HARİTA, ÖLÇEK VE HESAPLAMALARI

Gezdiğim yerleri
çizmem lazım.
Sonra lazım olur

coğrafya
Bu bölümde; haritayı oluşturan unsurlardan
yararlanarak haritanın kullanımını, haritalarda ölçek
ve hesaplamaları öğreneceksiniz.

Bir alanın kuş bakışı görünümünün ölçek kullanılmadan düzlem üzerine

HARİTA BİLGİSİ aktarılmasına .............. denir.

Harita Kroki
9. Sınıf

Yeryüzünün tamamının veya K

bir bölümünün kuş bakışı Ölçek
Fırın Evimiz Postane

Atatürk Caddesi
görünüşünün, belirli bir oranda Düzlem
Sağlık Sokak Sağlık Sokak
küçültülerek bir düzlem
Gerçek çizim Sağlık
üzerine aktarılmasıyla oluşan Eczane Kütüphane
Ocağı
çizimlere ............... denir. Kuş bakışı
Haritacılık bilimine ..................... Cumhuriyet Bulvarı
Projeksiyon
denir.
Kabataslak

HARİTLARDA HATA TÜRLERİ 2. Dünya’nın Şeklinden Kaynaklanan Hata

Dünya’nın şeklinin küresel olması,

1.Gerçek ve İz Düşüm Alan Farkından Kaynaklanan Hata Dünya yüzeyindeki bir alanın
coğrafya

düzlem üzerine gerçeğinin

Eğimli arazilerin aktarılmasını imkânsız hâle getirir.
yamaçları haritaya Dünya’nın küresel şeklinden
tam olarak kaynaklanan hatalardan bazıları
aktarılamaz. Bu şunlardır:
durum, çizimi alanların değişmesi,
yapılan alanın uzunlukların değişmesi,
haritada hesaplanan alanı (iz düşüm alanı) ile gerçek açıların değişmesi (paralel ve meridyenlerin),
alanı arasındaki farkı ortaya çıkarır.
şekillerin bozulmasıdır.

PROJEKSİYON TÜRLERİ
Harita üzerinde kırmızı ile gösterilen alanların çiziminde
Amaç Nedir? kullanılabilecek projeksiyon yöntemini belirleyelim.
9. Sınıf

1
10

7
6
9

3 5

www.youtube.com/tonguc9
 HARİTA UNSURLARI BİLGİLERİN HARİTAYA AKTARILMASI
Başlık Lejant Yön Oku Koordinant Ölçek

coğrafya
ÖLÇEKLERİN BİRBİRİNE DÖNÜŞTÜRÜLMESİ
HARİTALARDA ÖLÇEK
a. Kesir Ölçeğin Çizgi Ölçeğe Dönüştürülmesi
Dünya üzerindeki bir yerin gerçek görüntüsünün haritaya
Kesir ölçeğin paydasındaki birim, çizgi ölçekte kullanılan birime dönüştürülür.
aktarılması aşamasında kullanılan küçültme oranına ölçek denir.
Örnek:

a. Kesir Ölçek b. Çizgi Ölçek

9. Sınıf 1 / 2.500.000 kesir ölçeğini çizgi ölçeğe (km) dönüştürünüz.

Gerçek
1 HU Her zaman "1" olmalıdır. Eş bölmeli Uzaklık
500.000 GU Birimi mutlaka cm olmalıdır. aralıklar (Çentik) b. Çizgi Ölçeğin Kesir Ölçeğe Dönüştürülmesi
0 5 10 15 km
Çizgi ölçeğin uzunluğu, harita uzunluğunu, birimlerin toplamı da gerçek
uzunluğu bulmamıza yardımcı olur.
Haritadaki Ölçeğin Örnek:
uzaklık birimidir. Birim
Aşağıdaki çizgi ölçekleri kesir ölçeğe dönüştürünüz
değişkendir.

0 2 4 6km 0 1 2 3 4 5
(Çizgi ölçeğin boyu 3cm'dir)

KULLANIM AMAÇLARINA GÖRE HARİTALAR

Kullanım amaçlarına göre haritalar, genel ve tematik haritalar
HARİTA ÇEŞİTLERİ olmak üzere ikiye ayrılır.
coğrafya

Genel haritalar, haritası hazırlanan bölgenin doğal unsurlarının

Kullanım Alanlarına Ölçeklerine Göre (deniz, göl, akarsu, bitki örtüsü, arazinin engebelik durumu vb.)
Göre Haritalar Haritalar ve yapay unsurlarının (bina, köprü, yol vb.) kartografik işaretler
ile gösterilmesi yoluyla bilgi veren haritalardır. Türkiye fiziki
Büyük haritası, Türkiye idari bölünüş haritası genel haritalara örnek
Ölçekli verilebilir.
Genel
Haritalar
Haritalar Orta Ölçekli Tematik haritalar ise topoğrafik altlık harita üzerine o bölge ile
Tematik Haritalar ilgili mekânsal verilerin (jeoloji, maden, ulaşım, sıcaklık, basınç,
Haritalar Küçük Ölçekli denizcilik, turizm vb.) aktarılmasıyla oluşan haritalardır.
Haritalar
Türkiye toprak haritası, Mardin ilinin jeoloji haritası, Türkiye
nüfus yoğunluğu haritası, Türkiye su ürünleri haritası tematik
haritalara örnek olarak verilebilir.

ÖLÇEKLERİNE GÖRE HARİTALAR

Haritalar büyük, orta ve küçük ölçekli olmak üzere

üçe ayrılır.Ölçeğin paydasındaki sayı büyüdükçe ölçek
küçülür.
Ölçeklerine Göre
9. Sınıf

Haritalar

Paydadaki Sayı
Büyük Orta Küçük
Gösterilen Alan
Ölçekli Ölçekli Ölçekli
Bozulma Oranı
1/200.000'den
daha büyük ölçekli 1/200.001 ile 1/500.001'den Ayrıntı
haritalardır. (planlar 1/500.000 arası daha küçük ölçekli
ve topografya ölçekli haritalardır. haritalardır. Küçültme Oranı
haritaları)
İzohipsler arası yükselti farkı

www.youtube.com/tonguc9
 HARİTALARDA HESAPLAMALAR Örnek:
1/2.000.000 ölçekli bir haritada 8 cm gösterilen yol gerçekte kaç km’dir

Uzunluk Hesaplama

Örnek:
Gerçek Uzunluk Hesaplama Ölçek Bulma Harita Uzunluğu Bulma

coğrafya
G.U G.U G.U
H.U x Ö.P H.U x Ö.P H.U x Ö.P

12km 0 12km 36km

Harita Uzunluğu
Gerçek Harita Ölçek Ölçek= Harita Gerçek Uzunluk 24km
= x Gerçek Uzunluk =
Uzunluk Uzunluğu Paydası Uzunluğu Ölçek Paydası Yukarıdaki haritada A ve B merkezleri arasına yapılacak kara yolunun kuş
uçumu uzunluğu kaç km’dir?

Örnek:
b. Alan Hesaplaması
Kuş uçumu gerçek uzunluğu 300 km olan bir akarsu,
1/1.000.000 ölçekli haritada kaç cm olarak gösterilir?
Formül Kısaltmalar
9. Sınıf
2
GA = HA x (ÖP) İz düşüm gerçek alan: GA
Haritadaki alan: HA
2
Ölçek paydasının karesi: (ÖP)
²

Örnek:
Örnek:

Ankara ile Eskişehir arasındaki kuş uçumu uzaklık, I. 1/700.000 ölçekli haritada bir bölgenin alanı 8 cm
2
ise bölgenin
haritada 4 cm, II. haritada 20 cm olarak gösterilmiştir. I. iz düşüm gerçek alanı kaç km’dir ?
haritada ölçek 1/300.000 ise II. haritanın ölçeği nedir?

c. Eğim Hesaplama
ÖDÜLLÜ SORU
İki nokta arasındaki yükselti farkının yatay mesafeye oranına
eğim denir. Eğim yüzde (%) veya binde (‰) olarak hesaplanır.
coğrafya

B
Yükseklik
farkı (h)

A
Yatay uzaklık (I)
Yukarıdaki projeksiyon yöntemine göre çizilen bir dünya
haritasında aşağıdaki ülkelerden hangisinde hata oranı diğerlerine
ÖRNEK göre daha azdır?
A ve B merkezleri arasındaki gerçek uzaklık 2 km ve bu iki A) Peru B) Kanada C) İtalya
merkez arasındaki yükselti farkı 1000 metredir. Buna göre A ve
D) Hindistan E) Norveç
B merkezleri arasındaki eğim yüzde (%) kaçtır?

www.youtube.com/tonguc9