FETÜS FİZYOLOJİSİ

D R . Ö Ğ R . Ü Y ES İ T Ü L AY K AV L A K
 ▪Fetüsün Fizyolojisi
▪Embrio ve Fetüsün Gelişimi
Sunum Planı ▪Fetusun Dolaşım Sistemi
▪Fetal Sirkülasyonun Mekanizması
▪Fetal Sistemler
Amaç Hedefler
▪Fetüsün fizyolojik özelliklerine ilişkin Fetüsün embriyonel oluşumunu
bilgi sahibi olmak açıklayabilmek
Embrio ve fetüsün gelişimi
sıralayabilmek
Fetusun dolaşım sistemi
açıklayabilmek
Fetal sirkülasyonun mekanizması
sıralayabilmek
Fetal sistemlerin gelişim
evrelerini sayabilmek
FETÜSÜN
FİZYOLOJİSİ
Trofoblastların hızla çoğalması ile 3 tabaka
şekillenir.
Sinsityotrofoblast….dış tabaka
Sitotrofoblast….iç tabaka
Mezoblast….ince bir bağ dokusu
FETÜSÜN
FİZYOLOJİSİ
Sinsityotrofoblast hücrelerden embriyonun
beslenmesi için glikoz ve protein sentez edilir.
Ayrıca hCG hormonu da bu hücre dizisinden
salgılanır
Mezoblast tabakasından plasentanın destek
dokuları ve damar sistemi şekillenir
Sitotrofoblastlar desiduaya doğru yayılır ve anne
ile embriyo arasında ilişkiyi sağlayan koryonik
villi denen parmak şeklinde çıkıntılı oluşumları
meydana getirirler
Bu oluşumlardan ilerde plasenta şekillenecektir
FETÜSÜN FİZYOLOJİSİ
Dördüncü haftanın sonunda bu çıkıntıların içinde
fetüse ait kırmızı kan hücreleri ve plasental kan
damarları görülmeye başlar.
Desidua bazalis ile temas eden koryonik villiler aşırı bir
gelişme gösterir ve koryon fundosum adını alır.
14. hafta ile beraber koryon fundosumun
gelişmesinden fetal plasenta desidua basalisin
gelişmesinden maternal plasenta ortaya çıkar. Herikisi
beraber plasentayı oluştururlar.
Ayrıca sinsityotrofoblast,sitotrofoblast ve mezoblast
tabakaları koryon zarını oluştururlar.
Koryon zarı şekillenirken amniyon zarı ve amniyotik
kavite de gelişmeye başlar.
FETÜSÜN
FİZYOLOJİSİ
Embriyoblast adı verilen hücre grubu
hızla çoğalarak iki tabakalı embriyonik
bir disk oluşturur.
Bu tabakalardan üstte olanı amniyon
zarı ve embriyo olarak gelişimine
devam eder.
Alt tabaka ise Yolk Sac(Besin kesesi)
adı verilen oluşumu meydana getirir.
FETÜSÜN
FİZYOLOJİSİ
Embriyonik disk üzerinde ince bir
hücre tabakasının ortaya çıkması
gastrulasyon adı verilen devreye
gelindiğini belirler.
Bu işlemin sonunda embriyonun üç
katmanı ektoderm, endoderm ve
mezoderm oluşur.
Tüm dokular, organlar ve organların
oluşturduğu sistemler bu germ
tabakalarından oluşur.
FETÜSÜN FİZYOLOJİSİ
Bu üç germ yaprağından fetusun organları, sistemleri
ve vücudu gelişecektir.
Ekdoderm’den; Epidermis, saç ve tırnaklar, iç ve dış
kulağın, nazal kavitenin, ağız ve anüsün örtücü epiteli,
sinir sistemi ve glandlar,
Mezoderm’den; kaslar, bağ dokusu, kemik iliği,
lenfoid doku, kan damarlarının, lenfatiklerin, vücut
kavitesinin, böbreklerin ve gonadların epitel dokusu,
Endoderm’den; Farinks, dil, tonsil, tiroid, paratiroidin
epitel dokusu, larinks, trakea ve akciğerler, gastro-
intestinal sistem, mesane, karaciğer ve pankreas
gelişir.
 FETÜSÜN FİZYOLOJİSİ
Ovulasyon, fertilizasyon ve implantasyon olaylarından sonra
başlayan intrauterin devreyi ikiye ayırabiliriz.
Embriyonel Devre: İmplantasyondan sonra ilk iki aylık, ya da
ilk 8 haftalık devredir. Bu devrede hücrelerin hızla artışıyla
organlar ve sistemler oluşmaya başlar.
Bu nedenle bu devreye organogenezis devresi de denir.
Fetal Devre: Bu iki devre arasında kesin bir sınır olmamakla
birlikte, embrio 12. haftadan sonra ‘’fetüs’’ ismini alır. Organ
ve sistemlerin oluşumuna ek olarak bu devrede fonksiyonlar
da başlar.
Fetüs dış ortama uygum sağlayacak şekilde gelişmesini
gebeliğin 36.-40. haftaları arasında tamamlar.
FETÜSÜN FİZYOLOJİSİ
İlk İki Hafta: Embrioda iki germ
yaprağı şekillenmiştir. Endoderm ve
ektoderm olan bu hücre dizileri,
primitif amniotik kavite ile yolk-sak
kavitesi arasında uzanır.
Üçüncü Hafta: Üçüncü germ yaprağı
olan mezoderm, endoderm ve
ektoderm arasında farklanır ve
blastosist gastrula adını alır.
Embriyonun ve
Fetüsün Gelişimi
3. hafta
-Beyin,omurilik ve kalp gelişimi başlar.
-GİS gelişmeye başlar.
-Spinal kordu oluşturacak nöral tüp gelişir.
-Kol ve bacaklar tomurcuk şeklinde gelişir.
Embriyonun ve
Fetüsün Gelişimi
4. Hafta:
✓Bu haftanın özelliği 24. günde kalp ile koryonik villiler ve
fetus arasında kan dolaşımı başlar.
✓Nöral tüpün anterior ucundan beyin, posterior ucundan
spinal kord şekillenir, öze-fogo-trakeal septum gelişir.
✓Bu haftada birçok anomalinin(Anensefali, Meningosel ve
Trakea-özfagal septum) gelişme riski vardır.
✓Bu haftanın sonunda embrio 5 mm ye ulaşır. Vücut “C”
şeklinde bükülmüştür. (Nöral tüpün, karın yüzeyiden daha
hızlı gelişmesi nedeniyle)
✓Kol ve bacak tomurcukları büyümeye başlar.
Embriyonun ve Fetüsün Gelişimi
2. AY (5-8.Hafta)
✓Bu ayda beyin gelişimi devam eder .Baş vücuda göre daha
büyük bir görünüm kazanır.
✓Daha önce diğer memelilerin embriolarından farkı olmayan
embrionun, ikinci ayın sonunda insan embriosu olduğu ayırt
edilir.
✓İç ve dış yapıların hızla geliştiği bu dönem, yapısal
anormalliklerin ortaya çıktığı bir dönemdir.
✓Omfolosel (abdominal duvarda defekt), gastrosis (umblikal
kord tabanında defekt), yarık damak ve yarık dudakta bu
haftalarda ortaya çıkar.
✓Kalp kapak ve septalarının geliştiği bu ayda kalp defektleri
de gelişebilir
Embriyonun ve Fetüsün Gelişimi
2. AY (5-8. Hafta)
✓5. haftada böbrekler şekillenmeye başlar.
✓8. hafada bağırsak oluşumu görülür, imperfore
anüs, ürorektel septumdaki bir anormallik ile
ilişkili olan bu haftalarda ortaya çıkan bir diğer
anormalliktir.
✓Dış genitallerin, ilkel biçimde kol ve bacakların,
göz, burun ve kulakların belirlenmeye başladığı
bu ayın sonunda fetusun boyu 4 cm kadardır.
 Embriyonun ve Fetüsün Gelişimi
3. AY (9-12. Hafta)
✓Bu ayda embrionel devre biter, Fetal devre başlar.
✓Fetus artık bir insan şeklini almıştır.
✓Embrionel hayatta oluşan vücut yapıları, fetal hayatta büyümeye ve
olgunlaşmaya başlar. Bundan dolayı fetus birçok teratojene karşı
embriodan daha az risk altındadır.
✓Dış genitaller erkek ve dişiliğe farklılanmıştır. 12. Haftada cinsiyet
belirlenebilir.
✓Sindirim sistemi hareketlenme gösterir .
✓Ürogenital sistem gelişimi tamamlanır.
✓Kırmızı kan hücreleri karaciğerde üretilmeye başlar
✓Fetal hareketler başlar, kemikleşme görülür. 12 haftalık fetusun boyu 9
cm dir. Baş vücudun 1/3’ini yapar.
Embriyonun ve Fetüsün Gelişimi
4. AY (13-16. Hafta)
✓Fetal hareketler anne tarafından hissedilir.
✓Bu periodda beyinde çok sayıda sinir hücresi hızla
artar. Bu nedenle bu period önemlidir. Bir teratojen,
(Örn: Rubella) bu periodda sinir hücrelerindeki
gelişmeyi durdurarak zihinsel kapasiteye zarar
verebilir.
✓Kemikleşme yaygınlaşır, barsaklarda mekonyum,
vücutta lanuga, başta saç görülür.
✓Ağızda emme hareketleri görülür, amniyon sıvısı
yutmaya başlar.
✓Fetus dördüncü ayın sonunda 16 cm uzunluğundadır.
Embriyonun ve
Fetüsün Gelişimi
5. AY (17-20. Hafta)
✓Fetal hareketler kuvvetlenmiştir.
✓Kemik iliği artar. Fetusun karaciğeri Fe depolamaya
başlar. (Bebek doğduktan sonra ilk yılında bu Fe deposunu
kullanır. Bu nedenle anneye gebeliğin ikinci yarısında Fe
preparatları verilmelidir.)
✓Tüm vücutta verniks kaseoza şekillenir.
(Bu madde beyaz, yağlı, peynirimsi görünümdedir ve fetal
subaköz glandların yağ sekresyonundan ve epidermal
hücrelerin salgılarından şekillenir. Fetusun derisini,
(amniotik mayi’nin) etkisinden korur. Doğduktan sonra da
vücut ısısını korur.)
Embriyonun ve
Fetüsün Gelişimi
5. AY (17-20. Hafta)
✓Böbrekler amniyon sıvısı gibi idrar akıtmaya
başlar.
✓Kaşlar ve saçlar görünür.
✓Kaslar iyi gelişmiştir.
✓Cilt altı yağ tabakası oluşur.
✓Bu ayda fetus ortalama 25 cm boyunda 500 gr.
ağırlığındadır.
Embriyonun ve Fetüsün Gelişim
6. AY (21-24. Hafta)
✓Akciğerdeki alveolar hücreler surfaktan maddesini
yapmaya başlarlar. Fetus bu ayda doğarsa nefes alır,
ancak uzun süre yaşayamaz.
✓Anneden geçen imminoglobilin düzeyi yükselir,
böylece fetus ve yenidoğan hastalıklardan korunmuş
olur.
✓Kapiller sistem geliştiği için derinin rengi pembedir.
Deri altı yağ dokusu gelişmeye başlar ve cilt kırışıktır.
✓Fetus altıncı ayda ortalama 30 cm uzunluğunda, 700
gr. ağırlığındadır.
Embriyonun ve Fetüsün Gelişimi
7. AY (25-28. Hafta)
✓Bu ayda akciğerlerde oksijen ve karbondioksit değişimi mümkündür. Çünkü
alveoller ve alveol etrafında kapiller gelişmiştir. Surfaktan yapımı artmıştır.
Bu ayda doğan fetuslar, özel ortamda yaşatılabilir. Ancak yaşama şansı 1/10
dur.
✓Kan hücresinin yapımı dalaktan kemik iliğine geçer.
✓Beyin gelişiminin ikinci devresi 28’inci haftada başlar ve doğumu izleyen
yıllarda da devam eder. Hem destek hücreleri şekillenir (Gliol Celi), hem de
myelinizasyon devam eder. Görüldüğü gibi, en erken gelişmeye başlayan ve
gelişmesini en son tamamlayan organ beyindir. Bu nedenle hem prenatal
hem de postnatal dönemlerde yetersiz beslenme sonucu öğrenme güçlükleri
ve zayıf motor gelişme gibi sorunlar ortaya çıkabilir.
✓28 haftalık (yedi aylık), fetus yaklaşık 35 cm boyunda, 1000 gr. ağırlığındadır.
Embriyonun ve Fetüsün Gelişimi
8. AY (29-32. Hafta)
✓Yağ kütlesinde hızlı artış olur.
✓SSS vücut fonksiyonlarını kontrolü artmıştır.
✓Ritmik nefes alma hareketleri oluşur.
✓Akciğerler tam olgunlaşmıştır.
✓Fetüs demir, kalsiyum ve fosfor depolar.
✓Deri kırmızı ve kırışıktır.
✓40 cm uzunluğunda 1700 gr. ağırlığındadır.
✓Doğarsa yaşama şansı 1/3’tür.
Embriyonun ve
Fetüsün Gelişimi
9. AY (33-36 haftalık)
✓Doğarsa yaşar.
✓45 cm uzunluğunda, 2500 gr. ağırlığındadır.
✓Deri altı yağ dokusu artmıştır.
✓Yüzde kırışıklık ve vücutta lanuga azalmıştır, skrotum
içine testisler iner. Kas tonusu gelişmiştir.
Embriyonun ve Fetüsün Gelişimi
10. AY (37-40. Hafta)
✓Erkek fetüste testisler skrotoma iner.
✓Lanugu tüyleri dökülmeye başlar.
✓Meme tomurcukları oluşmuştur.
✓Anneden fetüse antikor geçişi olur.
✓Fetüs 38 haftada term kabul edilir ve uterusu
doldurur.
✓Bu ayda doğan bebekler yenidoğan olarak
tanımlanır.
Embriyonun ve Fetüsün Gelişimi
Yenidoğan
✓Olgun bir yenidoğan ortalama 50 cm boyunda,
3200 gr. ağırlığındadır.
✓Deri düzgün ve parlaktır.
✓Lanuga, omuzlar hariç görülmez.
✓Verniks kazeoza tüm vücudu kaplamıştır.
✓Burun ve kulak kıkırdakları ve tırnaklar
gelişmiştir. Erkek bebeklerde testisler skrotum
içine inmiştir.
Fetusun Beslenmesi
➢Fetus besin maddelerini anneden alır.
➢İmplantasyondan birkaç gün sonraya kadar ovum, desiduada bulunan
glandların sekresyonu ile beslenir.
➢Bu salgılar glikojen yönünden zengindir. Daha sonraki haftalarda
trofoblastlar ile desidua arasında gelişen interviliöz aralık anne kanı ile dolar.
➢Koryonik villiler bu aralıktaki anne kanından besin maddelerini osmosis yolu
ile doğrudan embrioya taşırlar.
➢4. haftada umblikal kord içinde, umblikal arter ve venalar oluşur. Bu
damarlar koryonik damar yatağı ile embrionun dolaşım sistemini birleştirir.
Böylece plasenta ile fetus arasındaki ilişki gerçekleşmiş olur
Fetusun Dolaşım Sistemi
İntrauterin hayatta fetusun solunum sistemi fonksiyonel olmadığı için, kanın
oksijenlenmesi plasenta aracılığı ile olur.
Fetal sirkülasyonda 4 geçici yapı;

▪ Foramen Ovale
▪ Duktus Venosis
▪ Duktus Arteriozus
▪ Hipogastrik Arterler
Fetusun Dolaşım Sistemi
Duktus Venozis
Umblikal venden, vena kava inferiora açılır.
Böylece plasentada oksijeninmiş kanın, fetus dolaşımına girmesini sağlar.
Duktus Arteriozus
Pulmoner arter ile aortanın inen kolu arasında bir kanaldır.
Böylece kanın akciğerler yerine aortaya geçmesi sağlanır.
Hipogastrik Arterler
İki tanedir. Her iki internal iliak arterden dallanırlar ve umblikal korda gi-
rerek umblikal arteri oluştururlar. Plasentaya kirli kan taşırlar.
Fetusun Dolaşım
Sistemi
✓Oksijenienmiş kan fetusa, umblikal ven aracılığı ile girer.
✓Umblikal venin küçük bir kolu doğrudan karaciğere
giderken, büyük kolu duktus venozis vasıtası ile vena kava
inferiora dökülür.
✓Karaciğere geçen kan, vena hepatika yolu ile vena kava
inferiora ulaşır.
✓Vena kava inferior, fetusun alt kısımlarından gelen kirli
kanı taşır. Bu nedenle fetusun vücuduna giren temiz kan,
kirli kanla karışır. (Bu durumla başetmek için fetusun
hemoglobin konsantrasyonu yüksektir).
✓Vena kava inferiordaki kirli kanla karışmış olan temiz kan
sağ atriuma dökülür.
Fetal Sirkülasyonun
Mekanizması
✓Sağ atriumdaki kanın büyük bir kısmı foramen
ovale yolu ile sol atriuma geçerken, bir kısmı da
sağ ventriküle ve oradan pulmoner artere
geçer.
✓Sol atriumdan, sol ventriküle geçen kan,
oradan aortaya geçer.
✓Kanın bir kısmı, beyin ve üst ekstemiteleri
beslemek üzere aortanın kolla-rına geçerken,
diğer bir kısımda vücudun alt kısımlarını
beslemek üzere dessending aortaya geçer.
✓Böylece iyi oksijenienmiş kan baş, boyun ve
üst ekstremiteleri besler.
Fetal Sirkülasyonun
Mekanizması
✓Vücudun üst kısımlarından kirlenen kan vena
kava süperior yolu ile sağ atriuma dökülür.
✓Buradan akım yönüne bağlı olarak sağ
ventriküle ve pulmoner artere geçer.
✓Akciğerler, fonksiyonel olmadığı için
pulmoner arterdeki kanın büyük bir kısmı
duktus arteriozus aracılığı ile desending
aortaya geçer.
✓Dessending aorta yolu ile vücudun alt
kısımlarına atılan kanın, büyük bir kısmı
hipogastrik arterlere geçer ve oradan
umblikal arterler yolu ile plasentaya
“oksijenlenmek” üzere döner, küçük bir kısmı
ise vena kava inferior yolu ile tekrar sağ kalbe
döner.
Fetal Sirkülasyonun
Mekanizması
✓Fetusta dolaşan kan hiçbir zaman tam olarak ne
arter, ne de ven kanıdır. Vena kava inferior ile sağ
kalbe dönen kanın 02 konsantrasyonu daha
yüksektir.
✓Fetusun doğumu ile beraber fetal dolaşımdaki
duktus venosus, duktus arteriozus, foramen ovale,
hipogastrik arterler ve umblikal kord devre dışı
kalır.
✓Bu oluşumlar gerileyerek yetişkinde ligamentum
venosus ve arteriosus, ligamentum teres (umblikal
ven) ve hipogastrik ligament (umblikal arterlerin
intraabdominal bölümü) olarak kalırlar.
Fetal Sirkülasyonun Mekanizması
✓Bu oluşumların kapanması fetusun doğduktan sonra ilk solunumu ile başlar.
✓Solunum sonucu akciğerler genişler ve arteriyo pulmonalisten akciğerlere
daha fazla kan emilir.
✓Duktus arteriyozus yolu ile aortaya geçen kan azalır, duktus giderek
fonksionunu kaybeder ve bağ dokusu haline dönüşür.
✓Akciğerlerden sol atriuma gelen kanın miktarı artar.
✓Umblikal kordun kesilmesine bağlı vena kava inferiordan sağ kalbe dönen
kan miktarı ise azalır.
✓Böylece sol atriumdaki basınç fazlalığı nedeni ile foramen ovale kapanır.
✓Umblikal arterlerin fonksionu bittiği için hipogastrik arterlerin distal uçları
atrofiye uğrarlar.
Fetal Kan Akımı
Fetusun her 100 gramı için dakikada 11 cm3 kanın vena umblikalisten geçtiği
saptanmıştır.
Fetusun dolaşımında 02 satürasyonu düşük¬tür. Bunun yanında fetus kilo
başına dakikada 4 cm3 oksijen kullanmaktadır. Bu da istirahatteki erişkinin
oksijen ihtiyacı ile aynıdır. Fetus bu 02 açığını şu mekanizmalar ile kapatır.
• Fetusun total kardiak atım hacmi dakikada kilogram başına 20 mİ.
dir. Bu rakam erişkinin is- tirahhattaki atım hacminden 3 kez fazladır. Bu¬nun
yanında fetal kalp hızı da 120-140/dak.
• Fetal eritrositlerin 02 bağlama kapasiteleri yüksektir. Fetal Hb 18
gr/100 mİ., eritrositleri ise 5.5-6 milyon/mm3
Gastrointestinal Sistem
✓3. ayda fetus amniotik sıvıyı tutmaya başlar,
✓4. ayda barsaklarda mekonyum görülür.
✓Mekonyum, epitel hücreleri, müküs, safra, verniks kazeoza ve lanuga içerir.
✓Normalde mekonyum amniotik maiye boşalmaz.
✓Ancak fetusta hipoksi varsa amniyotik mayide mekonyum görülür. Çünkü
fetusun dolaşımında C02 yükselmesi, anal sfinkterin gevşemesine neden
olur.
Üriner Sistem
✓2. ayın sonunda böbreklerin fonksiyonları başlar.
✓3. ayda mesanede idrar vardır.
✓Amniotik maiyi sürekli yutan fetusun, idrarı da amniotik maiye karışır.
✓Renal agenezis olduğunda veya üriner sistemde başka anomaliler
olduğunda amniyotik mayi miktarı azalır (oligohidroamnios).
✓Ancak plasenta böbrek fonksiyonu yaptığı için prenatal periyod da böbrek
anomalilerin tesbiti güçtür.
Sinir Sistemi
✓Sinir sistemi 4’üncü haftadan itibaren gelişmeye başlar ve hızlı bir gelişme
gösterir.
✓8. gebelik haftasında noromüsküler mekanizma uyaranlara cevap verir.
✓Yutma, solunum, defekasyon, urinasyon, emme, tutma refleksleri
doğumdan önce vardır.
✓Işığa reaksiyon ve tat duyusu 7’nci ayda gelişir.
Karaciğer
✓3.-4’üncü gebelik haftasında farklanmaya başlayan karaciğer de eritrosit
yapımı (Eritropoesis) 8’inci haftada başlar.
✓Fetusun karaciğeri gebelik süresince Fe depolar ve bu depolarını doğumdan
sonra 3 ay kullanır.
✓Çünkü anne sütü Fe yönünden zengin değildir.
Solunum Sistemi
✓Akciğerler 5’inci gebelik haftasında gelişmeye başlar, 24.-28. gebelik
haftasına kadar gelişmesine devam eder.
✓Fonksiyonel gelişmesi ise doğum sonuna kadar sürer.
✓Akciğerler intrauterin hayatta fonksiyon görmez.
✓Doğumu izleyen bir dakika içinde bebek ilk solunum hareketini yapar ve
ağlar.
✓İlk solunumla beraber negatif bir intratorasik basınç gelişir.
✓Emilen havanın yarısı residuel pulmoner volümü oluşturur.
✓Diğer solunumlardan sonra akciğerler normal çalışmaya başlar.