BETİMSEL

İSTATİSTİKLER
6. Hafta
Frekans/Frekans Dağılımı
• Puanların küçükten büyüğe doğru sıralanarak her puanın kaç kişi tarafından alındığını
gösteren dağılımdır.

• Frekans dağılımı en çok ve en az alınan puanı ve puanların genel dağılımını gösterir.

• Yığılmalı Frekans: Belli bir puana kadar grupta o puan aralığında kaç kişinin olduğunu
gösterir.

• Yığılmalı Yüzde: Belli bir puana kadar o puan aralığında grubun yüzde kaçının
bulunduğunu gösterir.
Örnek:
• 10, 10, 30, 30, 30, 30, 40, 40, 50, 50, 60, 60, 60, 60, 60, 90, 90, 100, 100, 100, 100
Yığılmalı Frekans
• Yığılmalı frekans son satırda
toplam ölçüm sayısını (kişi
sayısını) verir.

• Yığılmalı frekansın son satırının

20 olması, grupta 20 kişinin
olduğunu gösterir.
Yığılmalı Yüzde

• 10-60 aralığında puan alan kişiler

grubun %70’ini oluşturmaktadır.
Aralığın Gerçek Sınırı
• Puanların sürekli hâle
getirilmesi için her grubun
başlangıç noktası 0,5 puan
(birim) altına, bitim noktasının
0,5 puan (birim) üstüne doğru
genişletilmesiyle elde edilir.
• Gerçek sınırlar aslında bir grup
aralığının üst sınırı ile daha
sonraki grup aralığının alt sınırı
toplanıp ikiye bölünerek elde
edilir.
Grup Aralık Katsayısı (Aralık Genişliği)
• Aralığın Orta Noktası: Aralığın alt sınırı ile üst sınırının toplamının
ikiye bölünmesi ile elde edilir.
• Örnek: aralığının orta noktası (76+80) / 2= 78’dir.

• Grup Aralık Katsayısı (Aralık Genişliği): Gerçekte grup genişliği, o

grubun alt ve üst gerçek sınırları arasındaki farka eşittir.
• Örnek: puan aralığının genişliği (55-51)+1= 5 şeklinde ya da
55,5-50,5=5 şeklinde hesaplanır.
Verilerin Grafikle Gösterilmesi
• Verilerin grafikle gösterilmesi, verilerin özetlenmesini, daha
anlaşılır ve anlamlı hâle gelmesini sağlar. Aşağıda en sık
kullanılan grafik türleri verilmiştir:

• Bar Grafik
• Histogram
• Frekans Poligonu
• Çizgi Grafiği
• Daire Grafiği
Bar Grafik
• Sınıflanabilen değişkenlerin ve kesikli grup aralıklarının görselleştirmesinde ve
özetlenmesinde kullanılan grafiklerdir. Aşağıda nitel ve nicel iki değişken için bar
grafik örnekleri verilmiştir.
Histogram
• Sürekli değişkenlerden elde edilen ölçümlerin grafikle gösterilmesi için kullanılır.
Frekans Poligonu
• Histogramda verilen puan aralıklarının orta noktalarının birleştirilmesiyle frekans
poligonu elde edilir. Sürekli değişkenlere ait verileri ifade etmenin bir yoludur.
Çizgi Grafiği
• Frekans poligonunun iki ucu yatay eksene değmeden çizilmiş hâlidir. Nicel ve
sürekli verilere ait dağılımlar için kullanılır. Zamana bağlı değişimleri özetlemek için
de kullanılır.
Daire Grafiği
• Sınıflanabilen değişkenlerin yüzdelik değerlerini göstermede kullanılır.
Kategorilerin yüzdelik değerleri göz önüne alınarak basit bir oranlamayla daire
grafiğinde temsil edilecek dilimleri belirlenir.
İstatistiksel İşlemler
• Ölçme sonuçlarına dayalı olarak öğrenciler, öğretmenler ve eğitim sistemi
hakkında çeşitli kararlar verilebilir.

• Ölçme sonuçlarına bakarak karar verebilmek için ölçme sonuçları üzerinde bazı
istatistiksel işlemler yapılmalıdır.

• Bu işlemler "test ve madde istatistikleri" olmak üzere ikiye ayrılır.

Test İstatistikleri
• Bir testin uygulandığı gruptan elde edilen sayısal veriler olan test istatistikleri,
merkezî eğilim (yığılma) ve değişkenlik (dağılma) ölçüleri olmak üzere ikiye ayrılır.
Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri
• Bir grup ölçümün (verinin) dağılımında, ölçümlerin etrafında toplanma veya
yığılma gösterdiği değerlere ya da ölçülere "merkezî eğilim ölçüleri" denir. Bu
ölçüler aynı zamanda veri grubunun bütününü temsil ederler.

• Grubun ölçülen özellik bakımından tipik değerlerini ifade eden merkezi eğilim
ölçüleri şunlardır:

• Aritmetik Ortalama
• Medyan (Ortanca)
• Mod (Tepe Değer)
Aritmetik Ortalama (Mean)
• Bir grup verinin toplamının veri • Bir grup verinin aritmetik ortalaması
sayısına bölünmesi ile hesaplanan veri değerlerinin toplamının, veri
merkezî eğilim ölçüsüne "aritmetik sayısına bölünmesi ile hesaplanır.
ortalama" denir.
• Verilerin tamamı dikkate alınarak
hesaplanır.
• Verilere, aritmetik ortalama ile aynı
olmamak şartı ile yeni değerlerin
eklenmesinden ve çıkarılmasından
etkilenir.
• Aritmetik ortalama X sembolü ile
gösterilir.
Sosyal Bilgiler Öğretmenliği 1. sınıf öğrencilerinin Arkeoloji dersi final sınavından
aldıkları notların aritmetik ortalaması nedir?
Ağırlıklı Ortalama
• Puanların ortalamaya olan katkılarına farklı ağırlıklar verilerek hesaplanan
ortalamaya "ağırlıklı ortalama" denir.
• Üniversitede ya da lisede hesaplanan diploma notları ağırlıklı ortalamaya örnektir.
Medyan (Ortanca) Median
• Küçükten büyüğe ya da büyükten küçüğe doğru sıralanmış puan dağılımında tam ortada
yer alan, yani sıralanmış puan dağılımında baştan ve sondan aynı sırada bulunan ölçme
sonucuna "medyan" adı verilir.
• Medyan bir puan dağılımını ortadan ikiye bölerek grubun alt yarısını, üst yarısından
ayırır.

• Medyan bir puan dağılımdaki uç değerlerden ve bu değerlerin sayısal büyüklüklerinden

etkilenmez.

• Örneğin, 1, 2, 3 olan bir dağılımda medyan 2'dir. Eğer bu dağılım 1, 2, 50 şeklinde olsaydı
medyan yine 2 olurdu. Medyan uç değerlerden etkilenmediği için veri dağılımının
normalden önemli ölçüde uzak (sağa ya da sola çarpık) olması durumlarında kullanılır.
• Medyan bir dağılımdaki ölçme sonucu sayısından (n) etkilenir
Medyan bir dağılımdaki ölçme sonucu sayısından (n) etkilenir. Ölçme sonucu sayısı
arttıkça ya da azaldıkça medyanın yeri de değeri de değişir. Örneğin, 2, 3, 5 olan bir
dağılımda medyan 3'tür. Bu dağılıma 7 ve 8 olan iki ölçme sonucu daha eklenirse
dağılım 2, 3, 5, 7, 8 olur ve bu dağılımın medyanı da 5 olur. Medyan "Xort" sembolü
ile gösterilir. Hesaplanabilmesi için ölçümlerin en az sıralama düzeyinde bir ölçekle
elde edilmiş olması gerekir.
• Medyanın Hesaplanması
Puan Dağılımında Veri Sayısı Tek Olduğunda
• Medyanın Hesaplanması "n" veri sayısını göstermek üzere, veriler sıraya
konulduktan sonra ‘nci veri medyanı verir.
22, 45, 30, 33, 89, 49, 51, 56, 65, 77, 27
Mod (Tepe Değer)
• Bir puan dağılımında ya da veri grubunda en çok tekrar eden yani frekansı en
yüksek olan ölçme sonucuna "mod" adı verilir. Mod, merkezî eğilim ölçüleri
arasında puan grubunun toplandığı değer hakkında en az bilgi veren ölçüdür.
Ortalama ve medyan gibi ölçülerin hesaplanma olanağının olmadığı durumlarda
daha çok mod kullanılır.
• Modun Hesaplanması
Bir puan dağılımında frekansı en büyük olan; yani en çok tekrar eden puan, o puan
dağılımının modudur.
• Örneğin, 1, 2, 3, 3, 3, 4, 5, 5, 5, 5, 6, 6 şeklinde olan bir puan dağılımında frekansı en
büyük olan yani en çok tekrar eden puan 5 olduğu için, bu dağılımın modu "5“tir.
• Bir puan dağılımında, bütün
puanların frekansları aynı ise bu
puan dağılımının modu yoktur.

• Bir puan dağılımında ardışık iki

değer en büyük ve eşit frekansa
sahipse mod bu iki değerin
ortalamasına eşittir.
Bir puan dağılımında
ardışık olmayan iki değer
en büyük ve eşit
frekansa sahipse bu
dağılımın iki farklı modu
olur.
• Frekans tablolarında en yüksek frekansa sahip olan puan o dağılımın modudur.