Professional Documents
Culture Documents
Erkek üreme sisteminin yapısı ve
bu yapıların işlevleri nelerdir?
Spermatogenez nedir?
Dişi üreme sisteminin hormonal
kontrolü nasıl gerçekleşir?
Menstrual döngü nedir ve
evreleri nelerdir?
ÜREME SİSTEMİ
Bir canlının kendine benzer bireyler meydana getirmesiyle
canlının temel özellikleri kendinden sonraki nesillere aktarılmış
olur. Bu olaya üreme denir.
Farklı eşeylere sahip iki atanın (ebeveynler)
ürettiği üreme hücrelerinin birleşmesiyle yeni
gen kombinasyonlarına sahip yavruların oluştuğu
üreme şekline eşeyli üreme denir. İnsanlar eşeyli
üreyen canlılardır.
www.youtube.com/tonguc11
Üreme sistemi, üreme organları ve bu organların çalışmasını
düzenleyen eşeysel bezlerin birlikte oluşturduğu sistemdir.
Sperm (n)
Cinsiyetleri farklı olan bireylerin
üreme organları farklıdır. Bireyin
Mayoz vücudunda yumurtalık varsa
Yumurta (n)
dişi, testis varsa erkek olarak
adlandırılır.
(2n) (2n) DÖLLENME
Üreme organlarına gonat,
üreme hücrelerinden her birine
Zigot
XY XX gamet, gametlerin birleşmesi
(2n) (2n)
olayına döllenme, gametlerin
Mitoz ve
Mitoz ve birleşmesiyle oluşan hücreye ise
farklılaşma
farklılaşma zigot denir.
D
oğumdan sonra dünyaya gelen
bireyin eşeysel bezleri, ergenlik
çağına kadar faaliyet göstermez.
Eşey bezleri karma bezlerdendir.
Ergenlik çağında hipofizin kontrol
ettiği eşeysel bezlerden salgılanan
hormonlar;
erişkin dişi ve erkeğe özgü özelliklerin belirlenmesini,
üreme hücrelerinin (yumurta ve sperm) üretilmesini,
gametlerin canlılığını korumasını,
üreme için mevcut yapılarının hazır bulunmasını,
üreme organlarının sağlığının korunmasını sağlar.
www.youtube.com/tonguc11
ERKEK ÜREME SİSTEMİ Seminal
İdrar kese
kesesi
Erkek üreme sistemi; Prostat
testisler, Vas bezi
deferens
epididimis, Cowper
bezi
vas deferens, Üretra
Skrotum
yardımcı bezler,
Penis Epididimis
penisten
Testis
oluşur.
Erkek gonadları olan testisler, karın boşluğunun dışında skrotum
adı verilen bir torbada yer alır.
Testisler, embriyonun gelişim evresinde karın boşluğunda
bulunur ve doğumdan hemen önce skrotuma iner çünkü karın
boşluğundaki vücut sıcaklığında spermler sağlıklı gelişemez.
Seminal
T
estislerin seminifer kesecik Prostat
tüpçüklerinde üretilen bezi
spermler, kıvrımlı bir tüp olan Cowper
epididimise geçer. bezi
Vas
Seminifer
E
pididimiste sperm hücreleri deferens
tüpçükler
olgunlaşır, hareket ve Epididimis
döllenme yeteneği kazanır.
Testis
S
permler epididimisten
Üretra
sonra sperm kanalına (vas
deferens) geçerek penisten Sperm
dışarıya atılır. Penis
Y
ardımcı bezlerden olan
seminal kese, cowper bezi (bulboüretral bez) ve prostat bezleri
bir sıvı oluşturur. Spermlerin de içinde bulunduğu bu sıvıya semen
denir.
Bu sıvı spermleri dişi üreme sisteminin asidik ortamından korur.
www.youtube.com/tonguc11
Spermler ve içinde bulunduğu sıvı (semen), sperm kanalına
geçer oradan da üretrayla dışarı atılır.
Üretra hem spermlerin hem de idrarın dışarıya atıldığı
kanal olduğundan erkek üreme sistemine ve üriner
sisteme ürogenital sistem denir.
Seminal Üretradan aynı anda sperm
kesecik Prostat
ve idrarı çıkışı olmaz.
bezi
Bu kontrolü sağlayan
Cowper
bezi prostat bezidir. Prostat
Vas
deferens Seminifer bezinin çeşitli nedenlerle
tüpçükler büyümesi prostat
Epididimis
rahatsızlığına yol açar.
Testis
Üretra Penis, spermlerin
erkekten dişiye
Sperm aktarılmasını sağlar.
Penis
Spermatogenez
Erkek üreme sisteminde mayozla
2n
sperm oluşumuna spermatogenez
denir. Mitoz
Sperm hücreleri, testislerin seminifer Spermatogonium
tüpçüklerinde üretilir. Testislerde 2n 2n
spermatogoniyumlar mitozla çoğalarak Birincil
sayılarını artırır. spermatosit
2n
Mitozla oluşan spermatogoniyumlar Mayoz I
mayoz geçirecek olan birincil İkincil
spermatositleri oluşturur. spermatosit
Mayoz I sonunda oluşan hücrelere n
Mayoz II
ikincil spermatosit denir.
Spermatit
Mayoz II sonunda ise her biri “n”
n
kromozomlu eşit büyüklükte dört Farklılaşma
hücre oluşur. Bu hücrelerden her
birine spermatit denir.
Sperm
Spermatitler farklılaşarak spermlere n
dönüşür.
www.youtube.com/tonguc11
Haploit olan sperm hücreleri testislerin
seminifer tüpçüklerinden epididimise Sperm üretimi, erkek
geçer. Epididimis, spermlerin bir süre bireyler eşeysel olgunluğa
depolandığı ve olgunlaşıp hareket eriştikten sonra yaşamları
yeteneği kazandığı yerdir. boyunca devam eder.
Sperm baş, orta kısım ve kuyruk olmak üzere üç bölümden oluşur.
Spermin baş kısmının ucunda akrozom adı verilen kese yer alır. Bu
kesede spermin yumurtaya girişini sağlayacak enzimler bulunur.
Spermin orta kısmı çok sayıda mitokondri içerir.
Kuyruk kısmı ise spermin hareketini sağlar
Mitokondriler
Sentriyoller
Çekirdek
Akrozom
(–) Negatif
Geri Bildirim
Hipotalamus
GnRH
(–) Negatif
(–) Negatif Geri Bildirim Geri Bildirim
Hipofiz
FSH LH
Testis Testis
Sertoli hücreleri Leydig hücreleri
www.youtube.com/tonguc11
DİŞİ ÜREME SİSTEMİ
Yumurta
Dişi üreme sistemi; kanalı
yumurtalık (ovaryum),
yumurta kanalı (fallopi tüpü),
döl yatağı/rahim (uterus),
Rahim
öl yatağı ağzı/rahim ağzı Yumurtalık
d
(uterus)
(serviks)
vajinadan Serviks
oluşur. Endometriyum Vajina
Dişi üreme sisteminin görevleri
Mayoz bölünme ile dişi gametin (yumurta) oluşturur.
Eşey hormonlarını salgılar.
Embriyonun gelişimi için uygun ortamı hazırlar.
Üreme organlarının sağlığının korunmasında rol oynar.
Yumurtalıklar (Ovaryumlar)
Karın boşluğunun alt kısmında, döl yatağının iki yanında yer alan bir
çift organdır.
Her iki yumurtalıkta foliküller yer alır. Folikül, yumurtalıklarda bulunan
ve östrojen salgılayan yapıdır.
Yumurta
Yumurtalıklar (ovaryum)
kanalı
Yeni doğan kız (fallopi tüpü)
bebeklerde her iki
yumurtalıkta yaklaşık
Foliküller
1-2 milyon folikül
bulunurken Döl yatağı
ergenlikle menopoz Döl yatağı duvarı
arasında 500 kadar (uterus)
Endometriyum
folikül tam olarak Döl yatağı ağzı
olgunlaşabilir. (serviks) Vajina
www.youtube.com/tonguc11
Foliküllerde, oosit denen kısmen gelişmiş yumurta hücresi ve
yumurtayı çevreleyen destek hücreleri yer alır.
BİL
Döllenmiş yumurtanın, yumurta kanalında gelişimini sürdürmesine
dış gebelik denir. Bu durumdaki gebelik devam ederse yumurta
kanalını yırtarak ciddi iç kanamalara neden olabilir.
www.youtube.com/tonguc11
Döl Yatağı (Rahim, Uterus)
Karın bölgesinin alt tarafında, idrar kesesinin
arkasına yerleşmiş kalın duvarlı, kaslı bir
organdır. Embriyo burada büyür ve gelişir.
Döl yatağının iç yüzeyi bol kan damarlı ve
mukus salgılayan endometriyum denilen
örtü ile kaplanmıştır.
Vajina
Vajina,
döllenmemiş yumurtanın dışarı atılmasını,
çiftleşme sırasında spermlerin dişi vücuduna bırakılmasını
doğumun gerçekleşmesini sağlayan açıklıktır.
Yumurta
kanalı Vajina, idrar kanalı (üretra) ile bağlantılı
değildir. Bu yüzden dişilerde döllenmemiş
yumurta ve idrar farklı açıklıklardan
Yumurtalık Rahim dışarı atılır.
(uterus)
Vajinanın sağlığı dişi üreme sistemi için
önemlidir. Birçok mikroorganizmaya karşı
Endometriyum Vajina koruma ortamı sağlayan asidik bir pH’a
sahiptir. Bu pH’ın bozulması çeşitli
rahatsızlıklara neden olur.
www.youtube.com/tonguc11
Oogenez
Dişilerde; yumurtalıkta,
foliküllerde mayozla
yumurta hücresi
oluşumuna oogenez
denir.
Oogenez embriyonik
dönemde başlar.
Dişi embriyosunun
yumurtalığında
olgunlaşmamış
yumurtalar bulunur.
Yumurtalar
gelişmelerini eşeysel
olgunlukta tamamlar.
www.youtube.com/tonguc11
Folikül kesesinin yırtılıp
açılmasıyla ikincil oositin
serbest kalmasına ovulasyon
(yumurtlama) denir.
İkincil oosit bir sperm
tarafından döllenirse yumurta
kanalında mayoz II tamamlanır.
Mayoz II'de ikincil oositin
bölünmesiyle iki hücre
oluşur. Bunlardan küçük ve
sitoplazması az olan hücreye ikinci kutup hücresi denir.
GnRH
Östrojenle birlikte
FSH LH
Ovaryum Ovaryum
Az Çok
Progesteron Progesteron
www.youtube.com/tonguc11
Dişilerde, yumurtalıkta yumurta hücresi oluşumu ve rahimde meydana gelen
olaylar belirli periyotlarda gerçekleşen olaylardır.
Olgunlaşmamış
foliküller adınları hamileliğe hazırlayan, rahmi
K
Döl Yatağı Olgunlaşmış embriyonun tutunmasına uygun hâle getiren,
foliküller
yumurta hücresinin oluşmasını ve ovulasyonu
sağlayan bir dizi olaya üreme döngüsü denir.
Bu döngü yaklaşık 28 günde bir tekrar eder.
MENSTRUAL DÖNGÜ
Dişilerde ergenlikten menopoza (yumurta üretiminin kesilmesine) kadar
folikülde her ay birincil oosit mayoz I’i tamamlayarak ikincil oosite
dönüşür.
Yumurtalıklarda bir yumurtanın olgunlaşmasından salınmasına kadar olan
süreç ovaryum döngüsü olarak adlandırılır.
İkincil oositin oluşumu sırasında döl yatağında bazı değişimler gerçekleşir.
Hormonların etkisine bağlı olarak gelişen ve 28-32 günde bir tekrar
eden devirsel döl yatağı değişikliklerine menstrual döngü denir.
Yumurta Folikül
kanalı
Yumurtalık Yumurta
Korpus
luteum
Ovulasyon
www.youtube.com/tonguc11
Menstrual döngü folikül, ovulasyon, korpus luteum ve menstrüasyon
evreleriyle tamamlanır.
www.youtube.com/tonguc11
Ovulasyon Evresi (1-2 Gün)
LH, olgunlaşan folikülün
Döl yatağı
parçalanmasını ve Olgunlaşmamış foliküller
Olgunlaşmış folikül
yumurtanın (ikincil oosit)
ovaryumdan atılmasını
sağlar.
İkincil
İkincil oosit, kirpikli huni oosit
tarafından tutulup yumurta
kanalına aktarılır. Bu olaya Korpus luteum
ovulasyon (yumurtlama) Yumurta kanalı
denir.
BİL
Ovulasyondan 12-24 saat Yumurta, yumurta kanalında
içinde yumurta döllenme (fallopi tüpünde) spermle
özelliğini kaybeder. karşılaşırsa döllenme olur.
bulunan parçalanmış
folikül kalıntılarına korpus
Zigot
luteum denir. Korpus Embriyo
www.youtube.com/tonguc11
BİL Gebelik testlerinin çoğunda kanda hCG ya
da idrara geçen hCG seviyesi ölçülür.
www.youtube.com/tonguc11
Ovaryum folükülleri Yumurta
Korpus Luteum
hormonları hormonları
Endometriyum Yumurtalık Hipofiz
MODEL SORU
Üreme organlarının her birine verilen isimdir.
Üreme hücrelerinin birleşmesi olayıdır.
Erkek üreme hücrelerinin oluşması olayıdır.
Erkeklerde mayoz II’in tamamlanması sonucu oluşan yapıdır.
D) Gamet E)Döllenme
www.youtube.com/tonguc11
MODEL SORU
Spermatogenez sırasında,
I. birincil spermatositlerin oluşması,
II. ikincil spermatositlerin oluşması,
III. spermatogoniyumların mitozla çoğalarak sayılarını arttırması,
IV. spermatitlerin farklılaşması
olayları hangi sıra ile gerçekleşir?
D) III-IV-I-II E) IV-I-II-III
MODEL SORU Y
Z
Bu yapılarla ilgili aşağıdaki seçeneklerin hangisinde yanlış bir
bilgi verilmiştir?
A) X ile gösterilen yapıda yumurta üretimi gerçekleşir.
B) Y ile gösterilen yapı fallopi tüptür.
C) Y umurta ile sperm Z ile gösterilen yapıda birleşir ve
zigot oluşur.
D) T ile gösterilen yapı döllenmemiş yumurtanın vücuttan
atılmasını sağlayan açıklıktır.
E) X ile gösterilen yapı yumurtalıktır ve östrojen hormonu
üretir.
www.youtube.com/tonguc11
MODEL SORU
KONU BİTERKEN
E
rkek üreme sistemi, testisler, epididimis, vasdeferens, yardımcı
bezler ve penisten oluşur.
T
estislerdeki seminifer tüpcüklerde spermatogoniumlardan mayoz
ile spermatitlerin oluşmasına spermatogenez denir.
S
permatitler epididimiste olgunlaşarak döllenme yeteneği kazanır.
E
rkek üreme sistemi hipofizden salgılanan FSH ve LH ile kontrol
edilir.
T
estilerdeki leydig hücrelerinden testosteron hormonu salgılanır.
D
işi üreme sistemi; yumurtalık, yumurta kanalı, rahim, serviks ve
vajinadan oluşur.
Y
umurta ana hücresinden yumurta oluşumuna oogenez denir.
Oogenez embriyonik dönemde başlar.
D
işi üreme sisteminde hipofizden salgılanan FSH, LH etkisiyle
yumurtalıklardan östrojen ve progesteron salgılanır.
M
enstrual döngü folikül evresi, ovulasyon evresi, korpus luteum
evresi ve menstrüasyon evrelerinden meydana gelir.
D
öllenme fallop kanalında gerçekleşir.
www.youtube.com/tonguc11
ÖDÜLLÜ SORU
www.youtube.com/tonguc11