POLJOPRIVREDNO PREHRAMBENI FAKULTET Modul: Upravljanje u prehrambenoj industriji

SEMINARSKI RAD Organizaciona struktura

STUDENTI: Naida Eminovi Mirnesa Zametica

Sarajevo, mart, 2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

SADRAJ 1. UVOD ....................................................................................................................................3 2. ORGANIZACIJA ..................................................................................................................4 3. STRUKTURA ........................................................................................................................5 4. ORGANIZACIONA STRUKTURA .....................................................................................6 4.1. Definicija organizacione strukture ......................................................................................6 4.2. Elementi organizacione strkture ..........................................................................................7 4.3. Izgradnja organizacione strukture ...8 4.4. Oblici i vrste organizacionih struktura .............................................................................13 4.4.1. Tradicionalni oblik organizacione strukture ..................................................................13 4.4.1.1. Funkcionalna organizaciona struktura ........................................................................13 4.4.1.2. Diviziona organizaciona struktura ..............................................................................16 4.4.1.3. Procesna organizaciona struktura ................................................................................21 4.4.1.4. Projektna organizaciona struktura ...............................................................................22 4.4.1.5. Matrina organizaciona struktura ................................................................................23 4.4.2. Savremeni oblik organizacione strukture .......................................................................24 4.4.2.1. T - oblik organizacije ..................................................................................................24 4.4.2.2. Virtualna organizacija .................................................................................................25 4.4.2.3. Mrena organizacija ....................................................................................................26 4.4.2.4. Izvrnuta organizacija ...................................................................................................28 5. ZAKLJUAK . 29 Literatura ..................................................................................................................................30

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

1. UVOD Svaki oblik drutvenog ivota (porodica, obrazovne ustanove, zdravstvene ustanove, preduzea itd.) zahtjevaju organizaciju i izgradnju organizacione strukture, pa moemo rei da se u tome ogleda vanost ove teme. ta bi bilo da nema organizacije? Kada nebi postojala organizacija odnosno, kada se ljudi nebi meusobno udruivali oni nebi bili u mogunosti ostvariti niti jedan veliki cilj, jer je ovjek kao individua ogranien i kao takav ne moe izvravati sve zadatke koji ga trebaju dovesti do ostvarenja tog cilja. Ovaj seminarski rad usmjeren je na upoznavanje sa pojmovima organizacija, struktura, organizaciona struktura, kao i na upoznavanju sa najbitnijim vrstama organizacione strukture. Pored navedenog cilj rada je i upoznavanje sa najbitnijim faktorima koji utiu na izgradnju organizacione struktur unutar neke organizacije.

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

2. ORGANIZACIJA Rije organizacija potie od latinske rijei organizatio, to znai spajanje pojedinih dijelova u cjelinu.1 Organizacija je nastala onda kada je nastao i ljudski rad, jer je nemogue da dva ovjeka ili vie njih obave koristan i efikasan posao bez organiziranja. U bilo kojem poslu u kojem nebi bila uspostavljana organizacija, ljudi bi sainjavali skup u kojem bi svaki od njih prestavljao zasebnu jedinku i posao bi obavljao u skladu sa svojim sopstvenim nahoenjem. U daljem tekstu, slijedi nekoliko definicija organizacije, kako bi smo to bolje shvatili njenu vanost u obavljanju raznih poslova u svim sverama drutvenog ivota, pa tako i u samom preduzeu. Organizacija je svjesno udruivanje ljudi kojima je cilj da odgovarajuim sredstvima ispune odreene zadatke s najmanjim moguim naporom, najmanjim trokom na bilo kojem podruju rada i ivota.2 S. Marjanovi: Organizacija je svako ljudsko udruivanje u svrhu postizanja zajednikog cilja. M. Novak: Organizacija kao opta kategorija je svjsno udruivanje ljudi kaojima je cilj da odgovarajuim sredstvima ispune odreene zadatke sa najmanjim moguim naporom na bilo kojem podruju drutvenog ivota. 3 Gore navedene definicije nam na razliite naine objanjavaju pojam organizacije, ali svaka od njih nosi istu poruku: da je organizacija neophodna za uspjeno obavljanje ljudskih aktivnosti i da ljudi organizacijom postiu ostvarenje svojih zajednikih ciljeva.

1 2

www.scribd.com/.../Seminarski-Rad-Organizaciske-Strukture preuzeto 23.02.2010 www.etfos.hr/upload/OBAVIJESTI/obavijesti.../810Organizacija.ppt preuzeto 23.02.2010 3 www.scribd.com/.../Seminarski-Rad-Organizaciske-Strukture preuzeto 23.02.2010.

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

3. STRUKTURA Rije struktura(lat.structura, ae - slagati,sklapati zidati) se odnosi na sastav, sklop, raspored, nain graenja.4 Svaka organizacija ili svako udruenje ljudi ima svoju odreenu strukturu odnosno, sastav unutranjih veza i odnosa. Preciznije objanjenje strukture daje slijedea definicija: Struktura je relativno stabilan okvir (raspored) poslova, organizacijskih jedinica koje utiu na ponaanje pojedinaca i grupa u vezi sa ciljevima organizacije. 5 Struktura ima vanu ulogu u organizaciji, jer upravo struktura organizaciju ini jasnom. Ako unutarnje veze i odnose u organizaciji ne moemo nacrtati odnosno strukturno predstaviti taj odnos nije jasan.

web.efzg.hr/.../ORGANIZACIJSKA STRUKTURA novo.pdf preuzeto 23. 02.2010 www.scribd.com/.../Seminarski-Rad-Organizaciske-Strukture preuzeto 23.02.2010

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

4. ORGANIZACIONA STRUKTURA Nakon to smo definisali pojmove organizacija i struktura i saznali koje su to njihove karakteristike, prelazimo na definisanje, izgradnju i podjelu organizacione strukture. 4.1. Definicija organizacione strukture Mnogi autori su na razliite naine definisali organizacionu strukturu, a neke od definicija su: Organizaciona struktura predstavlja formalno utvreni odnos pojedinaca i grupa, u kome su njihove meusobne veze odreene rasporedom zadataka, odgovornosti i autoriteta.6 Definicija prema Miji Novaku: "Organizaciona struktura podrazumijeva sveukupnost veza i odnosa izmeu svih inilaca proizvodnje, kao i sveukupnost veza i odnosa unutar svakog pojedinog inioca proizvodnje odnosno poslovanja".7 Organizaciona struktura je pojam koji se esto pogreno tumai. Poistovjeuje se sa organizacijom, to je pogreno, jer je organizaciona struktura dio organizacije. Organizaciona struktura je formalni sistem zadataka, odgovornosti i ovlatenja, koja definie organizacijsku ulogu svakog pojedinca u poslovnom sistemu (preduzeu). Organizaciona struktura definie ko radi, nain na koji radi, za ta je, po kom osnovu i kome odgovoran, te koja ovlatenja ima pri izvravanju poslova.8 Organizaciona struktura svakoj jedinki daje odgovarajuu ulogu unutar organizacije (preduzea) u kojoj je jasno definisan sistem obaveza i odgovornosti. Svaka jedinka se mora ponaati u skladu sa predhodno navedenim pravilima organizacione strukture da bi aktivnosti te organizacije bile efikasne i kako bi odreeni ciljevi bili ostvareni. Organizaciona struktura je rezultat procesa organizovanja, a to je proces koji neprekidno traje. Uspostavljena organizaciona struktura nekog preduzea ne moe biti prihvatljiva na due vrijeme, a posebno ne trajno.9 este promjene na tritu izazivaju promjene u radu preduzea to zahtjeva promjene u organizacionoj strukturi.

6 7 8

www.scribd.com/.../Seminarski-Rad-Organizaciske-Strukture preuzeto 23.02.2010

web.efzg.hr/.../ORGANIZACIJSKA STRUKTURAnovo.pdf preuzeto 25.02.2010

Nikoli A. ;Nastavni materijal: "Upravljanje u prehrambenoj industriji" Organiziranje 2005 9 www.scribd.com/.../Seminarski-Rad-Organizaciske-Strukture preuzeto 23.02.2010

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

4.2. Dijelovi organizacione strukture Nakon definisanja organizacione strukture osvrnit emo se na dijelove strukture. Na slijedeoj slici je predstavljeno 5 osnovnih dijelova organizacione strukture.

Slika br. 1.: Organizaciona struktura preduzea prema H.Mintzbergu Izvor : www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf

organizacioni dio ima razliitu ulogu i zadatke u cjelokupnom poslovnom procesu. 1. Operaciono jezgro (engl. operating core): organizacioni dio u okviru kojeg se operativno odvija bazini poslovni proces, ukljuujui slijedee poslove: a) osiguranje potrebnih inputa za proizvodnju (nabava); b) transformacija inputa u outupute (operacije); c) distribucija outputa (prodaja i otprema, odnosno isporuka) d) direktna podrka naznaenim poslovima vezanim za inpute, transformacije inputa u outpute (odravanje i skladitenje inputa).
Svaki

2. Strategijski vrh (engl. strategic apex) organizacioni dio koga sainjavaju top menaderi i nadzorni odbor, odnosno subjkti koji su nosioci procesa strategiskog menadmenta i donosioci stratekih poslovnih odluka. 3. Srednji dio (engl. middle line): organizacioni dio koji u menaderskom smislu povezuje strategijski vrh i operaciono jezgro kao organizacione dijelove. Dati organizacioni do sainjavaju svi (izvrni) menaderi srednjeg nivoa, ukljuujui i menadere na prvj organizacionoj razini (menaderi prve linije), odnosno svi menaderi osim top menadera koji su locirani u strategijskom vrhu. 4. Tehnostruktura (engl. technostructure): Uloga tehnostrukture je stvaranje svih potrebnih preduslova za nesmetano odvijanje operacionog procesa u okviru operacionog jezgra. 5. Osoblje podrke (engl. support staff): Uloga osoblja podrke je da prui odreene usluge internog karaktera, ali vrste osluga koje su izvan radnog toka operacionog jezgra.10 Iz predoene slike i ve navedenih objanjenja moemo vidjeti da tri dijela organizacione strukture ine jednu cjelinu gdje se na organizacionom vrhu nalaze top menaderi, odnosno ljudi koji su odgovorni za rad drugih ljudi.
10

unje, A. (2008) : Top- menader, vizionar i strateg , Tirada d.o.o., Sarajevo, str. 160

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

Na organizacionom dnu se nalazi operacioni, odnosno radni dio kojeg sainjavaju izvrni radnici, a koji je sa organizacionim vrhom povezan srednjim dijelom kojeg sainjavaju menaderi srednjeg dijela. Cilj ovakvog predoavanja je da se jasno vidi ko ima najveu a ko najmanju nadlenost. Tehnostruktura i osoblje podrke na slici su prikazani odvojeno, to znai da oni nemaju direktan uticaj na ostale organizacione dijelove. 4.3 Izgradnja organizacione strukture Izgradnja organizacione strukture predstavlja jednu od najvanih odluka u organizaciji. Organizacijska izgradnja je proces kojim se uspostavlja nova organizacijska struktura (novoosnovano preduzee), odnosno proces zamjene i usavravanja postojee organizacijske strukture (ve postojee preduzee).11 Ne postoji jedan najbolji nain strukturiranja organizacije. Prema klasinoj teoriji organizacija bi trebala biti organizirana: 1. Odozgo prema doljetj. po top downsistemu 2. Odozdo prema gore, tj. po basis upwardsistem 3. Kombinirani pristup istovremeno odozgo prema dolje i odozdo prema gore bipolarna strategija 4. Strategija klina 5. Strategija veeg broja nukleusa.12 Prema teoriji top down sistema prvo se formiraju organizacijske jedinice, a tek na kraju zadaci koje e izvravati. U sistemu odozgo prema gore prvo se definiu zadaci, a zatim se formira organizaciona jedinica. Kombinovani pristup omoguava istovremeno formiranje organizacionih jedinica i zadataka koje e one izvravati. Promjenu u organizaciji koje poinju sa sredinjih nivoa preduzea omoguava Strategija klina, a promjene koje zapoinju na razliitim nivoima preduzea omoguava Strategija veeg broja nukleusa.

Slika br. 2.: Mogui naini izgradnje organizacione strukture Slika br. 2.: Mogui modeli izgradnje organizacione strukture Izvor : www.efst.hr/nastava/90/Vjezbe%203.pdf

11 12

www.scribd.com/.../Seminarski-Rad-Organizaciske-Strukture preuzeto 23.02.2010

www.efst.hr/nastava/90/Vjezbe%203.pdf

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

Faktori koji utiu na izgradnju organizacione strukture Na izgradnju organizacijske strukture jednog preduzea utie veliki broj faktora, koji imaju razliit uticaj na organizacionu strukturu. Menader mora poznavati sve faktore, kako bi predvidio njihove glavne uticaje na formiranje organizacine strukture. Pomenuti faktori mogu se podijeliti u dvije osnovne grupe: 1. unutarnji faktori - pod kontrolom preduzea, 2. vanjski faktori - preduzee im se mora prilagoavati. Svi faktori u organizaciji uzajamno djeluju jedan na drugoga i meusobno su povezani. Utjecaj barem jednog faktora moe odreivati izbor organizacijske strukture, ali potpuna promjena jednog ili vie faktora moe postojeu strukturu promijeniti ili ak ponititi.13 Unutranji faktori Najznaajniji unutranji faktori koji utiu na oblikovanje organizacione strukture su: 1. ciljevi i strategija preduzea, 2. zadaci preduzea i tehnologija preduzea, 3. veliina preduzea, 4.ivotni ciklus preduzea, 5. ljudski potencijal, 6. proizvodni program i 7. lokacija preduzea.14 1. Ciljevi i strategija Ciljevi i strategija imaju veliku ulogu u izgradnji organizacione strukture preduzea. Kao to je ve predhodno reeno, svaka organizacija ima odreene ciljeve i tei ka tome da ih ostvari. Bitno je postaviti dobre ciljeve jer su oni osnov svake organizacije. Ciljevi moraju biti jasni, realni, mjerljivi, jer upravo oni odreuju budunost organizacije. Na pitanje ta preduzee eli postii odgovore daju ciljevi, dok e strategija odgovoriti na pitanje kako eljene ciljeve i ostvariti. Strategija znai odabrati najbolje ciljeve i raspoloive resurse kako bi se ostvarili ti ciljevi. Strategija predstavlja plan i interakciju preduzeca sa okolinom, u kome se uz puni respekt vanjskih uticaja u punoj mjeri koriste unutranji potencijali i mogunosti preduzea radi ostvarivanja postavljenih ciljeva.15 Niti ovako dobro postavljena strategija ne garantuje da e to preduzee biti uspjeno, jer strategije nisu savrene, one mogu biti loe i dobre i treba se raditi na njihovom usavravati.

13

http://www.unizd.hr/LinkClick.aspx?fileticket=ZItSu%2B13c0E%3D&tabid=365&mid=849 preuzeto 09.03.2010 14 http://www.ef.unze.ba/docs/Organizacija/Vjezbe 6 i 7.pdf preuzeto 12.03.2010 15 http://www.ef.unze.ba/docs/Organizacija/Vjezbe 6 i 7.pdf preuzeto 12.03.2010 Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

10

2. Zadaci i tehnologija preduzea Zadaci su, ustvari, poslovi koji se trebaju izvriti u svrhu ostvarivanja ciljeva preduzea. Moemo posmatrati tri kategorije zadataka: - zadaci vezani za rad sa ljudima, - zadaci vezani za rad sa stvarima i - zadaci vezani za rad sa informacijama.16 Raziliiti zadatci se rjeavaju primjenom razliitih tehnologija. Tehnologija se moe definisati kao kombinacija relativnog tnanja, vjetinja, kao i tehnike opreme i maina potrebnih da bi ljudi transformisali sirovine i materijale u korisne proizvode i usluge.17 3. Veliina preduzea Potoje velika, srednja i mala preduzea. Kriterij koji se najee koriste za ovako klasifikacije je broj zaposlenih radnika. Poveanjem stepena mehanizacije, automatizacije i u savremenim uslovima rada i poslovanja, robotizacije, broj zaposlenih radnika kao kriterij za podjelu preduzea na mala, srednja i velika gubi svoj prvobitni znaaj.18 4. ivotni ciklus preduzea Svako preduzea prolazi kroz razliite faze rasta i razvoja, a te faze predstavljaju ivotni ciklus preduzea. Preduzea prolaze kroz etiri faze razvija tj. raaju se, ive, razvijaju se i umiru. Da bi preduzee sto due ivjelo i opstalo potrebno je u svakoj fazi ivotnog ciklusa preduzea izvriti promjenu strukture. 5. Ljudski potencijal Ljudi kadrovi su najvaniji faktor organizacije, jer oni utiu na organizaciju: - kompozicijom odnosno sastavom radne snage, - vrijednostima stavovima i potrebama zaposlenih, - svojim znanjem, sposobnostma i navikama, - koncepcijom rukovoenja i - koncepcijom organizacije radnih mjesta.19 Ljudi moraju posjedovati odrena znanja i vejtine, ali i posjedivati jaku volju i elju da bi sproveli usvojenu organizaciju.

16 17

http://www.ef.unze.ba/docs/Organizacija/Vjezbe 6 i 7.pdf http://www.ef.unze.ba/docs/Organizacija/Vjezbe 6 i 7.pdf 18 http://www.ef.unze.ba/docs/Organizacija/Vjezbe 6 i 7.pdf 19 http://www.ef.unze.ba/docs/Organizacija/Vjezbe 6 i 7.pdf Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

preuzeto 12.03.2010 preuzeto 12.03.2010 preuzeto 12.03.2010 preuzeto 12.03.2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

11

6. Proizvodni program Vrsta proizvoda, odnosno proizvodno usluni program preduzea je dominirajui unutranji inilac struktuiranja organizacije i u znatnoj mjeri je povezan sa vrstom tehnologije koja se koristi.20 Proizvodni program utie na organizaciju tako to uzima u obzir da li emo proizvoditi jedan ili vie proizvoda, uzima u obzir koliko se proizvodi to odreuje veliinu preduzea. Nain proizvodnje zavisi od proizvodnog programa jer nam to govori da li e proizvodnja biti pojedinana, serijska ili procesna. Namjena proizvoda takoer, zavisi od proizvodnog programa jer to pokazuje za koju vrstu kupaca proizvodimo. 6. Lokacija preduzea Lokacija preduzea kao faktor organizacije predstavlja relativno stabilnu veliinu, koja je najee odreena geografskim i ekonomskim mjerilima, jo u fazi projektiranja organizacije. Lokacija ne moe biti izloena promjenama, kao to je to sluaj sa ostalim unutranjm faktorima organizacije.21 Lokacija je prostor gdje se gradi preduzee i na kojem ono obavlja svoje poslove. Iz predhodne definicije vidimo da na lokaciju moemo samo ogranieno djelovati. Potrebno je odabrati dobru lokaciju kako bi nam bili dostupni kadrovi, svi materijalni resursi i potrebna infrastruktura.

Vanjski faktori Vanjske faktore menadment treba upoznati i njima se prilagoditi. Vanjske faktore nazivamo okruenjem koje utie na organizaciju preduzea, ali i svako pojedino preduzee svojom organizacijom utjee na okruenje. Ako je okruenje nestabilno preduzee e morati ee mijenjati i usklaivati svoju organizacijsku strukturu, a ako je okruenje stabilno preduzee e sporije mijenjati svoju organizacijsku strukturu.22 U vanjske faktore koji utiu na organizacijsku strukturu ubrajamo: 1. drutveno-politiko i pravno okruenje 2. integracijski procesi 3. gospodarska infrastruktura 4. trite 5. razvoj znanosti i tehnologije23

20 21

http://www.ef.unze.ba/docs/Organizacija/Vjezbe 6 i 7.pdf preuzeto 12.03.2010 http://www.ef.unze.ba/docs/Organizacija/Vjezbe 6 i 7.pdf preuzeto 12.03.2010 22 http://www.unizd.hr/LinkClick.aspx?fileticket=ZItSu%2B13c0E%3D&tabid=365&mid=849 preuzeto 09.03.2010 23 www.efst.hr/nastava/90/Vjezbe%202.pdf preuzeto 10.03.2010 Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

12

1. Drutveno-politiko i pravno okruenje - Institucionalni uslovi Interes svake zemlje je da institucionalni uvjeti budu to stabilniji. Ovi faktori su u prethodnom razdoblju bili dominantni faktori oblikovanja organizacije, a u novije vrijeme organizacija preduzea je pod dominantnim utjecajem unutaranjih i ostalih vanjskih faktora. 2. Integracijski procesi Integracijski procesi izazivaju promjene u organizaciji poduzea koje pristupa integraciji (moe upravljati promjenama) i u organizaciji poduzea - u manjoj mjeri - koje je ostalo izvan procesa integracije (mora se prilagoavati promjenama). Ipak, kad se govori o integracijskim procesima kao faktoru organizacije, prvenstveno se misli na promjene koje oni izazivaju kod onih lanica koje se integriraju.24 3. Trite Trite kao faktor organizacije se javlja u dvostrukoj ulozi: trite nabave (trite dobavljaa) i trite prodaje (trite kupaca i konkurencije).25 Trite ima svoje elemente, a to su kupci, konkurencija i dobavljai to se moe vidjeti iz predhodne podjele. Obzirom da je konkurencija u novije vrijeme velika i da veliki broj proizvoaa trai svoje mjesto na tritu, sve se vie panja usmjerava ka kupcima, pa je zbog toga velika odgovornost menadera da osvoje trite kupaca. Razvoj nauke i tehnologije Snaan utjecaj na organizaciju imaju nova dostignua i spoznaje koje preduzee mora prihvatiti ili e doivjeti eliminaciju s trita zbog nekonkurentnosti. Svako pa i najmanje tehnoloko zaostajanje moe biti katastrofalno za poduzee.26 Ako se na tritu pojave nove tehnologije, savremenije maine i ureaji, a da neko preduze zna da ih konkurencija ve posjeduje i ono je prinueno da ih primjeni to e izazvati promjenu u organizaciji.

24 25

www.efst.hr/nastava/90/Vjezbe%202.pdf preuzeto 10.03.2010 http://www.ef.unze.ba/docs/Organizacija/Vjezbe 6 i 7.pdf preuzeto 12.03.2010 26 www.efst.hr/nastava/90/Vjezbe%202.pdf preuzeto 10.03.2010 Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

13

4.4. Oblici i vrste organizacionih struktura Postoje dva oblika organizacione strukture a to su tradicionalni i savremeni oblik organizacione strukture. Pod vrstama organizacionih struktura organizacije smatra se nain sprovoenja unutranje podjele rada u toj organizaciji i formiranja niih organizacionih jedinica.27

4.4.1.Tradicionalni oblik organizacione strukture Jedan od najstarijih naina formiranja organizacionih jedinica, odnosno meusobne podjele poslova, je podjela pomou "jednostavnih brojeva". To je bio najvaniji kriterijum u organizovanju, npr., plemena, klanova ili vojske. To je posebno vidljivo u organizaciji vojske gdje svaka formacija odnosno jedinica, kao npr. eta, vod, baterija, divizija, puk, ima odreeni broj vojnika i oficira. Ljudi se grupiu na istim poslovima iji rad organizuje, koordinie i vodi jedan voa.28 4.4.1.1. Funkcionalna organizaciona struktura Funkciju ini grupa ljudi koja posjeduje slina znanja, ili koristi ista znanja, instrumente i tehnike da obavi posao Funkcionalna struktura je struktura preduzea sastavljena od slubi koje obavljaju odredjenu funkciju.29 Funkcionalna organizaciona struktura primjenjuje se u malim preduzeima i preduzeima srednje veliine, ali moe biti primijenjena i u velikim preduzeima ako se bave proizvodnjom jednog osnovnog proizvoda, primjenom iste tehnologije proizvodnje, namijenjenog istom tritu odnosno istoj kategoriji kupaca.30

27 28

www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf preuzeto 24.02.2010 www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf preuzeto 24.02.2010 29 Nikoli A. ;Nastavni materijal: "Upravljanje u prehrambenoj industriji" Organiziranje 2005 30 www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf preuzeto 24.02.2010

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

14

Na osnovu broja funkcionalnih organizacionih jedinica moe se govoriti o tri osnovna modela: Poetni model funkcionalne strukture - karakterie injenica da je broj formiranih funkcionalnih organizacionih jedinica u preduzeu manji od broja poslovnih funkcija. Nakon odreenog vremena (uspjenog rasta i razvoja preduzea) vlasnik preduzea, koji je najee i menader, moe dio poslova i drugih poslovnih funkcija (osim proizvodnje) organizaciono smjestiti u posebnu organizacionu jedinicu koju e koordinisati menader zaduen za te poslove (slika 3.). Poslovi mogu prerasti i ovaj model organizacije, zbog ega e trebati formirati jo vei broj funkcionalnih organizacionih jedinica (slika 3.).31

Slika br. 3.: Poetni oblik funkcionalne organizacione strukture

Izvor: www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf

Standardni model funkcionalne strukture preduzea karakterie injenica da je u njemu broj formiranih funkcionalnih jedinica jednak broju poslovnih funkcija. Ovaj model organizacione strukture bi bio odgovarajui za srednja i vea preduzea, uz osnovnu pretpostavku da je rije o proizvodnji jednog osnovnog proizvoda, odnosno sa jednim tehnolokim postupkom.32

31 32

www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf preuzeto 24.02.2010 www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf preuzeto 24.02.2010

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

15

Slika br.4.: Standardni oblik funkcionalne organizacione strukture

Izvor: www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf

Razvijeni model funkcionalne strukture karakterie injenica da je u njemu broj formiranih funkcionalnih organizacionih jedinica vei od broja poslovnih funkcija, to znai da je za obavljanje poslova, formiran vei broj funkcionalnih organizacionih jedinica. Razvijeni model funkcionalne strukture primjenjuje se kao model organizacije u veim preduzeima, uz pretpostavku da je rije o proizvodnji jednog, odnosno nekoliko srodnih ili slinih proizvoda (slika 5).33

Slika br.5.: Razvijeni oblik funkcionalne organizacione strukture 9

Izvor: www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf

33

www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf preuzeto 24.02.2010

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

16

Ako su pojedine jedinice velike, s obzirom na mogunost uspjenog izvrenja zadataka i koordinacije obavljanja poslova svih zaposlenih od strane manadera, onda e tu organizacionu jedinicu biti neophodno podijeliti na funkcionalne podjedinice.34

Slika br.6.: Model funkcionalne organizacione strukture sa odvojenom funkcionalnom podjelom "proizvodnja prodaja"
Izvor: www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf

Funkcionalna struktura ima svoje prednosti i mane. Prednosti su: visok stepen specijalizacije i podjele rada, struno voenje i jedinstvena koordinacija poslova iste funkcije,jednoobrazne metode i postupci, racionalna upotreba prostora i opreme, niski reijski trokovi, fleksibilnost komponiranja strukture. Nedostaci su: sporo prilagoavanje promjenama okoline, rascjepanost poslova i problem njihove koordinacije, odsutnost saradnje i odsutnost timskog rada funkcijskih manadera, sporo i neadekvatno donoenje odluka, razvuenost linija koordinacije i komunikacije, odsutnost odgovornosti funkcijskih manadera za poslovni rezultat.35

4.4.1.2. Diviziona organizaciona struktura Naziv diviziona organizaciona struktura potie od engleskog naziva Divisions kao naziva za organizacione jedinice koje ine sastavne elemente te organizacione strukture. Diviziona organizaciona struktura se javlja kao posljedica rasta i razvoja preduzea koja su ekspanzijom na nova trita, kao i usmjeravanjem na odreene kategorije kupaca, bila primorana da mijenjaju tradicionalnu funkcionalnu organizacionu strukturu. Novi oblici organizacije pronaeni su u divizionoj formi, koja je trebala da odgovori na sva ona pitanja koja je rast i razvoj preduzea otvarao.36

34 35 36

www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf preuzeto 24.02.2010

http://www.agr.hr/cro/nastava/bs/moduli/doc/ag2116_organizacijska_struktura.pdf
www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf preuzeto 24.02.2010

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

17

Slika br.7.: Model divizione organizacije

Izvor: www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf

Upravljaki vrh odreuje osnovnu strategiju predizea u cjelini i svake njene divizije posebno, menaderi pojedinih divizija usmjereni su na postizanje to boljih rezultata organizacione jedinice kojom rukovode. Divizijska organizacijska struktura - podjela rada, grupiranje i povezivanje slinih ili srodnih poslova te formiranje niih organizacijskih jedinica se obavlja prema "proizvodima", "geografskom podruju" ili "kategorijama kupaca".37 Divizijske organizacijska struktura se dalje moe podijeliti na tri osnovne vrste: a) predmetna, b) teritorijalna, c) orijentirana prema potroaima.

37

www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf preuzeto 24.02.2010

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

18

a) Model predmetne organizacine strukture Diviziona struktura predstavlja grupisanje poslova prema proizvodu i povjeravanje srednjem menadmentu da sami vode i organiziraju strategiju za taj proizvod. Svaka divizija je samosvojna jer ima ukupan set poslovnih funkcija38

Slika br.8.: Model predmetne (proizvodne) organizacione strukture preduzea Izvor: www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf

Divizioni model predmetne organizacine strukture takoe, ima svoje prednosti i mane. Prednosti su: bolje koritenje specijalnog kapitala, znanja i orudja i maina, bolja koordinacija funkcija,odgovornost za uspjenost je na dijelovima preduzea. Mane su: trai vie menadera sa generalnim znanjima, oteava odravanje ekonominih zajednikih slubi, korporativni menadment nema punu kontrolu. 39

38 39

www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf preuzeto 24.02.2010 Nikoli A. ;Nastavni materijal: "Upravljanje u prehrambenoj industriji" Organiziranje 2005

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

19

b) Model teritorijalne (geografske) organizacione strukture

Kod teritorijalne organizacione strukture se podjela rada u preduzeu, grupisanje i povezivanje srodnih ili slinih poslova i osnivanje niih organizacionih jedinica obavlja prema geografskim podrujima ili teritoriji.
Ovaj model organizacione strukture posebno je pogodan za kompanije sa ogranienom linijom proizvoda. Primjenom teritorijalne organizacione strukture lake se savladavaju zakoni, lokalni obiaji i zahtjevi potroaa, a njena prednost je to i najveu organizaciju ini niskom i relativno plitkom, bez duboke hijerarhije, sa malim brojem menaderskih nivoa (slika 9.).

Bitno je naglasiti da se odreeni zadaci poslovnih funkcija obavljaju na nivou preduzea centralizovano, za potrebe svih teritorijalnih organizacionih jedinica.40

Slika br.9.: Model teritorijalne organizacione strukture

40

www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf preuzeto 24.02.2010

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

20

c) Model organizacione strukture orjentisane potroaima Diviziona struktura po osnovu kupaca odgovara preduzeima koja proizvode proizvode koji su prilagoeni odredjenoj vrsti kupca. Omoguava menaderima da lake zadovolje potrebe kupca.41

Slika br.10.: Model organizacione strukture orjentisane potroaima

Izvor: Nikoli A. ;Nastavni materijal: "Upravljanje u prehrambenoj industriji" Organiziranje 2005

Divizioni model organizacine strukture orijentisane potroaima takoe, ima svoje prednosti i mane. Prednosti su: odgovornost sputena na niu menadersku razinu, vie panje posveeno lokalnim tritima, prednosti ekonomije lokalnih operacija, laka obuka generalnih menadera, rast poduzetnikog duha Mane su: trai vie menadera sa generalnim znanjima, oteava odravanje ekonominih zajednikih slubi, korporativni menadment nema punu kontrolu.42

41 42

Nikoli A. ;Nastavni materijal: "Upravljanje u prehrambenoj industriji" Organiziranje 2005 Nikoli A. ;Nastavni materijal: "Upravljanje u prehrambenoj industriji" Organiziranje 2005

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

21

4.4.1.3. Procesna organizaciona struktura Model procesne organizacione strukture u najuoj je vezi sa funkcionalnom organizacionom strukturom, a opet se od nje bitno razlikuje. Razlika izmeu ove dvije strukture proizlazi iz razliitih pristupa: funkcionalnog, odnosno procesnog. Procesna organizaciona struktura zasniva se na osnovu radnog ili poslovnog procesa kao kriterijuma za formiranje organizacionih jedinica ili radnih timova, umjesto na poslovnim funkcijama. Procesna organizaciona struktura spada u jedan od uobiajenih trendova koje karakterie pomjeranje od tradicionalnih hijerarhijskih organizacija, prema niskim odnosno plitkim organizacijama i "organizacijama na osnovu procesa" (slika 11).43

Slika br.11.: Procesna organizaciona struktura

Izvor: www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf

Prednosti procesne organizacione strukture u odnosu na funkcionalnu ogledaju se u ekonominom nainu oblikovanja radnih procesa kao i skraivanju vremena potrebnog za obavljanje nekog posla. Meutim, ni procesna organizaciona struktura, nije savren oblik organizacije. Ona zahtijeva dodatna sredstva za koordinaciju aktivnosti krosfunkcionalnih timova, koje treba opet povezati u cjelokupni rezultat preduzea kao cjeline. Procesna organizaciona struktura se javlja kao dodatna ili naknadna organizaciona struktura, a ponekad i kao primarna, ali najee na nivou organizacije proizvodnje.44

43 44

www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf preuzeto 24.02.2010 www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf preuzeto 24.02.2010

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

22

4.4.1.4. Projektna organizaciona struktura Projektna organizaciona struktura je privremnena forma organizacije i primjenjuje se pri realizaciji odreenog projekta. Ideja projektne organizacije je skupiti najsposobnije koji stoje na raspolaganju organizaciji da bi se rijeio neki sloeni zadatak, uz odreene trokove, za odreeno vrijeme i uz odgovarajui kvalitet. Kad je projekat zavren, projektni tim se rasputa. Zbog toga projektna organizacija i ima karakteristike fleksibilne organizacije, sposobne da se brzo prilagoava promjenama u tehnologiji i zahtjevima okruenja preduzea. Projektna organizacija moe da bude: a) nestalna, ako se radi o jednokratnim projektima, i b) stalna, ako se radi o projektnim procesima. Individualna projektna organizacija u osnovi malo mijenja globalnu organizacionu strukturu preduzea, dok zahtijeva unutranju reorganizaciju rasporeda poslova odnosno zadataka za pojedine projekte u funkcionalnim, organizacionim jedinicama. Jedino to ona mijenja u globalnoj organizacionoj strukturi je izdvajanje menadera projekta (Project manager) iz postojee organizacije, koji je sada, direktno odgovoran menaderu preduzea. 45

Slika br.11.: Model individualne projektne organizacije

Izvor: www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf

45

www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf preuzeto 24.02.2010

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

23

4.4.1.5. Matrina organizaciona struktura Organizaciona struktura je dualnog karaktera - predstavlja svojevrstan miks funkcionalne organizacione strukture (u okviru koje je osoblje rasporeeno u specijalizovane organizacione jedinice - sektore: nabavka, proizvodnja, finansije, ljudski resursi i prodaja) i projektne organizacione strukture (koja podrazumeva angaovanje postojeeg osoblja putem relevantnih grupa: grupa za nabavku, grupa za proizvodnju, grupa za finansije, grupa za kadrove i grupa za prodaju).46

Slika br.7.: Matrina organizaciona struktura Izvor: www. singidunum.ac.yu/.../FIM/.../Peta-Sedma nedelja 2009.ppt

46

www. singidunum.ac.yu/.../FIM/.../Peta-Sedma nedelja 2009.ppt preuzeto 25.02.2010

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

24

4.4.2. Savremeni oblik organizacione strukture Pored tradicionalnih organizacionih struktura postoje i savremeni organizacioni modeli u preduzeima. U savremene oblike organizacione strukture spadaju: T - oblik organizacije,
virtualna organizacija, mrena organizacija i izvrnuta organizacija. 4.4.2.1. T - oblik organizacije

Informaciona tehnologija prua mogunost za nove naine oblikovanja organizacije, prije svega stvaranje T-oblika organizacije, odnosno tehnoloki uslovljene organizacije. Kroz ovaj naziv eli se naglasiti izrazito veliki uticaj informatike tehnologije na oblikovanje organizacije. T-oblik organizacije predstavlja oblik umreenih organizacija: dobavljaa, kupaca, stratekih partnera i ostalih virtualnih komponenti uz pomo informatike tehnologije, koja omoguava stvaranje plitke organizacione strukture s malim brojem nivoa menadmenta i irokim rasponom kontrole, jer dio komunikacija na relaciji menadmentsaradnici preuzima informatika tehnologija, tako da vee znaenje u oblikovanju organizacije ima raspon komunikacija u odnosu na raspon kontrole. Tehnoloki uslovljena organizacija putem komunikacione tehnologije, elektronske pote i mrene organizacije omoguava veliku fleksibilnost organizacije koja moe brzo reagovati na zahtjeve kupaca. T-oblik organizacije ima nekoliko virtualnih komponenti koje omoguavaju uspostavljanje virtualne organizacije (virtuel organization), tj. organizacije koja sve ono to fiziki postoji u tradicionalnoj organizaciji zamjenjuje elektronskom verzijom. Ovakva organizacija omoguava uspostavljanje direktne veze kupac-dobavlja to osigurava isporuku robe kupcu po sistemu JIT (Just in Time), a ujedno utie i na smanjivanje zaliha sirovina i materijala kod kupaca, odnosno omoguava proizvodnju bez zaliha. 47

Slika br. 12.: T oblik organizacije Izvor: www.efst.hr/nastava/90/Vjezbe%204.pdf

47

www.efst.hr/nastava/90/Vjezbe%204.pdf preuzeto 28.02.2010

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

25

T-oblik organizacije ima svoje prednosti i mane. Prednosti su: fleksibilnost, smanjivanje birokratije, zaposleni koji vjeruju menadmentu, niska organizacija, mali broj nadreenih, efikasna prodaja, decentralizovano odluivanje, virtualne komponente, visoka konkurentnost, rad usmjeren na zadovoljstvo kupaca, mogunost uspostavljanja strategijskih saveza i ostalih partnerskih odnosa. Trokovi su vezani za investicije u samu informatiku tehnologiju (hardware i software), kompletno obrazovanje koje se sve vie trai od zaposlenih, kao i za umreavanje i odravanje sistema. Mane su: zavisnost od spoljanjih partnera. Kompanije e se orjentisanih prema T-obliku organizacije kada prednosti tog oblika organizacije znatno nadmauju trokove.48 4.4.2.2. Virtualna organizacija Virtualna organizacija je ne hijerarhijska organizacija nezavisnih kompanija koje samostalno odluuju o ulasku u mreu virtualne organizacije s drugim kompanijama s kojima razmjenjuju sirovine,materijale, informacije, znanje, tehnologiju, istraivanje i razvoj, proizvode i usluge. Virtualna organizacija moe biti uspostavljena, kako izmeu nezavisnih kompanija, tako i izmeu pojedinih dijelova unutar jedne velike kompanije (ovdje se ne govori o prividnoj, nestvarnoj organizaciji jer ovako organizirana kompanija ima hijerarhiju i strukturu samo su neke njene komponente virtualne).49

Slika br. 13.: Virtuelna organizacija

Izvor: www.efst.hr/nastava/90/Vjezbe%204.pdf

48 49

www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf preuzeto 24.02.2010 www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf preuzeto 24.02.2010

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

26

Kao i prethodni oblici organizacione strukture i virtualna organizacija ima svoje prednosti i mane. Prednosti su: uspjeno savladavanje neizvjesnosti i razlika koje sa sobom nosi trite, brzo ulaenje u posao, obavljanje poslova u puno kraem vremenu, sa znatno niim trokovima i manjim rizikom, poveanje konkurentnosti, profita, prodaje te lojalnosti kupca, eliminacija nepotrebnih koraka u poslovnom procesu, brza prilagodba promjenama. Mane su: Gubljenje vlastite autonomije u zamjenu za prednosti virtualne organizacije, gubitak vlastitog znanja, jer informacijama koje razmjenjuje s drugim kompanijama moe sebi stvoriti potencijalne konkurente, gubitak kontrole nad dijelovima poslovanja. 4.4.2.3. Mrena organizacija Mrena organizacija (network organization) predstavlja novi oblik organizacije koji je u najuoj vezi s virtualnom organizacijom. Mrena organizacija, odnosno umreena kompanija javlja se kao odgovor na sve sloenije uvjete poslovanja i sve veu brzinu promjena u poslovanju. Budui da su mogunosti ulaska i izlaska iz mree praktino neograniene, mrene organizacije se nazivaju i "organizacijama bez granica". Najvei broj mrea nije formaliziran te su u osnovi ne hijerarhijske i bez formalne organizacijske strukture (premda lanice mree, kroz razliite oblike partnerstva, mogu biti strukturirane s veoma niskom ili blagom hijerarhijom odnosno plitkom organizacijskom strukturom). Mrena organizacija, povezujui meusobno poduzea u mreu, povezuje i njihove strukture, ali ona time ne uspostavlja neku novu suprastrukturu ili nadstrukturu.50

Slika br. 15.: Razliiti oblici mrea

Izvor: www.efst.hr/nastava/90/Vjezbe%204.pdf

50

www.efst.hr/nastava/90/Vjezbe%204.pdf preuzeto 28.02.2010

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

27

Oblici mree mogu biti jednostavni poput lanca, gdje samo neki lanovi mree imaju neposredne veze, a drugi samo posredne, za razliku od mree u obliku toka u kojoj postoji jedan lan mree koji se nalazi u centru mree i ima kljunu ulogu u mrei, a svi ostali lanovi vezani su za kljunog lana. Najei je oblik viekanalna mrea, koju omoguava informatika tehnologija, i to je upravo mrea koja e karakterisati buduu organizaciju. S
obzirom na modularnost i fleksibilnost mree moe se govoriti o dinamikoj.

Mrena organizacija puno je prihvatljiviji oblik organizacije za kompanije koje preivljavaju brze tehnoloke promjene, zatim za one kompanije koje imaju krai ivotni ciklus proizvoda kao i za one koje imaju fragmentisana i specijalizovana trita. Mrea odgovara velikim ali i malim preduzeima, koja na taj nain lake rjeavaju svoje razvojne probleme. Organizacija paukove mree Organizacija "paukove mree" (The spider's web of network) jedan je od oblika mrene organizacije. Za razliku od klasinih mrenih organizacija, koje postoje kao zatvorene ili otvorene stalne mree sa brojnim lanstvom, organizacija paukove mree nije stalna organizacija, ve je ad hoc organizacija pa se moe porediti s projektnom odnosno timskom organizacijom. Organizacija "paukove mree" je blia nehijerarhijskim organizacijama odnosno organizacijama s plitkom organizacionom strukturom. Nije toliko bitno da se svi lanovi mree nalaze na istom mjestu, koliko je vano da oni posjeduju software koji im omoguava zajedniki jezik i zajedniku bazu podataka.51

Slika br.16.: Paukova mrea umreenih organizacija

Izvor: www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf
51

www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf preuzeto 24.02.2010

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

28

4.4.2.4. Izvrnuta organizacija Izvrnuta organizacija (Inverting organization) predstavlja jedan od oblika decentralizovane i nehijerarhijske organizacije. Organizacija ovog oblika je izvrnuta tako da se top menadment nalazi u osnovi organizacione piramide, a osnova organizacije na vrhu.

Slika br.12.: Izvrnuta organizacija -usmjerenost prema kupcima

Izvor: www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf

Ova slika ne pokazuje organizaciju koja bi ovako stvarno izgledala, ve novu filozofiju organizacije i njenu usmjerenost prema kupcima. Izvrnuta organizacija je nehijerarhijska i plitka organizacija, ija je djelotvornost uslovljena snanom informatikom podrkom svakog lana organizacije. Po tom modelu mogle bi biti organizovane sve one kompanije koje se bave direktnom prodajom jednog proizvoda ili odreenog asortimana proizvoda, na vrlo irokom prostoru (kozmetika, posue, usisivai za prainu, ivotno osiguranje itd.). Za sve njih je karakteristino da imaju relativno malu upravu s prateim slubama i na hiljade direktnih prodavaa koji su u kontaktu s centralom. Po ovom modelu organizacije mogle bi da se organizuju brojne naune, obrazovne i zdravstvene institucije ali i sve one organizacije koje se baziraju na znanju, kao to su konsalting organizacije, projektantske, softverske i sline kue. 52

52

Izvor: www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf preuzeto 24.02.2010

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

29

ZAKLJUAK Na osnovu obraene teme moemo zakljuiti slijedee: Da gdje god dva ili vie lica obavljaju neki posao postoji potreba za organizacijom i da organizacija predstavlja udruivanje ljudi koji imaju zajednike ciljeve. Organizaciona struktura predstavlja jedan od najvanijih elemenata organizacije Organizaciona struktura se izrauje sa ciljem da se zadaci, tehnologije i ljudi koriste na najefikasniji nain u cilju ostvarenja misije organizacije Izbor odgovarajue vrste organizacione strukture , predstavlja jednu od najvanijih odluka organizacije, jer ukoliko se usvoji organizaciona struktura koja ne odgovara situaciji u kojoj se organizacija nalazi, ona e usporiti ili zakoiti sposobnosti upravljakog sistema. Na izgradnju organizacijske strukture jednog preduzea utie veliki broj faktora, koji imaju razliit uticaj na organizacionu strukturu, a oni su podijeljeni u dvije osnovne grupe: unutarnji faktori i vanjski faktori. Postoje dva oblika organizacione strukture: tradicionalni i savremeni oblik koje sainjavaju vrste organizacione strukture.

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010

Seminarski rad Organizaciona struktura

30

LITERATURA
1. unje,

A. (2008) : Top- menader, vizionar i strateg , Tirada d.o.o., Sarajevo

2. Nikoli A. (2005) Nastavni materijal Upravljane u prehrambenoj industriji Organiziranje 3. Internet izvori: www.scribd.com/.../Seminarski-Rad-Organizaciske-Strukture www.etfos.hr/upload/OBAVIJESTI/obavijesti.../810Organizacija.ppt web.efzg.hr/.../ORGANIZACIJSKA STRUKTURA novo.pdf www.etfbl.net/ Organizacioni modeli.pdf www.megsfree.com/...Implementacija strategije- sadraj.doc www. singidunum.ac.yu/.../FIM/.../Peta-Sedma nedelja 2009.ppt www.efst.hr/nastava/90/Vjezbe%203.pdf www.efst.hr/nastava/90/Vjezbe%204.pdf www.smefit.eu/.../Sigurnost_hrane_food_safety_Croatian_adaptation.pdf www.defimi.hr/downloads/def_hr_1-4_2001.pdf

23.02.2010 23.02.2010 23.02.2010 25.02.2010 25.02.2010 25.02.2010 29.02.2010 29.02.2010 04.03.2010 04.03.2010

http://www.agr.hr/cro/nastava/bs/moduli/doc/ag2116_organizacijska_struktura.pdf 02.03.2010 http://www.ef.unze.ba/docs/Organizacija/Vjezbe 6 i 7.pdf preuzeto 12.03.2010 http://www.unizd.hr/LinkClick.aspx?fileticket=ZItSu%2B13c0E%3D&tabid=365&mid=849 preuzeto 09.03.2010

Poljoprivredno prehrambeni fakultet 2009/2010