Toplum, İnsan ve Çevre Modülü

AAAAAAAAA

FİZİK ÇEVRE VE SAĞLIK

 İÇERİK
1.İnsan Ve Fizik Çevre İlişkisi
1.1. Ekolojide Bazı Tanımlar
1.2. Fizik Çevre Sorunlarının Boyutu
2. Sağlıklı İçme ve Kullanma Suyu
2.1.Suyun Önemi
2.2.Suyun Özellikleri
2.3. Su Savurganlığı ve Suyun Kötü
Kullanılması
2.4.Suyun Kirlenme Nedenleri
2.5.Suların Analizi
2.6. Su Artıma Yöntemleri
2.7.İçme suları
AUT,ST-17/18
 İÇERİK
3.Hava Kirliliği
3.1.Hava Kirliliğinin Etkileri
3.2.Türkiye’de Hava Kirliliğiyle İlgili Önlemler
4. Konut ve Yerleşim Yerleri Sağlığı
4.1.Konutların Yapımında Dikkat Edilecek
Hususlar
4.2.Konutların Aydınlatılması
4.3.Konutların Isıtılması ve Havalandırılması

AUT,ST-17/18
 İÇERİK
5.Katı Atıkların Zararsız Hale Getirilmesi
5.1.Katı Atıklar
6. Gürültü Kirliliği
6.1.Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine
Etkileri
7. Çevre Örgütleri

AUT,ST-17/18
 ÖĞRENİM HEDEFLERİ
• Çevre sağlık ilişkisini kavrama
• Ekolojiyi tanımlama
• Ekoloji, ekosistem, biyosfer terimlerini birbirinden
ayırdetme
• Hastalıkların oluşmasında çevresel etmenleri sıralama
• Su savurganlığının insan sağlığına etkisinin farkında
olma
• Sağlıklı kullanma suyuna ulaşma ile sağlık
göstergeleri ilişkisinin farkında olma

AUT,ST-17/18
 ÖĞRENİM HEDEFLERİ
• Suyun kirlenme nedenlerini sıralama
• Suyun fiziksel muayenesinde dikkat edilecek
özellikleri bilme
• Suyun kirlilik göstergesinin ne olduğunu bilme
• Mikrobiyolojik analiz örneği alma basamaklarını
sıralama
• Fiziksel su arıtma yöntemlerini bilme,
• Ev koşullarında suyun dezenfeksiyonunu bilme
• Kimyasal analiz için sudan örnek almayı bilme

AUT,ST-17/18
 ÖĞRENİM HEDEFLERİ
• Mikrobiyolojik analiz için sudan örnek almayı bilme
• Hava kirliliği etkenlerini sıralama
• Hava kirliliği tiplerini bilme
• Sıcaklık inversiyonunu tanımlama
• Havada sera etkisini bilme
• Sağlıklı bir konuttu tanımlama
• Gürültünün insan sağlığı üzerine etkilerini sıralama
• İşitme kaybına yol açabilecek frekans sınırını bilme
• Çevre sağlığında hemşirenin rolünü tartışma

AUT,ST-17/18
1.İnsan ve Fizik Çevre İlişkisi

AUT,ST-17/18
 1. İNSAN VE FİZİK ÇEVRE
İLİŞKİSİ

Ekoloji, organizma ile çevresi arasındaki ilişkinin

değerlendirilmesi ile uğraşan bir bilimdir.

AUT,ST-17/18
1. İNSAN VE FİZİK ÇEVRE
İLİŞKİSİ
Ekoloji bilim olarak:

- Organizma nerede bulunmaktadır?

- Bulunduğu yerde ne kadardır?

- Hangi etkileşimler içerisindedir?

AUT,ST-17/18
 1.1 Ekolojide Bazı Tanımlar-1
Biyosfer:
• Canlıların yaşadığı bölgeye denir. Biyosfer
ekosistem denilen birimlerden oluşmaktadır .

Ekosistem:
• Canlıların birbirleriyle ve cansızlarla etkileşimine
bağlı olarak enerji transferinin sözkonusu olduğu
herhangi bir bölgeye denir.

AUT,ST-17/18
 1.1 Ekolojide Bazı Tanımlar-2
Komünite:

• Belirli bir bölgedeki tüm canlıları kapsamaktadır.

Komüniteler popülasyonlardan oluşur.
Popülasyon:

• Aynı türden aynı bölgede birlikte yaşayan

canlılar topluluğudur.
Habitat:
• Bir türün yaşadığı bölgeye denir.
AUT,ST-17/18
 1.1 Ekolojide Bazı Tanımlar-3
ÇEVRE

FİZİKOJEOKİMYASAL ÇEVRE,

BİYOLOJİK ÇEVRE

SOSYOKÜLTÜREL ÇEVRE

AUT,ST-17/18
 Fizikojeokimyasal Çevre:
• Su, atıklar, barınaklar ve iklim olarak
sıralanmaktadır.
• Çevre sağlığı hizmetleri bu faktörleri insan
sağlığına uygun sürdürmeye çalışmaktadır.

AUT,ST-17/18
 Biyolojik Çevre
• Bitkiler, hayvanlar, minicanlılar
(mikroorganizmalar, asalaklar), vektörler
(sivrisinek, bit, pire, kene vb.) ve kemiriciler (fare,
sıçan vb.) biyolojik çevreyi oluşturmaktadır.

AUT,ST-17/18
 Sosyokültürel Çevre:
• Sosyal, kültürel etmenler giderek ağırlık
kazanmaktadır.
• Çağdaş yaşamda sık duyulan stress vb
durumlar, sosyal, kültürel ve ekonomik
etkenler insan sağlığını olumlu yada olumsuz
yönde etkilemektedir.

AUT,ST-17/18
 1.2. Fizik Çevre Sorunlarının
Boyutu-1
• Dünyanın ısınması, stratosferdeki ozon
eksilmesi, asit yağmurları, su ve havanın
kirlenmesi, ormansızlaşma ve okyanusların
veriminin düşmesi gibi fiziksel çevredeki
bozulmalar insan sağlığı ve tüm türlerin sağlığı
açısından sonsuz tehlike yaratmaktadır.

AUT,ST-17/18
 1.2. Fizik Çevre Sorunlarının
Boyutu-2

Dünyada 12.6 milyon kişi (tüm ölümlerin %23’ü) sağlıksız

çevre koşullarında yaşama ve çalışma nedeni ile ölmektedir.

Bir milyon kişi trafik kazalarında, 1 milyon bebek ve çocuk

ise ishalli hastalıklar nedeni ile yaşamını yitirmektedir.

Yaşlı bireyler ve beş yaş altı çocuklar çevreden en fazla

etkilenen grupları oluşturmaktadır.

AUT,ST-17/18
 1.2. Fizik Çevre Sorunlarının
Boyutu-3
Beş yaş altı çocuk ölümlerinin %26’sı ve 50-75 yaş arası
ölümlerin %24-26’sı çevre ile ilişkili nedenler ile
gerçekleşmektedir.

WHO (2015), çevresel riskler ortadan kaldırılabilirse beş

yaş altı ölümlerin %26’sının önlebileceğini ifade
etmektedir.

AUT,ST-17/18
 1.2. Fizik Çevre Sorunlarının
Boyutu-4

• Çevredeki fiziksel ve kimyasal etmenlerin sağlık

etkilerinin değerlendirilebilmesi için “Çevre Öyküsü”
nün alınması en temel koşuldur.

AUT,ST-17/18
 1.2. Fizik Çevre Sorunlarının
Boyutu-5
• Öykü alınmasının temel amaçları:
– Çevresel hastalığın tanı ve tedavisinin yapılması
– Çevresel tehlikelerin belirlenmesi ve benzeri
hastalıkların oluşmasının önlenmesi
– Hastalara korunma konusunda danışmanlık verilmesi
– Etkilenim-hastalık arasında yeni ilişkilerin
belirlenmesi olarak sıralanabilir.
AUT,ST-17/18
 1.2. Fizik Çevre Sorunlarının Boyutu-6
• Klinik alanda çalışanlar ne yapabilir?

– Ev, işyeri ve toplumda toksik madde etkileniminin

neden olduğu sonuçların farkına varmalı,

– Söz konusu sorunların uygun tedavisini ya da kişilerin

tedavi edebilecekleri merkezlere sevkini yapabilmeli,

– Mesleki ve çevresel sağlık tehlikelerini belirleyebilmeli,

– Hastalıklarının koruyucu önlemlerle ilgili olarak

danışmanlığını yapmalı ya da danışmanlık verebilecek
birimlere yönlendirmelerini yapmalıdır.
AUT,ST-17/18
2.Sağlıklı İçme ve Kullanma Suyu

AUT,ST-17/18
 2.1.Suyun Önemi-1
Yeryüzünün %71’i sularla kaplı olmasına karşın bu
suların ancak %3’ü kullanılabilir tatlı sudur

İnsanların kullanmak amacıyla ulaşabileceği tatlı sular

dünyadaki su miktarının ancak %1’ini oluşturmaktadır.

Gününmüzde su krizinin en önemli nedeni nüfus artışı

ve kentleşmedir.

AUT,ST-17/18
 2.1.Suyun Önemi-2

Dünya genelinde günde ortalama 25-30 bin

kişi sağlıksız su kullanımı nedeniyle ölmekte,
tüm ölümlerin üçte biri ve hastalıkların %80’i
kirli sulardan kaynaklanmaktadır.

AUT,ST-17/18
 2.2.Suyun Özellikleri-1
Sağlıklı ve temiz su, içerisinde hastalık yapan minicanlılar ve
toksik kimyasal maddeleri içermeyen ve gerekli mineralleri de
dengeli biçimde bulunduran sudur.

İçme ve kullanma suyu nitelik olarak birbirinin aynı olmalıdır.

İçme suyu, renksiz kokusuz ve berrak olmalıdır.

AUT,ST-17/18
 2.2.Suyun Özellikleri-2
Suyun lezzeti içerisindeki erimiş olan CO2 ve sıcaklığıyla
ilişkilidir.

İçme suyunun lezzeti için en iyi 8-16 C derecede algılanır.

İçerisindeki CO2 miktarı 300 mg’dan az olmamalıdır.

Lezzete suyun içerisinde erimiş olan oksijenin de katkısı

vardır.

AUT,ST-17/18
 2.2.Suyun Özellikleri-3

Yetişkin bir kişi günlük olarak iki buçuk litreye yakın suya
fizyolojik olarak gerek duyar.

Fizyolojik olarak gerekli ikibuçuk litre suyun yanı sıra yemek

pişirme, çamaşır ve bulaşık yıkama ve ev temizliği için gerekli
olan suyu da hesaba katmamız gerekir

AUT,ST-17/18
 2.2.Suyun Özellikleri-4

5.000’e kadar olan yerleşim bölgelerinde yaşayanlar için 50-60

litre/gün/kişi,

5.000-50.000 arasında değişen yerleşim bölgelerinde

yaşayanlar içim 60-100 litre/gün/kişi suya gereksinim vardır.

> 50.000 olan yerleşim bölgelerinde yaşayanlar için 100-1.000

litre/gün/kişi suya gereksinim vardır.

AUT,ST-17/18
2.3. Su Savurganlığı ve Suyun Kötü
Kullanılması-1

Yeryüzü su kaynaklarının dağılımı da eşitsizdir.

Günümüzde dünya nüfusunun 2/3’ü su kıtlığı ile karşı karşıya

bulunmakta dünya nüfusunun %25’i sağlıklı içme suyuna
ulaşamamaktadır.

2025 yılında 2.3 milyar insanın ciddi düzeyde içme suyu

sorunu yaşayacağı tahmin edilmektedir.

AUT,ST-17/18
 2.3. Su Savurganlığı ve Suyun Kötü
Kullanılması-2
• Bir bölgenin yeraltı su kaynaklarının aşırı savurgan
biçimde kullanılması bu kaynakların azalmasına hatta
tükenmesine yol açar.
• Sanayi devrimi, şehirlerin büyümesi ve tarımsal
üretimin yoğunlaşması sonucunda büyük bir
savurganlık ve ürkütücü boyutta su kirliliği ortaya
çıkarmaktadır.

AUT,ST-17/18
 2.3. Su Savurganlığı ve Suyun Kötü
Kullanılması-3

Toprakta bitki örtüsünün korunmaması, erozyona

yol açar.

Erozyon sonucu su niteliği bozulur, miktarı azalır.

AUT,ST-17/18
 2.4.Suyun Kirlenme Nedenleri-1
1. Yerüstü ve yer altı sularının kirlenmesi,

2. Yeraltı su seviyelerinin düşmesi,

3. Yüzey sularının belirsiz noktalardan çok sebepli kirlenmesi,

4.Yeraltı su kaynaklarının; çöplüklerden, tarımsal faaliyetlerden,

kanalizasyon atıklarından vb.nedenlerden kirlenmesi,

5. Su havzalarının yapılaşmaya açılması,

AUT,ST-17/18
 2.4.Suyun Kirlenme Nedenleri-2
• Ülkelere Göre Bebek Ölüm Oranları ve Sağlıklı İçme
Suyuna Ulaşım Oranları
Ülkeler 1 yaş altı bebek ölüm Sağlıklı içme suyuna sahip nüfüs (%)
(2015) hızı (2015) (%ooo) (Kırsal-Kentsel-Toplam)
Afganistan 66.3 47-78.2-55.3
Angola 96 28.2-75.4-49
Avusturya 4 100-100-100
Etiyopya 41.4 48.6-93.1-57.3
Fransa 3.6 100-100-100
Slovenya 2.2 99.4-99.7-99.5
İsveç 2.4 100-100-100
Türkiye 11.6 100-100-100

AUT,ST-17/18
 2.4.Suyun Kirlenme Nedenleri-3

• Değişik doğal kaynaklardan elde edilebilen tatlı su,

havzalarda biriktirildikten sonra uygun şekilde arıtılarak,
şehir şebekesi aracılığıyla, içme ve kullanma suyu olarak
kullanıcıya ulaştırılır.
• Bu kirlilikler biyolojik, kimyasal ya da radyoaktif kirlilik
şeklinde olabilmektedir.

AUT,ST-17/18
2.4.Suyun Kirlenme Nedenleri-4

İçme sularının kirlenme aşamaları;

Suyun kaynağında kirlenmesi,

Suyun toplandığı havzada kirlenmesi,

Suyun şebekede kirlenmesi,

Suyun kullanıcılara ait depoda kirlenmesi.

AUT,ST-17/18
 2.4.Suyun Kirlenme Nedenleri-5

Kirlenme, en yoğun olarak, kaynak ve havzada oluşmaktadır.

Yerüstü ve yer altı sulardaki kirlilik, ağırlıklı olarak doğaya

ve su kaynağının yapısına dikkat edilmeden yapılan
yapılaşma ve sanayiden kaynaklanmaktadır.

AUT,ST-17/18
 2.4.1. Endüstriyel Kirlenme-1

• Arıtım tesisleri olmayan sanayi kuruluşlarından

kaynaklanan atık suların doğrudan doğruya alıcı
ortam sularına verilmeleri, önemli bir su kirliliği
sebebidir.

AUT,ST-17/18
2.4.1. Endüstriyel Kirlenme-2

Endüstriyel kirlenme:

Kimyasal atıklarla oluşan kirlenme,

Radyoaktif atıklarla oluşan kirlenme

Biyolojik atıklardan oluşan kirlenme

AUT,ST-17/18
 2.4.1. Endüstriyel Kirlenme-3
Sanayi Atıkları numuneleri 31.12.2004 tarih 25687 sayılı Resmi
Gazetede yayınlanan “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği”ne göre
alınmaktadır.

Numuneler, İl Sağlık Müdürlükleri, çevre sağlığı teknisyenleri

tarafından fabrikaların deşarj noktalarından alınarak veya bizzat
fabrikalar tarafından gönderilmektedir.

50 m3/gün‘den daha az debiye sahip kirletici kaynaklarda yılda 1

numune almakla uygunluk koşulunun denetlenebileceği
varsayılmaktadır.
AUT,ST-17/18
 2.4.2.Evsel Kirlenme

Evsel kirlenme etkenlerinin başında lağım ve çöpler

gelmektedir

Deterjanlar bir diğer evsel kirlenme nedenidir.

Deterjanların içerisinde bol miktarda fosfat ve nitratlar

bulunabilir.

AUT,ST-17/18
 2.4.3. Bakteriyolojik Kirlenme-1

Su kirliliği insan sağlığının da büyük oranda tehlikeye

düşmesine neden olmaktadır.
Lağım suları ile kirlenen sularda bakteri ve virüs oranı
artar.
Tifo, dizanteri, hepatit, kolera ve diğer bulaşıcı
hastalıkların bu yolla yayılımına sebep olur.
Bu hastalık etkenleri su kaynaklarına karıştığında patlama
biçiminde salgınlar ortaya çıkabilir.
AUT,ST-17/18
2.4.3. Bakteriyolojik Kirlenme-2

Kirli sulardan yakalanan ve elde edilen bitkisel ve

hayvansal gıdaların yenmesi de tehlikeli olabilir.

Genellikle Salmonelloz’ları oluşturan Salmonellalar

ve özellikle S.Paratyphi B de su ile geçebilmektedir.

AUT,ST-17/18
 2.4.3. Bakteriyolojik Kirlenme-3

Su ile kolaylıkla geçebilecek en önemli ve tehlikeli hastalık

koleradır.

Su ile geçebilen viral etkenler arasında çocuk felci, enfeksiyöz

hepatit sayılabilir.

Suların kirlenmesi, aynı kaynağı kullanan birçok kişinin birden

hastalığa yakalanmasına yol açabilir

AUT,ST-17/18
 2.4.4.Tarımsal Kirlenme-1

Tarımda üretimi arttırmak amacıyla kullanılan kimyasal gübreler,

böceklerle savaşta kullanılan bir takım kimyasal zehirler yağmur
suları ile toprak altına geçerek yer altı sularının kirlenmesine
neden olabilir.

Civa, kurşun ve diğer ağır metalleri bulunduran birçok kimyasal

bulunmaktadır.

AUT,ST-17/18
 2.4.4.Tarımsal Kirlenme-2

Bu maddeleri en aza indirmek için çaba harcanmasına rağmen

hayvan ve bitki zinciri içerisinde bu kimyasal maddelerinin
yoğunluğunun ve miktarının artması söz konusu olabilmektedir.

Buna biyolojik birikim ya da biyolojik yoğunlaşma

denmektedir.

AUT,ST-17/18
 2.4.5.Isıl Kirlenme

Nükleer santraller, enerji santralleri ve değişik sanayi tesisleri,

sistemi soğutma amacıyla tatlı su kaynaklarını kullanabilmektedir.

Endüstriyel kirlenmenin bir parçası gibi düşünülse de ısıl kirlenmede

su kaynağı, içme suyu kaynağı olma özelliğini yitirmemektedir.

AUT,ST-17/18
 2.5.Suların Analizi
2.5.1.Fiziksel Analiz-1

• Suyun fiziksel analizi ile suyun sıcaklığı,

saydam ya da bulanık olup olmadığı, rengi,
kokusu, tadı, lezzeti, elektriksel direnci
araştırılır.

AUT,ST-17/18
 2.5.1.Fiziksel Analiz-2
• Suyun Isısı
– Suyun lezzeti ısısına bağlıdır.
– Genellikle 7-12 derece ısıda olan suların
susuzluğu giderici etkisi daha fazladır, daha
lezzetlidirler.
– 8-16 derece arasında bir dereceye kadar iyi bir
lezzet olduğunu belirtebiliriz.

AUT,ST-17/18
 2.5.1.Fiziksel Analiz-3
• Suyun Rengi
– İçilebilir nitelikte bir suyun renksiz olması gerekmektedir.
– Renk ve bulanıklık birbirinden farklı özelliklerdir.
– Su bulanık bir su ise bu durum da suyun süzülmesi, renginin
ondan sonra incelenmesi gerekir.
– Suların renginin standart olarak ölçülmesini sağlayacak özel
renk indeksleri ve çözeltileri geliştirilmiştir.

AUT,ST-17/18
 2.5.1.Fiziksel Analiz-4
• Suyun Bulanıklığı
– İçme ve kullanma suları berrak olmalıdır.
– Suyun bulanık olmasının nedenleri arasında; içerisinde bulunan
bitkisel artıklar, balçık, su yosunları, küçük hayvancıklar, aşırı
bakteri ve minicanlı üremesi, demir ve mangan gibi inorganik
tuzlar sayılabilir.
– Bulanıklık değeri nefelometrik bulanıklık birimiyle (NTU)
ölçülmektedir
– Suların izin verilen bulanıklık değeri genellikle 5-10 NTU
arasındadır.
AUT,ST-17/18
 2.5.1.Fiziksel Analiz-5

• Suyun Kokusu
– Suyun içerisinde yosun, ot, katran, balık vb.
kokular olabilir.
– Bu kokular üreyen mini canlıların yarattığı ve
bunların kullandığı besin ögelerinin parçalanma
ürünlerinden meydana gelir.

AUT,ST-17/18
 2.5.1.Fiziksel Analiz-6
• Suyun Kokusu
– Bazen sulara karışan endüstriyel atıkların
içerisinde bulunan kimyasal maddelerin
yarattığı kokular da algılanabilir.
– Şişelenmiş suyun kokusuna bakılacaksa şişenin
kapağı açılırken hemen bakılmalıdır

AUT,ST-17/18
 2.5.1.Fiziksel Analiz-7
• Suyun Lezzeti
– Suya lezzet veren içerisinde erimiş bulunan
karbondioksit ve oksijen gazlarıdır.
– Kaynamış suyun lezzetinin iyi olmaması kaynama
sırasında bu gazların uçmasına bağlıdır.
– Bu durumda suların kaptan kaba dökülmesiyle
havalandırılması lezzetinin yeniden gelmesini
sağlayacaktır.
AUT,ST-17/18
 2.5.1.Fiziksel Analiz-8
• Suyun Sertliği
– Sertliği içerisinde bulunan kalsiyum ve magnezyum
iyonlarının yarattığı bir özelliktir.
– Ülkemizde suların sertliği için Fransız sertlik derecesi
kullanılmaktadır.
– Fransız sertlik derecesine göre 14 Fransız sertlik
derecesine kadar olan sular yumuşak, 14-21 arası orta
sertlikte, 21’in üstü sert sulardır.

AUT,ST-17/18
 2.5.2.Mikrobiyolojik Analiz
Kolera, tifo gibi hastalıkları oluşturan mikroorganizmalar, insan
dışkısı ile sulara karıştıklarında suyu içen diğer insanların
hastalanmasına yol açabilirler.

Sularda kirlilik göstergesi olarak bu sudan yapılan ekimlerde

üreyen E. Coli (koli basili) kullanılır.

Sağlık kuruluşları düzenli olarak sulardan alınan örnekleri kontrol

ederler.

Mikrobiyolojik analiz için sulardan yöntemine uygun olarak örnek

alınması ve zamanında laboratuvara götürülmesi gerekmektedir.
AUT,ST-17/18
 2.5.2.Mikrobiyolojik Analiz

Mikrobiyolojik analizde toplam bakteri, koliform bakteri ve

fekal koliform (E.Koli ) araması yapılmaktadır.

Su kaynaklı salgınlarda örnek alınan noktalar kroki üzerinde

işaretlenir.

Sonuçlar da söz konusu krokiye göre değerlendirilir.

AUT,ST-17/18
2.6. Su Artıma Yöntemleri

Fiziksel

Biyolojik Kimyasal

Mikrobiyolojik

AUT,ST-17/18
 2.6.1.Fiziksel Arıtma
Suların kokularının giderilmesi, bulanıklığın giderilmesi, içerisindeki asılı
parçacıkların çökeltilerek alınması, mümkün olduğu kadar iri
partiküllerden fiziksel yöntemlerle arındırılmış hale gelmesi amaçlanır.

Fiziksel temizlemede havalandırma, bulanıklığın giderilmesi amacıyla

çökeltme, süzme yöntemleri kullanılır.

Kokunun giderilmesi aktif kömürden geçirilerek olur.

AUT,ST-17/18
 2.6.2.Suların Biyolojik Arıtımı

• Suların biyolojik arıtımında fizik yöntemler

(ısıtma, kaynatma, basınçlı ortamda suyu
buharlaştırıp soğutma, ultraviyole etkisiyle
dezenfekte gibi) işlemlere başvurulur.

AUT,ST-17/18
 Suların Dezenfeksiyonu
Fiziksel ve kimyasal yöntemlerle hastalık yapıcı
mükroorganizmalardan arındırma işlemine dezenfeksiyon
denmektedir.
Su, hastalık yapıcı ve kirlilik nedeni olan bu canlılardan
arındırılmalıdır.

Filtrasyon ve diğer işlemler bakterileri 95-99.5 oranında temizler.

Gelişmiş ülkelerin çoğunda içme suyu dezenfeksiyonunda klor

kullanılmaktadır.
AUT,ST-17/18
 Ev Koşullarında Suların
Dezenfeksiyonu-1

Kaynatma su güvenliğini sağlayan önemli bir uygulamadır.

Suyun 1000C’de 10 dk süre ile kaynatılması içerisindeki tüm

mikroorganizmaları yok eder.

Dezenfeksiyon için %33 oranında klor içeren halozon ve kloramin

tabletlerinden yararlanılabilmektedir.

Bir litre suya 1, çok kuşkulu sularda iki tablet eklenerek yarım saat
beklenir ve su içilebilir.

AUT,ST-17/18
 Ev Koşullarında Suların
Dezenfeksiyonu-2

Su dezenfeksiyonunda kullanılacak %1’lik ana çözelti ev

koşullarında şöyle hazırlanabilir:
Ana Çözelti: 1 litre suya 250 cc (bir çay fincanı) çamaşır
suyu eklenerek karıştırılır. Çözelti yarım saat kadar
dinlendirilir.
Hazırlanan bu ana çözeltiden 1 litre suya 3 damla damlatılarak
yarım saat beklenirse su içilebilir.

AUT,ST-17/18
 Ev Koşullarında Suların
Dezenfeksiyonu-3
Su dezenfeksiyonunda ilk kullanılan klor bileşiği ise
kireç kaymağıdır.

Kireç kaymağında fabrika çıkışı %33 etkin klor

bulunmaktadır.

Hesaplamalarda %25 etkin klor bulunduğu varsayılır.

Bir litre suyun içerisinde iki çorba kaşığı (40 gram)

kireç kaymağı katılır.

AUT,ST-17/18
 Ev Koşullarında Suların Dezenfeksiyonu-4
Bu karışım yarım saat kadar dinlendirilir.

Altta bir çökelti olduğunda üstteki çözelti %1’lik ana çözeltidir.

Bu çözelti plastik ve damlalıklı şişelere konularak saklanabilir.

Işıktan korunmalıdır.

Işıktan korunursa 15 gün kadar dayanabilir.

Bu çözeltiden bir litre suyun içerisine üç damla damlatılır.

AUT,ST-17/18
 2.7.İçme suları
• Ülkemizde laboratuvarlar arasındaki farklı
uygulamaları ortadan kaldırmak ve ulusal/uluslararası
standart ve yaklaşımların ülke çapında
uygulanabilmesini sağlamak amacı ile T.C. Sağlık
Bakanlığı Halk Sağlığı Kurumu tarafından hazırlanan
numune kabul kriterleri kullanılarak içme sularından
örnek alınmaktadır.
• Standarda göre numune alma metodu:

AUT,ST-17/18
 I-Kimyasal analizler için numune alma
Kimyasal analizler, nitelik ve miktar olarak insan sağlığını bozabilen,
suyu içilmez bir hale getiren veya kirlenmenin ikinci derecede
etkilerini tetkik eden kimyasal maddelerin tayinini hedeflemektedir.

Kimyasal analizler için en az 1,5 litre numuneye ihtiyaç vardır.

Numune kapları suyun kimyasal yapısını değiştirmeyecek nitelikte,

bu amaç için üretilmiş temiz plastik (PP, PE, PTFE) veya cam
kaplarda olmalıdır.

Şişe, numune alınmadan önce, numune alınacak su ile en az 3 defa

çalkalanmalıdır.
AUT,ST-17/18
 II - Mikrobiyolojik analizler için numune
alma-1
• Tüm su çeşitleri için numune almada kullanılacak şişeler,
bu amaç için üretilmiş steril plastik (PP, PE) veya steril
cam şişeler olmalıdır.
• Numune alınacak musluk, çeşme, vana alevden geçirilerek
steril edildikten sonra (Ateşe dayanıklı metal veya cam
çubuk ucuna pamuk sarılarak pamuk alkolle ıslatılıp
yakılarak elde edilen alevle sterilizasyon yapılır) en az 30
saniye kuvvetlice akıtılmalıdır.
AUT,ST-17/18
II - Mikrobiyolojik analizler için numune
alma-2
• Numune alınan şişelerin 1/10’luk kısmı boş
bırakılmalıdır.
• Aynı gün içerisinde de mutlaka numune
laboratuvarına götürülmelidir.
• Genelde en az 500 ml su numunesi toplam
Koliform ve fekal Koliform analizleri için yeterli
gelmektedir.
AUT,ST-17/18
 III - Radyoaktif muayene için
numune alma

Radyoaktif ölçmeler için en az bir litre suya

ihtiyaç vardır.

Bu su ayrı olarak ve polietilen şişeler içinde

laboratuvara getirilmelidir.

AUT,ST-17/18
 IV - NUMUNE ALMA SIKLIĞI-1
• İçme ve kullanma sularının izlenebilmesi için her
yıl kontrol izlemesi ve denetleme izlemesi
yapılmalıdır.
• Kontrol izlemesinin amacı; insani kullanım
amaçlı suyun yönetmelikteki parametrik değerlere
uyup uymadığını belirlemek amacıyla, tüketime
verilen suyun organoleptik ve mikrobiyolojik
kalitesi ve aynı zamanda içme-kullanma suyunda
arıtım yapılması durumunda, bu arıtımın etkili
olup olmadığı hakkında düzenli bilgi sağlamaktır.
AUT,ST-17/18
 IV - NUMUNE ALMA SIKLIĞI-2

• Denetleme izlemesinin amacı ise; yönetmelikteki

bütün parametrik değerlere uyulup uyulmadığını
belirlemek için gerekli verileri temin etmektir.

AUT,ST-17/18
 Satış Amacıyla Ambalajlanan Suların Minimum Numune
Alma Ve Analiz Sıklıkları:

Her bir gün için satışa sunulmak Her yıl için kontrol izlemesi Her yıl için denetim izlemesi
üzere şişede ya da kapta üretilen sayısı sayısı
suyun miktarı (m3)
(Hacimler, takvim yılına göre alınmış
ortalama değerlerdir).

≤10 1 1
(10)-(≤60) 12 1

60 12 1
60 m3 üzerindeki her 5 60 m3 üzerindeki her 100
m3/gün için 1 kontrol m3/gün için 1 denetim
izlemesi daha ilave edilir. izlemesi daha ilave edilir.

AUT,ST-17/18
 IV - NUMUNE ALMA SIKLIĞI-3
Plajlar ve yüzme havuzlarından alınacak örnekler sabah erken
saatlerde ve plaj için 10-20 m açıktan alınmalıdır.

Numuneler, günlük ortalama yüzücü sayısının en yüksek

olduğu yerlerden, tercihen su yüzeyinin 30 cm. altından alınır.

Mineral yağ araştırması için numune alınması söz konusu

olduğunda, numune su yüzeyinden alınır.

AUT,ST-17/18
 IV - NUMUNE ALMA SIKLIĞI-4
Mikrobiyolojik parametrelerin analizi için alınacak numune miktarı en az
350-450 ml. dir.

Numuneler steril, kahverenginde nötr cam şişelere alınır.

Şişe ağızları steril cam, kauçuk vs. tıpa ile kapatılır, etiketlenir ve
yirmidört saat içinde laboratuvara ulaştırılarak analizi yapılır.

Fiziksel ve kimyasal parametrelerin analizi için alınacak numune miktarı

en az bir litre olmalıdır (Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği, 2006).

AUT,ST-17/18
3. HAVA KİRLİLİĞİ

AUT,ST-17/18
 3.Hava Kirliliği
• Günümüzde “insan sağlığını veya çevresel
dengeleri bozacak şekilde havanın bileşiminin
değişmesine ya da havada bulunmaması gereken
maddelerin havaya karışmasına hava kirliliği”
denir.
• Kapalı ortam hava kirliliği “yapı-içi hava
kirliliği” ve dış ortam hava kirliliği de “açıkhava
kirliliği” olarak adlandırılmaktadır.

AUT,ST-17/18
Açıkhava Kirliliğinin Nedenleri ve Çeşitleri-1
• Açıkhava kirliliği, çeşitli kimyasal süreçlerle açığa
çıkan gaz ya da parçacık halindeki maddelerin,
özellikle yakıt artıklarının atmosferde canlıların
yaşamına zarar verecek miktarlarda birikmesi olarak
tanımlanmaktadır.
• Hızlı nüfus artışı, kentleşme, endüstrileşme, nüfus
hareketleri ve her türlü tüketim doğrudan ve dolaylı
olarak hava kirliliği ile ilişkilidir.
AUT,ST-17/18
 Açıkhava Kirliliğinin Nedenleri ve Çeşitleri-2
Başlıca Hava Kirliliği Etkenleri, Kaynakları ve Etkileri
Kirletici Kaynağı Sağlık Etkisi
Kükürt oksitler Biyokütle ve fosil yakıtlar, Solunum yolları tahrişi, solunum
endüstriyel emisyon fonksiyonlarında bozulma, kalp-akciğer
hastalıklarının alevlenmesi

Mikroorganizmalar Mobilyalar, insan ve Enfeksiyon hastalıkları, alerjiler

hayvanlar

Karbon monoksit Biyokütle ve fosil yakıtlar, Başağrısı, bulantı, huzursuzluk,

sigara dumanı, trafik yorgunluk, düşük doğum ağırlığı,
görme bozuklukları, mental konfüzyon,
anjina, koma, ölüm
Kurşun (ve diğer ağır Kurşunlu benzin, arıtım Nörofizyolojik etkiler, santral sinir
metaller) amaçlı maden ergitilmesi sistemi hasarı, öğrenme bozuklukları

AUT,ST-17/18
Açıkhava Kirliliğinin Nedenleri ve Çeşitleri-3

• Kentlerdeki hava kirliliği probleminin;

– Yüksek miktarda kükürt içeren katı ve sıvı fosil
yakıtların hiç bir işleme tâbi tutulmadan
kullanılması
– Yanlış yakma tekniklerinin uygulanması,
– Binalarda ısı kaybı,
– Meteorolojik olaylar,

AUT,ST-17/18
Açıkhava Kirliliğinin Nedenleri ve Çeşitleri-4

• Kentlerdeki hava kirliliği probleminin;

– Kullanılan yakma sistemlerinin verimlerinin
düşük olması,
– Kentleşmenin uygun olmaması,
– Yeşil alanların eksikliği,
– Motorlu Taşıt araçlarından kaynaklandığı çeşitli
araştırmalar sonucu ortaya çıkmıştır.

AUT,ST-17/18
 3.1.Hava Kirliliğinin Etkileri-1
Sıcaklık İnversiyonu
Normalde yere yakın hava
sıcaktır.

Yükseldikçe soğur, hava

kirleticileri genellikle soğuk
atmosfer bölgelerine doğru
yükselir.

Zaman zaman atmosferin üst

tabakasına rastlantısal olarak
sıcak hava kitlesi gelebilir.
Bu durumda üstteki hava
tabakası daha sıcak olduğu
için alttaki hava tabakasının
yukarıya çıkması mümkün
olamaz.

Buna sıcaklık inversiyonu

denir.

AUT,ST-17/18
 3.1.Hava Kirliliğinin Etkileri-1
Londra Tipi Hava Kirlenmesi
Kömür ve petrol yanma
ürünlerinin sisle karışmasıyla
oluşan kirliliği
tanımlamaktadır.

İngilizcede sis ve duman

sözcüklerinin birer hecesi
alınarak SMOG (sisdumanı)
terimi türetilmiştir.

SMOG sis ve duman

karışımıdır ve kenti battaniye
gibi örter.

Bu tip kirlenmede kükürt

dioksit birikimi ve sülfürik asit
yoğunlaşması görülür.
Aralık 1952-Londra, 4 Gün Süren SMOG
AUT,ST-17/18
 3.1.Hava Kirliliğinin Etkileri-2
Los Angeles Tipi Hava Kirlenmesi
Bu tip kirlenmede ise
dumandan çok, gazlara bağlı
bir kirlilik artımı görülür.

Los angeles okyanus kıyısındadır

ve etrafı dağlarla çevrili olan bu
kent C biçiminde bir çanakta yer
almaktadır.

Otomobil trafiği yoğundur.

Okyanustan gelen sisin, otomobil

egzozlarıyla karışımı sonucu
smog oluşmaktadır.

AUT,ST-17/18
Los Angeles-2016, SMOG

AUT,ST-17/18
3.1.Hava Kirliliğinin Etkileri-3
Sera Etkisi
Seralarda sera camından
giren güneş ışığı sıcak
olan serada yere ve
bitkilere ulaştıktan sonra
yansır.

Bu yansıma büyük oranda

ısı enerjisi biçimindedir ve
büyük oranı serada kalır.

Atmosferdeki korbondioksit
ve kirleticilerin de benzeri
sera etkisi yapması dünya
sıcaklığının artmasına neden
olmaktadır.

AUT,ST-17/18
 3.1.Hava Kirliliğinin Etkileri-4
• Ozon Tabakası Üzerindeki Olumsuz Etkiler
– Ozon tabakası yeryüzündeki sıcaklık dağılımının
belirlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır.
– Oksijen molekülleri ve ozon güneşten gelen mor
ötesi ışınları soğutur.
– Bu durumda söz konusu ışınlar atmosferin alt
tabakalarına ulaşamaz.
– Özellikle 290 nanometreden daha kısa dalga
boylu ışınların yeryüzüne ulaşmasını engeller.
– Bu dalga boyundaki ışınlar insanlar için
öldürücüdür.
AUT,ST-17/18
3.2.Türkiye’de Hava Kirliliğiyle İlgili
Önlemler-1
• Kısa dönemde alınacak önlemler
– Açıkhava kirliliğine karşı kısa vadede alınacak
önlemler etkisini kısa sürede gösterecek önlemlerdir.
– Evlerin ısısının belirli bir sınırda tutulmasının istenmesi
– Belirli saatlerde kaloriferlerin yakılmasının
engellenmesi
– Araç trafiğinin kısıtlanması
– Denetimlerin sıklaştırılması

AUT,ST-17/18
3.2.Türkiye’de Hava Kirliliğiyle
İlgili Önlemler-2
• Orta vadede alınacak önlemler
– Yüksek kalorili kükürt oranı %1’den az linyit,
yada kükürt oranı azaltılmış kalorifer yakıtı vb.
yakıt türlerinin kullanımının sağlanması
– Apartmanlarda sıcaklık terlemesi dönemlerinde
kullanılmak üzere iyi kaliteli yakıtın hazır
bulundurulması.

AUT,ST-17/18
3.2.Türkiye’de Hava Kirliliğiyle İlgili
Önlemler-3
• Uzun dönemde alınacak önlemler
– Uzun vadeli önlemler; altyapı, teknoloji
değişikliği ile eğitim uygulamalarını kapsayan
önlemlerdir.

AUT,ST-17/18
3.2.Türkiye’de Hava Kirliliğiyle İlgili
Önlemler-4
Uzun dönemde alınacak önlemler
A.Yakıt ve yakma sistemi ile ilgili önlemler

B. Isı savurganlığını önlemeye yönelik uygulamalar ve etkili

yalıtım
C. Isınma dışı nedenlerden kaynaklanan hava kirliliği ile
ilgili önlemler

D. Yeşil alanlar

E. Denetim ve Ölçme

F. Kamuoyu oluşturulması

AUT,ST-17/18
3.2.Türkiye’de Hava Kirliliğiyle İlgili
Önlemler-5
• A.Yakıt ve yakma sistemi ile ilgili önlemler
– Doğal gaz, yüksek verimli kömür ve kok kömürü
kullanılması
– Merkezi ısıtma sistemlerinin kurulması
– Kükürt miktarı az yakıt kullanılması
– Kalorifer kazanlarının yakılmasından sorumlu kişilerin
eğitimi
– Egzoz gazlarıyla kurşun yayılımını önleyecek önlemlerin
alınması (kurşunsuz benzin)
– Apartmanlara baca filtrelerinin takılması, bacaların
düzenli olarak temzilenmesi

AUT,ST-17/18
 3.2.Türkiye’de Hava Kirliliğiyle İlgili
Önlemler-6
• B.Isı savurganlığını önlemeye yönelik uygulamalar ve
etkili yalıtım
– Yerleşim yerlerinin ve yapılaşmanın hava akımlarını
önlemeyecek şekilde düzenlenmesi, hava koridorlarının
oluşturulması
– Sanayi kuruluşlarının havayı kirletmesini önleyecek önlemlerin
alınması
– Isı tasarrufu ve yalıtım sağlama üzere getirilen ilkeler
– Yapılara inşaat ve iskan ruhsatı verme aşamalarında gerekli
önlemlere uygunluk açısından denetleme

AUT,ST-17/18
 3.2.Türkiye’de Hava Kirliliğiyle İlgili
Önlemler-7
C. Isınma dışı nedenlerden kaynaklanan hava kirliliği
ile ilgili önlemler
– Motorlu araçların egzoz gazlarının kirleticiliğini
azaltacak önlemler,
– Aerosol püskürtücülerinde ve köpük imalatında
kullanılan halojenli hidrokarbonların kullanımının
engellenmesi

AUT,ST-17/18
3.2.Türkiye’de Hava Kirliliğiyle İlgili
Önlemler-8
C. Isınma dışı nedenlerden kaynaklanan hava
kirliliği ile ilgili önlemler-Devamı
– Tozun azaltılması için inşaat alanlarının tahta
perdeyle çevrilmesi
– İnşaat araçlarının çıkışlarında tekerleklerin
yıkanmasının sağlanması
– Sokağa çamur ve inşaat malzemelerinin
atılmasının kontrol altına alınması
– Çöplerin plastik torbalarda ve ev içinde
saklanması ve çöp toplama saatlerinde
kamyonlara teslim edilmesi
AUT,ST-17/18
3.2.Türkiye’de Hava Kirliliğiyle İlgili
Önlemler-9
D. Yeşil alanlar
– Yeşil kuşak kurulması ile ilgili etkili
düzenlemelerin ilgili kuruluşlarca yapılması
– Uygun ağaç türlerinin seçilmesi
– Kent planlamasında yeterli yeşil alan ayrılması
ve kısa südre yeşillendirilmesi
– Sorumlu birimlerin fidan dikim ve bakım
kapasitesinin artırılması

AUT,ST-17/18
3.2.Türkiye’de Hava Kirliliğiyle İlgili
Önlemler-10
E. Denetim ve Ölçme
– Ölçüm cihazlarının hava kirliliğini en doğru
temsil edecek şekilde yerleştirilmesi
– Uygun teknoloji
– Bilimsel kuruluşların ölçüm sonuçlarına
kolayca ulaşılabilmesinin sağlanması
– Ölçüm sonuçlarının diğer meteorolojik
sonuçlarla birlikte yayınlanması
– Erken uyarı sisteminin kurulması
– Uluslar arası kirlilik parametrelerinin izlenmesi

AUT,ST-17/18
3.2.Türkiye’de Hava Kirliliğiyle İlgili
Önlemler-11
F. Kamuoyu oluşturulması
– Uygulanacak önlemleri halka tanıtmak,
benimsetmek, yararlarına inandırmak için
yazılı, sesli ve görüntülü yayın araçlarından
yararlanılarak yoğun bir kampanya
programlanmalıdır.

AUT,ST-17/18
4.KONUT ve YERLEŞİM
YERLERİ SAĞLIĞI

AUT,ST-17/18
4. Konut ve Yerleşim Yerleri Sağlığı-1

İnsanların sürekli yaşamak üzere yerleştikleri, barınak ve

konutlarını yaptıkları coğrafik bölgelere yerleşim yeri
denmektedir.

Ev, apartman gibi sürekli ve özel amaçla yapılmış olan ve

insanların barındıkları yerlere konut denmektedir.

Bina ise kendi başına kullanılabilen, üstü örtülü ve insanların

içine girebilecekleri ve insanların oturma, çalışma, eğlenme veya
dinlenmelerine veya ibadet etmelerine hayvanların ve eşyaların
korunmasına yarayan yapılardır.

AUT,ST-17/18
4. Konut ve Yerleşim Yerleri Sağlığı-2
• Konutlar iyi havalandırmalı ve yeterli güneş ışığı
almalıdır.
• Psikolojik nitelikleri de uygun olmalıdır (İçinde
yaşayanlara sağladığı güven, yabancı gözlerden
uzak olma, vb.)

AUT,ST-17/18
4. Konut ve Yerleşim Yerleri Sağlığı-3
• Hızlı kentleşmenin yarattığı başlıca çevre ve sağlık
sorunları şöyle sıralanabilir:
– Aileler geniş aile tipinden çekirdek aile tipine
geçmektedir.
– Gecekondulaşma sağlıklı konut sorununu birlikte
getirmektedir.
– Beslenme ve sağlığa ayrılan kaynak azalmaktadır.
– Aile ekonomisine katkı yapma zorunluluğu küçük yaşta
çalışma hayatına başlamayı gerektirebilmektedir.
– Kalabalıklaşan kentlerde trafik sorunu, kent içi gürültü,
hava kirliliği gibi sorunlar artmaktadır.

AUT,ST-17/18
4.1.Konutların Yapımında Dikkat
Edilecek Hususlar-1
Konut içi trafik

Uygunluk, gereksinimler sağlama

Görünüm

Güvenlik

Gizlilik ögelerinin gözönüne alınması

gerekir.
AUT,ST-17/18
4.1.Konutların Yapımında Dikkat
Edilecek Hususlar-2
Bir konutun taşıması gereken özellikler dört
başlık altında toplanabilir.
Temel fizyolojik gereksinimlerin sağlanması

Temel psikolojik gereksinimlerin sağlanması

Bulaşıcı hastalıklara karşı korunma

Kazaların önlenmesi

AUT,ST-17/18
 4.1.Konutların Yapımında Dikkat
Edilecek Hususlar-3
• Bir konutun sağlık standardının düşüklüğünü
belirleyen özellikler:
– Su kaynağının kirli olması,
– Su kaynağının ev dışında olması
– Tuvalet başka konutlarla ortak yada çok kişi
tarafından kullanılıyorsa,
– Tuvalet konutun dışında ise
– Oda başına nüfus 1.5 kişinin üzerinde ise

AUT,ST-17/18
4.1.Konutların Yapımında Dikkat
Edilecek Hususlar-4
– Yatak odalarının dar olaması,
– Odaların dörtte üçünde ısıtma olanağı yoksa
– Elektrik yoksa
– Penceresiz oda varsa
– Binanın ileri derecede harap olmasıdır.

AUT,ST-17/18
 4.2.Konutların Aydınlatılması-5

• Aydınlatmanın amacı kişilerin yaptıkları işin ve

yaşadıkları ve çalıştıkları ortamın ayrıntılarını
görebilmekte yardımcı olmaktadır.
• En ideal ışık doğal ışık yani güneş ışığıdır.
• Işık homojen dağılmak zorundadır.

AUT,ST-17/18
 4.2.Konutların Aydınlatılması-6
• Aydınlatma derecesi;
– Merdivenlerde 30,
– Oturma odalarında 80,
– Dershanelerde 60,
– İşyerlerinde 100-3000 lüks arasında olmalıdır.

AUT,ST-17/18
 4.3.Konutların Isıtılması ve
Havalandırılması
Normal yetişkinlerde dinlenme durumunda 18 santigrad
derecenin altı rahatsız edicidir ve ideal olarak ortam
ısısının 20-21 santigrad derece olması istenir.

Odanın havalandırması konut içi sıcaklık ile yakından

ilişkilidir.

Saatte kişi başına 100 metreküp havaya gereksinim

bulunmaktadır.

AUT,ST-17/18
Çocuklar için yeterli oyun alanının
sağlanması

• Evde ve konut çevresinde çocukların

hareketini sağlayacak yeterli alan
bulunmalıdır.

AUT,ST-17/18
5.Katı Atıkların Zararsız Hale
Getirilmesi

AUT,ST-17/18
5.Katı Atıkların Zararsız Hale
Getirilmesi
Çöplerin, insan sağlığına ve çevreye zarar vermeden
toplanması, taşınması, zararsız hale getirilmesi veya
ortadan kaldırılması çok önemlidir.

Çöpler, mevsimlere ve bölge halkının alışkanlıklarına göre

değişiklikler göstermek üzere 1/3'ünü organik maddeler
oluşturmaktadır.

%20-30 oranında su içermektedir. Bu nedenle kolayca

çürmekte ve kokuşmaktadırlar.

AUT,ST-17/18
 5.1.Katı Atıklar-1
• Evsel, ticari veya endüstriyel alanlarda oluşan;
madencilik, tarımsal işlemler ve su arıtım ünitelerinin
de dahil olduğu işlemlerden kaynaklanan yarı
çamurları da içeren, hem ayrışabilen hem de
ayrışabilme özelliği olmayan maddelerdir.

AUT,ST-17/18
 5.1.Katı Atıklar-2

Genel Endüstrüyel
atıklar atıklar

AUT,ST-17/18
 5.1.Katı Atıklar-3
• Çöp kirliliğinin giderilmesi ve yok edilmesi
genellikle üç aşamada yapılmaktadır:
A. Çöplerin biriktirilmesi,

B. Zararsız hale getirme işleminin yapılacağı

istasyonlara taşınması,

C. Zararsız hale getirilmesi veya yok edilmesi

işleminin yapılması.

AUT,ST-17/18
 5.1.Katı Atıklar-4
• A.Çöplerin Biriktirilmesi
– En pratik yöntem, çöpleri meydana geldikleri
yerlerde biriktirmektir.
– Geçici biriktirme kaplarının kapalı olması,
kapakların iyice kapanması, gerekirse geçici
olarak böcekkıran püskürtmelerinin yapılması
gerekir.

AUT,ST-17/18
 5.1.Katı Atıklar-5
• B.Çöplerin Taşınması
– Toplanan çöplerin zararsız hale getirilecekleri
yerlere taşınmasında çeşitli araçlar
kullanılmaktadır.
– Bu araçların çeşitliliği, ülkenin ekonomik ve
coğrafik durumu ve olanakları ile ilgilidir.
– Çöplerin taşınmasında genellikle özel arabalar,
kamyonlar kullanılmaktadır.

AUT,ST-17/18
 5.1.Katı Atıklar-6

• Ara Biriktirme Yerleri

– Büyük çöp toplama araçlarının giremediği dar
sokaklar, çöplüğün çok uzak olması vb gibi
nedenlerde zorunlu olarak ara biriktirme yerleri
yapılabilmektedir.

AUT,ST-17/18
 5.1.Katı Atıklar-7
• Çöplerin Toplanma Sıklığı
– Ülkemizde belli başlı belediyelerin standartlarına,
göre ana caddelerinden her gün, ara sokaklarından
ise haftada iki kez çöplerinin toplanması
öngörülmüştür.
– Çöpler, işyeri otel ve lokantalarda her gün
toplanmak zorundadır.

AUT,ST-17/18
 5.1.Katı Atıklar-7
• Çöplerin Ayrılması
– Çöpler önemli hammadde kaynağı olabilir.
– Özellikle yeniden işlenerek kazanılabilecek
artıklar büyük bir ekonomik değer oluşturabilir.
– Çöp içindeki madeni atıklar, cam, porselen gibi
maddeler, hatta kağıt, mukavva, kemik
parçaları ayıklanmalıdır

AUT,ST-17/18
 5.1.Katı Atıklar-8
C. Çöplerin Giderimi
– Çöplerin sağlığa zararsız hale getirildiği veya
yok edildiği yerlere çöplük denir.
– Çöplükler kent yerleşim yerlerine en az 1 km
uzaklıkta yapılmalı ve esintiye ters yönde
kurulmalıdır.
– Suların birikim bölgelerinden akarsu ve
barajlardan uzakta olmalıdır.

AUT,ST-17/18
 5.1.Katı Atıklar-9
• Çöpleri Açık Alanlara Dökmek
– Genellikle geri kalmış ülkelerde uygulanan bir
yöntemdir.
– Toprak üzerine dökülen ve açıkta kalan çöplerin
çürüyüp zararsız hale gelmeleri uzun süre
alacağından, bu süre içinde buralarda sinek,
fare üremesi, rüzgarla kirliliklerin çevreye
sürüklenmesi ve kentlerin çevresinde geniş
alanları çöp için ayırma zorunluluğu gibi
sakıncaları vardır.

AUT,ST-17/18
 5.1.Katı Atıklar-10
• Çöpleri Toprağa Gömmek
– Kırsal kesimde, köylerde çöpler genellikle 2.5
m derinliğinde bir çukura gömülür.
– En uygun, ucuz, etkin yöntemdir.
– Çöplük alanları sonradan oyun alanları, park,
gezinti yerleri haline getirilebilir.

AUT,ST-17/18
 5.1.Katı Atıklar-11
• Çöplerin Yakılması
– Yanmayan kısımlarından ayrılan çöpler, özel
fırınlarda yakılarak zararsız hale getirilebilir.
– Ancak maliyeti yüksek, idamesi zor ve
özellikle de hava kirliliği açısından çok
tehlikeli bir işlemdir.

AUT,ST-17/18
 5.1.Katı Atıklar-12
Yasal Durum

Ülkemizde atıkların oluşumundan bertarafına kadar çevre ve insan

sağlığına zarar vermeden yöteminin sağlanması 2 Nisan 2015
tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan “Atık Yönetmeliği”
doğrultusunda gerçekleştirilmektedir.

Umumi Hıfzısıhha Kanunu (UHK) nunun 20. maddesi belediyeleri,

çöplerin toplanması ve yok edilmesiyle görevli kılmaktadır.

AUT,ST-17/18
 5.1.Katı Atıklar-13
• Yasal Durum
– İzmir metropol alan sınırında bulunan yasal evsel
ve evsel nitelikli tehlikesiz sanayi atıklarının
depolanması Harmandalı Düzenli Atık Depolama
Tesisi’nde yapılmaktadır.

AUT,ST-17/18
 5.1.Katı Atıklar-14
• Büyükşehir Belediyesi;
– Evsel katı atıkların transfer ve bertaraf
edilmesi,
– Hafriyat ve inşaat atıklarının depolanması,
– Ambalaj atıklarının evlerden ayrı toplanması,
– Tıbbi atıkların toplanması,
– Atık pillerin toplanması işlemlerini
gerçekleştirmektedir.

AUT,ST-17/18
 5.1.Katı Atıklar-15

Bornova Belediyesi, “Piller Kutuya, Çocuklar Sinemaya“

etkinliği ile Atık Pil Kutularında toplanan piller ile maddi
durumu iyi olmayan çocukları sinemaya götürmektedir.

AUT,ST-17/18
 5.1.Katı Atıklar-16
Balçova Belediyesi tarafından bitkisel
ve hayvansal atık yağları daha çok
toplayabilmek için “Atık Yağ toplama
Kampanyası“ düzenlenmektedir.

Kampanyaya katılan vatandaşlara

topladıkları her 5 litre atık yağ için
1 kg deterjan hediye edilmektedir.

AUT,ST-17/18
6.GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ

AUT,ST-17/18
 6. Gürültü Kirliliği-1
• Sesin iki temel belirleyicisi frekansı ve şiddetidir.
• Sesin şiddeti doğrudan kulak zarına ulaşan
mekanik basınçla ilişkilidir ve desibel (dB) olarak
ölçülür.
• Kulağımız 0-140 dB arası sesleri algılar.
– 120 dB değerinde kulakta rahatsızlık olur,
– 125-135 dB arası sesler kulakta belirgin ağrı
nedenidir.
– 140 dB kulakta ağrı, kulak zarında yırtılma gibi
etkiler yapar.

AUT,ST-17/18
 6. Gürültü Kirliliği-2
• Frekans ise saniyede geçen titreşim
sayısıdır ve birimi hertz’dir (Hz).
• İnsan kulağı 20-20.000 Hz arasındaki
sesleri duyar.
• Bu sınırın dışındaki sesler duyulmayabilir
ancak zararlı etkileri sürmektedir.

AUT,ST-17/18
 6. Gürültü Kirliliği-3

İşitme sistemine zarar verebilen gürültü düzeyi

uluslararası standartlara göre 100-10000 Hz, 85 dB basınç
seviyesindedir.

Kişinin sessiz bir ortamda 1,5 metreden günlük

konuşmaları anlamakta güçlük çekmeye başladığı sınır
gürültü düzeyi olarak kabul edilebilir.

Bu sınır 500, 1000 ve 2000 Hz frekanslarda ortalama 25

dB değerine karşılık gelmektedir.

AUT,ST-17/18
 6.1.Gürültünün İnsan Sağlığı
Üzerine Etkileri-1
• Psikolojik Etkiler:
– Gürültünün psikolojik etkilerinin başında; sinir
bozukluğu, korku, rahatsızlık, tedirginlik,
yorgunluk ve zihinsel etkilerde yavaşlama gelir.
– Ani olarak yükselen gürültü düzeyi insanlarda
korku oluşturabilmektedir.

AUT,ST-17/18
 6.1.Gürültünün İnsan Sağlığı
Üzerine Etkileri-2
• Fiziksel Etkiler:
– Gürültünün işitme duyusunda oluşturduğu olumsuz
etkilerdir.
– Geçici İşitme kaybı.
– Kalıcı işitme kaybı.

AUT,ST-17/18
6.1.Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine
Etkileri-3
• Fizyolojik Etkiler:
– Bunlar insan vücudunda oluşan değişikliklerdir.
– Başlıca fizyolojik etkiler; kas gerilmeleri, stres,
kan basıncında artış, kalp atışlarının ve kan
dolaşımının değişmesi, göz bebeği büyümesi,
solunum hızlanması, dolaşım bozuklukları ve
ani reflekslerdir.

AUT,ST-17/18
6.1.Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine
Etkileri-4
• Performans Etkileri:
– Gürültünün iş verimini azaltması ve işitilen
seslerin anlaşılmaması gibi görülen etkileridir.
– Konuşmanın algılanabilmesi ve anlaşılabilmesi
türünden fonksiyonların engellenmesi, büyük
ölçüde arka plan gürültüsünün düzeyi ile
ilgilidir

AUT,ST-17/18
 6.1.Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine
Etkileri-5
Gürültü Dereceleri ve Sağlık Üzerine Etkileri
Gürültü derecesi Etkilenme Aralığı Sağlık Üzerine Etkileri
(dBA)

1.Derece gürültüler 30-65 Konforsuzluk, rahatsızlık, öfke, kızgınlık, uyku

düzensizliği ve konsantrasyon bozukluğu.
2.Derece gürültüler 65-90 Fizyolojik reaksiyonlar; kan basıncı artışı, kalp
atışlarında ve solunumda hızlanma, beyin
sıvısındaki basıncın azalması, ani refleksler
3.Derece gürültüler 90-120 Fizyolojik reaksiyonlar, baş ağrıları.

4.Derece gürültüler 120-140 İç kulakta devamlı hasar, dengenin bozulması

5.Derece gürültüler >140 Ciddi beyin tahribatı, kulak zarının patlaması

AUT,ST-17/18
7. ÇEVRE ÖRGÜTLERİ

AUT,ST-17/18
 7. Çevre Örgütleri

Türkiye
Erozyonla
Mücadele,
Ağaçlandırma
GREENPEACE
ve Doğal
Varlıkları
Koruma Vakfı
(TEMA)

AUT,ST-17/18
 7. Çevre Örgütleri-1

• Greenpeace
– Greenpeace Avrupa, Amerika, Asya ve
Pasifik'te 40 ülkedeki varlığıyla kar amacı
gütmeyen bir çevre organizasyondur.
– 1971'den bu yana dünyanın dört bir yanında
çevre katliamlarına karşı güçlü bir mücadele
veren

AUT,ST-17/18
 7. Çevre Örgütleri-2
• Greenpeace’in yürüttüğü kampanyalar;
– Okyanuslar ve eski ormanların korunması;
– İklim değişikliğini durdurabilmek için fosil
yakıtların kademeli olarak sonlandırılması ve
yenilenebilir enerjilerin promosyonu;
– Nükleer silahsızlanma ve nükleer kirliliğe bir
son verilmesi
– Zehirli kimyasalların elimine edilmesi
– Genleri ile oynanmış organizmaların doğaya
bırakılmasının önlenmesi.

AUT,ST-17/18
 7. Çevre Örgütleri-3

• TEMA VAKFI
– TEMA Vakfı 1992 yılında Toprak Dede
Hayrettin Karaca ve Yaprak Dede A. Nihat
Gökyiğit tarafından kurulmuştur.
– “Türkiye Çöl Olmasın”

AUT,ST-17/18
 7. Çevre Örgütleri-4
• TEMA Vakfı Çalışmaları Örnekleri
– Sakız Ağacı Klon Parkı Tesisi Projesi: İzmir
Çeşme’de sakız ağaçlarını güvenli bir alanda
korumak ve sahip oldukları genetik çeşitliliği
muhafaza etmek amacı ile 935 sakız fidanı
dikilmiştir.
– “Su Varlıklarına Yönelik Tehditler Haritası” 22
Mart 2016 tarihinde TEMA Vakfı tarafından
hazırlanmıştır.

AUT,ST-17/18
TEŞEKKÜRLER