan plasenta zarı embriyonun kanını,
boşluktaki anne kanından ayırır. Bu zar villus
epiteli ve damar epitelinden oluşur. Gaz alış-
verişinin sağlanmasında etkilidir.
9) 8.haftanın sonunda koriyon oluşur.
10) Plasentanın embriyoya ait kısmı koriyon ve
uzantılarından; anneye ait olan kısmı ise rahim
duvarından oluşmuştur.
11) Embiyo gelişirken göbek kordonuyla
plasentayla bağlantı kurar. Burada 2
atardamar, 1 toplar damar bulunur. (Burada
toplardamar temiz, atardamar kirli kan taşır.)
12) Embriyonik gelişim
sırasında sıvı dolu kısım çok
büyür ve amniyon zarı ile
koriyon zarı birbirine
kaynaşarak amniyokoryon
zarı oluşturur.
13) Embriyonik evrede
oluşacak bozukluklar bebekte
çok büyük sakatlıklara yol
açar.