Doğum 2.yarı

Doç. Dr.
Hatice Esra Çolakoğlu

Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi
Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı
KÖPEK VE KEDİLERDE
DOĞUM VE JİNEKOLOJİ
 REPRODÜKTİF ORGANLARIN ANATOMİSİ
DOĞUM KANALI
KEMİK DOĞUM KANALI
 Os ilium
 Os ischii
 Os pubis
 Sacrum
 İlk üç kuyruk omuru
 Reprodüktif organların anatomisi
 Kemik yapı / os koksa ilium pubis ve ischiden oluşuryor.
Apertura pelvis kranialis ilium saksrum ve pupis / apertura
pelvis kaudalis yanlar ligament ve kaslar, üst taraf kuyruk
omurları alt taraf ise ischiden oluşur.
 Kedi ve köpeklerde pelvis diğer türlere nazaran daha esnektir.
Ancak british, pudlar ya da buldoglar gibi kafayapısı büyük
pelvis yapısı küçük olmasıdır.
Pelvis çapları
 Düşey çap (diam. Conjugata): symphysis pelvinanın cranial ucundan promontoryuma eğik çizgi
 Enine çap (horizontal-transversal ndiamater): sağ-sol iki tuberculum musculus psoas minorisler arası çap
 Vertikal çap (diam. Verticalis): symphysis pelvinanın ön ucundan pelvisin üst duvarına uzanan dik doğru
 Bu yavru bu pelvisten çıkar mı? Yavru 45 günlük iken rötgen
çekilir ve pelvisin esneme payı da dikkate alınarak çıkarmı
hesaplanır.
 Pelvisin çapları var: düşey yani konjigata çapı simpisis
pelvinin ucnundan sakrumun tabanına doğru çizilen eğik çizgi.
 Enine yani transversal çap ise iki tane tuberkulum muskulus
minör arasındaki çaptır.Yavrunun geçip geçemeyeceği buradan
hesaplanır.
 Vertikal çap ise sypisis pelvinanın ön ucundan sacruma dik
olana çap.
 Bu çapların oranlarına bakarak ağırlıkla transversal çapa
bakarak normal doğum yapabilirler mi bakılr.
DOĞUM KANALI
YUMUŞAK DOĞUM KANALI
KÖPEK KEDİ
 Yumuşak doku; ovaryumlar, kornu-korpus uterina, vagina ve vulva
 Ovaryumlar inekte pelvis boşluğunda iken kedi ve köpekte abdominal boşlukta
yer alırlar.
 Köpeklerde ovaryumlar bobreklerin hemen gerisinde yer alırlar. Sağ böbrek
ilerde yer aldığından ovaryumda ilerde yer alır. Bu yüzden ovaryohisteroktomide
zor alınır sağ kısım.
 Köpeklerde ovaryumu bursa ovarika sarar. Bu yağ dokuyla kaplı bir yapıdır.
Gözle görüldüğünde ovaryumlar gözükmez. ligamentus suspansoryum ovari ile
diğer hayvanlardaki gibi son kostalara asılmış durumdadır. Ön tarafında yer alır.
Ligamentum ovari propriyum ise kornularla ovaryumu bağlar. Arka tarafında yer
alır. Ovaryumlar aynı zamanda mesoovaryumlar tarafından da asılı durumdalar.
 Tuba uteruine yan ovidukta fertilizasyon gerçekleşir. 1-3 mm
genişlikte 10 cmdir. ovumu uterusa ilertir. Çok kıvrımlıdır.
Köpeklerde bursa ovarikanın etrafına sarılmıştır. Ampulla
istmus ------ kısımından oluşur. Fetilizasyon ampullada
oluşur.
 Kedilerin bursa ovarikaları daha az yağ içerir. Ovaryumlar
daha rahaz gözlenir.
 Uterus servix-kısa bir korpus ve kornulardan oluşur.
Yukardan Y harfinde gözükür. Serviks dışarı vagina ve vulva
olarak açılır.
 İneklerdeki gibi ligamentum latum uteri mesometrium,
mesosalfiks ve mesoovaryum olarak 3’e ayrılır ve bu
bölgelerin asıcılarıdır bunlar. Damar ve sinirler bu asıcılar
yoluyla ilgili bölgelere ulaşırlar. Bu yüzden bu asıcılardaki
hasarlar sıkışmalar buranın beslenememsine neden olabilir.
Kedinin asıcıları daha zar şeklinde iken köpeklerin daha
kalındır. Daha yağlıdır.
 Arteria ovarika / uterusun arteri internal iliak arterden
köken alıyor. bu arterler operasyonlarda dikkat edilmelidir.
Böbreklerin arkasında yer alır. Kesersen sıkıntı.
Uterus kolon ve idrar kesesinin asıcıları
birbiriyle bağlantılıdır.
Vestibulumdaki bezler çiftleşme ve
doğum esnasında kayganlaştırıcı
sağlar.
köpekte birden fazla ovulasyon olduğundan birden
fazla korpus luteum görülebilir.
Köpeklerin Vulvadan siklus tahini (ödem kanlı
akıntı) yapıabiliyor vaginadan gelen akıntılar
görülebiliyor.
Doç. Dr. Hatice Esra Çolakoğlu
 ÜREME FİZYOLOJİSİ
Dişi köpeklerin üreme özellikleri
 Pubertas: Küçük Irklar 6-10 ay, büyük ırklar 18-24 ay

 En ideal reprodüktif verim : 3-4. siklustan itibaren
 İlk çiftleşme yaşı : 11-18 ay
 Monoöstrik, yılda 1-2 siklus (mevsimden etkilenmezler)
 Spontan ovulasyon Östrus arası 4-10 ay (ort. 6-7 ay, 200±45 gün)
 İnfertilite <4 ay, >11 ay
 Doğumda yavruda primordiyal folikül yok (pp 17-22 gün)
 Çok sayıda folikül ovulasyonu, yavru sayısıyla folikül sayısı aynı olması
güvenli bir gebelik için önemli
 Ovulasyon sonrası oositin döllenmesi için 2-3 günlük maturasyona
ihtiyacı var.
 Gerçek bir menapoz yok, ancak yaşlandıkça kızgınlık aralıkları azalmaya
başlar.
 Köpeklerde iki östrus arasında 4 aydan
az süre veya 11 aydan uzun süre
infertilite sebebidir. İstisna olarak
alman çoban köpekleri örnek olabilir.
Bunlar 4.5 ay aralıklarla kızgınlık
gösterir. 7-8 yaşından sonra döl verimi
azalır. Çiftleştirme bu yaştan sonra
önerilmez. Diğer hayvanlardan farklı
olarak oosit primer oosti olarak atılır
diğer hayvanlarda seconder olarak
atılıyordu bu yüzden 2-3 günlük bir
olgunlaşma (matürasyon) süresine
ihtiyaç vardır.
Köpeklerde östrus siklusu evreleri
Proöstrus Vulvada şişme, ödem, kanlı akıntı, aşırı Foliküler gelişme, östrojen,
Ort 9 gün (5-20) hareketlilik, huzursuzluk, sık idrar yapma, FSH ve LH da artış, sonlarına
feromonlar nedeniyle erkeği çekme, kabul doğru P4 artışı
etmeme
Uterus 2 katı büyük, kıvrımlı
Östrus Açık veya pembe renkli vulva akıntısı, E2 düşer, LH ve P4 artar,

Ort 9 gün (4-15) erkeğe arkasını dönme, pelvik bölgesini ovulasyon olur
kaldırma, kuyruğu yana atma, erkeğe ilgi
ve aşmasına izin verme, lumbal basınca
ayak germe, erkeği arama
Diöstrus (metöstrus) Vulva küçülür, akıntı kesilir, (hafif sümüksü P4 yüksek, evre sonunda
(50-90 gün) akıntı) erkeği kabul etmez (çekici), düşer (gebelerde ani, gebe
Gebelik (65±3 gün) doğumla birlikte sonlanır olmayanlarda kademeli)
Yalancı gebelik (65-70) Meme gelişimi
Anöstrus Ovaryumlar inaktiftir, vulvada akıntı yoktur, FSH nispeten yüksek. Dönem
120 gün (80-240 gün) steroid hormon seviyesi düşüktür. sonu LH ve östrojen artışı
 proöstrus ve östrus foliküler evre olarak
adlandırılabilir. Diğer hayvanlara nazaran uzun bir
süredir. Yüksek östrojen vardır. folikül gelişimine bağlı
olarak artar. Bu da dokularda kanama yapar. Damar
geçirgenliği artar. Endometriyumdan eritrositler uterus
lümenine sızar. Bu durum proöstrusta kanlı vaginal
akıntı şeklinde vulvadan dışarı akar. Tüm hayvanlarda
dışarı yansımayabilir. Muayneden anca belli olabilir.
Proöstruste erkek kediyi kabul etmez, ilk çiftleşmeyle
proöstrus bittiği kabul edilir. Ödemde östrojen
kaynaklıdır.
 Proöstrusun son 2 gün östrojen pik yapar sonrasında
hızla düşer ve LH aşırı miktarda artar. LH pikinden 2-3
gün sonra ise ovulasyon sağlanmış olur.
 Östrus döneminde akıntı ya çok azalmıştır ya da
kesilmiştir. Çiftleşmeyle başlar çiftleşmeyi ret
etme ile biter. Östrus döneminde diğer
hayvanlarda östrojen hakim iken köpeklerde
progestron hakimdir.
 Östrus sonrası diğer hayvanlarda metöstrus var
iken köpekte diöstrus gözükür. Ovulasyon östrus
içerisinde gerçekleştiği için sonrasında lüteal yapı
oluşur. Progestron hakim hale gelir bu yüzden bu
döneme diöstrus adı verilir. Köpeklerde gebe
olsun veya olmasın progestron yüksek seyreder
ancak eğer gebeyse doğumdan önce hızlı düşer
iken yalancı gebelikte yavaş yavaş düşer.
Diöstrusun kendine has olan sümüğümsü şeffaf
akıntı gözlenebilir. Diöstrusta da ana hormon P4
 gebe hayvanlarda doğum esnasında düşen
progestron gebe olmayanlarda kademe kademe
düşer. Gebe olsun olmasın köpeklerde KL 50-70
gün korpus luteumdan progestron salınmaya
devam eder. Köpeklerde LH piki, ovulasyon, oosit
matürasyonu, ve uygun fertil dönem östrus
içerisindedir.
 Östrus dönemi diğer hayvanlarda östrojen
etkisinde iken köpeklerde progestron etkisinde
olaylar gerçekleşir.
Östrojen dokularak su çeken yani
ödemleşttiren bir hormondur.
Vaginoskopi ile Vaginal Mukozanın
Değerlendirilmesi
Proöstrus Östrus Diöstrus Anöstrus

Mukoza ödemli, Mukoza solgun, Mukoza pembe Mukoza düz kırmızı
parlak, pembe beyaza yakın , kıvrımlar düz ve
lüle taşı, kuru yuvarlak
 Aknıtı var/yok mukozanın şekli durumu kontrol
edilir. Siklus tahini yapılabilir. Proöstrusta östrojen
kaynaklı bir değişim söz konusu. Östrusta
östrojen düştüpünden mukoza buruşuk köşeli bir
hal alır buna mülotaşi görünümü denir. Diöstrusta
normal yapısına geri gelir.
Ovulasyon zamanının saptanması
 Çiftleştirme ovulasyon merkezli
 En fertil dönem ovulasyon sonrası 72 saate denk gelir
 Ovulasyondan 2 gün öncesi-ovulasyon sonrası 4 gün arası çiftleşme
Fizyolojik belirtiler Proöstrus kanaması (9,11, 13. günlerde

çiftleştirme)
Kanlı akıntıyı takiben 10-14 gün sonra
Saman rengi akıntıyı takiben 2-3 gün sonra
Vulva durumu
Mukoza durumu
P4 düzeyi 2-2,3 ng : 2-5 gün çiftleştirme (+3)
4-10 ng : 1-4 gün çiftleştirme (+2)
LH düzeyi 4 gün sonra
Vajinoskopi /Vaginal sitoloji Krenülasyonun pik döneminde
-Süperfisyal hücre oranı
- > %80 =gün aşırı çiftleştirme
-%60 > = çiftleştirme bırakılır
 Ovulasyon geniş bir aralığa yayıldığından tam olarak
belirlenemediğinden ovulasyondan önce ve sonra çiftleştirmeler
önerilir. Hatta farklı erkeklerle çiftleştiğinde hepsinden de hamile
kalabilir.
 Kanamanın ilk günü proöstrusun 1.günü kabul edilir.ona göre
çiftleşme hesaplanır. Vaginal akıntı saman rengine dönme
sonrası 2 güne çiftleştirme yapılabilir. Fizyoloik gözlemler
görecelidir. Güveniliği düşer
 En güvenilir progestron takibidir. Progestron 2 ng üzerine
çıktığında LH piki 24 saat içerisinde, 4-10 aralığı üzeri ise
ovulasyon zamanıdır.LH ölçülebilir ancak çok sık ölçmek gerekir.
Çünkü hızlı çıkar iner onun yerine progestron üzerinden takip
daha doğru olur.
 Vaginoskobi yapılabilir ancak bu da görecelidir. Kranülasyon
denilen buruşuk yapı ---------- taşı görünümü olarak ta bilinebilir.
Bu görüntünün en net zamanı fertil döneme denk gelir.
 Vaginal sitoloji ile örnek alınarak yapılabilir. (%60-80) %80 üzeri
oranda süperfisiyal hücre durumunda ideal çiftleştirme zamanı
anlamı taşır. Tekrar %60 altına düştüğünde ise çiftleşme kesilir.
Vaginal sitoloji
 Döküntü hücrelerinin değerlendirildiği bir
uygulamadır. Östrojenin etkisiyle vaginal
lümende proliferasyon gerçekleşir. Hücreler kat
kat artar. Bazal membrandan uzaklaşan bu
hücreler beslenememeye başlar. Zamanla
çekirdeklerini kaybederler. Hücre zarları normal
yapısının kaybeder. Köşeli bir yapı halini alır.
Birbir üstüne katlanmış hücreler şeklinden
gözükürler ve kaybolurlar zamanla.
 Sitolojik olarak alınmış olan parçanın üst
kısmındaki hücreler çıkarılarak incelenir.
Kliniklerde yapılır.
 Hücreler damardan uzaklaştıkça büyür ve şeklini
kaybeder. Çekirdeklerini kaybeder. Üst üste
katlanmış şekil alır.
Kullanım alanları
• Siklus determinasyonu
• Proöstrus, östrus, metaöstrus, anöstrus
dönemleri (geç veya erken)
• Puerperal dönemin ve hastalıklarının izlenmesi
• Normal, Pyometra, Endometritis, Ovaryum kisti.. vb
• Ovulasyon zamanının belirlenmesi
• Östrusun baskılanması
• Nidasyonun engellenmesi
• Siklus bozuklukları
• Sakin kızgınlık, uzayan proöstrus, splitöstrus .... gibi
olgularda
• Ovarian Remnant sendrom
• Vaginal neoplazi
A, Parabasal epithelial cells. B, Small intermediate
cells. C, Large intermediate cells. D, Superficial cells
with pyknotic nuclei E, Anuclear superficial cells.
temelde görülen hücreler parabasal,

intermedial ve süperfisiyal
hücrelerdir.
Diğer görülebilecek hücreler
Bakteri
kümesi
Nötrofil ve eritrosit
Sperm
Metöstrus hücresi
Köpük
hücresi
 Metöstrum hücresi metöstrus döneminde
gözükür. Nötrofiller parabasal hücrenin içine
geçmiştir. Köpük hücrelerin de metöstrus
dönemine ait olan parabasal ve intermedial
hücrelerine yer alan vakuollere denir.
 Vulvanın etrafı hafif antiseptikle temizlenir ve
kurulanır. Spekulum varsa yerleştir swapla örnek
al. Eğer yoksa hafif bir kraniodorsal şekilde
sokarsın swabı sonra yarak şekilde devam
edersin. Swabı kendi etrafında döndürerek örnek
toplanır. Sonrasında lam üzerine döndürerek
sürüyoruz. Sonra kurutup boyamalarını
yapıyoruz. Bazı hayvanlar huzursuz olsa da
onlara herhangi bir zararı yoktur.
Proöstrus
 kanama olduğundan yoğun miktarda eritrosit
görülür. parabasal ve intermedail hücreleri
ağırlıklı, çekirdek daha küçük stoplazma daha
büyük, nötrofiller yine çok,
Östrus
 süperfisiyal hücreler birbiri üzerine katlanmış
şekilde gözlenir. Çoğunda çekirdekler yok
olmuştur. Nötrofiller ve eritrositler yok denicek
kadar az veya yok,
Diöstrus
 nötrofiller tekrar yoğunlaşır. Hücrelerde
kümelenme kepek görünümü, köpük hücreleri
veya meöstrum hücreleri iyi bir mikroskopta denk
gelinebilir. İntermedial ve parabasal hücreler
görülür. Tek tük süperfisiyal hücre vardır bunların
da çekirdekleri bulunur.
Anöstrus
 hücreler çok az. İntermedial ve parabasal
hücreler var.
Dişi kedilerin üreme özellikleri
 Pubertas: ergin canlı ağırlığın %80’i (2,3-3,2 kg) / 6-9
ay
 Mevsime bağlı poliöstrik hayvanlar
 Fotoperiyot önemli
 gün ışığı maruziyeti ovaryum aktivitesini etkiler
 Suni ışık (en az 10 saat) ovaryum aktivitesini etkiler
 Provoke ovulasyon
 Östrus süresi IRK, ÇEVRE, BESLENEM,
HASTALIKLAR, STRES, ERKEK VARLIĞIna bağlı
 Siklus 3 hafta (kabul edilebilir ancak birçok seçenek
var)???
 Proöstrus, östrus, diöstrus, anöstrus,
nonöstrus(interöstrus)
 Vulva siklus tayininde etkisiz
 Biz kediyi 2.5 kilonun üzerine çıksın pubertası
göstersin sorasında kısırlaştırma ameliyatı yapalım
diyoruz. Köpkeler mevsime bağlı olmayan monoöstrik
iken kediler mevsime bağlı poliöstrik hayvanlardır.
Köpeklerde gün ışığının önemi yoktur. Evde bakılan
10-14 saatlik suni ışıkta yıl boyu östrusa neden
olabilir.
 Köpeklerde spontan bir ovulasyon var iken kediler
dışardan bir etken ile ovulasyon şekillenir. Yani prvoke
ovulasyon. Siklus süresi birçok etkene bağlı
değişebilir. Etrafta östrusta dişi bulunması veya erkek
bulunması östrus siklusunu hızlandırır.
 Ek olarak interöstrus var bu iki östrus siklusu
arasındaki süreyi ifade eder.
 Kedilerin vulva dudakları çok küçük. Ve östrojene
karşı daha duyarısız. Bu yüzden vulva dudaklarını
kontrol pek anlam taşımaz kızgınlık açısından.
 Proöstrus (0,5-2 gün)
 Erkeği çeker-çiftleşmeyi kabul etmez
 Başı eşyalara sürtme, bağırma, beli çukurlaştırma, yuvarlanma
 Östrus (ort 7 (3-16 gün)
 Çiftleşmenin gerçekleştiği dönem
 Süre mevsime ve ovulasyona göre değişir
 Sürtünme, bağırma, yuvarlanma, bel çukurlaştırma,
sternoabdominal yatış, lordozis, kuyruğu yana çekme
 Ovulasyon (-): 7-10 gün bağırır, sonra sakinleşir ve 10-15 gün sonra
yeniden östrus gösterir
 Ovulasyon (+): yaklaşık 40-50 gün östrüs göstermez.
 östrus ve proöstrus arasındaki fark ekek
varlığında çiftleşip çiftleşmemesine bağlı olarak
belirlenir.
 Östrusta evden kaçma çevreye işeme gibi
davranışla gözlenir.
Ovulasyon
 Provoke ovulasyon
 Penisin vaginal uyarımı- GnRH salınımı- LH piki
=ovulasyon
 Serum LH düzeyi=çiftleşme sayısı (ovulasyon için en az
4 çiftleşme)
 Uyarımdan 24-48 saat sonra ovulasyon olmakta
 Spontan ovulasyon (Bel bölgesine –kuyruk köküne
basınç)
 Vajina-serviksin suni uyarımı=ovulasyon
 HCG enjeksiyonu=ovulasyon
 Vaginal uyarım ne kadar fazla ise o kadar yüksek
LH piki oluşur.
 son dönemde provoke ovulasyon sadece erkeğin
penisiyle değil bel bölgesin erkek olmadan
baskılar yapılması spontan ovulasyona neden
olduğu gözlenmlenmiştir. Vagina swaplarla da
uyarım sağlanabiliyor. 5-20 dakika süren en az 5
kez yapılması ovulasyon uyarılabilir. Böylece
gebe kalmadan 40-50 günlük bir rahatlık yani
yalancı gebelik başlar. HCG hormonu ile de bu
uyarı sağlanabilir.
 Çiftleşme (-): Ort.21 (14-28) gün interöstrus
 Diöstrus
 Ovulasyonlu östrusu takip eden dönem
 Gebe ort 60 gün
 Yalancı gebe ort 40 gün
 Anöstrus
 Seksüel dinlenme dönemi, süre değişken
 Ovaryumlar küçük inaktif
 Ovualsyonun olduğu hayvanın ya gebe ya da
yalancı gebe olduğu dönemdir.
 Melatonin hormonu karanlı dönemde salgılanır.
Epifiz bezinden salgılanan bu hormon gün ışığı
arttıkça azalır. Kedilerde yüksek melatonin koyun
keçi tersine antigonodotropin etkilidir. Ancak suni
ışıklar nedeniyle melatonin her mevsimde
baskılanabilir, bu sayede melatoninin GnRH
üzerindeki baskısı azalması ile ve kediler östrus
siklusu gösterebilir.
 GENİTAL ORGANLARIN MUAYENESİ
 Anamnez
 Genel muayene (sistemik hastalıklar üreme performansını etkiler)
 Dış genital organların inspeksiyonu
 Vaginal Muayene
 Vaginal tuşe
 Vaginoskopi
 Sitolojik muayene
 Vaginal kültür
 Vaginografi
 Vaginal biyopsi
 Abdominal palpasyon
 USG
 Radyolojik muayene
 Hormonal muayene
Genital Organların Muaynesi
• Genital muayne patolojik veya fizyoloji durumların
kontrolü içi yapılır. Anemnezde hayvanın yaşı, kaçıncı
gebeliği olduğu, önceki gebelikleri, beslenme durumu,
geçirmiş oldukları hastalıkları, yaşadığı ortamı, anne
babasının hastalıkları, zor doğum geçirme durumu,
sorulur.
• Genel sistem muaynesi önemli. Hayvandaki kanser,
parazit vs üremesini etkileyecektir. Bir hastalık açlık
durumunda ilk olarak üreme sisteminden feragat edilir
hayvatta kalabilmek adına. Genel muaynede gerekirse
kan, idrar, rötgen tahlilleri gerekebilir.
• Geniyal organlardan gelen akıntılar kontrol edilmelidir. Nasıl
kokuyor, nasıl bir sıvı vs. Genital organdan kan gelmesi köpekte
proöstrus kanaması da olabilir, doğumdan sonraki de olabilir, bir
tümör kaynaklı da olabilir. Vulva dudaklarının şekli, yapısı kontorl
edilmeli. Proöstrus ve östrus döneminde vulva dudakları gergin ve
ödemlidir.
• Vajinadan akıntı gelip gelmediğini bakılbilir. Geliyor ise nereden
kaynaklı bir akıntı olduğuna bakılabilir. Mukozanın rengi, görünümü,
konumu, boyutu önemlidir.
• Vaginal tuşe yani parmakla vaginal muayne küçük köpek ve
kedilerde mümkün değildir. Vaginada kitle var mı yok mu
belirlenebilir.
• Vaginal muaynede vaginoskopi veya spekulum denilen alet
kullanılabilir.
• Vaignal kültür uterusu yansıtmaz ve patolojik-
enfeksiyon durumlarındakilerle benzer etkenleri
sağlıklı olarak ta bulundurabilir. Ancak vaginal
kültür vaginitte antibiyotik biyogramı için
kullanılabilir.
• Vagina grafi kontrast madde verilerek inceleme.
Vajinada darlık, kitle varmı diye bakılır. Artık pek
fazla kullanılmaz.
• Tümör durumları incelenirken vaginadan biyopsi
alınabilir. Vaginal biyopside kanama çok olabilir
dikkat edilmeli.
• Abdominla palpasyon gelişmiş yapıya sahip, agresif türlerde zordur.
Zayıf karın duvarına sahip, gebe vs hayvanlarda uterus palpe
edilebilir. Ancak uterusa zarar verme olasılığı vardır aşırı basınçta.
• USG de yüksek megahertz yüksek ayrıntı verirken düşük derinlikte
görüntü sağlar. Düşük mHZ derin görüntü sağlarken düşük kalite
vardır. rutin muayneden 5 mgHz yeterli. Erken gebelikte yüksek
mgHz kullanmak iyidir. Ulturasonda anekoik, hipoekoik, hiperekoik
görüntü oluşur. Kemik hiperekoik sıvılar anekoik diğer dokular ise
yoğunluklarına göre farklı tonlarda hipoekoik görüntü oluştururlar.
Ulturasonda sağlıklı uterusu ve anöstustaki ovaryumu görmek
neredeyse imkansızdır ancak patolojik olan rahat gözükür. Ulturason
patolojik durumlar pyometra, tümörü belirlemek için kullanılır.
Fizyolojik olarak gebelik tahini, gebelik yaşı için kullanılabilir.
• Radyolojik muayne gebeliğin 45. Gününden sonra
kullanılabilir. Nedeni yavrunun kemiklerinin ve
organlarının radyosyondan etkilenmesinin engellemek
amaçlıdır. Yavru sayısı bu yöntemle belirlenir. Yavrunun
pozisyonları veya normal doğum değerlendirilir. Sağlıklı
uterus radyolojide gözlenmez. Bizim için altın standart
USG iken radyoloji daha çok doğumdan 2-3 gün
geçmesinin ardından hala içerde yavru varmı şüphesi
üzerine yapılır. Çünkü yavru suları aktığından
ulturasyonda görülmemeye başlıyor yavrular. Yavrular
kalmışsa zamanla mumifiye oluyorlar.
• Gebelik hormonlar aracılığı ile sürdürüldüğünden
muayneleri önem taşır.
Vulvada ödem
• Vulvadaki ödem hayvan östrusta değil ise
patolojik bir vakadır. Sağ alttaki görüntü -
klitoriste hipertrofi- çift cinisyetlilik durumu.
Hormonal muayene
 Progesteron
 Ovulasyon zamanı, uygun çiftleşme zamanı, gebelikte luteal yetmezlik,
sakin kızgınlık, ORS , doğum zamanının saptanması (ovulasyonda 4-10
ng/ml, gebelikte >5 ng/ml, doğum 1 ng civarı)
 Östrojen
 Foliküler aktivite varlığı, ovaryum kisti, kalıcı östrus, ORS
 LH
 Ovulasyon zamanı (sık ölçüm-kiti yok)
 FSH
 ORS
 Relaksin
 Gebelik tanısı (LH pikinden 26-30 gün sonra )
 AMH
 ORS, granuloza hücre tümörü, kriptoorşidizm, pyometra
Hormonal muayene
• Ana hormon progestrondur. ORS içerde ovaryum
parçası kalması sendromudur. Gebelik devamı için
5 ng/ml üzerinde progestron olalı yoksa lutal
yetmezliktir dışardan takviye gereklidir.
• ORS araştırılırken GnRH verilerek yanıt olarak
östrojen yanıtı alınıyor mu diye bakılabilir.
• . Normal LH kiti olmadığından progestron
üzerinden takip söz konusudur. LH progestorn 2
ng/ml üzerne çıktığından pik yapar
• İçeride ovaryum yok ise FSH sürekli yüksek
seyreder. Bu özellik kullanılarak FSH ölçülerek
ORS araştırılır ancak sık kullanılmaz.
• Relaksin LH pikinden 26-30 gün sonra gebelik
tahininde kullanılsa da ulturason sayesinde
buna gerek kalmamıştır.
• AMH erkeklerde sertoli dişilerde granüloza
hücrelerinden salgılanmaktadır. Ors de kullanılır
eğer ovaryum yok ise çok düşük düzeyde amh
vardır. yani ölçülemeyecek düzeyde amh düzeyi.
Tümöral oluşumlarda, kriptorşidizmde AMH
düzeyi yüksek çıkar.
• Klinik anlamdan en fazla kullanılan hormonlar
progestron ve AMH hormonlarıdır. Progestron
gebelik tanısı için değil gebelik devamını takip
etmek için kullanılır.
 ÜREMENİN DENETLENMESİ
Köpeklerde üremenin denetlenmesi
Östrusun baskılanması Östrusun indüksiyonu
 Temel prensip: anöstrus  24 aydan sonra endike
döneminde uygulanması  İnteröstrus süresi uzadığında
 Detaylı anamnez endike
 Sağlıklı, siklusları düzenli,  Primer/sekonder anöstrusta
jinekolojik muayenede normal ise endike
hormon uygulanır
 Kızgınlıktan 4 ay sonra başlanır
 Yan etkilere dikkat
 Agonist
 Antagonist
Köpeklerde Üremenin Denetlenmesi
• Kedilerde ve köpeklerde menopoz yoktur.
• Östrusun baskılanması anöstrusta olur neden bu ilaçların
olumsuz etkisini azaltmaktır. Siklusdan doğumdan 5 ay
sonra ancak organlar kendini toparlar ve anöstrusa geçer bu
zaman tamamlanmadan bu uygulama yapılmamalıdır.
Böylece uterus ve meme üzerindeki olumsuz etkiler azalmış
olacaktır.
• Anamnezde önceki siklusun ne kadar sürdüğü, gebelik
şüphesi olup olmadığı, önceki uygulamalar
soruşturulmalıdır. Mesele art arda 2 den fazla progestron
uygulaması önerilmez. Çünkü meme kanserine neden
olabilir. Önceki siklustan sonra ne kadar süre geçtiği iyi teyit
edilmelidir. Gebe kalma olayları, hastalıkları iyi öğrenilmeli.
• Hayvan genel bir muayneye alınmalı çünkü,
hayvanlar sağlıklı olmassa östrusu baskı altına
almamalısın; misal tümör, parazit, operasyon
vs vs. başarı şansını azalır.
• Yan etkiler kontrol edilmelidir.
Östrusun baskılanması
 Depo progestagenler (Proöstrusun baskılanması amacıyla)
 Proligesteon asetat (delvesterone – 10-30 mg/kg SC, 3-7 ay sonra tekrar)
 Pyometra, meme tümörü, Akromegali, Diyabetes mellitus
 GnRH antagonistleri (kızgınlığın proöstrus döneminde baskılanması)
 Asiklin (Östrusun ilk 3 günü uygulanır- 36 saatte kızgınlık baskılanır, ort 3
hafta süreyle)
 Anabolik steroidler (anöstrusta kullanılır)
 Miboleron (Cheque – 30-180 µg/gün PO, 7a y erteler östrusu)
 Erkeksi davranış, klitoral hiperplazi, vajinitis, davranış değişikliği,
infertilite
 GnRH agonistleri (Flare-up etki, diöstrusta kullanım)
 Deslorelin (suprelorin 4,7 mg implant 1 yıl östrus erteleme, 6 ay arayla
implant yenilenir)
• Progestogenlerin antiöstrojjenik, antigonodatropik, antiandrojenik,
kontroseptik ve progestogenik etkileri vardır. yan etkileri pyometra, meme
tümörü, kilo artışı, beden ısı artışı, tüylerde dökülme, ağrı, akromegali ve
diyabet. İlk ikisi en fazla ön plana çıkan. Bu yüzden mutlaka sahibine bu
durum açıklanmalı. Hayvanın meme kanseri olabileceği. En sık kullanılan
ve etkisi azaltılmış olan progeston asetattır. 6-7 ay depolanır kullanılır idare
eder. Mutlaka hayvan genital muayne edilmelidir düzenli araliklarla misal 3
ayda 1. Gebelerde kullanılmaz yavruda patolojik etki yapar.
• GnRH antogonistleri reseptörlere bağlanır ve etkisizleştirir. Yan etkileri az,
bu yüzden kullanımı artmış. GnRH ortadan kalkınca FSH LH da olmaz
östrojen ve progestron da olmaz.
• Anobolik steroidler progestron benzeri. Yan etkisi fazla. Ve görülme
olasılığı sıktır.
• GnRH agonistleri GnRH benzeri etki yapar, GnRH reseptörlerine GnRH dan
daha hızlı tutunurlar yani affiniteleri fazladır ve uzun süre kalırlar. İlk
etapta 4-7 günde östrusu uyarsa da aşırı uyarımdan reseptörlerde down
regülasyon oluşur. FSH ve LH düşer. Yan etkileri azdır-yoktur, kullanımı
yaygındır. Progestron yüksek >5ng iken yani diöstrusta kullanılmalıdır.
İmplant şeklinde kullanım. Ancak ara dönemde gebe kalır ise implant
çıkarılmalıdır. İmplant 6 ayda bir yenilnemesi önerilir.
• Basklamada güvenli bir şekilde uzun etki isteniyor ise GnRH agonistleri kısa
süre için isteniyor ise GnRH antogonistleri kullanılabilir.
Östrusun indüksiyonu
 Dopamin agonistleri
 Kabergolin (galastop 5 µg/kg 16-30 gün PO)
 Kabergolin (Dostinex 10 µg/kg
 GnRH agonistleri (Flare-up etki, anöstrusta kullanım)
 Deslorelin (suprelorin 4,7 mg implant 4-8 günde östrus)
 Çiftleşme (+) ise implant çıkarılmalı
 Diğer uygulamalar
 eCG, östrojen, hCG yeteri kadar başarılı değiller
Östrusun indüklenmesi
• Embriyo transferi yaparken, uzun süren siklusu
kısaltmak için, düzensiz siklusu düzenlemek
için yapılır.
• Agonistler reseptörlere bağlanarak bu
hormonların etkisini arttırır iken antogonistler
azaltıcı etki yapar.
Östrusun indüksiyonu
• Embriyo transferi yaparken, uzun süren siklusu kısaltmak için,
düzensiz siklusu düzenlemek için, senkronizasyon
programlarında yapılır.
• Dopamin agonistleri bulantı kusma dışında pek bir yan etkisi
yoktur. Güvenli. Uzun kullanım gerektirir.
• Östru uyarılması için en az önceki siklustan 4 ay geçmiş olmalı.
• GnRH agonistleri p4<5ng/ml olmalı. Çiftleşme sonrasında
çıkarılmassa fsh ve lh düşecektir. Gebelik riske girer. Güvenli.
• Diğer ajanlar güvenli olmadığından artık kullanılmıyor.
Kedilerde üremenin denetlenmesi
Östrusun ertelenmesi
 Progestagenler
 Megestrol asetat (Kısa süreli etki, Anöstrus: 2,5mg/hafta PO, Diöstrus: 8
hafta boyunca 2.5mg/gün PO, İnteröstrus: 25mg SC - 3.5 ay erteleme)
 Medroksiprogesteron asetat (5-6 ayda bir 25 mg dozda uzun etkili
enjektabl)
 Proligeston (30-33 mg/kg SC uzun etkili enjektabl 6-8 ay erteleme)
Pyometra, meme tümörü, Akromegali,

Diyabetes mellitus, kilo artışı,
CEH, meme hiperplazisi, tüylerde renk değişimi, alopesi
Kedilerde üremenin denetlenmesi
• Köpeklere nazaran daha sık başvurulmaktadır.
Progestogenlerden proligestron kötünün
iyisidir. Kullanmak zorunda kalınırsa bu tercih
edilmeli yani yoksa genel olarak
kullanılmamalı yan etkilerinden dolayı.
 Androjenler
 Miboleron (Beklenen östrustan 30 gün önce PO 50 mikrogram/gün)
 Erkeksi davranış, klitoral hiperplazi, vajinitis, davranış değişikliği,
infertilite, hepatotoksik
 GnRH agonistleri (Flare-up etki, diöstrusta kullanım)
 Deslorelin (suprelorin 4,7 mg implant 1 yıl östrus erteleme)
 Melatonin ve Kısa Fotoperiyod
 18 mg implant 4 ay süreli siklus erteleme
 8 saat ışık-16 saat karanlık
• GnRH agonistleri güvenli. P4>5 ng/ml olmalı.
• Melatoninin henüz bir yan etkisi
tanımlanamadı. Hayvanı karanlıkta tutarakta
yapılabilir güvenlidir.
 Progestagenler
 MA: 3-5 gün oral 5mg/gün+2.5 mg/hafta (Max.10 hafta)
 MPA: 4 gün süreyle 5mg/gün (24 saat içinde etkili olur)
 Proligeston (33 mg/kg SC 1-4 gün içerisinde etkili olur)
 GnRH antagonistleri
 15 gün arayla 2 defa 6mg/kg SC uygulama (17-56 gün arası etkili)
 Melatonin
 Östrusta18 mg melatonin implantı 2 ay süreli östrus baskılar
 Ovulasyonun uyarılması
 Diöstrus dönemi başlatılır
 Mekanik Uyarım
 5-20 dk ara ile 4-8 defa 2-5 saniyelik uyarımlar
 GnRH (25-50 mikrogram GnRH IM)

 HCG (100-250 IU IM östrusun 1-2. gününde)
östrusun baskılanması
• Ovulasyon uyarılarak ta östrus baskılanabilir. Amaç
yalancı gebelik oluşturmaktır. Vaginal swap
kullanılabilir. Günde 4-5 defa birkaç dakika yapmak
yeterli olacaktır. En az 2 gün olmalı. Ek olarak GnRH
veya HCG kullanılmanımı ovulasyon ihtimalini arttırır.
Hekim kontrolünde uygulanmalı fazla sokulmamalı 1-
2 cm yeter. Sahibi evde yapmasına izin verme.
Östrus ve ovulasyonun uyarılması
 Seksüel olgunlaşmamış, hasta-stres altında, beslenme yetersizliği,
genital organ patolojisi olan kedilerde kontraendike
 Anöstrusta, 1-6 yaş arasında uygulanır
 Uzun fotoperiyot
 Günlük 14-16 saat ışık uygulaması (erkek veya östrustaki dişi ile bir araya
getirme)
 Gonadotropinler
 FSH (2 mg/gün IM + östrusun 1 ve 2. gününde 100-250 IU IM HCG)
 PMSG (100-150 IU IM + östrusun 2. gününde 100-250 IU IM HCG)
 Opioid antagonistleri (nalokson)
 GnRH agonistleri (Flare-up etki, anöstrusta kullanım)
 Deslorelin implat- köpekler kadar başarılı değil
östrus ve ovulasyonun uyarılması
• 6 yaşından sonra zaten fertilite azalır o yüzden
uygulanmaz.
• PMSG alerjik etki yapma ihtimali yüksektir. 2
dozdan fazla kullanılmamalıdır.
Gondadotropinlerin kullanımı sonrası
ovulasyon için GnRH kullanılması gerekir.
• GnRH agonistleri güvenli.
Köpek ve kedilerde ovaryohisterektomi
 OHE/OVE
 Korpus uteri, kornu uteriler ve ovaryumların uzaklaştırılması
 Geri dönüşümsüz reprodüktif faaliyetler ortadan kaldırılır
Köpeklerde ve kedilerde ovaryohisteroktomi
• Medikal baskılama sonrası östrus geri gelir ancak cerrahi

yötem sonunda gelmez. Ovaryumla uterus alınıyor ise
ovaryohisteroktomi, sadece ovaryum alınması ovaryoktomi
operasyonu, tüber ligasyon tube uterinanın bağlanması,
histeroktomi sadece uterusun alınması gibi yöntemler var.
Hasta sahibi ne istediği önemli, hayvan östrus göstersin ama
gebe kalmasın istiyorsa sadece uterus alınır veya
tubeuterinalar bağlanır. Ne gebe kalsın ne östrus göstersin
diyorsa hem uterus hem ovaryum alınır. Günümüzde en fazla
ovayotomi veya ovaryohisteroktomi kullanıllır.
OHE’nin komplikasyonları
 Hemoraji
 Yaranın açılması
 Ovaryan remnant sendrom
 Stump pyometra
 Stump granülom
 Fistül
 Üretral ligasyon
 Üriner inkontinens
 Alopesi
 Obezite
OHE komplikasyonları
• Karın boşluğunu kapatmadan önce kanamanın
olmadığından emin olman gerekiyor.
• ORS (ovaryan remnant sendrom) nin karakteristik bulgusu
kısırlaştırıldı ama hala kızgınlık gösteriyor şeklidedir. Toplu
iğne başı kadarlık bir parça bile daha şiddetli kızgınlığa
neden olabilir. Çünkü o kalan parça kistleşir. Tek tedavisi
tekrar operasyonla parçanın alınması. Ancak parça
bulunmaya bilir bu hasta sahibine söylenmelidir.
Bulunmassa ömür boyu kızgınlık gösterir.
• Stump pyometra ise rahimden parça kalması ve enfekti hale
gelmesi, korpus kısmında irin birikmesidir. Stump küçük
parça kaldığı için kullanılan bir tabirdir.yeniden operasyon
gerekli.
• Stump granülom ip kaynaklı, korpustan bağladığımız yerde
alerjik reaksiyon sonrası apseler granülomlar gözükebiliyor.
Yine akıntı var. Karın duvarına apseleşebilir. Tekrar operasyon
gerekli.
• Üretra ligasyonu yanlışlıkla üretranın bağlanmasıdır.
Böbreklerde atrofi, hidronefral nekroz, geri dönüşümsüz.
Sonuçta böbrek yetmezliği.
• Üriner inkontinasyon. Yani idrar tutamama. Kısırlaştırmayla
ilişkilendirilmiştir. LH ve FSH düşünce Üreterin epiteli tonusu
zayıflar. Sempatomimetkiler kullanlarak tonusun arttırılması
amaçlanır. Ne zaman çıkacağı belli değil ancak tedavisi de zor.
• Hormonların azalmasın bağlı kıl dökülmeleri
veya renk değişimleri olabiliyor.
• Obeziteyi önlemek için operasyon sonrası 2-3
ay sonra yani iyileşme sonrasında
kısırlaştırılmış hayvan mamaları kullanılabilir.
Hayvanların aktivitesi arttırılabilir. Yada mama
miktarı azaltabilir. Ancak hayvanların
hareketini arttırmak zordur, mama takibi de
zordur en iyisi kısırlaştırılmış hayvan mamaları.
 KÖPEKLERDE GEBELİK VE FİZYOLOJİSİ
Gebelik süresi ve gebelikte meydana gelen
hematolojik değişiklikler
Gebelik süresi: ort 64 gün  Vücut ağırlığı ort. %36
• LH piki baz alınırsa 64-66 gün  WBC 17000-26000 hücre/mm³
• Ovulasyon baz alınırsa 62-64 gün  Ht 35.gün < %40, daha sonra < %35
• Çiftleşmeden itibaren 57-72 gün  Fibrinojen 30. günde pik, doğum
• Sitolojik diöstrus 56-58 gün anında tekrar
 Hiperkolesterolemi, hiperproteinemi
 Koagulasyon faktörleri VII, VIII, XI
 IgG <500 mg/ml (immunsupresyon)
 21. gün kreatinin %25-33
 İnsülin direnci
 Kullanılabilir KH
Fizyolojik değişiklikler
 Kalp atımı……………………......artar
 Kardiak output………………..... .artar
 Kan volümü……………………...artar
 Plazma volümü…………………. artar
 Packed cell volümü……………. azalır
 Hemoglobin konsantrasyonu.... azalır
 Arterial kan basıncı…………… . değişmez
 Dakikada ventilasyon volümü... artar
 Oksijen tüketimi………………... artar
 Mide boşalma zamanı………… artar
 Glomeruler filtrasyon oranı…… artar
 BUN…………………………… azalır
 Kreatinin………………………. azalır
Zigot, Embriyonik ve Fötal Gelişim
- Organogenezis: Embriyonal dönemde
- Seksüel farklılaşma: Fötal dönemde
Prenatal gelişme
• Ovum periyodu (2-17 günler)
• fertilizasyondan implantasyona
• Embriyo dönemi (19-35)
• İmplantasyondan organogenezis bitişi
• Fötal dönem (35 ve doğum)
Zigot, embriyonik ve fötal gelişim
• Embriyo döneminde hayvanlara arasındaki

fark ayırt edilemez. Yavru taslakları oluşur.
Fötal dönemde ise hızlı büyüme oluşur ve
farklar ayırt edilmeye başlar.
İMPLANTASYON VE PLASENTASYON
 İmplantasyon: Trofoektoderm ile uterus luminal epitelinin
kaynaşması olayı- LH sonrası 22-23. günde tamamlanır
 Plasentasyon : koryon ile uterus arasında metabolik-hormonal
ilişkiyi sağlar (gaz alışverişi, hormon sekresyonu, vitamin geçişi,
immunglobulin geçişi)
 Vasküler özelliğine; endoteliochorial plasenta
 Anatomik özelliğine; zoner plasenta
 Doğum anında atılışına; deciduata
İmplantasyon ve plasentasyon
• Endoteliochorial plasenta denmesinin sebebi yavru ve
annenin hücrelerin aralarındaki yapılar eriyerek tek bir hücre
gibi olması. Zonar plesanta yavru kesesini kuşak şeklinde
sarmasından kaynaklı olarak isimlendirilir.
• Zonar plasentanı (kuşak kısım) zonlarının kenarlarında damar
yıkımlanması ve kan çıkışına bağlı olarak oluşan yeşil - kahve
çizgi yapılarına marjinal hematom denir. Yavru için demir
kaynağı olduğu sanılmaktadır. Bundan kaynaklı yeşil kahve
akıntı plesantanın yırtıldığı doğumun başladığı anlamı taşır.
Plesasnta yırtılması sonrası doğum olmassa zamanla yavrular
ölür.
GEBELİK ENDOKRİNOLOJİSİ PROGESTERON
15-80 ng/ml , 7-14 gün
P4 doğumdan
2-2.9 ng /ml 36-48sa önce 2ng/ml’ye
geriler
4-16 ng/ml, 1-2 hafta
4-10 ng /ml
0.5-1 ng/ml Doğumla P4 Doğum

1 ng/ml’ ye düşer
Endometriumun farklılaşmasını,
Endometrial bütünlüğün sürdürülmesini,
Plasentanın bağlanmasını,
Meme alveollerinin gelişmesi,
Uterus kontraksiyonlarının baskılanmasını,
İmplantasyona kadar embriyonun uterus salgıları ile beslenmesini sağlar
Gebelik endokrinolojisi - progesteron
• Tüm türlerde gebelik devamı progestron

sayesindedir. Progestron hormonunun 2 ng/ml
altına düşmesi doğum bulgusudur. 24-48
saaatte doğum gerçekleşir.
GEBELİK ENDOKRİNOLOJİSİ
PROLAKTİN HORMONU
prolaktin
 35-40. günden itibaren artış

 Doğum : 42 ng/ml Luteotrofik
 24-48 sa. sonra : 16 ng/ml
 Ani artış : 40 ng/ml Gebelik tanısı
 120. gün = gebe (-) için güvenli değil
 Günlük farklılık, strese bağlı değişim, bireysel farklılık
Gebelik endokrinolojisi – prolaktin
• Prolaktin luteotrofik bir hormondur yani

korpus luteumu korur ve geliştirir. Süt
sekresyonu ve annelik davranışı için önemlidir.
ÖSTROJEN
50-100 pg/ml
20-30 pg/ml
ÖSTROJEN
AZALMAKTA
5-10 pg/ml
5-10 pg/ml
Meme bezinin gelişimin uyarır.

Gebelik endokrinolojisi – östrojen
• Progestronda meme alveollerinin

gelişmesinde önemlidir. Östrojen gebelik
sırasında bazal seviyede seyreder.
RELAKSİN
 Gebe, laktasyon (+)
 Erkek köpek,
(-)
Anöstrusta,
Yalancı gebe,
Gebe olmayan diöstrusta
 İlk belirlendiği dönem: 3-4. hafta

 Doğumdan 2-3 hafta önce 4-6 ng/ml (pik)
 Doğumdan 4-9 hafta sonrasına kadar 0.5-2 ng/ml
Gebelik endokrinolojisi – relaksin
• Köpeklerde gebeliğe özgü tek hormon

relaksindir. Doğum yakın doğum kanalının
gevşemesi ve genişlemesini sağlar. Gebeliğin
ilk 3-4.haftansında ölçülür. Doğum sonrası 4-9
hafta sonra ölçülemeyecek düzeye kadar
düşmektedir.
KÖPEKLERDE GEBELİK TANISI
 Abdominal Palpasyon:
 20-30……..… 50.Gün tanı
 45. gün memeler belirgin
 Radyografi:
Yapılar LH piki sonrası
(gün)
Küresel uterus genişlemeleri 35 (31-38)
Oval uterus genişlemeleri 41 (38-44)
Başın ilk minerilizasyonu 45 (43-46)
Skapula,humerus,femur 48 (46-51)
Radius,ulna,tibia 52 (50-53)
Pelvis, kostalar 54 (53-59)
Coccygeal vertebra, fibula, calcaneus, 61 (55-64)
distal ekstremiteler
Dişler 61 (58-63)
Köpeklerde Gebelik Tanısı
• gebe hayvanın karnı büyür, iştahı artar, kilosu artar, annelik davranışı
gösterirler. Ancak bu bulgular spesifik değildir, hayvandan hayvana
değişebilir.
• Aşırı kilolu, agresif hayvanda abdominal palpasyon geçersizdir.
50.günden sonra abdominal palpasyon önerilmez, anlaşılmaz.
• Radyografi güç doğum ya da yavru sayısı (columna vertebralisi,
kafatasını sayma) için yapılır daha çok. 45.günden önce radyografi
yapılmaması gerekir. Çünkü yavrunun kemik gelişimi olumsuz
etkilenir.
• Doğuma yakın radyografide yavru dişleri gözöküyorsa doğuma 3-4
gün kaldı demektir. (dişler dışındakilerden bahsetmedi hoca sadece
kemik gelişimi takip edilebiliyor dedi)
Hormon Değerlendirmeleri
Progesteron
Gebe olmayan köpeklerde benzer P4 profili Akut Faz Proteinleri:
Yetersiz C-Reaktif protein,
Haptoglobin,
Relaksin
Fibrinojen,
Çiftleşme sonrası 21. gün ELİSA testi ile
Asit glikoprotein,
30. günden sonra kesinlik sağlanmakta
Serum amiloid A,
Prolaktin Seruloplazmin
Güvenli değil
Östrojen
Çiftleşme sonrası 27. günde idrarda total
östrojen artar
Hormon değerlendirmeleri
• Östrojen gebelik tahininde sık kullanılmaz
27.günden sonra ip ucu verir.
• Akut faz proteinleri 40.günden sonra artıyor.
Bu yüzden kullanışlı değil ve de yangı-travma
olgularında da artabiliyor. Tercih edilmez.
Özellikler LH pikinden sonra
Gebelik kesesi 20
Ultrasonografi Zonar plasenta 27-30
Allantois 27-31
Enine kesitte sarı kese 31-35
Kalp atımı 23-25
Bipolar embriyo 25-28
Ekstremite tomurcukları 33-35
Fötal hareket 34-36
Columna vertebralis 30-39
Köpeklerde gebelik yaşı (±3 gün)
40. günden daha az
İdrar kesesi 35-39
GA = (6 X GSD) + 20
GA = (3 X CRL) + 27 Mide 36-39
40. günden daha fazla
GA = (15 X HD) + 20 Akciğerden daha hipoekoik karaciğer 38-42
GA = (7 X BD) + 29
GA = (6 X HD) + (3 X BD) + 30 Böbrek 39-47
Köpeklerde doğumdan önceki gün
DBP = 65 - GA
Gözler 39-47
aGebelik yaşı (GA), köpeklerde luteinize edici hormon
(LH) pikinden sonraki günlere dayanır.
Gebelik kesesi çapı (GSD), baş-kuyruk sokumu
Göbek kordonu 40-46
uzunluğu (CRL), baş çapı (HD) ve vücut çapı (BD)
ölçümleri santimetre cinsindendir. Bağırsaklar 57-63
ultrasonografi
• En çok kullanılan, en güvenilir olan ULTURASONDUR. Neler
göründüğüne bağlı gün tahini yapılabilir. Daha doğru tanı için
24.günü beklemek iyi olur. bu dönemde kalp atışları da
görülerek daha net tanıya gidilir. Ulturasonda ölçümler yoluyla
doğum ne kadar kaldığı formullerle hesaplanabilir.
• 23-24. Güne kadar ulturasonla kesin tanı konulamaz. Bu
günlerden sonra kalp atımıyla birlikte gözükür.
• yavrular büyüdükçe görüntüye beraber çoklu girdiklerinden

ulturasonda yavru sayısı verilmez
19. 23.
gün gün
24.
21. gün
gün
32.
gün 36.
gün
45.
34. gün
gün
Gebeliğin sonlandırılması
 OHE
 Östrojen
 Prostaglandin analogları
 Prolaktin inhibitörleri
 Glikokortikoidler
 Progesteron reseptör antogonisleri
 Mifepristone
 Aglepristone
• GEBELİK; İstenmeyen çiftleşmelerde, hayvanın yaşı
çok genç veya yaşlı ise, hayvana zarar vericek ise
gebelik teşhis edildikten sonra sonlandırılabilir. %100
olarak emin olmalısın gebe olduğundan. Annenin
sağlığını zora atmayacaksa 35 günlük sonrasında
sonlandırmak etik değildir.
• OHE geri dönüşümsüz, diğerleri geri dönüşümlüdür.
• Östrojen yan etkilerinden dolayı tercih edilmez.
 Östrojen:
 İmplantasyonu engellemek için çiftleşmeyi takiben ilk 1 hafta içinde
 Östradiol benzoat, 2-3 gün, 2.5 mg
 Yan etkileri:
 Kemik iliği fonksiyonlarını baskılar
 Pyometra, kistik endometriyal hiperplazi
 Ovaryum tümörleri
 Kullanımı önerilmemektedir
Tamoksifen sitrat
• Antiöstrojenik, köpeklerde östrojenik etki
• Diöstrusun 15. gününden önce kullanımı başlar
• 10 gün günde 2 kez 1 mg/kg PO
• Östrojenik yan etkiler
 Prostaglandin :
 Gebeliğin sonlandırılması için 30. günden sonra
 Cloprostenol, 33-55. günler arası, 20 µg/kg 8 saate bir, sc, 3
gün
 Yan etkileri:
 Hiperapnea, Hipersalivasyon,
 Taşikardi,
 Transient hipotermi,
 Miktürasyon,
 Defekasyon ve kusma
 Prolaktin İnhibitörleri/dopamin agonistleri

 Prolaktin salınımı üzerindeki dopaminin inhibitör etkisi artmakta
 Etki için 35. günden sonra kullanılmalı

 Bromocriptine (Kusma, anoreksi)
 Cabergoline : Gelecek fertilitede olumsuz etki yok
Daha spesifik D-2 dopamin agonisti
Kan-beyin bariyerini daha az geçmekte
prostoglandin
• Köpeklerde korpus luteum daha dirençli olduğundan progestron
daha yüksek düzeylerde uygulanmalıdır. Ve 30.gün sonrasında etki
eder. Ciddi yan etkileri vars 15.dk da başlar 1 saate sona erer bu
belirtiler. Salıvasyonu kesmek için atropin, kusmayı kesmek için
metronidazol ile birlikte kullanılır. Uygulama sonrası hayvan
gezdirilmelidir. Abort bitene kadar kullanılır. Az tercih edilir.
Kullanmak için hayvan sağlıklı olmalı, 7 yaşından küçük olmalı,
gebeliğin 21.günlerinden sonra kullanılabilir. Yan etkilerini azaltmak
için metronidazol gibi ilaçlarla kullanılır. Sürekli hayvan muayne
edilmelidir ulturasonla bu süreçte.
• Prolaktin ortadan kalkmasın sonrasında progestron da zamanla
düşer. Daha az yan etki ve kusma yapar. Progestron ve prolaktin
inhibitörleri kombine kullanarak yan etkiler azaltılır.
 28. günü civarında başlayarak önerilen çeşitli uygulama
protokolleri:
Günde 5 µg/kg oral cabergoline + SC 1 µg/kg doz ile gün aşırı

cloprostenol (etki için 9 günden fazla süre uygulama)
10 gün süre ile günde 5 µg/kg oral cabergoline + iki
enjeksiyon (tedavini 1. ve 5. gününde) 1 µg/kg doz ile
cloprostenol
10 gün süre ile günde 5 µg/kg oral cabergoline + tedavinin
başında 2.5µg/kg tek enjeksiyon cloprostenol
10 gün süre ile 30 µg/kg TID, oral bromocriptine + tedavinin
başında 2.5µg/kg tek enjeksiyon cloprostenol
10 gün süre ile 30 µg/kg TID, oral bromocriptine + iki
enjeksiyon (tedavini 1. ve 5. gününde) 1 µg/kg doz ile
cloprostenol
28.Gün civarı protokoller
• Hangi protokolü kullanırsan kullan mutlak
önce gebe olduğundan sonra gebeliğin
sonlandığından emin olmak için ulturason,
vaginal akıntır, genel durum sıkı takip
edilmelidir.
Glikokortikoidler
 Sentetik glikokrotikoid deksametazon
 Ort 10 gün sonra gebelik sonlanır
 Gebeliğin 35. gününden itibaren 10 süre ile sabah akşam 200
µg/kg PO deksametazon
 İdeal ajan değil ancak ucuz, ulaşımı kolay, etkili, uygulaması kolay
 GnRH antagonistleri
 Asiklin 110 veya 330 µg/kg uygulama ort. 7. günde abort
 Tek enjeksiyon, orta dönem
glikokortikoidler
• Glikortikoidler doğum benzeri etkiyle gebeliği
sonlandırır. Yani prostaglandin sentezi artar
progestron sentezini azaltır. Yan etkiler az kısa
süredeki. Piyasada kolay bulunur.
 Progesteron reseptör antagonistleri
 Progesteron reseptörlerine yüksek affinite göstermekte
 Anti-glikokortikoid etkiye de sahip, ancak anti-progestin etki
daha kuvvetli
 Mifepristone
 Aglepristone :
 Sentetik steroid
 P4 reseptörlerine 3 kat fazla affinite duymakta
İlk 25 gün : Gebelik engellenir

26-45. günler : Rezorbsiyon, abort
Yan etki : Lokalize yangısal reaksiyon

En ideal metod!!
24 saat ara 0.33 ml/kg/gün, 2 uygulama
Progesteron reseptör antagonistleri
• En sık kullanılan, en güvenli, en fazla önerilen

progestron reseptör antagonistleridir. Yan
etkiler neredeyse hiç yok. Aglepriston daha sık
bulunur. Hocanın sadece önerdiği preparat.
%100 sonuç verir. Doğumun herhangi bir
zamanında kullanılabilir(etik konulara dikkat).
Doğum yakın uygulanırsa doğumu uyarabilir.
Bu amaçla da kullanımı vardır.
 KEDİLERDE GEBELİK VE FİZYOLOJİSİ
 65±3 gün
 Çiftleşmeyi takiben:
 Provoke ovulasyon 24-36 saatte
 4-5. günde morula uterusa iner
 Ovulasyondan 12-13 gün sonra implantasyon
 Süperfekondasyon
 Plasentasyon :
 Vasküler özelliğine; endoteliochorial plasenta
 Anatomik özelliğine; zoner plasenta
 Doğum anında atılışına; deciduata
KEDİLERDE GEBELİK FİZYOLOJİSİ
• Süperfekondasyon; birden fazla erkekle

çiftleştiğinde farklı erkeklerden aynı anda gebe
kalabiliyor. Marjinal hematomu da var. Birçok
özellik köpekler gibi.
Hormonal changes during esrous cycle
• Progestorn ovulasyon sonrası yavaş yavaş
yükselir doğuma doğru yavaş yavaş düşer
doğum öncesi 2 ng altına düşerek doğumun
başlamasında etkili.
• Östrojen sikluslarda artar azalır artar azalır,
doğumda bazal düzeyde doğum öncesi artar.
Sonra tekrar düşer. Köpek benzeri.
KEDİLERDE GEBELİK TANISI
 Abdominal palpasyon
 21-53. gün aralığı ideal
 Radyolojik muayene
 20. günden itibaren yavru keseleri
 35-40. günden itibaren fetal iskelet
 Hormon değerlendirmeleri
 Progesteron güvenilir değil
 Relaksin 20. günden itibaren belirlenir-gebelik spesifik
Kedilerde gebelik tanısı
• Kedilerde abdominal palpasyon daha
kullanılşlı ancak yine agrasif, kilolu, sertlerde
anlamsızdır. 53 gün sonrası yavruya zarar
verebilir. Palpasyonda sert olma.
• Radyolojik muayne gene 45 sonrasında
yapılabilir. Güç doğumlar veya yavru sayısı için
kullanılır.
• Relaksin güvenilirdir.
 Ultrasonografik muayene
Ultrasonografik bulgular Kedi
(Çiftleşme Sonrası Günler)
Gebelik kesesi 10
Uterus duvarında plasental katman 15-17
Embriyo ve kalp atımı 16-18
Fetal hareket 30-34
İskelet 30-33
İdrar kesesi ve mide 29-32
Karaciğer (hipoekoik) ve akciğer (hiperekoik) 29-32
Kedilerde gebelik yaşı (±2 gün)
40. günden daha fazla
GA = 25 X HD + 3
GA = 11 X BD + 21
Kedilerde doğumdan önceki gün
DBP = 61 - GA
a Gebelik yaşı (GA), kedilerde çifleşmeden sonraki günlere dayanır.
Gebelik kesesi çapı (GSD), baş-kuyruk sokumu uzunluğu (CRL),

baş çapı (HD) ve vücut çapı (BD) ölçümleri santimetre
cinsindendir.
Ulturasonografik muayene
• Ulturasonda 2-3 gün önce belirlenmeler
yapılabir. Yaş ve doğum zamanı formullerle
hesaplanabilir. Baş, omur, abdomen ölçümü.
En sık kullanılan yöntemdir.
• 21-24 günlerde kalp belirlenebiliyor.
 OHE
 Östrojen ÖNERİLMEZ
 Prostaglandin analogları + Prolaktin inhibitörleri
 Gebeliğin 25-45 günlerinde
 15 µg/kg PO günlük kabergolin+10 µg/kg SC alfaprost
 Hiperapnea, Hipersalivasyon, Taşikardi, Transient hipotermi, Defekasyon, kusma
 Progesteron reseptör antogonisleri

 Mifepristone / Aglepristone
 İlk 30 günlük dönemde de güvenli
 Çiftleşme-45 gün 10 mg/kg SC 24 saat arayla 2 doz
• Gebelik sonlandırmada prostaglandin
prolaktin ile kullanılmalidir. Çünkü kedilerin
gebeliğinin son iki haftasında plesanta kaynaklı
progestron daha aktiftir. Birlikte etkili olur.
aynı zamanda yan etkiler birlikte
kullanıldığında yan etkileri azalır.
• yine güvenli olan progestron reseptör
antagonistleridir. Gebeliğin tüm dönemlerinde
kulanılabilir.
GEBELİKTE BAKIM VE BESLEME
 Bakım Düzenli yürüyüş
Sağlık kontrolü
Yabancı hayvandan uzak tutmak
54. Günden itibaren rektal ısı takibi
 Beslenme Normal bir gebelik boyunca ağırlık

kaybı meydana gelmemeli
 İlk 2/3 ‘lük dönem: Normal beslenmeye devam
 Son 3-4 hafta: %25-30 fazla gıda (fötal büyüme hızında artış)
 3. hafta (3-10 günlük) iştah kaybı
 6. hafta iştah artışı
 Doğumun 24-48 saati içinde iştah azalması
Gebelik ve laktasyonda; yoğun enerjili

(%30 protein, %20 yağ içeren kuru madde dayalı) ve yüksek
sindirilebilirliğe sahip, vitamin ve mineral yönünden dengeli,
yavru gelişimine paralel arttırılan beslenme
Gebelikte bakım ve besleme
• Progestron beden ısısını arttırır. Doğum yakın
dönemde progestronun düşmesiyle beden ısısı
düşer. Ortalama 38 iken 37 nin altına düştünü
görürüz. Doğum başlama göstergesidir.
• Doğumun öncesi ve sonrasından artan ihtiyacı
karşılamak için annenin yemine yavru
rasyonları da katılabilir.
• Normal dönemde olduğu gibi ev rasyonları
hiçbir şekilde önerilmez
 GEBELİK PATOLOJİLERİ
Köpek ve Kedilerde
Gebelik Patolojisi
 Yavru zarları ve sularındaki değişiklikler
 Molalar
 Yavru zarlarının hidropsu -ödemi Enfeksiyöz Nonenfeksiyöz
 Plasentitis abortuslar abortuslar
 Yavrunun gelişimindeki bozukluklar Brusellozis Hipolüteoidizm
 Yavrunun ölümü Kamfilobakteriyozis Hipotroidizm
 Maserasyon
Mikoplazma- Vit.- min. eksiklikleri
 Mumifikasyon
üreaplazma
 Yavrunun gelişim anomalileri
 Hidrosefalus E. coli Travma
 Hermafrodizm Salmonellozis Beslenme yetersizliği
 Serebellar hipoplazi
 Şistosoma refleksum
Herpes virüs
 Swimmer puppy sendrom Parvo virüs
 Akondroplazi
FHV, FIV, FIPV,FeLV
 Annede gözlenen patolojiler
 Prolapsus vagina Distemper virüs
 Abortuslar Neospora caninum
 Uterus torsiyonu Toxoplazma gondii
 Diabetes mellitus
Köpek ve kedilerde gebelik patolojisi
• Molalarda yavru ölür ancak yavru zarları büyümye

devam eder.
• Şistozoma refleksum karın kısmını tamamen
kapanmaması ve organları yavru sularında yüzer
şekilde olması.
• Maserasyon yavru ölmesi sonrası bakteriyel üreme,
kemiklarin dağılması, yumuşak dokuların erimesi.
Tedavi yok uterus alınmalı. Mumifaksyonda yavru
suları emilir, yavru katma katman sarılıdır. Gene
ameliyatla alınmalı.
Vaginal hiperplazi ve prolapsus vagina
Vaginal hipperplazi Vaginal prolapsus
 Üretral Papila cranialindeki vagina  Tüm vagina duvarının vulvadan
tabanının hiperplazik mukoza katlarının sarkması
vulvadan sarkması  açma benzeri görünüm
 armut-dil benzeri görünüm  Üretra deliği caudale prolabe- idrar
 Üretra dışarı çıkmaz, yapma güçlüğü
Östrojenik uyarım
Proöstrus-östrus
tekrar edebilir, spontan regresyon,
suni tohumlama
GnRH, progesteron uygulamaları
Operatif /red işlemi
Ohe +
Vaginal hiperplazi ve prolapsus vagina
• vaginal hiperplazi ve prolapsus vagina aşırı östrojenik

uyarım kaynaklı olabilir. Pis ortamlarda enfeksiyon
kapabilir, köpek koparabilir. Erken dönemlerde, küçük
olanda nekroz yırtılma yoksa spontan iyileşme
olabilir. Diğer durumlarda temizle, çarşafa sar ödem
çekilsin , yırtık varsa onar sonra kayganlaştırıcıyla ret
et. ret edilmesse parça parça veya tamamen cerrahi
olarak uzaklaştır.
Yalancı gebelik
 Düşen progesteron artan prolaktin
 Fizyolojik bir durum
 Östrusu takiben 1-2 ay içinde görülür
 Luteal dönemde OHE sonrası da oluşabilir.
 Değişen şiddette semptom
 Memelerde sekresyon, yuva hazırlama, kilo alma, hırçınlık, abdominal
gevşeme-sarkma
 Soğuk kompres
 Kabergolin 5 µg/kg gün PO
 Nükse karşı OHE
Yalancı gebelik
• Memelerde savunama azalabilir.
• Şiddetli belirti hayvandan hayvana değişebilir.
• Memeleri kesinlikle sağma, aşırı büyüyen
memelerde ilaç kullanılabilir.
• Bazı hayvanlar her siklüsünda gözlenebilir.
Kısırlaştırma en iyi çözüm.
Uterus torsiyonu
 Uterusun uzun ekseni boyunca dönmesi (180-360ºve daha fazlası)
 Güç doğum nedeni
 Depresyon, taşikardi, abdominal ağrı-kasılma, mükoz membalarda
solgunluk, kanlı vaginal akıntı, ölüm
Uterus torsiyonu
• Uterus torsiyonu hafif olgular operasyonla
düzeltilip bırakılabilir ancak daha kötü
olgularda uterusun uzaklaştrırılması gerekir.
Tek veya çift taraflı kornu alınabilir, tek
taraflıda hayvan tekrar yavrulayabilir.
 DOĞUM
DOĞUMUN ENDOKRİN MEKANİZMASI
fötal stres tablosu
• Doğumu yavrunun yaşadığı stres başlatır. Aynı
diğer hayvanlardaki gibidir.
• İneklerdeki gibidir. Artan östrojen kayganlık
sağlar.
DOĞUMUN AŞAMALARI
DOĞUMUN AŞAMALARI
Yaklaşan doğum
Davranış değişikliği, dinlenme, evde bez parçası, oyuncak, vs. parçaları toplama
Güvendiği bir yere doğum için hazırlık-yuva hazırlama
Vulva ödemli- Beden Isısı 0.5-1 derece düşer – pelvis ve karın kaslarında gevşeme
Memelerde süt?
Birinci Aşama
Ortalama 4 (6-12) saat - cerviksin açılması
Huzursuzluk, endişe, iştahsızlık, sık soluma, kusma, devamlı karnına bakma, vulvayı yalama
Zayıf uterus kontraksiyonları - Kontraksiyonlarla birlikte idrar yapma
İkinci Aşama
Uterus kontraksiyonları + abdominal kontraksiyonlar = Yavru çıkışı
Yavru sayısına göre 3-12 saat
Köpeklerde yeşil, kedide kahverengi vaginal akıntı
Yavrular pelvise girmeden uzunlamasına eksenleri etrafında döner, baş ile ayaklar ileri uzanır
Üçüncü Aşama
Fötal zarların dışarı atılması - 5-15 dakika sürer,
Zarları yiyebilirler !
Doğum aşamaları
• Bu da diğer hayvanlarınkine benzer.
• Progestronun doğuma yakın dönemde düşmesi ile vücut sıcaklığı da 0.5-1 derece
düşmektedir.
• Memelerden süt gelmesi çok değişkendir.
• Doğumun 1.aşaması uterus kontraksiyonları ile başlar serviksin açılması ile son
bulur. 2.aşamada uterus kontraksiyonlarına abdominal kontraksiyonlar gözükür.
3.aşama her yavru çıkması sonrasında veya birkaç yavruda bir yavru zarının
atılmasıdır. Yavru zarlarını yenmemesine dikkat edilmelidir.
• Plesanta yırtılamsı ile köpekte yavru yeşile boyanmış şekilde olabilir. Kedilerde
kahve rengi.
• İyi bir anne kendi başına yavru bakımlarını yapabilir ancak bazen yapılmaz.
DOĞUMUN AŞAMALARI
Yenidoğan bakım-besleme
 Solunum uyarılmalı
 Göğüs kafesi üzerine masaj- kurulama
 Solunum uyarıcıları (doxopram, kafein)
 Ağız ve burun boşluğu temizlenmeli
 Göbek kordonu karından 2 cm kadar uzaklıktan kesilip, batikon
sürülmeli, bağlanmalı
 Termoregülasyon kabiliyeti yok =Hava ceryanından- soğuktan
korunmalı, çevre ısısı 36 C
 Beslenme
yeni doğan bakım ve besleme
• Doğum sonrası yavruyu baş aşğı sallamak ve
böyle temizlemek beyin kanamasına neden
olabilir.
• Anne emdirmesse sütü yoksa yavru biberonla
beslenerek (özel mamalar) ağız yapısına uygun
bir beslenme yapılmış olur.
 GÜÇ DOĞUM
Güç doğum
 Saf ırklarda daha sık
 Köpeklerde (%16-42)
• Brakisefalik ırklar –küçük ırklar
 Bulldog, Pug, Cavalier King Charles, Shih Tzu, Malta Terrier, Şivava, Pekinez
 Kedilerde (%20)
 Dolikosefalik ırklar (siyam, cornish rex )
 Brakisefalik (British shorthair, iran)
güç doğum
• Normal süresi uzamış, herhangi bir müdahale
olmadan gerçekleşemyecek doğumlara güç
doğum denir. En ufak bir müdahale bile
sezeryana kadarki müdahaleler güç doğum
kabul edilir.
Doğum zamanının doğru tahmin edilmesi
Yöntem Parametre Ort. 64-65 gün Doğum öncesi günler
Ovulasyon zamanı – Preovulatör LH dalgası 63-67

progesteron
Ovulasyon 61-65
Vajinal sitoloji Sitolojik diöstrus başlangıcı 51-60

Erken gebelik
Baş-kuyruk sokumu uzunluğu (CRL), cm 38-3xCRL

USG
Koryonik kavite çapı (CCD), cm 45-6xCCD
Biparietal çap (BPD), cm 45-15xBPD

USG
Mide-karaciğer hizasında gövde çapı (BD), cm 36-7xBD
Pelvis mineralizasyonu 9-13

Radyografi
Dişler 3-8
İleri gebelik
4,5 ± 0,6 ng/ml 5
3,12 ± 0,4 ng/ml Doğumdan 40-32 saat önce

Progesteron
Vücut ısısında düşme ≥ 1°C 0-1

Doğum zamanının doğru tahmin edilmesi
Yöntem Parametre Doğum öncesi günler
Çiftleşme tarihi 65 (61-69)
2,0 cm 18-22
3,0 cm 8-12
Mide-karaciğer hizasında gövde çapı (BD), cm
3,5 cm 4-8
USG
4,0 cm 0-1
1,5 cm 21-25
Biparietal çap (BPD), cm 2,0 cm 9-13
2,5 cm 0-1
13,0 cm 7
Baş-kuyruk sokumu uzunluğu (CRL), cm 13,6 cm 5
Radyografi
15,5 cm 0
Molar dişler 2-9
4 – 5 ng/ml 0-2
Progesteron
2 ng/ml 0
Maternal güç doğumlar (%75)
o Genetik yatkınlık (ırk) o Neoplazi
Kemik doğum
o Yaş (genç) o Pelvis malformasyonu
kanalı
o Eski pelvik kırıkları
Doğum
kanalı o Serviks oVajina-vestibulum o Vulva
yetersizlikle • Yangı •Darlık- Septum • Darlık/Hipoplazi
• Hormonal •Hipoplazi/Hiperplazi/Pr • Hormonal
ri Yumuşak
• Konjenital olapsus • Enflamasyon /
doğum kanalı •Çift vajina/Neoplazi Fibrozis
•Enflamasyon/fibrozis
•Travma
o Primer uterus tembelliği o Sekonder uterus tembelliği
• Genetik • Uzun süren doğum
• Aşırı gerilme (büyük/çok • Obstrüksiyonlar
sayıda yavru) • Çok sayıda yavru
• Hormonal /Enfeksiyonlar • Yaşlılık / Hipokalsemi
Uterus kaynaklı • Hipokalsemi
İtici güç
o Uterusun vaziyet bozuklukları
yetersizliği
• Uterin hernia / Uterin torsiyo
o Uterus rupturu / neoplazileri
o Plasentitis/adezyonlar
o Diyafram hernisi o Kas zayıflığı o İlaçlar
Ekstrauterin
o Trakeyal ruptur o Obezite (P4, anestezikler)
nedenler
o Ağrı o Korku
meternal güç doğumlar
• Doğum kanalı yetersizliklerine çok müdahele ederek
düzeltilemez.
• Uterus tembelliği uterus kontraksiyonların ya hiç olmaması ya
da çok az olması durumudur.
• Primerde baştan beri bir kasılma eksikliği var iken seconderde
birkaç yavru doğması sonrasında kasılmalarda eksiklik oluşur.
• Sekonder uterus tembelliği genelde obstruktif bir problem
kaynaklı gelişir.
Fetal güç doğumlar (%24,7)
• Başın malformasyonu (Hidrosefalus)
• Ekstremitelerin malformasyonu
Anormal gelişim • Anasarka/asites
• Fetal ölüm Fetomaternal uyumsuzluk
• Şistozoma refleksum
• Tek veya ikiz gebelik
Fetüsün normalden • Uzamış gebelik
büyük olması • Genetik yatkınlık (ırk/brakisefali)
• Prezentasyon
Prezentasyon- o Transversal prezentasyon
pozisyon-postür o İki yavrunun aynı anda kanala girmesi
bozuklukları • Postur
o Başın lateral deviasyonu
o Başın ventral deviasyonu
fetal güç doğumlar
• En fazla karşılaşılan fetomaternal
uyumsuzluktur
Güç doğumun tanısı
 Anamnez (detaylı)
 Genel sağlık durumu
 İlk ve son çiftleşme tarihleri ?
 Gebelik süresinde uzama ?
 Yaşı-ırkı
 Gebelik teşhisi ?
 Fetüs sayısı tespiti
 Önceki doğumlar
 Pelvis travması –sistemik-metabolik hastalık varlığı
 Doğumun başladığını gösteren bulgu
 Gebelikte-doğumda kullanılan ilaçlar
Güç doğum tanı kriterleri
İlk yavrudan önce
Son çiftleşme üzerinden fazla zaman geçmesi (Köpek >68, kedi >69)
Rektal ısının düşmesinden (<37,5 °C) 24-36 saat geçmesi
Rektal ısının normale dönmesine rağmen doğumun başlamaması
Abdominal kontraksiyonlardan önce fetal sıvıların gelmesi
Yavru doğmamasına rağmen;

• Sürekli kontraksiyonların olması (kedi >5 dk, köpek >30 dk)
• Aralıklı abdominal kasılmalar (kedi >2 saat, köpek >4 saat)
Plasental ayrılmanın başladığını gösteren vajinal akıntı

• Yeşil-siyah-kahve vajinal akıntı
güç doğum tanı kriterleri -ilk yavrudan önce
• Eğer plasantal ayrılma başadıysa yani yeşil

siyah kahve vaginal akıntı var ise acil
müdahale gerekir yavrular ölebilir.
Güç doğum tanı kriterleri
İlk yavrudan sonra
Son yavrunun doğumundan
• >2 saat geçmesine rağmen doğumun olmaması
• Köpek >30 dk, kedi >5 dk sürekli kasılmalar
Fetal sıvıların akması, 2-3 saat geçmesine rağmen doğum olmaması
Ölü yavru doğumları-kanala sıkışmış yavru
Annede;
• Kötü koku-hemorajik vajinal akıntı
• Genel durum bozukluğu, huzursuzluk, titreme, şok
• Devamlı bağırma, vulva bölgesini ısırma
Doğumunun tamamlanması gereken toplam süre

köpekler için 18-24 saat ve kediler için 24-36 saat
Güç doğumda muayene
o Klinik muayene - Laboratuvar muayenesi
 Genel sağlık durumu - beden ısısı - tam kan-biyokimya
o Vulva ve Vaginanın muayenesi

 Akıntı varlığı-karakteri, fetal kese, yavruya ait kısımlar
 Nemli-kuru, kanalın darlığı, uterus tembelliği (Ferguson refleksi)

Ultrasonografik muayene
 Fetal canlılık, stres, malformasyon, plasental ayrılma, fetal sıvıların
varlığı- karakteri, fetal büyüklük

ulturasonografik muayene
• Ulturasonda mutlaka kalp atımı ölçülmelidir.
Normalde anneninkinin iki katıdır. Yaklaşık
250. Bir iki dakika aralıklarla tekrarlı ölçüm
daha doğru sonuçlar vericektir. Uluturasonda
fötal sıvıları varlığına bakılabilir. Doğum anında
yavru plesantadan ayrıldığından yavrunun
dolaşımı bozulmaya nabzı düşmeye başlar.
Buna göre müdahaleler yaparız.
Radyografik muayene
•Fetüs sayısı-canlılığı, pozisyon-prezentasyon, fetomaternal uyum
radyografik muayene
• Yavru sayısı çok fazlaysa sezeryan tercih edilir.
• Yavru ölürse ortalama 6 saat içinde gaz
birikmeye başlar, kolumna vertebralisin ve
kafanın üst üste binmesi gib belirtler
radyografik muayenede gözükebilir.
Tedaviye karar verirken dikkat edilmesi
gerekenler
İlk yavrunun doğumundan önce
Annenin genel sağlık durumu iyi
Fetal kalp atım oranı >180/dk
• Serviks kapalı - bir süre beklenebilir (konservatif)
tamamen açılmamış Annenin genel durumu kötü,

Fetal kalp atım oranı <150-180/dk sezaryen
yapılmalı
gerekenler
İlk yavrunun doğumundan önce
Kayganlaştırıcı+vajinal muayene ile uterus
kontraksiyonlarını uyar
• Fetüs pelvis kanalında yavru çekilmeli (elle müdahale)
• Normal prezentasyonda
Doğum kanalı dar
•Sadece bir fetüs varsa episyotomi
•>1 fetüs varsa sezaryen yapılmalı
Düzeltme:
Kontraksiyonlar arasında
Çekme:
Kontraksiyonla birlikte
Kaudoventral yönde
Gazlı bezle sararak
gerekenler
İlk yavrunun doğumundan önce / sonra
• Amniyon sıvısı gelmiş
Darlığa bağlı güç doğum
• Güçlü abdominal
• anormal prezentasyon-pozisyon–postür
kontraksiyonlar VAR
• malformasyon, fetomaternal uyumsuzluk
• Fetüs pelvis kanalına
Sezaryen yapılmalı
GİRMEMİŞ
gerekenler
İlk yavrunun doğumundan önce / sonra
• Amniyon sıvısı akmış
Darlığa bağlı güç doğumdan dolayı sekonder uterus
• Serviks açılmış
tembelliği
• Abdominal kontraksiyon YOK
Sezaryen yapılmalı
• Fetüs doğum kanalına
GİRMEMİŞ Doğum kanalında darlık yok
(primer-sekonder uterus tembelliği, uterus rupturu, uterus
spazmı, hipokalsemi, stres, obezite)
 Medikal uyarım yapılmalı
• Annenin genel sağlık durumu iyi
• ≤2 fetüs
• Fetal kalp atım oranı >150-180/dk
• Sezaryen yapılmalı
• Annenin genel sağlık durumu kötü
• >2 fetüs
• Fetal kalp atım oranı <150-180/dk
tedaviye karar verirken dikkat edilmesi gerekenler-ilk doğumdan önce
• Fetal nabız 180 nın altına düşerse sezeryan.

• Episyotomi vulvanın kesilmesi şeklinde.
Hangi durumlarda medikal tedavi ?
 Annenin sağlık durumu iyi-yorgun değil

 Serviks açık Başarı
 Doğum kanalı tamamen genişlemiş %20-40
 Fetomaternal uyumsuzluk yok
 Fetusun prezentasyon-pozisyon-postürü uygun
 Fetal malformasyon yok
 USG’de fetal stres yok (kalp >180)
 Uterusta yavru sayısı ≤4 ise
 Küçük ırklar-agresif ırklarda dikkat

Medikal tedavide nelere dikkat
edelim?
• Oksitosin
• Düşük dozlar etkili (1-3 IU im, iv)
• Tekrarlı kullanımda alınan cevap azalır

• Spazm benzeri patolojik hipertonusa karşı spazmolitik kullanımı
• Yan etkiler:
 Erken plasental ayrılma
 Serviksin kapanması
 Umbilikal damarlarda konstrüksiyon
 Maternal vazodilatasyon - hipotansiyon
• Kalsiyum
• Köpek (0,2 ml/kg iv, kedi 0,5-1 ml iv)
• Kedilerde çok güçlü kontraksiyon
• EKG takibi
• Subkutan uygulama - İrritasyon ve granülom oluşumuna yol açabilir
medikal tedavide nelere dikkat edilmeli
• Aşırı oksitosin yavrunun darda kalmasına

neden olur. maksimum 2-3 kez ve düşük
dozlarda kullanılabilir.
• Kalsiyum kedilerde güçlü yanıt verdiğinden
düşük dözlarda kullanılamlıdır ve mutlaka EKG
takibine ihtiyaç duyulur.
Medikal tedavi protokolleri
• Oksitosin (0,1-2 IU/kg im - toplam doz < 20 IU)
• 30 dk içinde 1 yavru doğarsa tüm yavrular doğana kadar 30 dk arayla aynı dozda devam
• Doğum yavaş, yavrular arası süre >30 dk ise %10 kalsiyum glukonat (0,2 ml/kg yavaş iv - toplam doz < 5
ml)
• İlk uygulamadan sonra 30 dk içinde yavru doğmazsa kalsiyum + oksitosin
• 30 dk içinde yavru doğmazsa sezaryen
 Oksitosin (2 IU/kg im - Toplam doz < 20 IU)

 30 dk içinde yavru doğmazsa %10 kalsiyum glukonat (2-10 ml iv yavaş) + 2. oksitosin
 30 dk içinde cevap alınmaz ise %50 dekstroz (5-10 ml iv) + 3. oksitosin
 30 dk içinde yavru doğmazsa sezaryen
• %10 kalsiyum glukonat (10 ml) + %50 dekstroz (12,5 ml) + 250 ml laktatlı ringer karışımı (10 ml/kg/saat)
20 dk süreyle
• Dorsal vajina duvarına uyarım, Yavru doğmazsa 20 dk arayla oksitosin
• 30 dk içinde yavru doğmazsa sezaryen
 %10 kalsiyum glukonat (0,5-1,5 ml/kg yavaş iv)
 30 dk içinde uterus kontraksiyonları başlarsa tedavi tekrarlanır veya oksitosin uygulanır (1-5 IU iv veya 2,5-
10 IU im)
 30 dk içinde cevap alınamaz ise oksitosin uygulanır
 30 dk içinde uterus kontraksiyonları başlarsa oksitosinle devam edilir
medikal tedavi protokolleri
• Kırmızı yazan protokolü hoca anlattı.
• Torsiyolarda, kanal açık değil veya yavru
çıkamayacak büyüklükteyse oksitosin
kullanma. Çıkamayacak kadar büyük yavruda
oksitosin uygulaması uzamış şekilde ölü
yavrulara neden olur.
Hangi durumlarda cerrahi müdahale ?
 Fetal kalp < 150-160 dk
 Doğum kanalının anomalileri
 Vajinal ödem - yara, hematom, neoplazi, serviks ve vulvada darlık,
pelvis kırığı
 Fetomaternal uyumsuzluk
 Büyük–anomalili yavrular
 Fetal prezentasyon-pozisyon-postür bozuklukları
 Primer-sekonder uterus tembelliği
 Uterus rupturu-torsiyonu
 Obstrüktif elle düzeltilemeyen olgular
 Yetersiz-hiç yanıt alınamayan medikal tedaviler
Güç doğumlarda
Neonatal canlılık oranı %92
cerrahi müdahale oranı
%60-80
Operasyon öncesi hazırlık
 Anestezi öncesi
 Tıraş
 Antibiyotik ve sıvı sağaltımı
 Şok-dehidrasyon-hemoraji-elektrolit dengesizliği varsa düzelt
 İzotonik, dekstroz, laktatlı ringer 10 ml/kg/saat
 Oksijen desteği (5 dk)
 Hipotansiyon
 Entübasyon – antiemetikler
 Minimum stres
 Katekolamin salınımı
 Plasental kan akımında azalma=fetal hipoksi
operasyon öncesi hazırlık
• Mutlaka entübe ve antiemetikler
Hem anne hem yavru için
Anestezi ideal anestezi protokolü
YOK
 Gebelik öncesi ağırlığının %12-38‘i oranında kilo alır
 Anesteziklerin dozu %20-40 azaltılmalı
 Anne-yavru kalp ve solunuma en az negatif etkiye sahip
 Kısa sürede etki eden, titre edilebilen, reverzible
 Kombine anestezikler tercih edilmeli
 Maske ile anestezi stres oluşturduğu için önerilmez
 Operasyon yapacak kadar anestezi+analjezi, yavruda minimal etki
Anestezinin indüksiyonu-yavrunun doğumu arası

MİNİMUM
anestezi
• Anneye verilecek doz gebelik öncesi ağırlına
göre azaltılmalıdır. (veya o anki ağılığına göre
%20-40 azaltılarak verilir.)
Atropin ile premedikasyon (0,04mg/kg im)
Diazepam (0,2 mg/kg iv) ve tiyopental (8-12 mg/kg iv) ile indüksiyon ve entübasyon
İsofluran ile devam
Ketamin (5-10 mg/kg iv) ve diazepam (0,2 mg/kg iv) ile indüksiyon
Atropin ile premedikasyon (0,04 mg/kg im)
Diazepam (0,2 mg/kg iv) ve oksimorfon (0,05-1 mg/kg iv) ile indüksiyon
Atropin ile premedikasyon (0,04 mg/kg im)
Epidural bupivakain (1 ml/3-5 kg)-morfin (0,1 mg/kg) Lidokain (3 mg/kg)
Oksimorfon (0,1 mg/kg iv) ile anestezi devamı
Sistemik vazodilatasyon-Kan basıncında- Plasental kan akımında
Premedikasyon morfin (Sedasyon+analjezi-POST-OP )

Anestezi indüksiyonu iv propofol 4-6 mg/kg 60-90 sn yada 0,5 mg/kg/dk
Tüm yavrular çıkana kadar Propofol ile devam + sonra sevoflurane/isoflurane

Atropin (0,02-0,04 mg/kg)
Morfin (0,1-0,2 mg/kg)/Butorfanol (0,2-0,4 mg/kg) ile premedikasyon
Midazolam (0,1-0,2 mg/kg)/Fentanil (5-10 µg/kg)/Propofol (2-6 mg/kg) ile indüksiyon
sevofluran / isofluran ile anestezi devamı
Cerrahi yöntem
• Yavrular canlı ?
• Uterusta enfeksiyon – nekroz ?
• Konservatif sezaryen
• Sahibi ne istiyor ?
• Radikal sezaryen
Median ensizyon Lateral ensizyon

 Daha hızlı abdomene giriş  Diyaframa basınç daha az – rahat nefes
 Kanama az  Ventilasyon artış ihtiyacı az
 İki kornuya aynı anda ulaşma imkanı  Meme bezleri zarar görmez
 Ensizyonu kapatmak daha hızlı  Fıtık oranı düşük
 Operasyon süresi daha kısa  Operasyon süresi daha uzun
10-15 derece yan yatışV. cava caudalis’e olan

basıncı azaltır
Uterus ensizyonu ?
Yavru zarları ?
cerrahi yöntem
• Ağırlıklı olarak medain ensizyon tercih edilir.
Zor durumlarda medan tercih edilir.
• Uterus ensizyonunda ikitarafı da ensize ederek
elimizi çabuk tutarız. Yavru zarlarında ise kendi
ayrılmış olanı biz alıp atabiliriz ama
ayrılmamışları koparmıyoruz kendi haline
bırakıyoruz atılması için. Biz koparırsak
kanama çok olur.
Laktasyon ve OHE
 Annenin yavrularına bakma kabiliyeti ovaryumların alınmasından
etkilenmez
 Laktasyon: oksitosin ve prolaktine bağlı
 Süt üretimindeki azalma:

 Operasyon sırasındaki kan basıncındaki azalma
 Operasyon sonrası yetersiz ağrı yönetimi
süt sekresyonu
Ağrı Besin-su alımı
annelik davranışı
Ağrı yönetimi
 Emziren annelerde ilaçların kullanımı ?
Zayıf asidik = sütteki düzeyleri düşük

Neonatal böbrek gelişimi için gerekli COX-2 enziminin zarar görmesine neden
NSAI ilaçlar oluyor
Kontraendike
Meloksikam
Maternal serumda bulunduğu düzeyde süte geçer
Opioidler Tüketilen toplam doz düşük - neonatal etki minimum
Buprenorfin, hidromorfin, oksimorfon, morfin, Meperidin
(Morfin 0,5-1 mg/kg )
Aspirin, ketoprofen, ketorolak, naproksen, ibuprofen
Cox-1 inhibitörleri
Hemorajiye neden olur
Epidural opioidler (Morfin 0,1 mg/kg,)

Epidural analjezi
(analjezi 30-60 dk içinde başlar 6-24 saatte sürer)
Epidural lidokain 2 mg/kg, bupivakain 1 ml/4 kg CA,
(analjezi 10-15 dk içinde başlar 1,5-2 saat sürer)
ağrı yönetimi
• Anneye verilen ilaçlar süt ile yavrulara geçtiği
göz önünde bulundurulmalıdır.
• Opiodler en güvenilir olanlar. NSAI lerden
kaçını yoksa yavruların böbrek ve
karaciğerlerinde gelişiminde zarara neden olur.
(COX-2 enzim)
Post-op antibiyotik
+ -
 Ampisilin • Tetrasiklin
 Amoksisilin • Flurokinolon
 Sefazolin
• Sülfonamid
• Klindamisin
 Klavulanik asit
post operatif antibiyotik kullanımı
• Postoperatif antibiyotiklerden ampisilin,
amoksisilin, sefazolin, kalvulanik asit önerilir.
Çünkü antibiyotikler genel anlamda süte geçer.
Yavruya geçicek olan bu ilaçlar iyi seçilmeli.
Terasiklin, florokinon, sulfanamid, klindamisin
yavrunun kemik gelişimini olumsuz
etkilemektedir.
• Sezeryan sonrası bandaj uygulama yapma
REPRODÜKTİF ACİLLER

canatan@ankara.edu.tr
canatanesra
 KÖPEKLERDE PUERPERAL DÖNEM
FİZYOLOJİSİ
Puerperal Dönem
Tubuler genital kanalın involüsyonu
 4-6 hafta içinde tamamlanır
 Ultrasonografik olarak 15. haftayı bulur
 5. hafta plasental-interplasental alanlar eşit boyutta
 15. haftada plasental-interplasental alanlar ayırt edilemez
 Gebe (-): ort. 70 gün

 Gebe ve doğum yapanlarda : ort. 90 gün
Puerperal Dönem
Endometriyal rejenerasyon
 Loşya yeşil renkten 12 saat içinde kırmızıya döner
 Rahatsız edici koku yok
 3 haftada azalır
 2-6 hafta devam eder
 Gebe (-): ort. 120 gün
 Gebe ve doğum yapanlarda : ort. 135 gün
Pp 7. gün
Pp 84. gün
Puerperal Dönem
Uterustan bakterilerin eliminasyonu

 Uterus içeriğinden alınan svaplarda
 Pp 21 güne kadar Arcanobacterium pyogenes
 Pp. 35 günde E. coli izole edilmiştir.
 Daha sonra alınan numunelerde ise bakteri izole
edilememektedir.
Puerperal Dönem
Ovaryumlarda siklik aktivitenin yeniden başlaması

 Monoöstrik
 2-9 ay anöstrus ort: 120 gün (80-240 gün)
 CL pp 3 ay içinde hala 2,5 mm belirgin
puerperal dönem
• Postpartum = puerperal dönem. Hayvanın
yeniden gebe kalabilir haline dönme süreci.
İnsandaki lohusalık muadilidir.
 KEDİLERDE PUERPERAL DÖNEM FİZYOLOJİSİ
Puerperal Dönem
 4-6 hafta içinde tamamlanır
 Loşya 3 hafta kırmız kahverengi
 Usg: 24. günde tamamlanır
 Endometriyum: hiperekoik
 Myometriyum: hipoekoik
 Perimetriyum: hiperekoik
Puerperal Dönem

 Doğumu takiben 2. hafta –sütten kesimi izleyen 2. hafta
aralığında
 Laktasyon ve fotoperiyod etkili
PUERPERAL DÖNEM SORUNLARI
 KÖPEKLERDE PUERPERAL DÖNEM
SORUNLARI
Köpeklerde puerperal dönem
sorunları
• PP kanama
• Plasental retensiyon
• Plasental bölgelerin subinvolüsyonu (SIPS)
• Postpartum metritis
• Prolapsus uteri
• Uterus rupturu
• Vaginitis
• Puerperal tetany (eclampsia)
• Mastitis
• Galaktostasis
• Agalaksi
 Kanibalizm
Doğum sonrası kanama
• Doğumu takiben 6 hafta kanama normal (damla damla)

• Güç doğuma bağlı oluşan uterus-vagina travmaları sonucu
• Vaginal muayene –spekülüm
• Tedavi:
• Sıvı sağaltımı-kan nakli
• Transamin, K vitamini
• Adrenalin emdirilmiş tampon (vaginal kökenli)
• Oksitosin (uterus kökenli)
• OHE
doğum sonrası kanama
• Vaginal ve uterus travması sonrası oluşan kanamalar
anormaldir. Uterus kanamaları dipten geldikleri için
daha çok koyu renkli kanama şeklindedir. Vaginal
kökenli olanlar daha çok açık renkli.
• Ulaşılabilecek yerdeki kanamalar kotorize edilebilir.
Oksitosinin kasılma etkisinden dolayı ufak çaplı
kanamalar oksitosinle durdurabilir. Durdurulamayacak
seviyedeki kanamalarda kısırlaştırma operasyonuna
gidilebilir. Ciddi olgularda kan nakli gerekir. Mutlaka
antibiyotik desteği gerekir.
Plasental retensiyon
 Pp 12 saat içinde yavru zarlarının atılamaması, yeşil-siyah akıntının
devam etmesi
 Plasenta anne tarafından yenebilir- dikkat
 Genellikle iri yavrularda- küçük ırklarda-doğum süresinin uzaması ve güç
doğumla ilişkili
 Tanı:
 Yeşil-siyah akıntı > pp 12 saat
 Usg, abdominal palpasyon
 Tedavi:
 Elle müdahale
 Oksitosin (5-25 IU im)
 Kalsiyum (%10 3-10 ml iv)
 Paranteral antibiyotik (sistemik bulgular varsa)
 OHE
plasental retensiyon
• İneklere nazaran daha az rastlanır. 12 saat sonrası hala yeşil siyan akıntı var
ise ya yavru zarları atılamamıştır ya da içerde başka yavru vardır. içerde
yavru kalıp kalmadığını belirlemek için plesanta sayılır ama annenin
yememesine dikkat edilmelidir. Annede işdahsızlık yapar.
• Vulvadaki zarlar zorlamadan el ile alınabilir. İlk 24 saatlik olgularda
oksitosin kullanılabilir.
• Kullanılacak her ilaç bebekler için uygun olmalıdır. Metritis enfeksiyonları
uzun tedavi gerektirdiğinden böyle bir durumada OHE yapılmasına karar
verilir.
• Bazen keseler yavruyla birleşik şekilde dışarı çıkabilir.
Uterus rupturu
• Nedenleri:
• Eksternal travmalar
• Enfeksiyon
• Torsiyo uteri
• Güç doğum-hatalı manüplasyon
• Yüksek doz oksitosin
• Enfeksiyon-peritonitis, septisemi, toksemi, ölüm
• Hemoraji –anemi
• Tedavi:
• Antibiyotik-antihemorajik
• Sıvı sağaltımı
• Laparatomi- uterus dikişi
• OHE
uterus rupturu
• Enfeksiyon uterus duvarını frajil hale
getirdiğinden ruptura yatkınlık yapar. Tedavide
asıl olan laparatom veya uterusun dikişidir.
Diğer antibiyotkik antihemorojikler koruyucu
niteliktedir. İleri gebelik durumalrında
şüphelenilebilir.
Prolapsus uteri
• Kısmi-tam prolapsus
• Güç doğum-aşırı ıkınma
• Doğum-abort sonrası serviks açıkken prolabe olur
• vulvadan sarakn tek –iki kornu uteri
• USG-uterus belirlenemez
• Tedavi:
• Kitle red edilir
• Temizlenir-ödemi alınır-kayganlaştırılır
• Laparatomi
• Karın boşluğuna çekilir
• Red sonrası oksitosin (2-5 IU)
• OHE
• Paranteral antibiyotik
prolapsus uteri
• Kedi ve köpeklerde çok sık rastlanmaz. Tubuler
boru şeklinde gözükür. Beraberinde idrar
kesesi ve bağırsak ta gelebilir.
• Eğer nekroz, aşırı bir kirlenme durumu yoksa,
yıkanır, sıkılarak ödemi alınır, kayganlaştırıcı
aracılığıyla geri red edilir.
• Üzerinden uzun süre geçmiş ise metritis riski
oluşturuyor ise kısırlaştırma operasyonu
önerilir.
Postpartum Metritis
 Akut puerperal metritis- pp akut metritis
 Endometriyum-myometriyumun şiddetli yangısı, sistemik belirtiler ile
karakterize
 Güç doğum, abortus, retensiyo Takibinde şekillenir
 Hijyenik olmayan doğuma müdahale
 Pp 0-7. günlerde klinik bulgular başlar
 E. coli, Streptococcus spp., Staphylococcus spp., Proteus spp., Corynebacterium spp.
 Semptomlar:
 Kötü kokulu kırmızı-kahverengi çikolata kıvamında vaginal akıntı
 Hipertermi
 Depresyon, anoreksi, kusma, diyare
 Süt sekresyonunda azalma- yavrulara ilgisizlik
 Toksemi (hipotermi)
Postpartum Metritis
• Tanı:
• Vaginal akıntı-sitoloji: Dejenere nötrofil, hücre döküntüleri, bakteri,
mukus
• USG: Genişlemiş uterus, anormal içerik
• Kan analizi: septisemi-toksemi
 Tedavi: (Acil)
 Sıvı sağaltımı
 Paranteral antibiyotik
 Ampisilin, trimetoprim, sefalosporinler (yavrular için güvenli)
 Uterus boşaltılır
 Ergonovine maleat (0,2 mg/15 kg CA, BID, 3-5 gün)
 Oksitosin (5-20 IU im, 1-2 saat arayla)
 Prostaglandin (0.25mg/kg sc, SID-BID, 3-5 gün)
 Progetseron reseptör antagonistleri
postpartum metritis
• yavrulara da süt aracılığı ile toksemi geçer.
Genel durumları bozulur yavrularında.
• Erken tanı ve tedavi çok önemli. Antibiyogram
sonucu gelene kadar geniş spektrumlu
entibiyosikler kullanılmalıdır.
• Uterus boşaltmada kullanılan ilaçlar var.
Tedavi şansı düşük ise kısırlaştırılması gerekir.
•
Plasental bölgelerin subinvolüsyonu
(SIPS)
 Normal olarak:
 Uterus involüsyonu yaklaşık 15 haftada tamamlanır
 Kanlı vaginal akıntı 6. haftaya kadar devam eder (serosanguinöz-
hemorajik)
 Subinvolüsyon: involüsyonda gecikme
 > pp 6 hafta kanlı vaginal akıntının devam etmesi (7-12. haftalar)
 Trofoblastik aktivite devam eder
 Genel durum çoğunlukla etkilenmez Predispoze faktörler
 Vulva-vagina normal Obezite
Erken doğum
 Şiddetli kan kaybı durumunda kilo kaybı, anemi Uterus tembelliği
Hormonal dengesizlik,
 Ölüm (uterus perforasyonu)
Kalsiyum –glikoz
(SIPS)
 Tanı:
 Abdominal palpasyon: uterusta sert küre şeklinde
genişlemeler (eozinofilik kitleler)
 Vaginal sitoloji: eritrosit, trofoblast benzeri hücreler
 Usg –histopatoloji
 Tedavi:
 Tedavi gerekmez (uzun süreli –yoğun kanama yoksa)
 Ekbolikler (oksitosin, PGF2alfa, ergonovin ) ?
 Paranteral-intrauterin antibiyotik ?
 Progesteron (medroksiprogesteron asetat) ?
 Laparotomi – plasental alanların küretajı
 OHE
plesantal bölgelerin subinvolüsyonu SIPS
• İnfertilite sebeplerindendir. Trofoblastik

aktivite normalde bitmesine rağmen bu
olguda devam eder yıkıma. Myometriyuma
kadar ilerleyebilir. Uterus perforasyonu nadir
gözükür.
• Tanı: Progestron yan etkilerinden dolayı
tedavide şüpheli. Genelde takip edilir
ağırlaşırsa kısırlaştırma.
Vaginitis
• Nadir
• Anormal vaginal akıntı
• Sık sık vulva yalama-idrar yapma
• Erkek köpeği çeker
• Sistemik bulgu yok- genel durum normal
• Tanı:
• Vaginal muayene (sitoloji, spekülüm, bakteriyel kültür)
• Tedavi:
• Vaginal duş/lavaj (antibiyotik-antiseptik)
vaginitis
• Parenteral antibiyotik iyileştirmeyi hızlandırır.
Genel bulgu olmmasına rağmen
Puerperal tetany (eklampsi)
• Hipokalsemi –akut seyirli
• Sıklıkla küçük ırklarda-çok sayıda yavru
• Gebeliğin son dönemleri ile doğumu takiben 2-4 hafta içinde (en
sık)
• <4-7 mg/dl kalsiyum seviyesi
• Beraberinde hipoglisemi+hipomagnezemi
• Diyetle az-fazla kalsiyum alımı
• Stres –beslenme bozukluğu
• Metabolik alkalozis-kalsiyum proteine bağlanma oranı artar
• Gebelikte yüksek kalsiyum beslemesinden kaçınılmalı
Puerperal tetany (eklampsi)
• Semptomlar: • Tedavi:
• Huzursuzluk-sinirlilik • Kalsiyum solüsyonu
• Hızlı soluma-taşikardi • Glükonat, broglükonat
• Yavrulara ilgisizlik • %10
• Salivasyon • Yavaş
• Titreme-kas spazmı • İV
• Eklemlerde sertleşme • 5-15 ml
• Kalp kontrol edilmeli
• Pupillarda genişleme
• Artan beden ısısı (>40 C) • Dekstroz (%5 )
• Kan pH’sında artış • Diazepam (iv, 1-5 mg)
• Kasılma nöbetleri • Fosfor
• ÖLÜM=Yüksek ateş+serebral • Vit D (10.000-20.000 IU günlük)
ödem+solunum depresyonu • Yavrular 24 saat yapay beslenir
puerperal tetany
• Tam nedeni bilinmez. Gebelik sırasında kalsiyum takviyesine
gerek yok.
• Semptomlar: İleri derecede göz kapaklarının kapatammama,
solunum depresyonu gözükebilir.
– Kalsiyum takviyesi kalbe zarar verebildiğinden mutalka yavaş yavaş
verilmelidir. Ve kalp takip edilmelidir. Magnezyum ve glikoz takviyeleri
eklenmeli. Vit D ve fosfor kalsiyum emilimini arttırdığından verilebilir.
Kortikosteroitler kalsiyum atılımına neden oluduğundan
kontraendikedir.
– Semptomlar sürekli tekrarlar ise tedaviye rağmen o zaman yavrular
tamamen yapay beslenmeye yönlendirilebilir.
Agalaksi
• Doğumu takiben memelerden süt gelmemesi
• Süt sekresyonunda aksama
• Sütün inme mekanizmasında aksama
• Güç doğum- sezaryen –ağrı-anksiyete =adrenalin
• Hormonal yetersizlik (Prolaktin,Büyüme hormonu,Östrojen)
• Beslenme yetersizliği
• Sistemik enfeksiyon
• Yorgunluk
• Mastitis
• Tedavi:
• Sedatif (Stres yüksek ise)
• Oksitosin (2-10 IU, 2 saat arayla sc)+emzirme
• Metaklopramid (0,1-0,2 mg/kg oral-sc, 6-8 saat arayla)
agalaksi
• Adrenalin sütün salgılanmasının önelyebilir.
Süt sekrete olmuyor ise tedavisi yoktur ama
inmiyorsa medikal tedavi var. Metpamid yani
metaklopramid prolaktin salınımına neden
olarak yardımcı olabilir.
Galaktostasis
• Aşırı büyük, ödemli, sıcak olan memelerde süt toplanması
• Doğumdan önce veya en sık pp 72 saat içinde, yavrular aniden sütten
kesildiğinde şekillenir
• Yüksek süt verimli-az sayıda yavrusu olan-yüksek kalorili-proteinli beslenen
köpeklerde sık görülür
• Huzursuzluk
• İştahsızlık Tedavi:
• Memelerde ödem-ağrı-renk değişimi • Diüretik
• Süt sitolojisinde: • Kortikosteroid
• >3000 hücre/µl, • Dopamin agonistleri
• Lökosit, makrofaj, dejenere nötrofil • Soğuk kompres
• Düşük kalorili besleme
• Yavruların aşamalı
uzaklaştırılması
galaktostasis
• Yüksek sayıda yavrusu var iken yavruların
ölmesi veya ayrılması kaynaklı olabilir.
İlerleyen olgularda renk değişimine, mastite
neden olabilir.
• Yavrular öldü ise sütü azaltmak için diüretikler
ve kortikosteroidler kullanılabilir. Ağrı için
soğuk komres. Dopamin agonistleri oldukça
yararlı.
Mastitis
• Meme bezinin enfeksiyöz kökenli yangısı (Akut-Kronik)
• E. coli, Beta hemolitik streptokok, Stafilokok, anerobik bakteriler
• USG: meme paranşiminde homojen olmayan anekojeni-hiperekojenik
alanlar
• Süt sitolojisinde:
• >3000 hücre/µl,
• Lökosit, makrofaj, dejenere nötrofil, fagosite olmuş bakteri
• Akut mastitis
Meme lobu ödemli-hiperemik Nekroz-mavimsi renkte
Palpasyonda ağrı Kahverengi, kanlı seröz-koyu kıvamlı sekresyon
İştahsızlık-durgunluk-depresyon Ateş-dehidrasyon
Sepsis Yavrular hasta-ölüm
Nötrofili
Mastitis
• Tedavi:
• Antibiyogram sonucuna göre paranteral antibiyotik
• pH<7.3 :Eritromisin, trimetoprim-sülfadiazin, klindamisin
• pH>7.4 : ampisilin, sefalosporin
• pH ? : doksisilin, kloramfenikol
• Yavrular yapay beslenmeli
• NSAI
• Soğuk kompres
• Dopamin agonistleri
• Sağım ?
• Gangrenli-açılmış meme bezleri uzaklaştırılır.
Mastitis
• Kronik mastitis
• Meme lobu büyük-sert-bağ doku üremesi belirgin
• Yangı semptomları yok
• Kahverengi akıntı
• Tedavi:
• Sistemik antibiyotik
• Sıcak kompres-lokal pomad
• Mastektomi
Ampisilin
Amoksisilin
Amoksisilin-klavulanik asit
Sefaleksin
mastitis
• Tek veya çoklu memlerde olabilir. Akut mastit
daha kötüdür.
• Tedavi: Bazı kaynaklar sağılmalı der bazıları
sağılmamalı der. Hocalar soğuk kompresler
yardımıyla süt salgısını azaltmanın daha iyi
olduğunu düşünüyor.
Kanibalizm
• Sinirli- acemi köpekler
• Yabancı insan-hayvan tarafından rahatsız edilme
• Gelişmemiş –normal olmayan yavrularda
• Düşük oksitosin düzeyi
• Yavruları ayırmak-yapay beslemek gerek
 Anne köpekte doğumu takiben;
 >39,4 °C beden ısısı
 Vajinadan kötü kokulu akıntı
 Yaygın hemoraji durumu
 >24 saatten daha fazla suren iştahsızlık
 Aşırı huzursuzluk-uyuşukluk-depresyon
 Hiperapne-titreme
 Yavrularda sürekli ağlama
 Neonatal kayıplar
 Agalaksi-meme sekresyonunda hemoraji-purulent karakter
 Memelerde yangı
 Sürekli kusma-ishal-toksemi belirtileri
 Sürekli ıkınma
 Gerekli kontrol, muayeneler ve tedaviler yapılmalı
kanibalizm
• Yavrulara yaklaşırken deterjan, parfüm gibi
ağrı kokular kullanmamak gerekir. Yoksa anne
yavruyu red edebilir öldürebilir.
 KEDİLERDE PUERPERAL DÖNEM
SORUNLARI
Kedilerde puerperal dönem sorunları
• Postpartum kanamalar
• Plasental bölgelerin subinvolüsyonu
• Uterus prolapsusu
• Uterus Rupturu
• Plasental retensiyon
• Postpartum akut metritis
• Puerperal tetani (eklampsi)
Postpartum kanamalar
• Güç-normal doğumu takiben 3 haftaya kadar az miktarda kırmızı-siyah
kanama normal
• Güç doğuma bağlı oluşan uterus-vagina travmaları sonucu
• Parlak kırmızı kanama : vaginal kökenli
• Koyu kırmızı –yapışkan :uterus kökenli
 Akut-şiddetli kanama-ölüm
• Tedavi:
• Sıvı sağaltımı-kan nakli
• Transamin, K vitamini
• Uterus kökenli
• Oksitosin (5-10 IU)
• Ergonovin (0,2-0,5 mg/kg)
• OHE
 Endometriyal rejenerasyonda yavaşlama-involüsyonda gecikme
 > pp 3 hafta kanlı vaginal akıntının devam etmesi
 Trofoblastik aktivite devam eder
 Uterusta sert küre şeklinde genişlemeler (eozinofilik kitleler)

 Genel durum çoğunlukla etkilenmez
 Vulva-vagina normal
 Şiddetli kan kaybı durumunda kilo kaybı, anemi
 Ölüm (uterus perforasyonu)
 Yavrularda toksik süt sendromu ?
 Vaginal sitoloji: eritrosit, trofoblast-decidua benzeri

hücreler
 Tedavi:
 Kendiliğinden iyileşebilir (uzun süreli –yoğun
kanama yoksa)
 Ekbolikler (oksitosin, PGF2alfa, ergonovin )
 Paranteral-intrauterin antibiyotik
 OHE
Prolapsus uteri
 Bir-iki kornunun kendi içinden geçip ters dönerek vulvadan
dışarı çıkması
• Güç doğum-aşırı ıkınma
• Doğum esnasında veya ilk 48 saatte meydana gelir
• Serviks açıkken prolabe olur
• Vulvadan sarkan tek –iki kornu uteri
• Genel durum normal çoğunlukla
• İştahsızdık, depresyon, şok
• Ikınma, idrar yapmada güçlük, ağrı
Prolapsus uteri
• Tedavi:
• Kitle red edilir
• Temizlenir-ödemi alınır-kayganlaştırılır
• Laparatomi
• Karın boşluğuna çekilir
• Red sonrası oksitosin (2-5 IU)
• OHE
 Pp 12 saat içinde yavru zarlarının atılamaması,
yeşil-siyah akıntının devam etmesi
 Plasenta anne tarafından yenebilir- dikkat
 Huzursuzluk, iştahsızlık, ateş, depresyon
 Yavrulara ilgisizlik
 Tanı:
 Yeşil-siyah akıntı > pp 12 saat
 Usg, abdominal palpasyon
 Tedavi:
 Elle müdahale
 Oksitosin (5-25 IU im)
 Paranteral antibiyotik (sistemik bulgular varsa)
 OHE
Postpartum akut metritis
 Endometriyum-myometriyumun şiddetli yangısı, sistemik belirtiler
ile karakterize
 Güç doğum, abortus, retensiyo
 Hijyenik olmayan doğuma müdahale
 Pp 0-7. günlerde klinik bulgular başlar
 E. coli, Streptococcus spp., Staphylococcus spp., Proteus spp., Corynebacterium spp.
 Semptomlar:
 Kötü kokulu kırmızı-kahverengi –siyah vaginal akıntı
 >39,4 C
 Depresyon, anoreksi, kusma, diyare
 Süt sekresyonunda azalma- yavrulara ilgisizlik –yavrularda ölüm
 Toksemi (hipotermi)
Postpartum akut metritis
• Tanı:
• Vaginal akıntı-sitoloji: Dejenere nötrofil, hücre döküntüleri, bakteri,
mukus
• USG: Genişlemiş uterus, anormal içerik
• Kan analizi: septisemi-toksemi
 Tedavi: (Acil)
 Uterus boşaltılır
 Ergonovine maleat (0,2 mg/15 kg CA, tek, im)
 Oksitosin (0,2-1 IU im)
 Prostaglandin (0.25 mg/kg sc, SID-BID, 2-3 gün)
 Paranteral antibiyotik (Ampisilin, trimetoprim, sefalosporinler)
 OHE
Uterus rupturu
• Nedenleri:
• Enfeksiyon
• Torsiyo uteri
• Güç doğum-hatalı manüplasyon
• Yüksek doz oksitosin
• Enfeksiyon-peritonitis, septisemi, toksemi, ölüm
• Hemoraji –anemi
• Genel durum bozukluğu, ağrı, ekstremitelerde soğuma
• Artan solunum-nabız
• Tedavi:
• Antibiyotik-antihemorajik
• Laparatomi- uterus dikişi
• OHE
Eklampsi
• Hipokalsemi-süt humması –akut seyirli
• Sıklıkla küçük ırklarda-çok sayıda yavru
• Gebeliğin son dönemleri, doğumu takiben (4 hafta )
• <6 mg/dl kalsiyum seviyesi
• Beraberinde hipoglisemi+hipomagnezemi
• Diyetle az-fazla kalsiyum alımı
• Stres –beslenme bozukluğu
• Metabolik alkalozis-kalsiyum proteine bağlanma oranı artar
• Gebelikte yüksek kalsiyum beslemesinden kaçınılmalı
Eklampsi
• Semptomlar:
• Huzursuzluk-sinirlilik
• Hızlı soluma-taşikardi
• Yavrulara ilgisizlik
• Salivasyon
• Titreme-kas spazmı
• Eklemlerde sertleşme-sert bacaklı yürüyüş
• Yürümede güçlük-ağrı
• Pupillarda genişleme
• Kan pH’sında artış
• Artan beden ısısı (>40 C)
• Kasılma nöbetleri
• ÖLÜM=Yüksek ateş+serebral ödem+solunum depresyonu
Eklampsi
• Tedavi:
• Kalsiyum solüsyonu
• %10 Glükonat
• Yavaş İV
• 0.2-0.4 ml/kg 10-30 dk içinde
• Kalp kontrol edilmeli
• Dekstroz (%5 )
• Diazepam (iv, 1-5 mg)
• Fosfor
• Vit D (10.000-20.000 IU günlük)
• Oral kalsiyum 50-100 mg/kg
• Yavrular 24 saat yapay beslenir
KÖPEKLERDE İNFERTİLİTE
KÖPEKLERDE İNFERTİLİTE
• Önce erkek değerlendirilmelidir. Erkekte

problem yoksa dişiye dönülür. Çünkü dişi daha
karmaşıktır.
Ovaryum-ovidukt hastalıkları
 Ovaryumların konjenital Anöstrus sorunu
anomalileri Luteal dönem sorunları
 Ovaryumların agenezisi  Luteal kistler
 İnterseksüalite  Kistik korpus luteum
 Foliküler dönem sorunları  Kistik subepitelyal yapılar
Uzayan östrus-proöstrus  Kistik rete ovari
Uzayan östrus aralıkları  Paraovaryan kistler
Sakin kızgınlık  Ovaryum kalıntı sendromu
Hormonal dengesizlik  Yalancı gebelik
Östrus siklus bozuklukları  Ovaryum tümörleri
Siklusun şekillenmemesi
ovaryum ovidukt hastalıkları
• İnterseksüalite yani çift çinsiyetlilik.
Foliküler dönem sorunları
 Uzayan östrus-proöstrus
 Proöstrus+östrus >6 hafta,
 21-28 gün art arda kızgınlık davranışları,
 Ovulasyon (-),
 Vajinal sitolojide %80-90 süperfisyal hücre.
 Serum östrojen düzeyi yüksek
 İlk iki siklusta normal
 Nedeni: ovaryum kistleri, tümörleri, eksojen östrojen kullanımı
 Tedavi:
 GnRH –HCG enjeksiyonları
 Düşük doz P4
 Antibiyotik, vit C, oksitosin
 OHE
foliküler dönem sorunları
• Tedavide hedef ovaryumlardır. Progestron
kullanımı soru işaretidir. Ortamda hali
hazırdaki yüksek östrojenle progestron yan
yana gelir ise pyometra kaçınılmaz olur.
• Medikal tedaviye yanıt yoksa kısırlaştırma
yapılır
 Uzayan östrus aralıkları
 Östrus arası süre >12 aydan uzun
 Tedavi: altta yatan neden düzeltilmeli
 Nedenleri:
hipotroidizm,
hiperadrenokortisizm,
hiperprolaktinemi,
androjen-anabolik kullanımı,
ovaryum kistleri,
uzun süreli kortizon tedavisi,
bakımsızlık-beslenme yetersizliği
eksojen P4 uygulamaları
uzayan östrus aralıkları
• İlerleyen yaşlarda normal kabul edilir. Tanı
ulturason, sitoloji, hormonal testlerle yapılabilir.
• bölünmüş östrus: Yeni pubertasa girmiş veya yaşlı
hayvanlarda bu tarz düzensizlikler normaldir.
• sakin kızgınlık: Kızgınlık zamanın kaçırılması
nedeniyle infertilite problemi oluşur. İlaçsız, p4
testleri sitolojiler ile östrus takip edilirek sorun
çözülür.
 Bölünmüş östrus
 Genç-pubertasa yeni ulaşanlarda sık görülür
 Foliküler gelişim başlar-östrojen östrus davranışlarını
oluşturur-östrusa girmeden belirtiler yok olur, ovulasyon
şekillenmez-östrus birkaç gün sonra veya haftalar sonra
yeniden başlar.
 Foliküllerin prematüre regresyonuna bağlı oluşur
 Tanı: vajinal sitoloji
 Tedavi: genelde gerekmez
 Sakin kızgınlık
 Proöstrus belirtileri, kanama görülmez
 Erkeğe az ilgi, vulva-vajinada az ödem vardır (ya da hiç yok)
 Tanı:
 Haftalık vajinal sitoloji
 Aylık serum P4 ölçümü
 Tedavi:
 Ovulasyon takibi ile çiftleştirme/tohumlama yapılır
 Östrus indüksiyonu (eCG+HCG)
Anöstrus sorunu
 Primer anöstrus:
 18-24 aya kadar östrus görülmemesi
 Sekonder anöstrus:
 Önceki östrustan 10-18 ay geçmesine rağmen östrus görülmemesi
Primer anöstrus nedenleri Sekonder anöstrus nedenleri

OHE Suböstrus
Suböstrus Hipotroidizm
Kromozomal-yapısal anomaliler Hiperadrenokortisizm
Eksojen ilaç uygulamaları Hipoadrenokortisizm
Hipotroidizm Sistemik hastalıklar
Sistemik hastalıklar Luteal kistler
Luteal kistler-Tümörler Tümörler
Glikokortikoid enjeksiyonları Kötü beslenme
Sahibinin yetersiz gözlemi-bilgisizliği Soğuk-sıcak
Anöstrus sorunu
Primer anöstrus 2 yaşından sonra muayene
 Tanı: Sekonder anöstrus önceki östrustan 18 ay sonra muayene
 Anamnez
 Muayene
 Fiziksel muayene
 Kan analizi
 Vajinal sitoloji
 Hormon analizi
 Laparatomi
Anöstrus sorunu
 Tedavi:
1)Altında yatan nedene yönelik tedavi
2)Sebep bilinmiyorsa östrus indüksiyonu
 Östrus indüksiyonu:
 Dopamin agonistleri (kabergolin, bromokriptin)
5µg/kg , oral günde1, başlayan proöstrusun 2. günü dahil
 PMSG, FHS, LH, Östrojen
20 IU PMSG 5 gün im + 5. gün 500 IU HCG im
 GnRH ve analogları
 GnRH agonistleri
Deslorelin implant
anöstrus sorunu
• Primerde hiç göstermemiştir seconderde iki
östrus arası uzamıştır.
• Tanı: Progestron hormonu 2 ng üzerinde ise
ortalama 2 ay önce hayvan siklus geçirmiştir.
Hipotroidi olguları da anöstrus sorununa
neden olabilir. Vaignal sitoloji de de 1 ay
öncesine kadar siklus geçirip geçirmediği
bulunabilir. Laparatomide organlardaki
problem incelenir.
Ovaryum-ovidukt hastalıkları
 Ovaryumların konjenital Anöstrus sorunu
anomalileri Luteal dönem sorunları
 Ovaryumların agenezisi  Luteal kistler
 İnterseksüalite  Kistik korpus luteum
 Foliküler dönem sorunları  Kistik subepitelyal yapılar
Uzayan östrus-proöstrus  Kistik rete ovari
Uzayan östrus aralıkları  Paraovaryan kistler
Sakin kızgınlık  Ovaryum kalıntı sendromu
Hormonal dengesizlik  Yalancı gebelik
Östrus siklus bozuklukları Ovaryum tümörleri
Siklusun şekillenmemesi
Luteal dönem sorunları
• Çok çeşili yapıları olan kistlerdir. Özellikle
progestorn salgılayan kistlerdir. Hayvanlarda
anöstrusa neden olurlar. Gerçek tanısı
patolojik incelemeyle konulabilir. Hormonal
uyarım veya aspirasyon yoluyla tedavi
yapılabilir.
Kistik rete ovari
Foliküler kist
Luteal kist
Epitel hücre kökenli tümörler
• Adenokarsinomlar (Malign)
Ovaryum tümörleri • Adenomlar, kistadenomlar, fibromlar (benign)
Stroma hücrelerinden köken alanlar
• Granüloza hücre tümörleri
 Klinik belirtiler: • Sertoli hücresi benzeri tümörler
 Asites Germ hücre tümörleri
 Abdominal gerginlik-büyüme • Teratomlar - Disgerminomlar
 Kilo kaybı Nonspesifik tümörler
• Hemanjiyomlar-Hemanjiyosarkomlar
 Kusma -ishal • Leyomiyomlar-Leyemiyosarkomlar
 Metastaz Metatatik lemfosarkomalar ve diğer karsinomalar
 Östrojen/progesterona ilişkin bulgular
 Tanı: Palpasyon, radyografi, usg, hormon analizi
 Tedavi:
 Ovarektomi/OHE
 Kemoterapi
ovaryum tümörleri
• Kedi köpeklerde nadir. OHE sonrasında
kemoterapi gerekir. Çünkü metastaz olasılığı
devam etmektedir. (yan taraftaki köken aldığı
hücreleri atladı hoca)
Uterus hastalıkları
 Uterusun konjenital anomalileri
 Kronik endometritis
 Hidrometra
 Mukometra
 Hematometra
 Pyometra
 Adenomiyozis
 Serozal inklüzyon kistleri
 Uterus tümörleri
 Uterusun konjenital anomalileri
 Ovaryum aktivitesi normal, ovulasyon-fertilizasyon oluşur
 Uterus implantasyona uygun değil=embriyonik rezorpsiyon
 Tanı:
 Usg, radyografi, uterus biyopsisi-sitoloji-kültür
 Tedavi:?
 Lokal-sistemik antibiyotik
 OHE Pasteurella multocida
Streptococcus spp.
Staphylococcus spp.
E.coli
Proteus spp.
uterus hastalıkları - kronik endometritis
• Sık rastlanır. İmplantasyonda sorun

olduğundan gebelik sonlanır. Tedavi sonuçsuz
kalabilir.
 Hidrometra
 Uterus içinde steril seröz sıvı birikimi
 Mukometra
 Uterus içinde steril mukus birikimi
 Hematometra
 Uterus içinde steril kanlı sıvı birikimi
 Tanı: USG, kan analizi (normaldir), sıvının sitolojik muayenesi-
kültürü
 Tedavi:
 OHE
 Destek tedavi
uterus hastalıkları ----steril olanlar hidrometra mukometra
• Enfekte olursalar Kistik endotelyal hipolzi ve

pyometra ile ilişkili olabileceğinden önem taşır.
Sıvı üretimi ve endometriyal bezler artmış,
serviks progestron kaynaklı sıkıca
kapandığından içerde sıvı birikmesi oluşur.
 Kistik endometriyal hiperplazi-pyometra kompleks
 Uzun süre progesteronun etkisine maruz kalması sonucu
patolojik değişikliklere uğramış anormal uterus
endometriyumu + bakterilerin karşılıklı etkileşimi sonucu
oluşan luteal dönem hastalığı
 8-10 yaş arası köpeklerde sık görülür
 Progesteron etkisinde:
Myometriyal aktivite baskılanır
Serviksin kapalı kalmasını sağlanır
Endometriyal gelişim-hiperplazi-kistik hal alır
Glandüler sekresyon artar-uterusta sekresyon birikir
Uterusta lökositlerin aktivitesi baskılanır-bakteriyel üreme
daha da artar
 Bakteriyel kontaminasyon: sekonder bir problem
 Bakterilerin ana kaynağı:
 Vajina
 Proöstrus ve östrus zamanında kısmen açık olan serviksten
içeri girer
 Üriner sistem enfeksiyonları E.coli
Pasteurella multocida
 Geçici bakteriyemiler
Streptococcus spp.
 Östrojen; Staphylococcus spp.
 Progesteronun uyarıcı etkisini artırır Proteus spp.
 Eksojen E2 ve P4; insidansı artırır Klebsiella
Salmonella
Clostridiıum spp.
 Histolojik 4 evresi:
 1. Evre(Komplikasyon olmayan CEH)
 Endometriyum üzerinde kistik alanlar, kalınlaşma (parke taşı
görünümü)
 Diöstrus döneminde muköz vaginal akıntı var
 2. Evre (hücre infiltrasyonu +CEH)

 CEH + hücrelerinin diffuz infiltrasyonu
 Östrusu takiben 40-70. günler arasında müköz vaginal akıntı
var
 Histolojik 4 evresi:
 3. Evre(CEH+akut endometritis)
 Endometriyumda ülserasyon+hemoraji alanları
 Ödem, NL infiltrasyonu
 Kırmız kahve-sarımsı yeşile değişen renklerde içerik var
 4. Evre (CEH+kronik endometritis )

 Uterus duvarı kalın, hücre infiltrasyonu
 Purulent içerik ile dolu
 Klinik belirtiler:
 Vajinadan sanguinöz-mukoprulent-purulent akıntı
 Uyuşukluk, depresyon, iştahsızlık
 Poliüri, polidipsi, kusma
 Karın hacminde artış
 Arka bacaklarda titreme
 Rektal ısı artar veya normal
 Şok-koma-ölüm
 Septik peritonitis ve SIRS gelişir
kistik endometriyal hiperplazi-pyometra kompleks
• İleri yaşlarda, siklusları boş geçmiş hayvanlarda gözlenir.

İmmünite basklanır.
• Serviks kapalıysa akıntı olmaz durum alabilir. Böbrekler zarar
görebilir poliüri gibi vs durumlar.
• Eğer kökosit sayısı aşırı yükselmiş, kanr üre nitrojen artmış ve
hipoalbunemi var ise mutlaka bu hastalıktan
şüphelenilmelidir.
• Androjenlerin yan etkileri vardır tecihen eklenebilir tedasviye.
• Medikal tedavi için servks açık olmalı
 Laboratuvar bulguları:
 Normositik, normokromik, nonrejeneratif anemi
 Lökosit sayısı >30.000 hücre/mm, dejeneratif sola kayma
 Hiperproteinemi, hiperglobulinemi
 Kan üre nitrojen konsantrasyonu artar
 Kreatinin, pankreatik amilaz artar
 Hipoalbunemi
 ALP, ALT, AST artar
 Vajinal sitoloji-kültür bulguları:
 Vakuollü endometriyal hücreler, maktofaj epitel hücreleri, dejenere
nötrofil ve bakteri
 USG:
 Duyarlı-güvenilir.
 İçerikle dolu kornular
 Hipoekoik-anekoik lümen,
 Endometriyumda çok sayıda küçük sıvı dolu anekoik kistler
 Kornuların çapı artmış kedi üzerine katlanmış
 Radyografi:
 Bağırsaklar dorsal ve craniale yer değiştirir
 Uterusta karın boşluğunda ventral ve kaudalde görülür
 Açık pyometrada faydasız olabilir
Pyometra
Sezaryen
 Tedavi:
 Acil müdahale edilmeli
 Medikal veya operatif tedavi seçenekleri
 Operatif tedavi
 OHE
 Antibiyotik
 Diüretik
 Solunum ve dolaşım destekleyicileri
 Antihistaminik, NSAI, vit B kompleks
 Medikal tedavi
 <6 yaşlı, normal BUN değerine sahip, sistemik hastalık bulgusu
göstermeyen, hipotermi gibi endotoksemi bulgusu olmayan açık
serviks durumunda önerilir
 Amaç: Bakteriyel büyümeyi durdurmak
P4 etkisine engel olmak Geniş spektrumlu antibiyotik ile
Serviksin açılmasını sağlamak
Uterus kontraksiyonlarını uyarmak Uterus rejenerasyonu için
Uterusun boşalmasını sağlamak anöstrus süresini uzatmak
PGF2 alfa, Androjen reseptör antagonsiti
Progesteron reseptör blokörleri
Doğal prostaglandinler İyileşme oranı%
20 µg/kg günde 3, 8 gün süreyle 53-75
250 µg/kg günde 1, 5 gün süreyle 75
250-500 µg/kg günde 1, 3 gün süreyle 100
500 µg/kg günde 1, 5 gün süreyle 60
Kabergolin+prostaglandin analogları
Kabergolin 5 µg/kg, oral + kloprostenol 1 µg/kg 7 gün, günde 1 80
( gerekirse 14. Güne kadar devam)
Kabergolin 5 µg/kg, oral + kloprostenol 5 µg/kg 10 gün, günde 1, 95
her üç günde bir 10 gün süreyle
Aglepristone
Aglepristone 10 mg/kg 1, 2, 7. günde 100
Aglepristone + prostaglandin analogları
Aglepristone 10 mg/kg 1, 3, 8. günde ve gerekirse 15. günde + 100
kloprostenol 1 µg/kg 3. ve 8. günde
 Antibiyotik
 Böbrekler üzerine nefrotoksik etkisi olmayan,
 Gram negatif bakterilere karşı bakteriostatik grubu
tercih edilmeli
 Amoksisilin, amoksisilin+klavulanik asit, sefalosporin,
sülfonamidler önerilir.
 10-14 gün devam
 Uterus rejenerasyonu
 Miboleron (androjen reseptör agonistleri)
Vajina-vulva hastalıkları
 Vajina-vulvanın konjenital anomalileri
 Kanal daralmaları
 Vajinal bant
 Vulvovajinal yarık
 Rektovajinal fistül
 Vulvanın anormal açılanması
 Vajinal hiperplazi
 Vajinitis
 Vajina-vulva tümörleri
 Proöstrus-östrus evresinde
 Östrojenik etki nedenli
 Üretral papilla kraniyalindeki vajina dokusunun vulvadan dışarı
çıkması
 Doğuma yakın zamanda da görülebilir
 Genç köpeklerde, büyük ırklarda insidans yüksek
 Tip 1: vulvadan sarkan kitle yok
 Tip 2: vulvada armut-dil şeklinde kitle
 Tip 3: vulvada açma şeklinde kitle (prolapsus vajina)
 Nüks olasılığı yüksek
 Tedavi:
 Luteal dönemde spontan regresyon
 Preovualtör dönemde ise HGC, GnRH enjeksiyonu
 Kitle red edilir (+vulva dikişi)
 Opere edilir
 Submukozal rezeksiyon
 Vajinal amputasyon
 Vajinitis
 Juvenil vajinitis
 Prepubertal köpeklerde
 Kendiliğinden iyileşme oranı yüksek
 Erişkin vajinitis
 Primer :Brucella, Herpes vs. enfeksiyöz nedenlere bağlı
 Sekonder: OHE sonrası vajinal atrofiye, konjenital anomalilere, tümör,
yabancı cisim, miboleren kullanımı, üriner sistem enfeksiyonlarına bağlı
 Tedavi:
 Östrojen uygulamaları
 Antibiyotik
 Vajinanın antiseptik ile yıkanması
 Transmissible venereal tümör (TVT)
 Çiftleşme ile bulaşan, genelde dış genital organları etkiler
 Başıboş gezen, genç, seksüel aktif köpeklerde sık görülür
 Dişi ve erkeklerde görülür
 Koklama, yalama ile ekstragenital bölgelere bulaşır
 Metastaz %5
 Yuvarlak hücreli, retiküloendotelyal orjinli 59±5
kromozomlu tümör
vajina vulva tümörleri--transmissiple
veneral tümörler tvt
• Erkek köpeklerden geçebilir. Zoonoz riski net
değil. Vincristin %100e yakın başarıl
sağlanabilir. Damar dışına çıkarsa ama çürüme
yapar.
 Transmissible venereal tümör (TVT)
 Tedavi:
 Operasyon (etkili değil)
 Kemoterapi (en etkili)
 Vincristine (0,025 mg/kg, iv, haftada 1)
 Doksorubisin, siklofosfamid, methotrexate
 Radyoterapi
KEDİLERDE İNFERTİLİTE
KEDİLERDE İNFERTİLİTE
• Dişi kedilerde gözüken pospoidal reflek

çiftleşmenin olduğunu gösterir.
• İran kedileri daha az östrus gösterir. Kış
aylarında anöstruslardadırlar. Etrafta erkek
olması sıklaştırır. Kötü beslneme azaltır.
•
Nonenfeksiyöz infertilite
 Bakım-besleme
 Yapısal bozukluklar
 Konjenital anomaliler
 Edinsel anomaliler
 Neoplastik hastalıklar
 Fonksiyonel bozukluklar
 Gecikmiş puberta-uzayan anöstrus
 Sakin östrus
 Ovulasyonun şekillenmemesi
 Yalancı gebelik
 Ovaryum kistleri
Gün ışığı en az 14 saat
eCG+hCG
Enfeksiyöz infertilite
 Viral nedenler
 Feline leukemi virus
 Feline parvo virus
 Feline immundeficiency virus
 Feline herpes virus
 Feline calici virus
 Bakteriyel nedenler
 E. coli
 Streptococcus spp.
 Staphylococcus spp.
 Salmonella
 Paraziter nedenler
 Toxoplasma gondii
 Uterus enfeksiyonları
KISRAKLARDA
 REPRODÜKTİF ORGANLARIN ANATOMİSİ
DOĞUM KANALI
KEMİK DOĞUM KANALI
Os ilium
Os ischii
Os pubis
Sacrum
İlk üç kuyruk omuru
Doğum kanalı
• Pelvisin içi daha yuvarlak şekillidir.
• Yine apertura pelvis kranialis ve apertura
pelvis kaudalisi ver. A.p.kranialis tamamen
kemiklerden oluşur iken Ap.kaudalis tabanda
kemikler üste ligament sakrum, yanlarda
kaslardan oluşan bir yapıdır.
• Yine coxa ilium ischi ve pubiste oluşur.
PELVİSİN ÇAPLARI
DİAMATER TRANSVERSA
VERTİKAL ÇAP: sakrum ile pelvis simfizinin kraniyal

sınırı arasındaki, pelvis tabanına dik olan mesafedir. DİAMATER VERTİCALİS
TRANSVERSAL ÇAP: Enine çap, pelvisin kraniyal
açıklığının (pelvik giriş) en büyük çapıdır.
DİAMATER CONJUGATA: sakrum promontoryumu
ile pelvis simfizinin kraniyal ucu arasındaki mesafedir.
DİAMATER CONJUGATA
Pelvisin çapları
• Doğumun kolay veya zor olup olmayacağını bu
çaplara bakarak karar verebiliriz. En fazla
etkileyen çap transversal çaptır.
YUMUŞAK DOĞUM KANALI
Yumuşak doğum kanalı
• Yumuşak doğum kanalı ovaryum uterus vagina ve serviksi, vulvayı içine
alan kısımdır.
• Uterusun bağlantısı inekten farklı şekilde bağlandığından rektal
palpasyonda hareket ettirmek zor oluyor. Kornular asıcının altında kalmış
oluyor.
• İnfindubulum yumurtayı yakalar, ampullada döllenme olur, tuba uterina
aracılığı ile uterusa açılıyor.
• Önemli bir farkı Uterus arteri ve ovaryum veni yakın olmadığı için
prostaglandin venöz dolaşım ile kalbi akciğeri dolaştıktan sonra bölgeye
ulaşabiliryor.
Ovaryum arteri-aorta abdominalis
Uterus arteri –A. iliaca eksterna
Vagina, vulva , vestibulum- internal pudental arter
Uterus arteri ve ovaryum veni yakın değil- PG venöz dolaşım
Yüzeyi damar ve sinir giriş sınırları hariç periton ile kaplı.
Ovulasyon sadece fossa ovulasyonis bölgesinde
Üreme sezonu dışında 2-4 cm uzunluk, sezonda 6-8 cm, hatta 10 cm
uzunluğunda
Korteks ve medulla ters
Ovaryum
• Çeşitli gelişim aşamalarında bulunan foliküller kortekste yer
alır. Medulla ise damarlar, lenf ve sinirlerin yer aldığı kısımdır.
Ovaryumlar ineğe kıyasla oldukça büyüktür. Çok fazla doğum
yapmış ineklerde büyüklük 10 cm imi bulabiliyor. Asıcılarından
dolayı daha sabittir hareket ettirilemez. Ovulasyon sadece
ovulasyon çukurluğunda gerçekleşir. Korpus luteum dışarıya
doğru çıkıntı yapmaz. Bu yüzden kısraklarda korpus luteumu
palpe etmek neredeyse imkansız. Sezona bağlı olarak
ovaryumların yeri de değişebiliyor. Şekli fasülye şeklindedir.
CT
• kısrakta inekten farklı olarak korpus kornular kadar uzundur.
Ve yaklaşık 20 cm civarındadırlar. Ovidükta fertilizasyon
gerçekleşir sonra kornu ve korpusa geçer. Uterusa sadece
döllenmiş yumurtalar geçebiliyor.
• Ligamentler (ligamentum latum uteri) ineklere kıyasla ters
bağlandığından servix kolay hareket edemez. Yani ligamenter
kornulara dorsalden bağlandığı için serviks altta kalıyor.
• Uterutubal kavşak sadece fertilize ovumun aşağıya geçmesini
sağlıyor. Bunu sifinkter kas yapısı sayesinde yapıyor. Aynı
zamanda spermler de bu kavşakta bekletilir.
• İnektekte bulunan enine kıvrımlar kısrakta
bulunmuyor bu sayede serviks daha kolay
gevşetilebiliyor.
• Serviks kısrakların kızgınlıkta olup olmadıkları
konusunda da bilgi verir. Östrusta iken
vaginaya doğru bobeleşmiş çiçek
görünümündedir. Östrusta vagina tabanına
doğru yayılmış şekide gözükür. Tonusu
gevşektir.
 Sarmal yapısı yok
 Uterotubal bağlantı (kavşak)
 Karunkul bulunmaz
 Mezometriyum kornu uterilere dorsalden bağlanır
Serviks dinamik organ-açıklık, kas tonusu, salgı siklik hormonlara göre değişir
Sadece uzunlamasına kıvrımlar var
İç kısımda sekrotorik hücreleri içeren epitel doku ile kaplı
• östrusta kaygan-ince mukus üretimi
• diöstrus ve gebelikte yoğun-kalın mukus
Östrusta pembe renkli, vaginaya doğru bombeleşmiş çiçek görünümünde, kas tonusu gevşek
(palpasyonda zor hissedilir)
Diöstrusta soluk beyaz renk, tonus yüksek, sıkı kapalı (palpasyonda kolay hissedilir)
ÖSTRUS DİÖSTRUS
CERVİKS VAGİNA
vagina
• Vaginanın konumu reprodüktif sağlık açısından
önemlidir. Oldukça uzundur yaklaşık kornular
kadardır.
 Sağlıklı kısrakta vagina tabanı pelvis işyumuna dayalı olmalı
 Vaginada bezsel yapı yok
 Vestibulumda mukus salgılayan bezler bulunur
Vulva
 Vulvanın dorsal kommissurası işyumdan
maks.5 cm yukarıdadır, tersi durum
pnömovagina
 Vulvanın %70-80’i pelvis tabanının alt
kısmında bulunmalı.
 Konstriktör kaslar -Östrusta vulvada çakma
hareketi
vulva
• Çakma hareketi östrus zamanında yapılan vulva dudaklarının
açma kapama şeklindeki hareketlerine denir.
• Vulva %70-80 pelvis tananının alt kısmında bulunmalı yoksa
anüsün altında doğru kaçmış oluyor. Dışkılama sırasında dışkı
dudaklara düşüyor. Dudakların çakma hareketinden kaynaklı
olarak dışkı vaginaya kaçarak (uterusa kadar ulaşabilir.)
enfeksiyon yaratabiliyor. Vagina içine hava girişine, idrarın
birikmesine neden olabiliryor. Sonuç olarak infertilite oluşur.
• Vulva dudakları dışarıyla ilk engeldir.
Klitoris
 3 klitoral sinus, 1 klitoral fossa

 Venereal hastalıklar için temizlenmesi önemli (Taylorella
equigenitalis, Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumonia)
klitoris
• Prepisyum ile kaplıdır ve diğer hayvanlardan
daha büyük bir klitorisleri vardır.
KISRAKLARDA
 ÜREME FİZYOLOJİSİ
Kısrakların üreme özellikleri
 Mevsime bağlı poliöstrik hayvanlar –uzun gün ile ilişkili
 Östrus siklusu Ort 21 gün (17-24)
 Östrus 5-7 gün ovulasyon- östrus bitiminden 24-48 saat önce
 İlkbahar-yaz-sonbahar ortasına kadar düzenli siklik aktivite
 12-18 ay pubertas performans atlarında resmi takvim 1 Ocak-doğumlar bu
tarihe yakın
 İdeal ilk tohumlama 3 yaş
 20 yaşa adar siklik aktivite devam eder
 Üreme sezonu: ovulatorik aktivitenin devam ettiği, aşımların yapıldığı dönem
 Anöstrus: üreme faaliyetlerinin durduğu dönem
 Geçiş dönemi: anöstrus-üreme veya üreme-anöstrus arasındaki dönem
(düzensiz östrus davranışları, 12-14 gün arayla ovulasyonsuz östruslar)
 İlkbahar geçiş dönemi
 Sonbahar geçiş dönemi
 Isı-ışık-feromonlar-beslenme
Kısrakların üreme özellikleri
• Doğum tarihi ne olursa olsun 1 ocak olarak
kaydedilirler. Bu yüzden olabildiğince bu tarihe
yakın dönemde yavruların doğması istenir
yoksa yarışlarda dez avantajlı olurlar.
• Gebe kalmayan bir kısrak ilkbahar yaz kış
başında düzenli östrus gösterirler.
• Isı ışık feromanlar ve beslenme östrusu
olumlu etkiler.
• Kedilerde ve kısraklarda melatonin
antigonatotropik hormondur. Koyunda tam
tersi.
Isı
Feromon
Beslenme
Melatonin (antigonadotropik) gün ışığında salınımı azalır

• Sonbaharda gün ışığı azalınca anöstrusa girer
• İlkbaharda gün ışığı artınca pineal bezden melatonin salınımı azalır ve
GnRH salınımı artar ve hipofiz ovaryum aktivitesi uyarılır
GnRH : anöstrus-geçiş fazlarında düzensiz
salınım
%80 hipotalamo-hipofizer portal venalar ile
adenohipofize geçer
%20’si sentral nervöz sisteme geçip davranışı
etkiler
salınımı gonadal steroitlerin feedback etkisi
ile kontrol edilir
FSH: bifazik salınım (östrusta LH pikinde,
diöstrus ortasında LH dan bağımsız). fol
gelişimi tamamlanır, sonraki siklus için yeni fol
gelişimi hazırlanır
LH : yarılanma ömrü çok daha uzun (5 saate -
20 dk)
ECG gibi FSH benzeri biyolojik aktivite
oluşturmaz.
Ovulatör Lh salınımı bir haftadan uzun
GnRH – FSH – LH
• Bifazik salınımdan kasıt siklusta iki kez pik
yapar anlamında. LH nın yarılanma ömrü diğer
hayvanlara göre oldukça uzundur yaklaşık 5
saat.
• Ani lh yükselmesi yoktur bir haftada pik yapar.
Seksüel siklus
ovulasyon östrus bitiminden 1-2 gün önce
Östrustan önce P4 düşer –GnRH salınımı-FSH salınımı = fol gelişimi

Preovulatör LH yok-ovulasyondan 5-6 gün önce tedricen yükselir=fol gelişimi, maturasyon, ovulasyon
Östradiol ovulasyondan 2 gün önce pik yapar , 2 gün sonra da bazale iner
P4 ovulasyondan sonrası 6. günde 6-10 ng en yüksek- CL 13-14 gün aktif
PGF2alfa 13-16. günlerde salınır=luteolizis
Östrus siklusu hormonal etkilere göre iki periyoda ayrılır
Östrus (foliküler faz)

 Östrus 5-7 gün (3-9 gün)
 Aygır varlığında östrus belirtileri belirgin
 Vücut ısısında artış
 Sık sık işer, kuyruğu yana alır, sağrı aşağı
çöker
 Çakma hareketi (vulvayı açıp klitorisi
gösterme)
 Yüz kaslarında gevşeme, kulakların yana
çevrilmesi, kafanın aşağı eğilmesi
 Aygırın önünde durma-çiftleşmeyi kabul
Tay kızgınlığı: pp 6-10 gün, gebelik oluşabilir

 Vagina mukozası nemli, mukusla kaplı, hiperemik, parlak

 Cerviks 2-3 parmak girecek kadar açık, ödemli
 Ovaryumda farklı büyüklükte foliküller
 Gelişmiş fol çapı 7 cm
 Ov. öncesi folikül duvarı yumuşak-gerginlik azalı=24
saat içinde ovulasyon olacak (tohumlama kriteri)
 İkiz ovulasyon oranı %15
 Sakin kızgınlık ve diöstrus ovulasyonları olduğundan
östrus tespitinde en iyi uygulama aygıra gösterme
 Tohumlama:
 östrus başlangıcından itibaren 1-2 gün aralıkla östrus
süresince
 rektal muayene ile follikül gerginliği azaldıktan sonraki 24
saat içinde
Tay kızgınlığı: pp 6-10 gün, gebelik oluşabilir
• Homoseksüle bir davranış yoktur. Geçiş
dönemi veya yaşlı hayvanlarda östrus süreleri
uzamaktadır.
• En belirgin özelliği kuyruğunu yana çekerek
aygıra vulva dudaklarını göstermesidir.
• Serviks östrojene bağlı olarak açılır. İkiz
gebelik kısraklarda istenmez.
 Endometriyal katlardaki ödem
Preovulator folikül
 Bisiklet tekeri görünüm
Preovulator folikül
• Ovulasyonun tahmini için kullanılan bir
yöntemdir.
Skor 0-1-2-3
• Skor arttıkça ödem arttığı anlamı taşır. Skor 5
patolojik boyuta ulaşmış demektir.
Tay kızgınlığı
• Kısraklarda doğumu izleyen 9-10. günlerde
görülen ve çiftleştirildiğinde gebe kalma şansı
yüksek olan kızgınlık, kanlı dalap, kan dalabı,
tay dala
Distrus (luteal faz)
 13-16 gün
 Aktif CL –P4 salınımı
 Aygıra ilgi yok –kişneme, çifte atma, ısırma
 Yüz kasları gergin, kulaklar kısık
 Endometriyum kalın, uterus bezleri hipertorfiye
 Uterus kontraktil, usg de homojen
 Diğer türlerden farklı FSH piki görülür
 Vagina solgun-kuru
 PGF2alfa salınımı-luteolizis
Korpus luteum
Distrus (luteal faz)
• Diöstrus döneminde serviks kapalıdır.
Sonbahar geçiş
(transisyonel faz) Anöstrus
 reprodüktif yeterliliklerin  Kuzey yarımkürede kasım-

kaybedildiği dönem şubat ayları
 Ovaryum faaliyetleri az  Seksüel dinlenme
 Foliküler gelişim minimal  LH sekresyonu yok, FSH
 Dominant folikül gelişmez düşük düzeyde
 Ovulasyon yok  Foliküler gelişim az sayıda
 FSH sekresyonu var , LH  Uterus atonik, küçük
ovulasyon düzeyinde değil
 Steroit düşük
 Aygıra ilgi yok
İlkbahar geçiş
Üreme sezonu
(vernal transisyonel faz)
 6-8 hafta inaktiviteden  İlk ovulasyon ile başlar

aktiviteye geçiş  FSH 10-12 gün aralıkla
 artan foliküler aktivite, ritmik salınım
ovulasyonsuz foliküler dalga  Foliküler ve luteal faz
olgusu söz konusudur
 Düzensiz östruslar
 Östrojen ve progesteron düşük
 Steroidogenik açıdan yeterli
dominant follikül gelişimi-LH
salınımı ve ilk ovulasyon ile
dönem biter
KISRAKLARDA
 GENİTAL ORGANLARIN MUAYENESİ
Kısrak özellikleri Genital organ muayenesi
 Siklus zamanını saptamak

 Uzun gebelik süresi
 Ovulasyon zamanını saptamak
 Mevsime bağlı poliöstrik
 Tohumla/çitleşme zamanını
 Uzun geçiş dönemi
belirlemek
 Uzun östrus
 Gebelik tanısı-süreci takip etmek
 Yarış atlarında tay doğumları
yılın ilk aylarında olması tercih  Embriyonik ölümleri saptamak
(1 Ocak)  Doğum sürecini kontrol etmek
 İnfertiliteyi saptamak
Jinekolojik muayene
 Anamnez
 Genel muayene (sistemik hastalıklar üreme performansını etkiler)
 Dış genital organların muayenesi (Kuyruk, vulva, perineum)
 İç genital organların muayenesi
 Vagina-serviks muayene (Spekülüm ile inspeksiyon, elle muayene)
 Rektal palpasyon
 USG
 Uterus endometriyal biyopsi
 Klitoris-endometriyum kültür (bakteriyolojik muayene)
 Endometriyal sitoloji
 Endokrinolojik muayene
 Endoskopik muayene
Kuyruk, vulva, perineum muayenesi
pnömovagina-ürovagina
Normal vulva vertikal ya da maksimum 10 derece eğime sahip olmalı
Vulvanın dorsal kommissurası işyumdan maks. 5 cm yukarıdadır
Vulvanın %70-80’i (2’3’ü) pelvis tabanının alt kısmında bulunmalı
Dudakları tam kapanmalı
Trav, kuyruk bağlama
Perineum, anüs, vulva ılık sabunlu su-sünger, durulama, kurulama
Cam-metal spekülüm
• Vagina –Serviksin biçimi, konumu, rengi, açıklığı, akıntı varlığı, yırtık

• Anöstrusta vagina soluk renkte, kuru, serviks soluk, kuru, kapalı, vagina tabanından yukarıda
• Üreme sezonunda vagina hiperemik, parlak, nemli, cerviks hiperemik, nemli, vagina tabanına
yayılmış, açık
• Östrusta serviks gevşek-yırtık muayenesi luteal fazda yapılmalı
Rektal muayene
 Trav, yavaşa, köstek, trankilizan
 Kayganlaştırıcı (dışkı sert-rektumu korumak için)
 Serviks, korpus uteri, kornu uteriler, ovaryumlar –boyut, simetri,
içerik, kıvam değerlendirmesi
 Ovaryumlar ve serviks başlangıç noktası
Dönem Serviks Uterus Ovaryumlar

Östrus Geveşek-ödemli Ödemli-yassı >25 mm folikül
Diöstrus Sıkı-dar Tonus Çok sayıda küçük folikül/>25 mm
artmış- folikül
tubuler
Anöstrus Orta düzeyde sıkı, belirgin değil Yassı Palpe edilen yapı yok
Geçiş Ovulasyona kadar kapalı-belirgin Yassı Çok sayıda folikül/>30 mm folikül
değil
Rektal muayne
• Kısrak rektum mukazası travmalara karşı çok
daha hassastır. İneklerde rektuma hava
kaçmasın dıye bir elimizi tam çıkarmıyoruz
ancak atlarda tam çıkarmamız gerekir. Bu
sayede mukozaya ekstra bir basınç yaparak
hasar vermeden korumuş oluruz.
Rektal usg
 Ovaryum–erken gebelik için 7.5 MHz prob
 İleri gebelik 3.5 MHz prob
Korpus luteum
 Transrektal-transkutanöz
Östrusta Preovulatör folikül (40-50 mm) ve

uterus ödemi
Granuloza hücre tümörü
Anovulator folikül
(6-10 cm çap, ekojenik fibrin iplikleri) Konik-armut şekli
Rektal USG
• Ağırlıklı olarak transrektal muayne tercih edilir.
Granüloza hücre tümörleri bal peteği tarzında
gözükürler. Ovulasyondan 12 gün önce
folikülün ovule olup olamayacağı folükülün
büyüme hızında göre belrilenebiliyor. Ovule
olacak folikül günlük 3m civarı büyümektedir.
(A) Östrus (DF >35 mm in diameter) (B) Östrus (uterus ödemi) (C) Diöstrus CL
(A) Diöstrus (endom. Ödem yok luminal sıvı yok)
(B) Östrus (endom. Ödem- portakal dilimi
(C) Endometritis (luminal sıvı, ödem)
(D) Endometritis (hiperekoik sıvı birilkimi)
A) 15 günlük gebelik
B) 20 günlük gebelik
C) 25 günlük gebelik
D) 30 günlük gebelik
E) ) 35 günlük gebelik
F) ) 45 günlük gebelik
Endometriyal biyopsi
 İnfertilite sorunlarının tanımlanması=Amaç gebelik
 Gebe kalmayan-sezonda anöstrus gösteren
 Erken embr. Ölüm
 Abort
 Plasental retensiyon
 Pnömovagina-ürovagina
 Pyometra-endometritis
 Örnek alım zamanı üreme sezonu –tedavi gerekirse iyileşme-sıfat için
gecikme olabilir
 Sonbaharda muayene-örnekleme-sıfata kadar iyileşme imkanı
 Örnek alımı rektovaginal ya da vaginal yolla alınır
Nötrofil lökosit: akut yangı
lenfosit-monosit-: kronik yangı
Periglandular fibrozis
Glandular kistik dilatasyon-nekrozis
Lenfatik lacunae
Endoemtriyal atrofi
Luminal epitel yüksekliği
Endom. Bezlerin şekilleri
Lamina propriyada ödem
Bezler küçük-inaktif
Ödem nadir
Luminal-glandular epitel küboidal
Bezler büyük aktif Östrus Diöstrus

Ödem var
Luminal-glandular epitel uzun kolumnar
• Tedavi gerekliyse edometriyal biyopsi
sonbaharda yapılmalıdır.
Uterus-klitoris kültür alınması
 Endikasyonları
 Güç doğum-abort
 Plasental retensiyon-Anormal vaginal akıntı
 Sezon sonu gebe kalmayanlarda
 Venereal hastalıklar
 Siklusun herhangi bir döneminde
 Venereal hastalıklara karşı üreme sezonu başında klitoral svap zorunlu
 Örnek alım öncesi dezenfektan kullanma-dirençli mo. kolonize olmalarına
neden olur
Uterus-klitoris kültür alınması
• Örnek alımı sırasında dezenfektan
kullanılmaması gerekir yoksa dirençi mo
kolonize olabilmektedir.
Endometriyal sitoloji
 Geç diöstrus-erken östrus-serviksin açıldığı dönemde örnek alımı
 Uterus savunma mekanizması yüksek- bakteri veya nötrofil varlığı
ciddi sorun demek
 Lam –mikroskop değerlendirmesi
 Epitel hücreleri, nötrofil ve yangı hücreleri, bakteri, mantar
değerlendirilir
Endometriyal sitoloji
• Sitolojide özel swaplar kullanılır sürüntü
alındıktan sonra kılıf itilerek kapatılır öyele
dışarı çıkarılır swap
• Uterus savunması en güçlü olduğu dönemler
serviksin açık olduğu dönemlerdir. Bu
dönemde bakteri veya nötrofil ciddi bir soruna
işaret eder.
Endokrinolojik muayene
 Progesteron
 Mevsimsel-laktasyonel-pp anöstrus saptanması
 Östrus takibi-yanlış tohumlamanın engellenmesi
 Senkronizasyon işlemlerinde luteal regresyon takibinde
 Erken gebelik saptanması - Erken embr. Ölüm saptanması
 spesifik değil-21-24. günlerde yüksek P4 %15-20 hata
 diöstrus ovulasyonu ve embr. Ölüm nedeniyle yüksek P4
 Östron sülfat
 Yavrunun canlılığı
 Ovaryum ve fetoplasental alandan gebeliğin 35. gününde salınır
 Testesteron
 GCT de yüksek düzey
 PMSG (ECG)
 Gebelik teşhisi (40-100 gün)
 Embr. Ölüm olsa da salınımı devam eder
Endokrinoloji muayene
• 1 ng alıtndaki progestron kesinlikle gebe
değildir ifadesini bize verir ancak üzerindeyse
ekstra testere palpasyona gerek vardır.
(pp:post partum demek)
• GCT: granüloza hücre tümörü
• PMSG de hata seviyesi yüksektir.
KISRAKLARDA
 ÜREMENİN DENETLENMESİ
Üremenin denetlenmesi?
 Resmi aşım sezonu 15 Şubat-30 Haziran
 Aynı yılda doğan tayların doğum tarihi 1 Ocak =erken aylarda doğanlarda
avantaj yarışlarda
 Yılın erken döneminde doğum istenir, amaçlanır
 Östrus süresi uzun, ovulasyon zamanının belirlenememesi
 PGF2alfa sadece olgun CL ‘ye etlki eder +HCG fol. çapı ≥30 mm iken kullanılır
Anöstrustan aşım sezonuna geçiş süresini kısaltmak
Östrus saptanmasında zaman kazanmak
Gebelik başına aşım sayısını azaltmak
Embriyo transferi çalışmalarında senkronizasyon için
Değerli spermayı fazla kısrakta kullanmak
ECG üretimi
Yarış-gösteri atlarında östrusu ertelemek
Erken pp dönemde involüsyona zaman tanımak
Geçiş döneminde yapılan girişimler
 Düzensiz östrus davranışları
 Suni ışık uygulamaları (melatonin salınım kontrolü)
 En az 8-10 hafta 2-3 metre uzaklıkta 200 watt 14-16 saat ışık 15 Kasım-15 Aralık
dönemlerinde başlanır
 Hormon uygulamaları
 Geçiş döneminin kısaltılması
 Progesteron
 fol. maturasyonu –ovulasyon için yeterli LH salınımı-deposu
 Fol çapı >25 mm, Altronogest 0,044 mg/kg/gün oral, 4-7 gün sonra östrus, 7-
12 gün sonra ovulasyon
 Ovulasyonun hızlandırılması (Fol çapı ≥35 mm)
 HCG 1500-3000 IU IM, IV13 gün günde iki kez
 GnRH 500 mg günde iki kez IM 13 gün sonra ovulasyon
 Deslorelin implant 2.1 mg 3 gün sonra ovulasyon
Aşım sezonunda yapılan girişimler
 Luteal evrenin kısaltılması
 PGF 2alfa ve analogları
 14-15 gün arayla çift doz
 Olgun CL (>5 gün)varlığında uygulama, 5-7 gün sonra östrus, 9-11 gün sonra ovulasyon
 Ovulasyon uyaran yöntemle kombine daha başarılı
 Diöstrus ovulasyonlarına-yan etkilere dikkat
 Luteal evrenin uzatılması
 Progesteron
 fol. maturasyonu –ovulasyon için yeterli LH salınımı-deposu
 PGF 2 alfa, östradiol ile kombine
 Oral, enjektabl, intravaginal
 Altronogest 0,044 mg/kg/gün oral, 15 gün süreyle, 4-7 gün sonra östrus, 7-12 gün sonra
ovulasyon
 Ovulasyonun uyarılması (fol çapı ≥ 30-35 mm olmalı)
 HCG 1500-3000 IU IM, IV13 gün günde iki kez (yan etkilere dikkat antijenik özellikte)
 GnRH 500 mg günde iki kez IM 13 gün sonra ovulasyon
 Deslorelin implant 2.1 mg 3 gün sonra ovulasyon
Erken pp dönemde yapılan girişimler
 Hızlı-kuvvetli involüsyon =ovaryum faaliyetleri daha çabuk başlar
 Tay kızgınlığı=pp 5-12. günlerde östrus (normal fol.
gelişimi+ovulasyon)
 Uterus ve kısrağın durumuna göre gebelik elde edilebilir (%10-20
düşük oran diğer östrusa göre)
 Ana faktör uterus involüsyonunun tamamlanmaması
 Pp 10 günden sonraki ovulasyonda gebelik oranı>pp 10. günden önceki
ovulasyon gebelik
 Fertilize ovum 5 günde uterusa iner , bu süreçte involüsyon tamamlanır
 Tay kızgınlığı ertelemesi girişimleri
 Tay kızgınlığı-sonraki östrus arasının kısaltılması
Erken pp dönemde yapılan girişimler
 Tay kızgınlığı ertelemesi girişimleri
 Progesteron (tek, PGF2 alfa veya östradiol ile birlikte)
 Altronogest 0,044 mg/kg/gün oral, 15 gün +PGF2alfa son gün
 Pp ilk 6 saatten sonra başlanmalı-en iyi sonuç
 Tay kızgınlığı-sonraki östrus arasının kısaltılması
 PGF2alfa
 Normal östrus pp 30. gün civarı
 Tay kızgınlığında ovulasyonu takiben 5-7 gün sonra PGF2 alfa ile östrus bir
hafta öne çekilir
Ovul. pp10. günden sonra şekillendiyse, uterusta sıvı birikimi yok-az =aşım
Ovul. pp10. günden önce şekillendiyse, uterusta sıvı birikimi var=tay
kızgınlığı sonrası östrus aralığı kısaltılır
Östrus baskılanması
 Östrus sırasındaki ağrıyı önlemek  Hormonlar ile östrusu baskılamak
 Östrusa bağlı davranış-  Progesteron
performans sorunlarına karşı  Altronogest-doping maddesi
 Aygırı daha verimli kullanmak  Cerrahi olarak östrusu baskılamak
 Gonadektomi
 İmmunolojik uygulamalar ile
östrusu baskılamak
 GnRH aşıları
 Uterusa cam bilye bırakmak
 30-35 mm çaplı
 Gebelik taklidi
KISRAKLARDA
 GEBELİK VE FİZYOLOJİSİ
 Kopulasyon - spermatozoa serviks+uterusu geçer- kapasitasyon –
akrozom reaksiyonu -fertilizasyon
 Fertilizasyon:spermatozanın zona pellusidayı geçmesi, perivitellin
boşlukta vitellüs ile kaynaşması
 Spermatoza perivitellin boşluğa girer-spermatozoa plazma mebranı
ile ovumun vitellus membranındaki mikrovilluslar birleşir –mayoz II
metafazda bekleyen ovum uyarılır ve bölünme tamamlanır
 Kortikal reaksiyon- Erkek ve dişi pronükleus birleşimi-yeni mebran
ile sarılma (singami)=fertilizasyon tamamlanır= zigot embriyo halini
alır
Fertilizasyondan implantasyona kadar
önemli gelişmeler
 Zona pellusida içindeki bölünmeler (2,4,8,16 olacak şekilde bölünür, morula –blastosel ve
blastosist)
 Trofoblast hücrelerinden koryon gelişir
 İç hücre kümesinden embriyo gelişir
 Blastosistin zonapellusidadan sarkması
 Blastosist 6-6,5 günde uterusa ulaşır
 Blastoselde artan basınç+trofoblastların salgıladığı proteolitik enzimler
 Hatching ve embriyo uterus lümeninde serbest yüzer
 Blatosist küre şeklinde (trofoblastların salgıladığı glikoproteinlerden oluşur ve maternal kabul olan 16.
güne kadar embriyoyu korur uterus içindeki göçünü kolaylaştırır)
 Gebeliğin maternal olarak tanınması
 İki hafta uterus göçü önemli- engellenirse gebelik sonlanır
 Embriyo varlığı PG salınımını engeller
 25. günde implantasyon başlar
 IGF-II, EGF, , TGF-1β, TNF-α (fetal, plasental dokular, endometriyumdan eksprese)
 Ekstra embriyonik membranların tanınması
 Amniyon, allantois, koryon
Plasentasyon
 Ekstraembriyonik zarlar ile endometriyum arasında oluşan bağlantı
 Histiyotrofik beslenemden hemeotrofik beslenmeye geçiş sağlanır.
 Plasenta epithelio-chorial, desiduasız, diffuz tipte
 Mikrokotiledonlar
 Endometriyal kaplar (Dairesel-at nalı şeklinde)
 Gebeliğin 35. gününde koriyon prizmatik hücreleri endometriyal epitele penetre olur
ve epiteli yıkımlar - bazal membranı geçer- endometriyal stromaya göç eder-genişler,
birleşir=endometriyal kaplar
 Gebeliğin 35. gününde şekillenir ve 60. günden sonra yıkımlanmaya başlar, 120.
günde atrofiye olur
 PMSG(eCG) sentezler
 Maternal dolaşımda35-40. günde belirlenir, 70. günde en yüksek, 120. güne kadar
azalır
 Foliküler gelişimi uyarır (LH benzeri)
 Gelişen foliküller E2 salgılar, luteinize olur=aksesor –sekonder korpus luteumlar
 Aksesor CL gebeliğin devamı için P4 desteği sağlar
Gebelik endometriyal kaplar oluştuktan sonra sonlanırsa

ECG sentezi devam ettiğinden sekonder CL regresyonuna
kadar östrus göstermezler (ort 3 ay)
Gebeliğin endokrinolojisi
• 14-15. günlerde konseptusun kornular arası hareketi önemli

• 40. Günde ECG ve sekonder CL sayesinde P4 tekrar artar
• 120 den itibaren endom. kaplar yıkımlanınca P4 tekrar azalır
• 200. Günden itibaren over kökenli P4 yerini plasental P4 ‘e bırakır
• Plasental P4 lokal etkiler -5. aydan itibaren kan P4 düşük
Gebelik teşhis yöntemleri
 Çiftleşen/tohumlanan kısrak ovulasyondan 14-18 gün sonra gebelik
muayenesi
 Rektal palpasyon
 Ovulasyon sonrası 16-18. (21) günlerde serviks kapalı, sert
 12-25. günlerde uterus tonusu artmış, duvarı kalın
 48-55. günlerde uterus duvarı incelir, tubuler yapıyı kaybeder
 30. gün konseptus kornu uteri bazalinde 4 cm çapında şişlik
 60. gün konseptus 8-10 cm çapında
 90. gün uterus abdomene uzamaya başlar
 5-7. aylarda abdomen ventralinde-ulaşmak güç
 11. ayda uzadığından tekrar palpe edilir
 Vaginal spekulüm muayenesi
 Porsiyo vaginalis sarı-gri renkte, kraniyal vaginanın tam ortasında
 Ultrasonografik muayene
1. muayene: 14-16. günler

2. muayene: 21-22. günler
3. muayene: 35. gün
v
10. Gün 14. Gün

19. Gün
53. Gün
40. Gün
 Endokrinolojik muayene
 Progesteron: Ovulasyon sonrası 18-21. günlerde p4<1 ng/ml :
gebe değil
 ECG: ovulasonu takiben 40-120. günler arasına kan analizi
 Östrojen: ekuilin, ekuilenin 4.a ydan itibaren idrarda
 Östron sülfat 60. günden itibaren serumda (karmann reaskiyonu)
KISRAKLARDA
 GEBELİK PATOLOJİSİ
 Plasenta ile ilişkili bozukluklar
 Hidropslar
 Plasentitis
 Yavrunun gelişimi ile ilgili bozukluklar
 Fetal acaibatlar
 Fetal mumifikasyon
 Fetal maserasyon
 Gebeliğin annede oluşturduğu bozukluklar
 Uzayan gebelikler
 Gebelik ve doğuma ,ilişkin kanamalar (uterus, vagina,vulva)
 Karın duvarı yırtıkları
 Torsiyo uteri
 Gebelik sırasında kolik
 Abortuslar (enfeksiyöz-nonenfeksiyöz)
Plasentitis
 Vaginal yolla veya hematojen kontaminasyon
 Streptococcus equi, strep. Zooepidemicus, E.coli, klebsiella pneumonia,
aspergillus fumigatus vs.
 Premature meme gelişimi, vulva akıntısı (en yaygın bulgu)
 Usg:
 Uterus+plasenta kalınlığı (en az 7,1±1,6 en fazla 11,5±2,4 mm)
 Purulent içerik (hiperekoik yansıma)
 Amniyon sıvısının karakteri, amniyon membran kalınlığı
 Tedavi
 Antibakteriyel ve antiinflamatuar tedavi
 Trimetoprim, gentamisin, penisilin
 Siklooksijenaz inhibitörü (indometazin)
 Progestagenler
 Tokolitikler
 Kombine tedavi
Yavrunun gelişimi ile ilgili bozukluklar
Fetal mumifikasyon Fetal maserasyon
 Fetusun olümü, aseptik uterus  Gebelikte fetüsün ölmesi,
ortamında fetüsün otolizi- uterustan dışarı atılamaması ,
absorbsiyonu açık serviksten enfekte olması
 Plasenta ile sert kompakt kitle  Purulent uterus içeriği
 İkizlik (plasental-fetal gelişim
yetersizliğine bağlı)
15-20 dk manuel servikal dilatasyon-elle çekip alma

P4 yüksek olgularda PGE lokal-im
Uterus serum fizyolojik-antibiyotik ile yıkanmalı
Sezaryen
Uzayan gebelikler
 Gebelik süresi 11.5 ay (310-374 gün)
 Normal gebelik 400 güne kadar uzayabilir
 İlk 2 ayında yetersiz veya geç embriyonal gelişim
 Üreme sezonu başında erken gebe kalanlarda gebelik süresi daha
uzun
 Çayır toksikozisi, bromokriptin tedavisi
Gebelik ve doğum ilişkili kanamalar
 Uterus kökenli
 Uterus damarların rupturu torsiyo, ruptur, travmalara, retensiyoda zorlamaya bağlı
 Yaşlanma, serum bakır yetersizliği, tekrarlayan gebelikler vasküler dejenerasyonlar
predispoze faktör
 Kolik, terleme, hızlı nabız, anemi, ölüm
 Mezometriyumda hematomlar spontan regresyon
 İntrauterin antibiyotik
 Hareket kısıtlama, sessiz sakin dinlendirme
 Tetanoz antitoksini, antifibrinolitik tedavi
 Kan transfüzyonu
 Operatif-non operatif tedavi
 Vulva-vagina kökenli
 Gebelikte varikozların rupturu, doğum esnasında travma
 Pamuk tampon vaginal uygulanması
 Antibiyotik-tetanoz tedavisi
 Laksatif besleme
Abdominal yırtıklar
 Prepubik tendo – rektus abdomini yırtıkları
 Travmalar, fetal anomaliler, hidroamniyon-allantois, ikizlik
 Memelerden sternuma kadar ödem, ağrı, yer eşeleme, açlık çukurluğuna
bakma, terleme, solunum-nabız artışı
 Meme bezleri öne kayar-karnın duvarına yayılarak düz hal alır, kuyruk
kökünde kalkar (prepubik tendon yırtığı)
 Usg tanısı
 Doğumun uyarılması-sezaryenden iş etapta kaçınılmalı (yeni yırtıklar
oluşmasın diye)
 Konservatif tedavi
 Hareket kısıtlaması, karın bölgesine bandaj uygulaması
 NSAI ilaçlar, analjezik ilaçlar, antibiyotik
 Fetal stres başladıysa doğum uyarımı-sezaryen yapılmalı
 Operasyon doğumdan 12-16 hafta sonra –ödem iyileştikten sonra
Torsiyo uteri
 Kolik nedeni
 Özellikle gebeliğin 3. döneminde şekillenir
 Rektal muayenede bir yöne doğru sıkıca dönmüş uterus ligamenti ile tanı
 Fetus palpe edilemez-uterus sabit konumda
 Tedavi
 Manuel manipülasyonlar ile uterusun düzeltilmesi
 Genel anestezide torsiyonun tersi yönde kısrak döndürülür
 Laparotomi ve operatif düzeltme
Abortus
Enfeksiyöz Nonenfeksiyöz
 Bakteriyel  Progesteron yetmezliği
 Streptococcus zooepidemicus  Anormal uterus ortamı
 E. Coli
 Stap. Aureus  Tay kızgınlığı
 Kelbsiella aeuroginosa  İkiz gebelik
 Viral
 Herpes virus I  Fetal gelişim-kromozomal
 Equine viral arteritis anomaliler
 Equine enfeksiyöz anemi  Umblikal-plasental bozukluklar
 Fungal
 mucor spp.  Travma
 Aspergillus fumigatus  Stres
 Protozoal
 Yetersiz-dengesiz beslenme
 Tripanosoma equiperdum
 Babesia spp.
İkiz gebelikler
 Nonefeksiyöz abortusların en önemli nedeni
 %65-70’i abortusla sonuçlanır
 Nedeni (teori)
 İleri gebelikte fetusler için uterus ortamının yeterli olmaması
 Fetuslerin birbirini immunolojik olarak red etmesi
 Korunma ve eliminasyon yöntemleri
Endom. kaplar oluşmadan abort
 Aşım sırasında çoğul ovulasyon Vaginal yolla küçük embriyonun
olacaksa aşım sonraki östrusa aspire edilemsi
erteleme Rektal yolla embriyonun birinine
 Çiftleştirme geciktirme (ovulasyondan zilmesi
sonraki 12-24 saat içinde denk Endometriyal kontakt-implantasyonu
getirmek) engellemek için rektal sık masaj
 Folikül aspirasyonu ve diğer folikülün Aç bırakarak 1- 2 embriyonun
ovulasyonunda aşım rezorpsiyonu
Operatif embriyonun alınması
KISRAKLARDA
 DOĞUM
Fetal kortizol Progesteron
Karaciğerde glikojenik enzim-glikoz depolanmasını uyarır Gebeliğin 120-300. günlerinde düşük
T3, adrenalin, noradrenalin miktarını artırır Gebeliğin son ayında artar
Kan basıncını artırır Doğuma diğer türlerden farklı olarak yüksek P4’le girer
Akciğer, sindirim-boşaltım sistemlerinin yapısal-fonksiyonel düzenler Doğumdan birkaç saat sonra bazale iner
Duktus arteriyosus ve foramne ovalenin kapanmasını sağlar
Östrojen
Gebeliğin 190-250. günlerinde zirve, sonra doğuma kadar düşer Relaksin
Myometriyumda oksitosin için reseptör ve uterusta gap Gebeliğin 175. gününde en yüksek-doğuma kadar bu seviyede
birleşimlerinin sayısını artırır Doğumun ikinci aşamasında pik
Serviks gevşemesi, kontraksiyonların başlamasını sağlar Serviks, pelvis ligamentleri, simfisiz pelvinanın gevşemesini sağlar
Doğumun aşamaları
Gebeliğin son 1 ayında yaklaşan doğum bulguları
• Vulvanın gevşek, büyük, ödemli
• Sakrosiyatik-sakroilyak ligamentler gevşek
• Meme bezlerinde büyüme dolgunluk, sekresyonda değişim
• 1-4 gün önce meme başında inci benzeri süt
• Yüksek kaliteli kolostrum 60gr/lt IgG içerir
• Magnezyum, kalsiyum, sodyum, potasyum ölçümü
• Sekresyon Ca düzeyi doğumdan 3 gün önce 5 mmol/lt, doğum gününde 10 mmol/lt
• Doğumdan önce sodyum düşer, potasyum artar
• Dorsopubikal pozisyondan dosra sakral pozisyona döner
GEBELİK SÜRESİNCE
DOĞUM ZAMANI
Doğumun 1. aşaması
• 30 dk-4 saat sürer, Servikal gevşeme, uterus kontraksiyonları
• Sancı, huzursuzluk,Yeme içme durur, az ürinasyon-defekasyon
• Ayaklarla yeri eşeleme, hızlı kuyruk hareketi, sık ve ani yer değiştirme, yan tarafını ısırma
• Omuzdan açlık çukurluğuna kadar terleme
• Yere yatıp yuvarlanıp kalkma (fetüs doğum kanalına giriş için pozisyon alır)
• Koryoallantoik zar vulva vaginaya doğru çıkıntı yapar-yırtılması ve sıvıların akması ile süreç
tamamlanır
1. AŞAMAMIN SONU
 20-30 dk da tamamlanır
 Daha kuvvetli uterus kontraksiyonları
 Abdominal kontraksiyonlar (oksitosin etkisinde)
 yan tarfına yatar baş-ve ayakalr ielri doğru uzatılır
 Allantois sonrası amniyon vulvada görülür
 metakarpaller biri 15-20 cm önde, baş karpal eklem üzerinde vulvada yavru
görülür
Ön ayaklardan tutarak hafif çekme yapılabilir
• Ortalama 60 dk (30 dk-4 saat) sürer (>6 saat ise müdahale)
• Uterus kontraksiyonları ve yavru zarları atılır
• birinci aşamadaki bulgulara benzer dış bulgular (ağrı, huzursuzluk, yatıp yuvarlanma)
3. AŞAMANIN SONU
Doğumun uyarılması
 Uyarmak için gerekli kriterler: Prematüre plasental ayrılma
 Meme loblarının gelişmesi Tayda güçsüzlük, ayağa kalkamama
 Servikal gevşemenin olması emme –adapatsyon başarısızlığı
 Kolostrumda Ca düzeyi>40 ng/ml Uterus-serviks yırtıkları
 Sakral ligamentlerin gevşemesi Prematüre -ölü doğum
 Gebelik süresi >330 gün Güç doğum
Sancı-enterit
 Oksitosin
 Hızlı-etkili (15-90 dk içinde doğum)
 Uterustan PG salınımını ve uterus kontraksiyonlarını uyarır
 75 IU İM, 15 IU 15 dk arayla 5 kez İM, 75 IU 1 litre ızotonik içinde 1 IU/dk IV
 PGF2α
 Sentetik analoglar tercih edilir (1-6 saat doğum)
 PGE +oksitosin ile birlikte kombine daha başarılı
 Fluprostenol 250 µg İM
 Glikokortikoit
 Uzun süre-yüksek doz kullanım pratik değil
 Riskli gebelikte tay akciğer olgunlaşmasını sağlar
 315. günden sonra 3 gün 100 mg deksametazon
Perinatal dönemde anne-yavru bakımı
 Perinatal dönem anne-yavru için kritik-önemli dönem
 İlk 12-36 saat içinde neonatal muayene (sistemik-segmental)
 Solunum (ağız-burun boşluğu temizlenmeli)
 Kurulama-kolostrum alımı-çevre ısısı (30-33 C)
 Göbek kordonu bakımı
 Kolostrum alımı (ilk 24 saat en az 0,5-1 lt)
KISRAKLARDA
 GÜÇ DOĞUM
İtici güç kayıpları
 Primer ve sekonder uterus tembelliği
 Uterus kaslarının tonisitesinde azalma-kasılma gücünü tamamen kaybetme
 Rahatsız edilmemeli, oksitosin (bolus)
 Abdominal itici güç kaybı

 Prepubik tendo rupturu
Diğer güç doğum nedenleri
 Doğum kanalı obstrüksiyonları
 Kemik doku obstrüksiyonları
 Yumuşak doku obstrüksiyonları
 Uterus torsiyonu
 Fetopelvik orantısızlıklar
 Fetal anomaliler Normal anteriyor prezentasyon
 Fetal geliş bozuklukları

 Longitudinal anteriyor prezentasyon dorsosakral pozisyon
 Longitudinal posteriyor prezentasyon lumbosakral pozsiyon
 Maldispozisyon (Prezentasyon/pozisyon/postür)
Dorsopubical pozisyon
Dorsotransversal pozisyon
Başın yana bükülmesi

Ventrotransversal pozisyon
Köpek oturuşu
Doğuma yardım alet/ekipmanlar
Fetotomi
 Anestezi (kaudal epidural, 1-1,25 ml /100 kg CA %2’lik lidokain)
Fetotomi
 Endikasyonları
 Ölü fetüslerde
 Güçlü uterus kontraksiyon yokluğunda
 Düzeltilemeyen prezentasyon, pozisyon, postür bozukluklarında
 Fetüsün anne doğum kanalına göre büyük olması
 Fetal anomaliler
 Yetersiz serviks dilatasyonu
Sezaryen
 Endikasyonları
 Pelvis kırık-çatlakları
 Düzeltilemeyen prezentasyon, pozisyon, postür bozukluklarında
 Düzeltilemeyen uterus torsiyonu
 Doğum kanalından alınamayacak fetal anomaliler
 Genel anestezi (ksilazin, ketamin, diazepam iv)
 Mediyan hat ensizyonu
PUERPERAL DÖNEM
FİZYOLOJİSİ
Puerperal Dönem
 Postpartum dönem
 Postparturient dönem
 Puerperyum
 Doğumun 3. aşamasını da kapsayan, doğumdan

sonra genital sistemin normal gebelik öncesi
durumuna dönme süreci
 Anatomik-histolojik-fonksiyonel yönden
 KISRAKLARDA PUERPERAL DÖNEM
FİZYOLOJİSİ
Puerperal Dönem
 İneklere göre;
 Daha kısa puerperal dönem
 Daha hızlı involusyon
 Pp ilk östrusta daha yüksek gebe kalma oranı
 Daha erken fertil östrus

Puerperal Dönem
 Hızlı involüsyon
 Uterus kontraksiyonları daha hızlı
 Diffuz plasentaya sahip
 Erken gelişen foliküler aktivite ve yüksek östrojen
 Östrojen kontraksiyonları ve uterusun savunma

mekanizmasını arttırır
 Kornular:
 Pp 24. saatte ½ boyutunda
 Pp 30. gün normal boyut
 Serviks ilk östrusa kadar hafif açık

Puerperal Dönem
 Daha az loşya
 Loşya 7. güne kadar atılır
 Kırmızı kahve sonrasında mukoid karakterde
 Pp 15. güne kadar uterusta sıvı-yangı olmamalı
 Pp 14. günde endometriyal rejenerasyon
tamamlanır.
 Tay kızgınlığında gebe kalma oranı için önemli
Puerperal Dönem
Irk
Yaş
Beslenme
VKS
Olumsuz etkiler
Doğum mevsimi
Retensiyo – uterus enfeksiyonu
Metabolik bozukluklar
Oksitosin-PG uygulamaları
Uterus lavajları Hızlandırır
Steroid uygulamaları
Puerperal Dönem
Uterustan bakterilerin eliminasyonu
 mo.’lar tay kızgınlığına kadar elimine edilir
 Kontaminasyon kalıcı enfeksiyona dönüşmez

 Koliformlar
 Beta hemolitik streptokoklar
 Streptococcus equi
 Streptococcus zooepidemicus
 E. coli
 Enterobacter spp.
 Klebsiella spp.
Puerperal Dönem

 PP 2. günde başlar
 Tay kızgınlığı = 9 gün kızgınlığı
 İlk östrus pp 5-12. gün
 İlk ovulasyon pp 20 gün içinde

 Mevsim
 Laktasyon sayısı
 VKS
Puerperal Dönem
 Pp ilk östrus= Tay kızgınlığı

 Gebe kalmaları istenir.
 Gebelik oranı %10-20 düşük
 Pp 10. günden sonra ovulasyon olanlarda fark yok
 Tay kızgınlığı sonrası anöstrus olasılığı var

Tay kızgınlığı
 Tay kızgınlığında çiftleştirme ???
 Genital organlar iyi değerlendirilmeli
Çiftleştirme – tohumlama Çiftleştirme - tohumlama

UYGUN DEĞİL UYGUN
Yetersiz involüsyon İnvolüsyon
Uterusta sıvı varlığı Uterusta sıvı yok
Vaginal akıntı devam ediyorsa Vaginal akıntı yok
Güç doğum-retensiyo Güç doğum-retensiyo yok
Erken doğum Pp 10. günden sonra ovulasyon
Pp 10. günden önce ovulasyon Genital organlarda hasar yok
Genital organlarda hasar
Tay kızgınlığı
Uterus
İnvolüsyon tamamlanana kadar
involüsyonu
çiftleştirme engellenir
hızlandırılır
• Oksitosin - PG Tay kızgınlığının başlaması Tay kızgınlığı
uygulamaları engellenir sorası ilk östrus
• Uterus lavajları öne çekilir
• Östrojen –
progesteron Altronogest 8-15 gün Pp ilk
uygulamaları Altronogest+östradiol+PG ovulasyondan
Deslorelin 5-7 gün sonra
PGF2α
PUERPERAL DÖNEM SORUNLARI
 KISRAKLARDA PUERPERAL DÖNEM
SORUNLARI
Kısraklarda puerperal dönem
sorunları
 Retensiyo sekundinarum
 Prolapsus uteri
 Kornu uterinin invaginasyonu
 Doğum kanalının yara ve yırtıkları
 Perineal yırtık
 Serviks yırtıkları
 Uterus yırtıkları
 Genital kanal kanamaları
 Puerperal metritis (Metritis - laminitis – septisemi kompleksi)
 Nekrotik vajinitis
 Perineal ezileme ve vulva hematomu
 Uterus subinvolüsyonu
 Laminitis
 Hipokalsemi
 İdrar kesesinin prolapsusu-eversiyonu
 Tetanoz
 Gluteal paraliz
Retensiyo sekundinarum
 Fizyolojik olarak 30 dk-3 saat içinde atılır.
 >3 saatte atılamaması = retensiyo sekundinarum
 İnsidansı %2-15
 Nedenleri-predispoze faktörler
 Hipokalsemi
 Hormonal yetersizlik
 Plasentitis -Enfeksiyöz hastalıklar
 Güç doğum-erken doğum
 İkizlik
 Sezaryen-fötotomi
 Abortus
 Yaşlılık-aşırı yağlanma
 Komplikasyonları-etkileri
 İnvolüsyonda gecikme
 Metritis
 Laminitis-topallık
 Septisemi-toksemi
 Ölüm
 Zarları tekmeleme-yavruya tekme
 Klinik belirtiler
 Vulvadan sarkan yavru zarları
 Atılan plasentanın incelenmesi önemlidir
 Klinik belirtiler:
 Bazısında hastalık tablosu göstermez
 Anormal vaginal akıntı ve kötü koku
 Ikınma
 İştahsızlık-depresyon
 Süt veriminde düşme
 Solunum ve nabız sayısında artış
 Vücut ısısında artış
 Toksemi ve septisemi
 Laminitis
 Usg : sıvı dolu uterus, hiperekoik zarların yansıması
 Tedavi:
 > 12 saat riskli agresif tedavi gereklidir
 Uterotonik uygulama
 Oksitosin (Plasenta atılmaz ise 4-6 saatte bir tekrarlanır)
 10-60 IU iv, im, sc
 50 IU oksitosin+450 ml Kalsiyum solüsyonu içinde iv 15 dk
 30-60 IU oksitosin +1-2 L izotonik 30-60 dk içinde iv
 50 IU oksitosin+ 500 ml izotonik içinde iv 30 dk
 80-100 IU oksitosin (bolus) im veya 10-20 IU (küçük) iv 15 dk
arayla
 PGF2alfa (18 saatte oksitosin işe yaramazsa)
Destek tedavi
 Antihistaminik
 NSAI (Fluniksin meglumin 0,025 mg/kg TID)
 Uterus lavajı
 Tetanoz antiserumu
 Kalsiyum (125 ml 5 L serum içinde)
 Sistemik antibiyotik 5-7 gün (Trimetoprim, Penisilin G,
Metronidazol)
Pp. 8. saatte plasental retensiyon 10 IU oksitosin iv sonrası
olgusu
 Tedavi:
 Güç doğum-abortus geçirenlerde Oksitosine cevap az
 Oksitosin enjeksiyonu + Koryoallantoik boşluğa 10-12 L ılık
su uygulaması
 %2 povidon iodine
 İlk 4-6 saat içinde
(Burn's technique)
 4-6 saat sonrası
 Geniş spektrumlu sistemik antibiyotik
 Potassium penicillin (22,000 - 44,000 IU/kg, IV, QID) + gentamicin
(6.6 mg/kg, IV, SID) + metronidazole (15 mg/kg, PO, BID).
 Trimetoprim sülfadiazin +penisilin
 Trimetoprim sülfadiazin +gentamisin
 Uterus lavajı (10-12 L izotonik)
 Tekrar manuel olarak uzaklaştırma
 Egzersiz
 Metritis-laminitis-septisemi kompleksi yönünden takip
 Tedavi:
 Yavru Zarlarının Elle Kurtarılması
 Koryon-endometriyum arasında el kaydırma
 Zarların helozonik şekilde bükülerek çekilmesi
 İlk 24 saatte, 4-12 saat arayla 10 dk süreyle uygulanır
 Komplikasyonlar:
 Uterusta travma, kanama, prolapsus, eversiyon, enfeksiyon
 Tedavi:
 Uterus enfeksiyonu ve septisemiye karşı:
 Uterus yıkaması önerilir (24 saatten sonra atılan zarlarda)
 Günde 1 defa, 2-3 gün ılık (30-40 C) antiseptikli su 3-6 L
 Verilen sıvı geri alınır-sıvı temiz olana kadar
 Geniş spektrumlu antibiyotik

 NSAI
 Egzersiz
 Kollajenaz kullanımı
 Göbek arterinden
 200.000 IU kollajenaz solüsyonu+1 L izotonik
Prolapsus uteri
 Kornu uterinin uç kısmından itibaren invagine olması, kendi
içinden geçip ters dönerek serviks ve vagina yoluyla vulvadan dışarı
sarkması
 Acil müdahale gerektirmekte-hayati risk %50
 Doğumun 3. aşaması veya pp 1-2 gün içinde
Nedenleri:
Zarların ayrılmasında güç uygulama
Zarların kendi ağırlığı ile gerilme oluşturması
Güç doğum,
Uzayan gebelik
Abortus
Uterus tembelliği
Vulva-vagina yırtıkları
Karın içi basınç artışı durumları
İleri yaş
Hipokalsemi
Prolapsus uteri
 Komplikasyonlar
 Tanı- prognoz:  İç kanama

 Laminitis
 Vulvadan sarkan uterus ve yavru zarları
 Metritis-uterus yırtığı
 Ödemli
 Bağırsak-idrar kesesi prolapsusu
 Kısrak ayakta-yatar pozisyonda  İnfertilite
 Şiddetli ıkınma, huzursuzluk, ağrı, sancı  Ölüm
 Uterus-ovaryum arterlerinde ruptur=hemorajik şok
 Nabız - solunum sayısında artış, mukozalarda solgunluk, ekstremitelerde
soğuma
 Yeni olgularda-hızlı tedavilerde prognoz iyi
 Arter rupturu-nekroz-peritonitis durumunda prognoz kötü
Prolapsus uteri
 Tedavi:
 Uterus temizlenmeli (30-40 C hafif antiseptikler)
 Yırtıklar onarılmalı-nekrozlar uzaklaştırılmalı-damarlar ligatüre edilmeli
 Arka kısım yukarı kaldırılır veya kitle vulva hizasında kaldırılır
 Sedatif, genel anestezi veya alt epidural anestezi
 Ksilazin (1,1 mg/kg iv) + ketamin (2,2 mg/kg iv)
 (%2 lidokain 1 ml/100 kg CA veya 0,17 mg/kg ksilazin+10 ml izotonik)
 Kitle kayganlaştırılır-red edilir
 RED: Vulvaya yakın kısımdan başlanarak, serviksten geçirilerek
 İntrauterin ılık antiseptik (9-14 L) verilir-alınır
 Paranteral-intrauterin antibiyotik
 İnvolüsyon için oksitosin, kalsiyum
Doğum kanalının yara
ve yırtıkları
 Perineal yırtık
 Serviks yırtıkları
 Uterus yırtıkları
Perineal yırtık
 İlk doğumlarda
 İri yavrularda
 Yanlış doğuma yardım girişimlerinde
 Yavrunun anormal duruşu
 Perineal bölge yetersiz gevşediğinde
 Etkileri:
pnömovagina, ürovagina, dışkı ile kontaminasyon,
Perineal yırtık
 1. derece : Vulva dudaklarının deri ve mukozasının yırtığıdır –
Yüzeysel yırtık
 2. derece : Vulva-vagina tüm duvarı içine alan yırtıklar, rektum ve

anüs etkilenmez
 3. derece : Vagina duvarın tamamı, rektum duvarı, perineal bölge,

anal sfinkteri de içine alan yırtıklar (kloaka)
 Rektovaginal fistül: Vagina duvarın tamamı ve rektum duvarı

dahil, vulva ve anal sfinkter etkilenmemiş
Rektovaginal fistül
3. Derece perineal yırtık

Perineal yırtık
 Tedavi:
 Hafif olgular kendiliğinden iyileşir
 Yara temizliği -antiseptikli pomadlar, günlük
 Cerrahi müdahale
 Doğumdan hemen sonra (4-6 saat içinde)
 2-4 hafta sonra (ödem-yangı hafifledikten sonra)
 NSAI
 Dışkı yumuşatılmalı (yeşil ot, mineral yağlar)
 Operasyondan 4 hafta sonra suni tohumlama, 3 ay sonra doğal aşım
Perineal yırtık
 Tedavi:
 Cerrahi müdahale
 Sedasyon veya epidural anestezi
 Kuyruk sarılmalı-perineal bölge temizlenmeli
 Rektuma tampon
 Yara dudakları tazelenmeli
 İki aşamalı cerrahi müdahale:
 Vestibulum+vagina submukozası, submukoza +mukoza
 Anal sfinkter ve üst vulva dikilir.
 Tek aşamalı cerrahi müdahale
 Fistüller, 3. derece yırtığa dönüştürülerek opere edilir.
3. Derece perineal yırtığın tek aşamalı
3. Derece perineal yırtık pp 3 ay
operasyonu (Goetz technique)
Servikal yırtık
 Güç doğum-yeterince gevşemediği durumlarda
 Uterus enfeksiyonu –infertiliteye sebep olur
 Tedavi sonrası skar oluşumu-yapışmalar
 Sonraki doğumda nüks
 Tanı: Diöstrus zamanında muayene (ödem az, katlar sıkıca kapalı)
 Tedavi:
 Uzunluğunun ≥½ olan yırtıklar cerrahi müdahale
 Hafif olgularda antiseptikli pomad - glikokortikoidli pomad,
yapışmaları ayırmak
 NSAI
Servikal yırtık
 Cerrahi müdahale:
o Lokal anestezi (vaginanın dorsal-lateral duvarlarına %2 lidokain 40-60 ml)
o Genel anestezi
o Epidural anestezi
 Tedavi zor ; tecrübe ve özel ekipman gerekli
 Diöstrus döneminde yapılmalı
 Spekülüm yerleştirilir ve serviks geriye çekilir (allis pensi, Finochietto pensi)
 Yara kenarları tazelenir
 Tek katlı dikiş (tüm katlar birlikte)
 İki katlı dikiş (serviks iç mukoza+kas , dış mukoza+kas)
 Üç katlı dikiş (serviks iç mukoza, kas katı, dış mukoza)
Uterus yırtıkları
 Nadir görülür.
 Nedenleri:
 Torsiyo uteri
 Güç doğum
 İkiz gebelik-hidroamniyon
 İri yavru
 Endometriyum veya myometriyumda ya da tüm uterus
katmanlarında
 Peritonitis
 Kanama
Uterus yırtıkları
 Semptomlar:
 Peritonitis
 Vaginal kanama
 Sancı
 Depresyon
 Hemorajik şok-ekstremitelerde soğuma-mukozalarda solgunluk-
terleme
Tedavi:
 Tanı: Yırtığın dikilmesi (Laparatomi/ prolabe edilerek)
 Rektal muyene Koruyucu tedavi
 Amniyosentez • Sıvı sağaltımı
 Laparotomi • Oksitosin (20 IU 2 saat arayla)
• Ergonovin (1-3 mg 2-4 saat arayla)
• NSAI
• Tetanoz antiserumu
Genital kanal kanamaları
 Uterus ve ovaryum arterlerinde kanama- Pp en sık
karşılaşılan ölüm sebebi
 10 yaş ve üzeri sık görülür- damar genişlemesi
 Güç doğuma-doğuma yanlış müdahale
 Prolapsus uteri, torsiyo uteri
 Hipovolemik şok, ölüm
 Klinik tablo
 Rektal-vaginal muayene
 USG
 Abdominosentez
Bulgular:
 Durgun- yan yatış- yan tarafına bakar
 Sancı
 Uterus dorsalinde, büyük damarların olmadığı kısımda küçük çaplı
yırtıklarda prognoz iyi
 Kan uterus boşluğu-Ligament içinde kalabilir (hematom)
 Peritoneal boşluğa akabilir, peritonitis –ölümcül
 Mukozalarda solgunluk, ekstremitelerde soğuma, güçsüzlük, artan
solunum hızı-kalp sayısı, titreme, şok tablosu
 Kapillar dolum zamanında uzama
 Göğüs –gluteal bölge terleme
Tedavi:
Karanlık bölgeye alınır-hareket kısıtlanmalı
Aşırı uyaranlar ve stres engellenir
Sedasyon +NSAI
Sıvı sağaltımı (24 L/500 kg CA günlük)
 Hipertonik NaCl (5 ml/kg), izotonik NaCl (10-20 L/500 kg CA) kolloidal
solüsyon
Kortikosteroid (2 mg/kg iv- şok durumunda)
Kan nakli (6-8 L)
Oksijen desteği (10-15 L/dk.)
Paranteral antibiyotik
Asıcı ligament kanamasına bağlı ölüm
Puerperal metritis
(metritis-laminitis-semptisemi kompleksi)
 İnsidansı düşük
 Travma-retensiyo sekundinarum
 Pp 1-10 gün içinde
 Metritis-laminitis-semptisemi kompleksi =toksik metritis
 Uterus ince –frajil =toksin-bakteri dolaşıma geçer
 Güç doğum
 Hijyenik olmayan koşular-doğuma müdahale  E. coli
 Pseudomonas aeruginosa
 Plasentitis-retensiyo
 Klebsiella pneumonia
 Streptococcus zooepidemicus
 S. equie
 Staphylococcus spp.
 Aspergillus
Puerperal metritis
 Pp 1-10 gün içinde;
 İştahsızlık
 Kırmız –kahve kötü kokulu vaginal akıntı
 Geniş-dolgun uterus-atonik-hamur kıvamında
 Karın ağrısı-sancı
 Kalp atımında-solunumda artış
 Lökopeni-nötropeni
 Laminitis
 Tırnakta ısı-nabız artışı, topallık
 Kardiyovasküler kollaps –şok-ölüm
Puerperal metritis
 Tedavi:
 Uterus yıkaması
 Ilık (40-42 C) antiseptikli su 10-12 L (72-108 L büyük hacimde)
 Verilen sıvı geri alınır-sıvı temiz olana kadar
 Oksitosin enjeksiyonları (20 IU 4-6 saat arayla im)
 Geniş spektrumlu antibiyotik, paranteral
 NSAI
 Egzersiz
 Laminitise yönelik heparin, at çorapları, damar genişletici
Nekrotik vajinitis
 Vagina mukozasında nekroz
 Tayın tırnaklarının travma yaratması
 Yavrunun uzun süre vaginada kalarak basınç oluşturması
 Doğuma hatalı müdahale (yeterli gevşeme-kayganlaştırma olmaması)
 İrritan antiseptikler
 E. coli, Beta hemolitik streptekoklar
 Semptomlar:
 Vagina mukozasında konjesyon, morarma, nekroz ve ödem
 sert nodüler yapıda, yeşil-siyah renkte
 Kokulu vaginal akıntı
 İştah-süt veriminde azalma, beden ısında artış
 Kilo kaybı-depresyon
Nekrotik vajinitis
 Kendiliğinden iyileşme
 Lokal antibiyotik-antiseptik-anestezikli pomad uygulaması
 Antihistaminik-NSAI
 Vestibulum daralmasına karşı hergün muayene
 İyileşme sonrası skar doku ve doğum kanalında daralma
Perineal ezileme ve vulva hematomu
 Güç doğum sonrası

 İğne ile aspirasyonu= apse olasılığı
 Hematom kaynaklı vulva şiş-kanama
 Ağrı
 Tedavi :
 Yumuşak dışkı
 NSAI
 Antibiyotik
 Kendiliğinden rezolusyon
 Drene edilir bir hafta sonra
Uterus subinvolüsyonu
 Normalde involüsyon hızlı
 Büyük-sarkık-dolgun uterus
 Vaginal akıntı
 Tay kızgınlığı tohumlaması için önemli
 Abortus
 Güç doğum
 Plasentitis Tedavi:
 Uterus kanamaları-travmaları Uterus lavajı
 Egzersiz noksanlığı Oksitosin
Antibiyotik
NSAI
İdrar kesesinin
prolapsusu-eversiyonu
 Nadir
 Prolapsus: kesenin seroza yüzeyi vulvada gözükmesi ,vagina
tabanındaki yırtık veya genişlemiş üretradan idrar kesesinin
vaginaya çıkması,
 Eversiyon: kesenin mukoza yüzeyi üretra girişinde
 İdrar çıkışı engellenir
 Tedavi:
 Kese yıkanır-temizlenir
 İdrar iğne ile boşatılır
 Yağlı pomad ile yırtıktan red edilir
 Yırtık dikilir
 Epidural anestezi
 NSAI
Gluteal paralizis
 En sık kısraklarda,
 Ayağa kalkmakta güçlük, arka ayaklarda güçsüzlük
 Tek-çift taraflı
 Tedavi:
 Yumuşak altlık
 Vit B kompleks
 NSAI
 Kaliteli yeşil ot ile besleme
 Askıya alma/kaldırma
Laktasyon tetanisi
 Hipokalsemi-iyonize kalsiyum seviyesinde düşme
 Nadir.
 Yoğun güç harcama(çekim atları)
 Stres
 Kalsiyum fakir rasyon / aşırı fosfat içeren rasyon
 <8 mmol/L: belirgin semptomlar ;  Duyarlılık
 4-8 mmol/L : şiddetli-tetanik spazm  Titreme
 Hızlı solunum
 <4 mmol/L: yatış-bilinç kaybı
 Kaslarda seğirme
 Kalsiyum glikonat (%20’lik 500  Kuru dışkı
ml/500 kg CA +2 L izotonik iv, 30  Diyaframda kasılma
dk içinde  Beden ısısı normal-yüksek
 Koruma: Vit D enjeksiyonu doğumu  İnkoordinasyon
takiben  Yan yatış -ölüm
Tetanik spazm
Aşırı terleme
Laminitis
 Artan histamin konsantrasyonunun ayaklarda oluşturduğu
bozukluk
 Testere duruşu
 Tırnakta nazır artışı
 Yumuşak altlık
 Tırnakta ısı artışı
 NSAI
 Tırnakta güneş ışığına duyarlılık
 Damar genişletici (asempromazin)
 Topallık-yürümede isteksizlik
 Heparin
 Kilo kaybı
 Özel at çorapları-taban destekleri
 İştahsızlık
 Derin fleksor tendonun tenotomisi
 Sancı
 Tane yem kesilir-kaliteli kaba yem
 Tırnakta rotasyon (>5,5
derece=ötenazi)
Doğum sonrası tetanoz
 Clostridium tetani
 Toksinlerine aşırı duyarlı (Tetanospazmin, tetanolizin, nonspazmojenik)
 Kaslarda aşırı sertleşme
 Aşırı duyarlılık
 Ölümcül
 Pp 1-4 hafta
 Güç doğum-retensiyo-prolapsus uteri müdahalelerinden sonra görülür.
 Sert yürüyüş
 Ağzın açılamaması
 Endişeli yüz ifadesi (Genişlemiş burun deliği, dikleşmiş kulak, geriye çekilmiş
dudaklar)
 Bacak-boyun –kuyrukta kasılma  Sessiz karanlık yere alınır
 Kulak tıkacı
 Tetanoz antitoksini(5.000-20.000 IU iv)
 Kas gevşetici
 Paranteral antibiyotik-penisilin
 KISRAKLARDA İNFERTİLİTE
 Hedef: her yıl bir tay
 İnfertil/steril: Fertil bir aygır ile çiftleştirildiği halde gebe kalmayan
kısrak
 Boş kısrak: Aşım sezonu sonunda herhangi bir nedenle gebe
kalmayan kısrak
 Nonenfeksiyöz ve enfeksiyöz nedenlere bağlı
Nonenfeksiyöz infertilite
 Ovaryum kaynaklı  Uterus kaynaklı
 Kromozomal bozukluklar  Endometriyozis
 Ovaryum hipoplazisi  Endometriyal atrofi
 Foliküler atrezi  Endometriyal hipoplazi
 Yaşa bağlı ovaryum fonk. bozuklukları  Endometriyal hiperplazi
 Ekzojen hormon uygulamaları  Endomet. lenfatik kistler
 At Cushing hastalığı  Transluminal fibröz yapışmalar
 Suböstrus-bölünmüş östrus Tümörler
 Ova fossa kistleri  Serviks kaynaklı
 Ovulasyonda gecikme-anovulasyon  Servikal yırtık-yapışma
 Hematom-tümörler  Vajinal bozukluklar
 Çoğul ovulasyon  Kalıcı himen
 Luteal fonk. Bozuklukları  Pnömovajina-ürovajina
 Tuba uterina kaynaklı  Vulva bozuklukları
 Ovaryum enfeksiyonları
 Ovidukt enfeksiyonları
 Serviks enfeksiyonları
 Vajina enfeksiyonları
 Vulva enfeksiyonları
Ovaryum kaynaklı infertilite
 Kromozomal bozukluklar
 Ovaryum hipoplazisi
 Foliküler atrezi
 Yaşa bağlı ovaryum fonk. bozuklukları
 >20 yaş kısraklarda
 Ekzojen hormon uygulamaları
 Anabolik steroid, Progesteron, GnRH agonisti, PGF2 alfa
 At Cushing hastalığı (Hipofiz pars intermedia disfonksiyonu (PPID ))
 Hipofizin pars intermediyasında hiperplazi, hipertorfi veya adenom
meydana gelmesi
 Anormal östrus ve infertiliteye sebep
 Androjen - glikokortikoid artar, gonadotropin azalır
 Tedavi: dopamin reseptör agonisti (pergolid mesilat, Seratonin
antagonisti (siproheptadin)
 Suböstrus
 Östrus dış belirtileri yok
 Rektal muayene, usg, P4 ölçümü
 Tedavi: PGF2alfa, P4
 Bölünmüş östrus
 Östrus belirtileri 1-2 gün görülmez
 Ova fossa kistleri
 Ovaryan hematom
 Çoğul ovulasyon
 Ovulasyonda gecikme-anovulasyon
 Fizyolojik:
 ilkbahar –sonbahar geçiş dönemleri
 Pp dönemde
 Patolojik :
 Anovulatör folikül 5-15 cm çapta, 2 aydan uzun süre kalır
 Neden: Gonadotropin uyarım yetersizliği, östrojen üretim
yetersizliği, folikülde hemoraji
 Hemorajik anovulatör folikül
 Folikül duvarında kalınlaşma-fol sıvısında ekojenik nokta
 %85,7 luteinleşir, %14,3 foliküler yapısını korur
 Tedavi: hCG, GnRH agonisti
 Luteal fonk. bozuklukları
 Kalıcı korpus luteum
 Regrese olmayan CL, 2-3 ay
 Diöstrus ovulasyonları geç olur-PG salınımında CL yeterli olgunlukta değil
 Gebeliğin anne tarafından tanınması sonrası embriyonik ölüm
 Kronik uterus enfeksiyonu-PG salınımı az
 Ovulasyon sonrası 13-15. günlerde yetersiz PG salınımı
 P4>1 ng/ml
 Kısa luteal dönem
 Endometritis
 Luteal yetersizlik
 P4 konsantrasyonundaki yetersizlik
 Ovaryum tümörleri
 Kistadenom
 Teratom-disgerminom
 Granüloza hücre tümörleri
 Stroma kökenli
 İyi huylu-genelde tek taraflı
 Multikistik-bal peteği görünümünde
 Hormon üretir-tipine ve miktarına bağlı davranış
 Derin-uzun anöstrus
 Kalıcı-sürekli östrus
 Aygır benzeri
 Tedavi: Operatif müdahale
Uterus kaynaklı infertilite
 Endometriyozis
 Endometriyal atrofi
 Endometriyal hipoplazi
 Endometriyal hiperplazi
 Endomet. lenfatik kistler
 Transluminal fibröz yapışmalar
 Tümörler
 Endometriyozis –Kronik dejeneratif endometriyal hastalık
 İleri yaşla ilişkili
 Histopatolojik değişiklikler
 Periglandular fibrozis, lenfatik dolaşımın durması, transluminal yapışmalar, glandular-lenfatik
kistler
 Özel-güvenli-kesin tedavisi yok.
 Çiftleşme sonrası DMSO denenebilir.
 Endometriyal atrofi
 Endometriyal bezlerin kaybolması
 Uzun süreli ovaryum inaktivasyonu-pseudomonas aeruginosa
 Tedavi: Damızlıktan çıkarılır
 Endometriyal hipoplazi
 Endometriyal hiperplazi
 Endometriyal lenfatik kistler
 Yaşlı kısraklarda
 Konseptusun hareketliliğini sınırlandırıp-implantasyona engel olur
 Usg muayenesi 1-20 cm boyutunda
 Gebelik ile karışabilir
 Tedavi:
 Elle patlatma – elektrokoter
 Transluminal fibröz yapışmalar
 Tümörler
 Serviks kaynaklı
 Servikal yırtık-yapışma
 Vajinal bozukluklar
 Kalıcı himen
 Pnömovajina-ürovajina
 Pnömovagina: vajinaya hava girişi
 Ürovajina: vajina içinde idrar toplanması
 Yaşlı, çok doğum yapmış, düşük kondisyonlu kısraklarda
 Tedavi: Caslick vulvoplasti, Bosted vulvoplasti, pouret
perineoplasti
 Bozuk
Normal vulva
Bozuk perineal konformasyon

 Ovaryum enfeksiyonları
 Ovidukt enfeksiyonları (salpingitis)
 Uterus enfeksiyonları (endometritis, metritis, perimetritis)
 Serviks enfeksiyonları (servisitis)
 Vajina enfeksiyonları (vajinitis)
 Vulva enfeksiyonları
Uterus enfeksiyonları
 Akut endometritis
Uterus ortamı bozulur
Embriyonun yaşamı olumsuz etkilenir
 Akut metritis İmplantasyon olumsuz etkilenir
 Pyometra
Endometritise dirençli kısrak Endometritise duyarlı kısrak

• Hücresel-humoral savunma • Fagositozda aksama
• NL fagositozu • Uterusun boşaltılmasında yetersizlik
• PG salınımı • Kontraksiyon yetersizliği
• Uterus kontraksiyonları ile lumenin • Serviks in yetersiz relaksasyonu
boşaltılması • Genitla kanalda yapı bozukluğu
 Kalıcı endometritisler
 Çiftleşme sonrası persistent endometritis
 Kronik enfeksiyöz endometritis
 Venereal hastalıklar
 Endometriyozis
Vulvanın ventralinde serözden-irinliye sekresyon
Usg: ödem – artan sıvı birikimi
Palpasyon: uterus büyük –gevşek
Kısalmış östrus siklusları
Opurtünistik (fırsatçı-fakültatif) bakteriler Venereal bulaşan bakteriler

• Streptococcus zooepidemicus • Taylorella equigenitalis
• Escherichia coli • Klebsiella pneumoniae
• Staphylococcus aureus • Pseudomonas aeruginosa
Akut endometritis-çiftleşme sonrası akut
endometritis
 Vaginal akıntı
 Östrus siklusunda düzensizlik
 Endometriyumda dejenerasyon-bezlerde apse-hipertrofi
 Bozulan uterus ortamı- embriyo/spermi olumsuz ekiler
 Aşım sonrası bakteriyel kontaminasyon olmasa bile belirli düzeyde
akut endometritis şekillenebilir.
 Uterusun boşalmasındaki aksaklıklar
Diöstrus uterus Östrus uterus
Endometritis Endometritis
Sağlıklı uterus Efekte uterus
Akut endometritis tedavi
 Perineal yapı bozukluklarının düzeltilmesi
 Antibiyotik tedavisi
 Penisilin, gentamisin, ampisilin, streptomisin, kloramfenikol
 Uterus lavajı
 Oksitosin
 PG uygulamaları ile erken östrus (postcoidal dönem hariç)
 Vajina-klitoral bölgenin yıkanması +antibiyotik uygulanması
Çiftleşme sonrası akut endometritis profilaktik önlem

Aşım sonrası uterus lavajı + Antibiyotik uygulamaları
Çiftleşme sonrası 6. saat Çiftleşme sonrası 12. saat
Çiftleşme sonrası 18. saat Oksitosin tedavisi sonrası

Reproduktif Biyoteknoloji
Prof.Dr.Mustafa KAYMAZ
1
Üreme Biyoteknolojisi Nedir?
• Üremede biyoteknolojik uygulamaların kullanılmasıdır.

• ART (Assisted Reproductive Technologies)
• YÜT (Yardımcı Üreme Teknikleri)
– İnfertilite (insan)
– Ürün kalite ve miktarının artırılmasında (hayvan)
• Suni tohumlama,
• Embriyo transferi.
• Suni tohumlama ile başlamıştır. Ancak
oldukça uzun sürede ıslah
sağlanmaktadır. Bu yüzden
embriyotransferi çalışmaları geliştirilmiştir.
3
• İnekler ergin ağılığının %75ine ulaştıklarında, 8-12
aylıkta pubertas geçirmeleri sonrasında üreyebilir
duruma gelmektedirler.
• Spermanın bırakılmasına ejekülasyon denir.
Yumurtanın ovumdan atılmasın ovulasyon denir.
Oviduktun ampulla bölgesinde sperm ve oositin
karşılaşmasın sonrası spermanın yumurtanın içine
girmesine fertilizasyon denir.
• Zona pellicuda polispermi olayını yani biraden fazla
spermanın bir yumurtayı döllemesine engel olur.
• Daha sonrasında oluşan zigot çok kez bölünür ve
embriyo 6-7 gün içerisinde uterusa ulaşır. 4
• Hayatin ilk 7.gününde biyoteknoloji müdahale edebilir.
• 7.günden sonra (7-14. gün) embriyo zonapellusuda dan çıkar
ve kendini uterus salgılarıyla (uterus sütü) beslemeye başlar.
Bu tarz beslenmeye histiyotrop beslenme denir. Uterus sütü
7.güne kadar gelişmiş olan korpus luteum sayesinde
salgılanır.
• Embriyo trofoblast hücreleri uterus endometriyumuna temas
edince trofoblast hücrelerinden interferon tao salgılanır
böylece gebelik devam eder.
• Daha sonrasında uterus sütüde yetersiz olduğunda embriyo
endometriyuma girer. Türe göre çeşitli katmanlara bağlanır.
Bu implantasyon denir. İmplantasyondan sonra yavru zarları
da oluşur.
5
• İlk 7 günde; embriyo transferi, seksüel sikluslar senkronize
etme, süperovulasyon, tüp bebek (infitrofertilizasyon), suni
tohumlama, embriyolar soğuk azotta dondurulabilir,
ebriyoda klonlama, elle klonlama, cinsiyet tahini
yapılabilmektedir.
• Embriyo üretebilmek için öncelikle veteriner olmak gerekir.
Sonrasında suni tohumlama sertifikası alınmış olması
gerekir. Ardından embriyo transferi konusunda kurs alarak
bu işlemi yapabilirsiniz.
7
8
Süperovulasyon sayesinde 2 den fazla ovulasyonun gerçekleşmesi
sağlanıyor, östrus gösterince tohumlanıryor ve 7.günde ise embriyolara
toplanıyor. Üretim prosedürü 20-25 gün sürer.
9
10
Top quality Kobe beef costs 75000 yen for a 250g steak (135,900 yen or $1192 per
pound at $114/yen).
A bite probably cost about $50 - 100.
250g steak (657 USD)
Dünyanın en pahalı eti. Türkiyede etler mermerleşme açısından 0-5 arasında

puanlandırılır iken japonyada 0-12 puanlandırılması yapılır. Bu et 11 puan.
Mermerleşme etin tadını arttırsa dda sağlık problemine neden olabilmektedir. 11
Birsonraki slaytta azaltılmışı var.
• Bir spermatozoonun oositi dölleyebilme yeteneğine
kapasitasyon denir. Ovumdan ovule olmuş oosti de
döllenme yeteneğini kazanma sürecine matürasyon
(24 saate) denir.
• Erkek ve dişi kromozomların birleşmesi olayına
singami, oluşan hücreye zigot denir. Daha sonrasında
zonapellisuda içerisindeki zigot süratle bölünmeye
başlar. İlk 2 ye bölünmesi sonrasında embriyo adını
alır. Bu iki hücreden her birine blastomer denir. Daha
sonrasında blastomerler de hızla bölünmeye devam
eder.
12
• 7.günde zona pellisudanın hemen
altındaki beyaz görünen hücreler trofoblast
hücrelerindir. Bunlar yavru zarlarını
oluşturacaktır.
• 7.günde uterusa inen hücreye blastocyst
denir.
13
• Blastocyt hücreleri 3-4 katmandan oluşur.
En dışta zona pellicuda, altında
trophoblast hücreler onunda altında
endoderm, mesoderm, ectoderm
hücrelerini oluşturacak iç hücre kümesi
(kök hücreler) bulunur. Birde blastocyst
kısmı bulunur. Bu kök hücre artıklarından
oluşan katmandır. Bastosel adı verilir.
14
15
Yavrunun anne kanından daha fazla besin alabilmesi amacıyla gerçekleşir. 16
Menu
• Embriyo Transferi
– Tanım
– Tarihçe
– Dünyada ET Uygulamaları
• Uygun laboratuvarın oluşturulması
• Embriyo Üretimi
– İn vivo
– İn vitro
17
Embriyo Transferi
• Genetik kapasitesi ve verim düzeyleri belirlenmiş olan,

elit inek ve elit boğalardan elde edilen embriyoların taşıyıcı
ineklere nakledilmesi işlemine embriyo transferi adı
verilir.
18
ET Tarihçesi
Yıl Hayvan Türü Araştırıcı
1891 Tavşan Heape

1932 Keçi Warwick et al.
1933 Rat Nicholas
1933 Koyun Warwick et al.
1942 Fare Fekete & Little
1949 Keçi Warwick & Berry
1951 Domuz Kvansnickii
1951 Sığır Willet et al.
1964 Hamster Blaha
1968 Ferret Chang
1974 Kısrak Oguri & Tsutumi
1975 Mink Adams
1976 Maymun Kraemer et al.
1978 İnsan Steptoe & Edward
1978 Kedi Schriver et al.
1978 Köpek Kinney et al.
19
Sığırlarda ET nin Teknik Gelişimi
Yıl Araştırıcı İlk Başarılı Sonuçlar
1951 Willet et al. Cerrahi Metot

1964 Sugie Cerrahi olmayan metot (by-pass)
Mutter et al. Cerrahi olmayan metot (via-cervix)
(suni tohumlama gibi)
1973 Wilmut & Rowson Embriyo dondurma (DMSO)
1976 Hare, Mitchell Embriyoda cinsiyet tespiti (Karyotyping)
1979 Bilton & Moore Embriyo dondurma (Glycerol)
1981 Willadsen et al. İkiye kesmeyle İdentik İkizler
1982 Renard et al. One Step Dondurma metodu (Payet)
Brakett et al. In Vitro Fertilization
1983 Lehn-Jensen et al. Kesilen Embriyonun Dondurulması
1985 Hanada Mezbaha Materyalinden IVF
1987 Massip et al. Vitrifrication
Prather et al. Nuclear Transplantation
20
ET Pratik Uygulamaları
Alberta Livestock Transplants (1972)

Modern Ova Trends (1973)
5 bölgede Kuzey Amerikada ET merkezleri (1974)
(Nebraska, Iowa, Oklahoma, Colorado, Montana,

California, Washington, Minnesota)
Bu dernekler daha sonrasında bir çatı altında toplandılar.
21
• Uluslararası Embriyo Transfer Topluluğu
• 1974 Denver, Colorado, USA
• www.iets.org
22
Menu
– Tanım
– Tarihçe
– İn vivo
– İn vitro
• Embriyonik Manuplasyonlar
– Splitting
– Sexing
– Cryopreservation
– Transgenik hayvan üretimi
23
– Klonlama
Biyoteknoloji Laboratuvarı
• Olması gerekenler;
• Para
• altyapı
• ??????????????????????????????
24
Biyoteknoloji Laboratuvarı
Ne üreteceksin ?
• Amaç Yüksek miktar kalitede
et, süt, kazeini düşük
süt vs..
• Personel
• Kaynak Elit bir anne ve elit bir

dondurulmuş spermaya
ihtiyaç vardır. boğa
gerekmez.
25
Uterus ortamını taklit etmek
26
Menu
– Tanım
– Tarihçe
– İn vivo
– İn vitro
• Embriyonik Manuplasyonlar
– Splitting
– Sexing
– Cryopreservation
– Transgenik hayvan üretimi
27
– Klonlama
In vivo Embriyo Üretimi (IVD)
• Donör (verici) ve Recipient (taşıyıcı) hayvanların

belirlenmesi
• Senkronizasyon
• Süperovulasyon (SOV)
• Östrusların belirlenmesi + Suni Tohumlama
-----7 günlük bekleme---------
• Embriyo eldesi (yıkama yoluyla toplanır)
• Embriyoların değerlendirilmesi
• Embriyoların dondurularak saklanması
28
Senkronizasyon protokolü uygulanır çünkü transfer anında döner ve
taşıyıcı anne seksule siklusunun 7.gününde olmalıdır.
Birden fazla yumurta elde etmek için ise süperovulasyon protokolü
uygulanır.
Senkronizasyon uygulaması hem dönor hem taşyıcı hayvana yapılır
iken süperovulasyon sadece dönor annede yapılır.
Senkronizasyonda +-12 sapma saat kabul edilebilir düzeydedir.
29
Verici Hayvanlarda Aranan Özellikler
• Kalıtsal hastalık taşımayan genetik potansiyeli olan
inekler
• Doğmasal bozukluğu bulunmayan sağlıklı ve yüksek
verimli inekler
• Pazar payı yüksek olan inekler
• Reproduktif geçmişinde herhangi bir bozukluğu
olmayan normal östrus siklusuna sahip inekler
• Yaşlı olmayan inekler
• Fertilitesini etkileyecek hastalık taşımayan inekler
IBR-IPV, Şap, BVD, Leucosis, Tbc, Brucellosis
Hem elit hem ari olması gerekir.

30
Taşıyıcı Hayvanlarda Aranan Özellikler
• Kalıtsal hastalık taşımayan inekler
• Doğmasal bozukluğu bulunmayan sağlıklı inekler
• Reproduktif geçmişinde herhangi bir bozukluğu olmayan
normal ve düzenli östrus siklusuna sahip inekler
• Yaşlı olmayan inekler
• Fertilitesini etkileyecek hastalık taşımayan inekler IBR-IPV,
Şap, BVD, Leucosis, Tbc, Brucellosis
• Beslenme problemi ve metabolik sorunları bulunmayan
inekler.
• Vücut kondüsyonu normal sınırlarda olan inekler
Taşıyıcı inekten istenen yavruyu kabul etmesi ve onun gelişmesi için uygun
31
ortam sağlaması. Elit olması şartı aranmamaktadır.
Folliküler Dalga
33
・Genellikle 2 veya 3 dalga halinde şekillenir.
Küçük folliküllerin grup halinde

gelişmesi
↓
Bir follikül seçilir ve dominant olur
↓
Dominant follikül küçük folliküllerin
gelişmesini engeller
↓
Dominant follikül etkisini kaybeder
↓
Tekrar
34
35
Senkronizasyon-Süperovulasyon
• Senkronizasyon
– Sikluslarda eş zamanlılığın yaratılması işlemidir.
• Amaç
– Seksüel siklusların zamanlamasında bir örnekliliğin sağlanması
• Süperovulasyon
– Birden fazla ovulasyonun meydana gelmesidir. Bu amaçla;
• PMSG
• FSH
36
Vagina içine progestron salgılayan
cihazlar. 1.prid 2.cıdr 3.sünger
Hocanın tercihi cıdr dir. Çünkü düşme

ihtimali azdır.
37
Senkronizasyon
• Uygulamanın temeli iki bölümde incelenir;
– Cl’u taklit etmek

• Progesteron
– Cl’u lize etmek.

• Prostaglandin
Asıl amaç östrusları değil ovulasyonları senkronize etmektir. Çift pgf ile
östrus kolaylıkle senkronize edilebilir. Östrus senkronizasyonu için
Ovsynch (Pursley, 1995), Ovsynch + Progesterone, Cosynch, 38
benzeri yöntemler kullanılır.
PGF ile Östrus senkronizasyonu
PGF PGF
Östrus & Suni Tohumlama
 
0.gün 11-14.günler 13-17.günler
39
40
Ovsynch (Pursley, 1995)
Cause degeneration Cause ovulation Fixed-Time AI
Arbitrary time of CL
GnRH PGF GnRH FTAI

(100mg) (30mg) (100mg)
7 days 48 h 24h
Ovulation of Luteolysis
Dominat F. Synchronized Ovulation
New wave Öncelikle hayvanın gebe veya siklik olmadığı belirlenmeli. Tercihen
starts. ovulasyon senkronizasyonunda başarı şansını arttırdığı için luteal faz
(diöstrusta- %75-100) seçilir.
* Herhangi bir zamanda GnRH ver 7 gün bekle PGF (Luteolysis)

yap, 2 gün sonra GnRH ile foliküller senkronize edilir ve
östrusa bakılmaksızın 24 saat sonra suni tonumlama yapılır. 41
Ovsynch + Progesterone
Day 0 7 9 10
CIDR
GnRH PGF GnRH FTAI
Ovsynch protokolü arasında progestron uygulanması korpus luteumu taklit
ettiğinden başarı şansını arttırır. Maliyet artsada başarı şansı ön plana
çıkmaktadır.
42
Ovsynch-Cosynch
Ovsynch de GnRH uygulamadan 8-18 (24) saat sonra yapılırken

Cosynch te aynı anda yapılır. Başarı şansları benzeridir
43
Östrus Belirleme Yöntemleri
• Gözlem (en önemlisi, tek primer yöntemdir diğerleri sekonderdir.)

• Rektal muayene
• Pedometrik aktivitenin belirlenmesi
• Süt progesteron seviyesi
• Vücut ısısı
• Vaginal mukus direncinin belirlenmesi
• Boya salan aygıtlar
• Basınca duyarlı dedektörler
• Arayıcı hayvanlar
• Kamera
• Kayıt
Superovulasyon
• Belirlenen bir zamanda
birden fazla follikülün ovule
olmasıdır.
• Bu amaçla çoğunlukla;
Gonadotropinler
kullanılmaktadır.
FSH
PMSG (ECG-equin kısrak serum,
uzun yarı ömrü, at dışında fsh etkili,
sığırda persiste yumurta oluşturabilir.
Ovaryumlara zarar verir. )
HMG
45
Ovaries after Superovulation
Persisted
Corpus follicle
luteum
46
• Sığırlarda PMSG ve hMG kullanımında follikül
gelişiminde eş zamanlama yapılamamakta ve gelişmekte
olan diğer folliküller oosit ve embriyo kalitesini
bozmaktadır.
47
Superovulasyon için FSH, PG dozları
FSH: Holstein 36 - 40 mg
Japanese Black 20 - 28 mg
* FSH azalan dozlarda verilmelidir.

e.g. 36 (6,6,5,5,4,4,3,3)
20 (5,5,3,3,2,2), (4,4,3,3,2,2,1,1)
PG: FSH tedavisinden 48 saat sonra

PG F2α： 30mg
Estrumate ： 2 - 3 ml
48
• En etkili ilaç fsh. Günde iki kere
uygulanmalı, 3-4 gün sabah akşam
verilmeli. İlk başta yüksek sonrasında
azalan miktarlarda yapılır. Kas içi yapılır.
49
Superovulasyonu Etkileyen
Faktörler
1) Gonadotropik hormon
* Hormonun cinsi, üretim farklılıkları
* FSH preparatındaki LH kalıntısı
* Doz ve enjeksiyon protokolü
50
• Fsh içerisine LH girerse başarı şansı
düşmektedir bu salytlar biraz detay özetle
hormona ve donöre bağlı faktörlere göre
başarı şansı değişmektedir.
51
2) Donor
* ırk
* İnek veya düvenin yaşı
* Sağlık durumu
* İki doğum arası zaman
* Beslenme durumu
* Stress (transport, yem değişikliği, östrus vs.)
* Mevsim
* Uygulama sırasında dominant follikülün varlığı
52
• Uygulama sırasında biz CL olmasını
istiyorduk ama ortamda dominant folikül
var ise bu diğer foliküllerine gelişmesine
engel olur. bunu ortadan kaldırmak için ya
GnRH ya LH ya da ülkemizde yasak olan
östrodiol benzoat kullanılır. Ya da
ulturason eşliğinde patlatılabilir veya
iğneyle aspire edilebilmektedir. Aspire
edilmesine folikül ablasyonu denilmektedir.
53
Ultrasonography Screen
Small Dominat follicle

follicle
54
FSH Başlangıcındaki Dominant Follikül
Varlığı Superovulasyona Cevabı Etkiler
• Süperovulasyondan önce follüküler dalganın kontrolü
oldukça önemlidir.
• Özellikle dominant follikül varlığı
・ Follicular ablation (By OPU yöntemi )

・ GnRH
・ Estradiol (EB)
55
Tarih 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Sabah CIDR EB FSH FSH FSH FSH Östrus ST

kont.
PG2Fα
akşam FSH FSH FSH FSH ST
CIDR
out
Senkronizasyon ve süperovulasyon iç içedir. Uygulamalar sonrasu embriyolar

uterusa iner
56
• Spermatozoidin dişi
genital kanaldaki
transportunda kendi
hareketleri fazla önem
taşımamakla beraber
• cervix bariyeri,
• utero-tubal kavşak,
• isthmusu geçmesinde ve
• oosite penetrasyonunda
oldukça önemlidir.
57
58
Fertilizasyon
– spermatozoonun oosite girişi,

– oositin aktivasyonu,
– dişi ve erkek pronükleusların oluşumu ve
– maternal ve paternal kromozomların diploid
kromozom sayılı yeni zigotun oluşması için
birleşmesini kapsar.
59
• Erkek ve dişi pronükleusların oluşumundan sonra her
pronükleustaki kromozomlar zigotu oluşturmak için
birleşirler.
• Kromozom gruplarının bu birleşmesine syngami adı
verilir ve fertilizasyonun tamamlandığını gösterir.
60
• Diploid veya tetraploid • embryo\wt.mov
zigot genellikle süratle 2
blastomere ayrılır ve
izleyen birkaç günde
bölünmeler hızla
gelişerek blastula
aşamasına ulaşılır.
61
62
• Morula’nın vegetatif
kutbundaki hücrelerin
salgısı ile blastocyst
boşluğu oluşmaya başlar.
63
• Hücrelerin bir kısmı
animal kutupta toplanarak
embriyonik hücre
kümelerini oluştururlar
(Nodus embriyonalis)
64
Embriyonun Uterus’a göçü
• Uterusa gelen bu foliküller uterusun içene
bir sıvı verip bu sıvıyla bereber
embriyoların da çekilmesini sağlama
yoluyla toplanır. Bu işleme flashing ismi
verilir.
66
Flushing’de gelişim aşamaları
16-32 hücre
Gün 6 Morula (>32 hücre)
Geç Morula (Compact M.)
7 Erken Blastocyst
Blastocyst
8
Expanded Blastocyst
Hatched Blastocyst
Flushing İşlemi
・ Gaita boşaltılır.
・ Epidural anestezi yapılır (2-5 ml %2 Xylocaine)
・Vulva temizlenir,
・Cervix genişletici ile cervix genişletilir. (metal)
・Balon katater ile cervix geçilir. Fazla oyalanmamak
gerekir.
・ Flushing’i bir kornuya 10 defadan fazla uygulanmalıdır
・ Diğer kornu da yıkanır
・ Uterus içi 50 ml PVP-iodine solüsyonu verilir.
・ Superovulasyon yapılanlara PG enjekte edilir.
Flushing mediumu
D-PBS (Dulbecco's Phosphate Buffered Saline) veya
Lactat-Ringer's Solüsyonu
+
1% Buzağı Serumu
+
Antibiyotik
(Kanamycin 100 mg/l) veya
(Penisilin 200,000 IU + Streptomisin 0.2g)
・ 500 -1000 ml／ kornu uteri

Başarılı bir flushing için balon kataterin
yeri çok önemlidir.
Bifurkasyon noktasından daha derine

yönlenmelidir.
Balona verilecek hava miktarı

uterusun büyüklüğüne göre 12-15 ml
olmalıdır.
Embriyo Eldesi
Filtre
Embriyoların Aranması
Toplanan medyum
↓ EmCon Filtre
40 - 50 ml
↓
90 mm Plastik petri
↓
Stereomikroskop altında taranır
(Draw 15 mm squares)
Embriyoların Değerlendirilmesi
Developmental Stage of Embryos
1 cell 2 cells 4 cells 8 cells Morula

(day 0-2) (day 1-3) (day 2-3) (day 3-5) (day 5-6)
Compacted Early Blastocyst Expanded Hatched

(Late) Morua Blastocyst Blastocyst Blastocyst
(day 6-7) (day 6-7) (day 7-8) (day 8-9) (day 9-11)
transferable embryo stage

• Bu embriyolar dondurulabilirde aynı
zamanda.
• Biz zona pellicudanın çözünmesini
istemiyoruz. Bizim büdahalelerimize karşı
koruyucu etkisi olduğundan.
76
In vitro fertilizasyon
• Labaratuvarda oosit ve embriyonun
birleştirilmesidir. Dişi uterusundaki
gerçekleşen ovulasyon, maturasyon,
fertilizasyon, embriyonik gelişim aşamaları
labaratuvarda taklit edilir.
• Taklit edilecek gün ilk 7 gündür.
• Mezbahadan veya canlı hayvanlardan
alınan ovaryumlardan-oositlerden bu işlem
yapılıyor.
79
IVF
Mezbahadan
toplanan ovaryumlar Oositler Maturasyon Fertilizasyon
20-24 saat ( Gün = 0)
veya
Ovum pick-up
(OPU)
%5 CO2
Cryopreservation
IVP embryo
ET 7 gün süreyle
Kültür (%5 CO2)
Blastocyst
• IVF’de dikkat edilmesi gereken konular;
– Maturasyon işlemi %5 CO2 ortamda yapılmalıdır.

– Maturasyona bırakılan oositler düzgün ve en az 4 katlı kumulus
hücresine sahip olmalıdır.
– Maturasyon oosit başına 5 µl vasat olacak şekilde en az 20
oositin bulunduğu damlalarda gerçekleştirilmelidir (100 µl).
– Maturasyon vasatında oositler dışında bir hücre döküntüsü
bulunmamalıdır. Temiz olmalıdır.
81
– Maturasyon sürecinden sonra oositler mekanik olarak (tercih
sebebidir) veya enzimlerle kumulus hücrelerinden arındırılır.
- İnvivo embriyo üretimi bir inekte 3 ay aralıklarla yapılabilir. Ancak
ocum pick up yöntemi 7-10 gün arayla yapılabilir.
82
Mezbahadan Toplanan Ovaryumlar
• 2-4 saat içerisinde labaratuvara
götürülerek labaratuvarda oositler
toplanmalı, ilk 24 saat %5lik ortamda
maturasyonu sağlanır.
84
Ovum Pick Up
• Vakumlu bir cihaz ile elit ineklerden oosit
toplanması işlemidir.
86
Embriyoların Dondurularak Saklanması
87
• Genelde yavaş dondurma yöntemi
kullanılır. Bunun için marula veya fazla sıvı
bulundurmayan hücre topluluklarında
yapılır. 90 dk sürer.
• Ancak blastositler gibi yüksek sıvı
bulunduranlarda çok hızlı dondurma
yapılır. Buna vitrifikasyon adı verilir.
Yaklaşık 10 dk sürer.
88
Cryopreservation Methods
Yavaş dondurma Vitrifikasyon (camlaşma)
Equilibrium freezing Non-equilibrium freezing
Slow cooling Rapid cooling Ultra-rapid cooling

0.2-0.5oC/min 5-100oC/min 5,000>oC/min 89
℃ seeding
-7
-0.3℃/min
-30
-196 C
2 15 92 min
90
Vitrifikasyon
Kültür %20 CS+m-D-PBS
CS+
Sıvı azot PBS
VS1
5 dk
VS3 VS2
VS3 2 dk
30 sn
Sıvı azot 91
Embriyonun Transferi
Cervical Yöntem (Ticari Yöntem)
ET-
Transfer
cihazı
Cervix
Ovaryum Cornu uteri
• Suni tohumlama işlemi gibi yapılır ancak fark şudur;
katater korpus luteumun olduğu kornu uterinin ucuna
(kornu uterinin apeksine) kadar göndermeliyiz. Yani
ovaryum tarafındaki uca kadar kateteri gönderiyoruz.
• Birnevi aldığımız kısıma bırakıyoruz embriyoyu.
• Embriyolar 0.25 ml lik payetler halinde saklanırlar.
94
Embryo transferi
・Dışkı
boşaltılır
・ Epidural anesthesia
(5ml of 2% Xylocaine)
(serviksi geçmek zor olduğundan)
Embryo Transfer !!
Kağıt havluyla temizlenir Alkollü pamukla dezenfeksiyon

Embriyo Transferinin Başarısını Etkileyen
Faktörler
* Embriyo kalitesi
* Cerrahi olmayan tekniğin kullanımı
* Enfeksiyon olmaması
•Transferin yapılacağı bölge
• Alıcı ve vericilerin senkronizasyonu
* Taşıyıcının İnek veya düve olması
* Taşıyıcının beslenme durumu
Koyun ve Keçilerde Üremenin Denetlenmesi
Prof. Dr. Halit KANCA

Yüksek verimli hayvanların özelliklerinin korunması, döl veriminin

arttırılması, hayvan materyali ve yetiştirme olanaklarından en iyi
şekilde faydalanmak için yapılan uygulamaların tamamıdır.
• Üreme mevsimi dışında gebelik ve yavru elde edilebilir.

• Daha erken yaşta pubertasa ulaşılabilir. Reprodüktif yaşam süresi uzatılabilir.
• Suni tohumlama ve ET çalışmalarında senkronizasyona başvurulur.
• Ovulasyon şansı ve sayısı, dolayısıyla yavru sayısı arttırılabilir.
• Östruslar toplulaştırılarak;
• eş zamanlı tohumlama,
• belli aralıkta doğum,
• doğumların denetlenebilmesi,
• bir örnek yavru eldesi,
• pazar şansının arttırılması,
• iş gücü kazanımı,
• süt anneliğin daha rahat uygulanması,
• gebe olmayan hayvanların erken tespiti
Estrous Cycle in the Sheep
 In sheep, the length of the estrus cycle ranges from 13 to 19 days and averages 17 days.
 The phases of the estrous cycle are proestrus, estrus, metestrus, and diestrus. Estrus is the period
of time when the ewe is receptive to the ram and will stand for mating. It lasts approximately 24
to 36 hours.
 Ovulation (release of eggs by the ovary) occurs in mid to late-estrus.
 Metestrus begins with the cessation of estrus and lasts for about 3 days. Primarily it is the period of the
formation of corpus luteum (CL). The corpus luteum produces progesterone and maintains pregnancy in
the ewe.
 Diestrus is the period of the estrus cycle when the CL is fully functional. It usually extends from day 4 to
day 13-15 of the cycle.
 Proestrus begins with the regression of the CL and drop in progesterone and extends to the start of estrus.
Rapid follicular growth is occuring during this period.
 Estrus is the period of time when the ewe is receptive to the ram and will stand for mating. It lasts
approximately 24 to 36 hours.
 Anestrus refers to a state where the normal cycle stops.
 Estrous cycles are usually affected by the seasons. The number of hours daily that light enters
the eye of the animal affects the brain, which governs the release of certain precursors and
hormones.
 Most sheep are seasonally polyestrus and short-day breeders. They will begin to exhibit estrus
when length of day begins decreasing.
 They will come into heat every 16 to 17 days until they are bred or return to anestrus. Thus, the
most natural time for sheep to breed is the fall.
Some sheep breeds are less seasonal. They breed almost year-round or have an extended
breeding season.
 The closer the flock is located to the equator, the longer the breeding season and the less
complete and shorter will be the seasonal anestrus.
Type of Cyclicity
Seasonally
Polyestrus
Short day breeders Long day breeders
(Fall) (Spring)
Relative E2
Relative E2
J F MA MJ J A S O N D J F MA MJ J A S O N D
 Signs of estrus in the ewe are much less pronounced than in the cow or doe and can usually not be
detected unless a ram is present.
 When mature ewes are in heat, they will seek out the ram and stand still for him to mount them.
Sometimes they wag their tails vigorously. They may nuzzle the ram around the belly or scrotum
and even try to mount the ram. Young ewes rarely exhibit these behaviors.
 There is evidence to suggest that rams and ewes prefer to mate with their own breed, but when
there is no option ewes will mate with almost any breed of ram.
Koyunlarda seksüel davranışlar
 koça yaklaşma ve arkasından dönme,

 koça sürtünme,
 koçun skrotumu koklama,
 koç tarafından kuyruğun koklanması,
 başın koça doğru döndürülmesi,
 kuyruk sallama, çömelme, idrar yapma gibi koça yaklaşma ve ilgi gösterme sırasında yapılan kur
yapma davranışları (proseptif davranışlar)
 koçun atlaması sırasında sabit durma,
 çiftleşmeye izin verme
 çiftleşmeden sonra koçu izleme·gibi kopulasyon sırasında şekillenen postural davranışları (reseptif
davranışları) kapsar.
Koçlarda seksüel davranışlar
flehmen,
koyunu takip etme,
koyunun perianal bölgesini koklama,
burun ile koyunu dürtme,
ön ayaklar ile koyuna vurma,
ön ayakları sertçe yere vurma,
homurdanma benzeri ses çıkarma,
koyuna sürtünme ve yününü ısırma,
dilini ağzından içeri dışarı hareket ettirme,
atlama ve ejakulasyon sırasında generalize bir kas kontraksiyonu ve başın aniden geriye
doğru hareket ettirilmesidir
Characteristic Average Range
Age at puberty, 6 to 12 months
Length of estrus cycle, days 17 13-19
Duration of estrus, hours 30 18-48
Timing of ovulation 20-30 hours after start of estrus
Gestation, days 146-147 138-149

Gonadotropic Hormones, Luteinizing Hormone (LH) And Follicle-Stimulating Hormone
(FSH), At Different Stages Of The Ovine Sexual Cycle.
Sexual Cycle of Goats
 Goats are seasonally polyestrous under the temperate climatic conditions. During the period of
seasonal breeding, reproduction in the doe is controlled by the estrous cycle.
 Although the estrous cycle length of goats (21 days) is 3-4 days longer than in sheep, gestation
length, duration of estrus and timing of ovulation are similar between the two species.
 Goats are often considered more prolific than sheep, but there appears to be more variation
between breeds within species than there is between species.
Üremenin Denetlenmesinde Kullanılan Yöntemler
DOĞAL YÖNTEMLER HORMONAL YÖNTEMLER

Koç/Teke katımı PGF2α ve analogları
Fotoperiyodun düzenlenmesi Progestagenler
Çevre ısısının düzenlenmesi PMSG
Laktasyonun sona erdirilmesi GnRH analogları
Feromonlar hCG
Flushing Melatonin
İmmunizasyon
Keçilerde oksitosin
Koç/Teke Etkisi
Küçük ruminant sürülerine erkek katılması pulzatil LH sekresyonunu arttırarak 3 gün içerisinde
ovulasyon ile sonuçlanır.
Koyunlarda bu ovulasyonda östrus davranışları gözlenmez. P4 Priming.
Erkek etkisi ile uyarılan ovulasyon sonrası

1- Normal yaşam süreli CL
2-Kısa (5-6 gün) yaşam süreli CL, kısa siklus
Normal siklus gelişirse, 2. ovulasyon koyunda 19. gün, keçide 23. günlerde
Kısa siklus gelişirse 2. ovulasyon erkek katımını takip eden 6-9. günlerde olur,
2. ovulasyonu her zaman normal süreli siklus takip eder, 3. ovulasyon koyunlarda 25 keçilerde 29.
gün civarında şekillenir.
Üremenin Denetlenmesinin Dönemsel Sınıflandırılması
Üreme mevsimi dışında

Üreme mevsimine geçişte
Üreme mevsiminde
Erken postpartum dönemde
Prepubertal dönemde
Koç/Teke Etkisi
Koç/Teke Katımına Yanıtı Etkileyen Faktörler
1. Anöstrusun derinliği
2. Mevsimsellik
3. Feromonlar
4. Irk ve sürüdeki koç oranı
5. Beslenme düzeyi
Koç/Teke Katımı ile İlgili Pratik Noktalar
1. Tüm Dünya’da kolay, masrafsız bir üretim yöntemi olarak kullanılır.

2. Tam izolasyon gereklidir
3. Muayene, bakım izolasyondan önce yapılmalıdır
4. Koçların muayenesi 45-60 gün öncesinde yapılmalı, flushing uygulanmalı
5. Koç uyarımı şüpheli ise östrusta koyun desteği alınmalı
Fotoperiyodun Düzenlenmesi
Yapay ışık uygulamalarında, koyunların

kapalı tutulmalarından kaynaklanan
sakıncalar bu uygulamaların etkinliğini
sınırlamaktadır.
Bununla birlikte, ışık uygulamalarından

genotipik değeri yüksek koçlardan her
mevsim semen elde etmek amacıyla
yapay tohumlama merkezlerinde etkin
bir şekilde yararlanılmaktadır
ÖNERILEN KOÇ/KOYUN ORANLARI
Üreme padoğunda ergin koç 1:40

Üreme padoğunda genç koç 1:25
Ergin koç-koyun kuzu 1:30
Serbest aşımda ergin koç 1:30
Geçiş döneminde koç etkisi uygulanması 1:20-25
Geçiş döneminde arama koçu 1:40
Üreme sezonunda senkronize sürü 1:15-20
Senkronizasyon sonrası 2. siklus 1:15-20
Clean-up koç 1:30
Mevsim dışı senkronize süre 1:6-10
Vazektomize Arama Koçu

Vazektomize Arama Koçu

Progesteron ve Analogları
 Küçük ruminantlarda en sık kullanılan yöntemdir.

 Mekanizma doğal P4 etkisini sağlamak böylece hipofizden LH
sekresyonunu kontrol etmektir.
 Premiks, tablet, kapsül, solüsyon formlarında oral yolla;
enjeksiyon, derialtı implant, intravaginal gereçler şeklinde
kullanılabilirler.
 Florogeston asetat (FGA), medroksiprogesteron asetat
(MPA), megestrol asetat (MA), melengestrol asetat (MP),
klormadinon asetat (CAP), noretandrolon (NEA),
noethisteron asetat (NET) vs.
Vaginal süngerlerin hazırlanması (Castonguay, 2006)
Prof. Ch. Hanzen- La maîtrise des cycles chez les petits ruminants
Vaginal süngerin yerleştirilmesi (Castonguay 2006)
37
Vaginal süngerin yerleştirilmesi (Castonguay 2006)
38
Vaginal süngerin çıkarılması
39
CIDR
Video bağlantısı için: https://youtu.be/K0wcirsjSLQ

Progesteron ve Analogları
Prof. Ch. Hanzen- La maîtrise des cycles chez les
42
petits ruminants
Prostaglandin ve Analogları
 Koyun ve keçilerde üremenin denetlenmesinde bir başka yöntem: luteolizisin uyarılmasıdır.

 CL’un ortadan kaldırılması bir sonraki foliküler evreyi ve ovulasyonu uyarır.
 Ruminantlarda primer luteolitik faktör PGF2α’dır.
Avantajları:
 IM uygulanır. Kolay uygulanır, hayvanlara verdiği rahatsızlık minimum düzeydedir.
 Kimyasal kalıntı riski yoktur. Hızlıca akciğer yoluyla atılır.
Dezavantajları:
 Etkili olması için CL varlığı gereklidir. Yalnızca üreme sezonunda kullanılabilir.
 CL siklusun 3. gününden doğal luteolizis gününe kadar PGF2α’ya duyarlıdır.
 Enjeksiyon sırasında anöstrustaki hayvanlar ile folliküler fazdaki hayvanlar yanıt vermez.
Bir sürüdeki ovaryan statü bilinmediğinden klasik uygulama 9-10 arayla çift PGF2α enjeksiyonudur
Amaç: 2. PGF2α uygulaması sırasında hayvanların tamamına yakınının luteal fazın ortalarında olmasıdır
Enjeksiyondan 2-4 gün sonra östruslar görülür.
Bu amaçla hayvan başına;
• Dinoprost 15 mg
• Kloprostenol 125-150 µg
• Delprostenate 160 µg
• Luprostinol 7.5-10 mg
• Tiaprost tromethamine 0.294 µg
 9-10 gün arayla çift PGF2α protokolünün olumsuz yönü:
 İlk çiftleşmede gebelik oranı % 70 civarındadır. Östrus senkronizasyonu yüksek fertilite ise düşüktür.
 Neden?? Protokolde ikinci PGF2α enkjeksiyonunda hayvanların çoğunda CL bulunur, ancak aktif CL varlığı
preovulatör folliküllerin fonksiyonunu ve son maturasyonunu ayrıca normal luteogenezi etkiler.
 Luteal fazın ortasında yüksek progesteon konsantrasyonları;
 Preovulatör folliküllerin son büyüme ve maturasyonunda gerekli LH sekresyonunu azaltır.
 PGF2α ile uyarılan luteolizis sonrasında ovulasyon zamanlarında farklılıkların meydana gelmesine neden olur.
Kontrol Çift PGF2α
Konsepsiyon 88% 63%

(%)
Prolificacy 1.58 1.27

Fierro et al 2011
.
Çift Prostaglandin Protokülü
0. gün IM Prostaglandin enjeksiyonu
9. gün IM Prostaglandin enjeksiyonu
10. gün Arama koçu katılması
11-13. gün İşaretli hayvanların tohumlanması
İdeal süre 2. PGF2α enkjeksiyonundan 48 saat sonrası
26-30. gün Arama koçu katılması, işaretli hayvanların tohumlanması
Üreme Mevsiminde Ovsynch Tipi Protokoller
• Use of Ovsynch tipi protokoller (Deligiannis et al 2005, Titi et al 2010)

GnRH PGF2 a GnRH AI
50% fertilite
Gün 0 5 6. 7 Sarda Koyunu
5
GnRH PGF2 a Koç katımı

60% fertility
İvesi
Gün 0 5 6
Melatonin
.
18 mg melatonin / biodegradable implant
Bekleme süresi 0 gün
DuTedavi süresi: 36 - 90 gün
Pik östrus yanıtı 60 gün +/- 2-6 hafta
Etkileyen faktörler
Bireysel yanıt
Mevsim: Ülkemizde yaz gün dönümüne yakın kullanılmalıdır.
Irk: Prolifik ırklarda daha erken kullanılabilir.
maksimum koç etkisi için tedavi başlangıcından 30-40 gün sonra
Progestagenlerden 18-28 gün önce önerilir
Koyun ve Keçilerde Abortus Sorunu
Prof. Dr. Halit KANCA

04.12.2013 Doç.Dr.Halit KANCA 50

Küçük ruminantlarda yavru atmalar sürü fertilitesinin
düşmesi ile önemli ekonomik kayba neden olmaktadır.
yavruların kaybedilmesi,
izleyen dönemde infertiliteye sebep olmaları,
etkenlerin bir kısmının zoonoz nitelikte olmaları
enfeksiyöz abortusların çoğunlukla annenin sağlığını da
olumsuz etkilemesi söz konusudur.

Fötusun ˂ 135 günlük yaşta atılmasıdır.
˂ % 5 kabul edilebilir
˂ % 2 mükemmel
˃ % 5 endemik hastalık varlığını düşündürür

Çoğu enfeksiyöz karakterde olduğundan erken kontrol ve tanı
"abort fırtınalarının" engellenmesi için çok önemlidir.
Genel kural, kuzulama mevsiminde ilk 10 abortun detaylıca
incelenmesidir. Daha sonra abortların %10'u detaylı incelenmelidir.
Sorulacak sorular önemlidir;
• Ölü doğumlar genellikle abortla karıştırılır.
• Gebelik dönemi, hayvanların yaş grubu
• Hayvanların yavru sayıları
• Yeni hayvan girişi
• Beslenme, aşılama, ilaçlama kayıtları
• Analarda anormalikler var mı?

Ulusal Brusella Eradikasyon Programı
Sığırlarda 10 yıl, koyun ve keçilerde 6 yıl sürdürülecek

"Brusellanın Konjuktival Aşı İle Kontrol ve Eradikasyonu
Projesi 01/01/2012 tarihinden itibaren başlatılmıştır.
Hedef: Proje ile sığır, koyun ve keçilerde Brusella sürü

prevalansı öncelikle % 1 in altına çekilmesi, sonra test ve kesim
metodu uygulanarak hastalığın eradikasyonu sağlanmasıdır

TEMEL KONTROL STRATEJİSİ AŞILAMA
• Hastalığın yaygınlığının tespiti amacıyla 1998 yılında yapılan
çalışmada Brusella fert prevalansı, sığırlarda % 1,43, koyunlarda ise
% 1,97, sürü prevalansı ise sığırlarda % 11,4, koyunlarda % 15
olarak tespit edilmiştir.
• Tamamlanan bir önceki "Ulusal Brusella Kontrol ve Eradikasyon
Projesi" sonrasında hastalığın sığır ve koyunlarda yaygınlığının
tespiti amacıyla 2011 yılında yapılan çalışmanın ilk
değerlendirmelerine göre sığırlarda Brusella sürü prevalansı %7,8
(fert prevalansı %2,7) ve koyunlarda Brusella sürü Brusella sürü
prevalansı %22,5 (fert prevalansı %3,4) olarak tespit edilmiştir.
B.melitensis Rev.l konjuktival aşısı, 2012 yılında, genç Rev-1

subcutan aşı ile aşılanmış olanlar hariç, tüm dişi koyun ve
keçiler ile damızlık erkek koyun ve keçilere uygulanmaya
başlanmıştır. Yeterli bağışıklığın oluşması için her hayvanın
hayatı boyunca bir kez aşılanması yeterlidir.
Aşının uygulandığı ikinci yıl sadece 3-6 aylık yaşlardaki dişi

kuzu ve oğlaklar ile bir önceki seneden aşılanmamış olarak
kalan ergin dişi hayvanlar ile damızlık erkek hayvanlar
aşılanmıştır.
1 doz aşı (50µl) için

Brucella abortus S19 5 – 10 X109
mikroorganizma (CFU)
1 doz aşı (40µl) için

Brucella melitensis Rev.1 0.5 – 2
X109 mikroorganizma (CFU)
• Kontraendikasyonlar: Gebe hayvanlarda uygulandığında bazen

aşı suşu infeksiyonuna bağlı abortlar görülebilir ve etkenin süt ve
vajinal akıntılar ile saçımı söz konusu olabilir.
• Bu nedenle gebe hayvanların aşılanmaması tavsiye olunur.
• Ancak bu yan etkiler çiftleşmeden en az iki ay önce, laktasyonda
ve gebeliğin son ayında yapılan aşılamalar ile minimize
edilebilir.

Doğum 2.yarı

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Doğum 2.yarı

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Doç. Dr.

Hatice Esra Çolakoğlu

 Pubertas: Küçük Irklar 6-10 ay, büyük ırklar 18-24 ay

Östrus Açık veya pembe renkli vulva akıntısı, E2 düşer, LH ve P4 artar,

Proöstrus Östrus Diöstrus Anöstrus

Fizyolojik belirtiler Proöstrus kanaması (9,11, 13. günlerde

temelde görülen hücreler parabasal,

Pyometra, meme tümörü, Akromegali,

 GnRH (25-50 mikrogram GnRH IM)

• Medikal baskılama sonrası östrus geri gelir ancak cerrahi

• LH piki baz alınırsa 64-66 gün  WBC 17000-26000 hücre/mm³

• Embriyo döneminde hayvanlara arasındaki

0.5-1 ng/ml Doğumla P4 Doğum

• Tüm türlerde gebelik devamı progestron

 35-40. günden itibaren artış

• Prolaktin luteotrofik bir hormondur yani

Meme bezinin gelişimin uyarır.

• Progestronda meme alveollerinin

 İlk belirlendiği dönem: 3-4. hafta

• Köpeklerde gebeliğe özgü tek hormon

• yavrular büyüdükçe görüntüye beraber çoklu girdiklerinden

 Prolaktin İnhibitörleri/dopamin agonistleri

 Etki için 35. günden sonra kullanılmalı

Günde 5 µg/kg oral cabergoline + SC 1 µg/kg doz ile gün aşırı

İlk 25 gün : Gebelik engellenir

Yan etki : Lokalize yangısal reaksiyon

• En sık kullanılan, en güvenli, en fazla önerilen

• Süperfekondasyon; birden fazla erkekle

Gebelik kesesi çapı (GSD), baş-kuyruk sokumu uzunluğu (CRL),

 Progesteron reseptör antogonisleri

 Beslenme Normal bir gebelik boyunca ağırlık

Gebelik ve laktasyonda; yoğun enerjili

• Molalarda yavru ölür ancak yavru zarları büyümye

• vaginal hiperplazi ve prolapsus vagina aşırı östrojenik

Ovulasyon zamanı – Preovulatör LH dalgası 63-67

Vajinal sitoloji Sitolojik diöstrus başlangıcı 51-60

Baş-kuyruk sokumu uzunluğu (CRL), cm 38-3xCRL

Biparietal çap (BPD), cm 45-15xBPD

Pelvis mineralizasyonu 9-13

4,5 ± 0,6 ng/ml 5

3,12 ± 0,4 ng/ml Doğumdan 40-32 saat önce

Vücut ısısında düşme ≥ 1°C 0-1

Rektal ısının düşmesinden (<37,5 °C) 24-36 saat geçmesi

Rektal ısının normale dönmesine rağmen doğumun başlamaması

Abdominal kontraksiyonlardan önce fetal sıvıların gelmesi

Yavru doğmamasına rağmen;

Plasental ayrılmanın başladığını gösteren vajinal akıntı

• Eğer plasantal ayrılma başadıysa yani yeşil

Fetal sıvıların akması, 2-3 saat geçmesine rağmen doğum olmaması

Ölü yavru doğumları-kanala sıkışmış yavru

Doğumunun tamamlanması gereken toplam süre

o Vulva ve Vaginanın muayenesi

 Nemli-kuru, kanalın darlığı, uterus tembelliği (Ferguson refleksi)

varlığı- karakteri, fetal büyüklük

tamamen açılmamış Annenin genel durumu kötü,

• Fetal nabız 180 nın altına düşerse sezeryan.

 Annenin sağlık durumu iyi-yorgun değil

 Küçük ırklar-agresif ırklarda dikkat

• Tekrarlı kullanımda alınan cevap azalır

• Aşırı oksitosin yavrunun darda kalmasına

 Oksitosin (2 IU/kg im - Toplam doz < 20 IU)

Anestezinin indüksiyonu-yavrunun doğumu arası

Premedikasyon morfin (Sedasyon+analjezi-POST-OP )