You are on page 1of 135

tcef; (1)

ajrmufOD;acwfrif;qufrsm;
ajrmufO;D NrKd Uudk &ckid b
f &k ifrif;apmrGeo
f nf &ckid jf refrm ou&mZf 792 ck? awmfovif;vqef;?
1-&ufaeYwiG f wnfco
hJ nf/ c&pfou&mZft&qkv
d Qif at'D 1430 ckEpS u
f jzpfonf/
ajrmufOD;rif;qufonf &ckdifjrefrm ou&mZf 1146 ck? jymodkvjynfhausmf? 7-&ufaeYwGif
jywfonf/ c&pfou&mZft&qkdvQif 1784 ckESpfu jzpfonf/ ajrmufOD;NrdKUum; 354 ESpfwkdif
pnfum;cJah om &ckid w
f \
Ydk aemufq;kH NrKd Uawmfjzpfonf/
,if;NrKd UwGif rif;qufaygif; 48-quf eef;pHco
hJ nf/ ajrmufO;D cwfrif;qufukd av;ykid ;f
jzwfwifjy&ygrl NrKd Uwnfaom rif;apmrGerf S bk&ifrif;AmBu;D rwkid rf t
D xd 12-quf? ,if;rif;quf
udk yxrajrmufO;D rif;quf[k ac:Muonf/ bk&ifrif;AmBu;D rS rif;paexd 9-quf ,if;rif;qufukd
'kwd,ajrmufOD;rif;quf[k ac:Muonf/ bk&ife&ywdBuD;rS pE0dZ,rif;txd 14-quf? bk&if
pEo&l ,
d rS r[morw&mZm? ta*gyknaZm&mZmtxd 13-quf? pkpak ygif; 48-quf jzpf\/
rif;quf - 1
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf
'*Fg;

em&rdwv
f S ^ rif;apmrGef
avmif;Murif;&mZol\om;
24-ESpf
avmif;Muuf-4 ESp?f eef;us-22 ESp?f ajrmufO;D - 3 ESpf
792-795? c&pfou&mZf 1430-1433 at'D
792^a&Teef;ocif em&rdwv
f &S mZm-aiG'*Fg;
795^a&Teef;ocif em&rdwv
f &S mZm-aiG'*Fg;

rif;quf - 2
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf
'*Fg;

e&Ek-rif;c&D-tvDcif
nD
42-ESpf
26-ESpf
795-821? c&pfou&mZf 1433-1459 at'D
rawGUao;/

2
rif;quf - 3
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf
'*Fg;

bapmjzL ^ uvDrmoQm
om;
30-ESpf
23-ESpf
821-844? c&pfou&mZf 1459-1482 at'D
uvDrmpmxk;d '*Fg; awGUonf/

rif;quf - 4
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf
'*Fg;

rif;a'gvsm^rif;oka'gvmosm^armckosm
om;
27-ESpf
10-ESpf
&ckid o
f u&mZf 844-854? c&pfou&mZf 1482-1492 at'D
rawGUao;

rif;quf - 5
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf
'*Fg;

bapmndK ^ r[marmufoQm
baxG; (rif;c&D\om;)
57-ESpf
2-ESpf
&ckid o
f u&mZf 854-856 ? c&pfou&mZf 1492-1494 at'D
rawGUao;/

rif;quf - 6
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf
'*Fg;

rif;&efatmif ^ aemf&o
D Qm
rif;a'gvsmom;
9-ESpf
6-v
&ckid o
f u&mZf 856? c&pfou&mZf 1494 at'D
rawGUao;/

3
rif;quf - 7
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf
'*Fg;

pvuFo^l od*o
F ^l oufaumufa':vmoQm
rdcifzufrOS ;D &D;
40-ESpf
7-ESp?f
&ckid o
f u&mZf 856-863? c&pfou&mZf 1494-1501 at'D
ukvm;pmjzihf oDuGef'goQm[k xkd;aom'*Fg;awGUonf/

rif;quf - 8
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf
'*Fg;

rif;&mZm ^ uKvDoQm ^ rif;vS&mZm


om;
22-ESpf
12-ESpf
&ckid o
f u&mZf 863-875? c&pfou&mZf 1501-1513 at'D
ukvm;pmESihf uKvDoQm[k xkd;aom'*Fg;awGUonf/

rif;quf - 9
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf
'*Fg;

*pmywd
om;
16-ESpf
2-ESpf
875-877? c&pfou&mZf 1513-1515 at'D
rawGUao;/

rif;quf - 10
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

rif;apmtk^d ZvmoQm^oD&o
d ^l ZvumapmrGepf if
pvuFo\
l nD
60-ESpf
6-v
&ckid o
f u&mZf 877? c&pfou&mZf 1555 at'D
awGU? a&Teef;ocifapmrGecf if '*Fg;awGU/

4
rif;quf - 11
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

oZmw? tvDoQm
a':vsmom;
52-ESpf
6-ESpf
&ckid o
f u&mZf 877-883? c&pfou&mZf 1515-1521 at'D
tvDoQm[k ukvm;pmjzihfxkd;aom '*Fg;awGU/

rif;quf - 12 (yxracwf)
rif;trnf
- rif;acgif&mZm
rsK;d d;k
- nD
tdrehf rd hf
- 45-ESpf
eef;pH
- 10-ESpf
eef;pHou&mZf - &ckid o
f u&mZf 883-893? c&pfou&mZf 1520-1531 at'D
'*Fg;
- rawGUao;/
rif;quf - 13 ('kwd,acwf)
rif;trnf
- rif;AmBu;D ^ rif;bif
rsK;d d;k
- rif;&mZm\om;
tdrehf rd hf
- 39-ESpf
eef;pH
- 22-ESpf
eef;pHou&mZf - &ckid o
f u&mZf 1531-1553 at'D
'*Fg;
- ppfwaumif;rif;bif rif;bifocF,m
rif;quf - 14
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

rif;wdum ? rif;'DCm
om;
39-ESpf
2-ESpf ? 6-v
915-917? c&pfou&mZf 1553-1555 at'D
rawGUao;/

5
rif;quf - 15
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

rif;apmvS
om;
24-ESpf
8-ESpf ? 6-v
&ckid o
f u&mZf 917-926? c&pfou&mZf 1555-1564 at'D
rawGUao;/

rif;quf - 16
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

pMwm0aw;rif;pMum
nD
29-ESpf
7-ESpf
&ckid o
f u&mZf 926-933? c&pfou&mZf 1564-1578 at'D
e&m"dywd O&Dawmfo&d '*Fg;awGU

rif;quf - 17
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
rif;quf - 18
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

rif;zavmif;^oDueG 'f goQm^aoQmuf`Eo


Qm
rif;AmBu;D \om;
37-ESpf
22-ESpf
&ckid o
f u&mZf 933-955? c&pfou&mZf 1571-1593 at'D
e&m"dywdO&Dawmfo&D d ol&,
d
oQm

rif;&mZmBu;D ^owk;d "r&mZmaqmfvrd o


f Qm
om;
36-ESpf
19-ESpf
&ckid o
f u&mZf 955-974? c&pfou&mZf 1593-1612 at'D
2-Burd x
f w
k o
f nf/ e&m"Dywdaqmfvid o
f Qm
955 ESifh qifjzLoQief &m"dywd aqmfvyd o
f Qm 963

6
rif;quf - 19
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

rif;carmif;^0&"r&mZm^OaoQmoQm
om;
35-ESpf
10-ESpf
&ckid o
f u&mZf 974-984? c&pfou&mZf 1612-1622 at'D
2-Burd x
f w
k cf o
hJ nf/ 874 qifjzL&Sif 0&"r&mZm ODaoQmifoQmESifh 981 qifjzLocif
qifOo
D cif rif;Mwm;Bu;D OD;aoQmifoQm

rif;quf - 20
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

oD&o
d "k r&mZm
om;
20-ESpf
16-ESpf
&ckid o
f u&mZf 984-1000 ? c&pfou&mZf 1622-1638 at'D
984 - qifjzLqifeo
D cif oD&o
d "k r&mZm

rif;quf - 21
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

rif;pae ^ owk;d rif;vS


om;
18-ESpf
20-&uf
&ckid o
f u&mZf 1000? c&pfou&mZf 1638 at'D
rawGUao;/

rif;quf - 22 (wwd,acwf)
rif;trnf
- e&mywdBu;D ? pE0Zd ,rif;txd 14 quf
rsK;d d;k
- oZmwm\jrpf trwfrsK;d
tdrehf rd hf
- 56-ESpf
eef;pH
- 7-ESpf
eef;pHou&mZf - &ckid o
f u&mZf 1000-1007? c&pfou&mZf 1638-1645 at'D
'*Fg;
- qifjzLocif e&y"dBu;D

7
rif;quf - 23
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
rif;quf - 24
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

owk;d rif;w&m;
om;
36-ESpf
7-ESpf
&ckid o
f u&mZf 1007-1014? c&pfou&mZf 1645-1652 at'D
1007 qifeo
D cif qifjzLocif owk;d rif;w&m;

pEo"k r&mZm
om;
25-ESpf
22-ESpf
&ckid o
f u&mZf 1014-1036? c&pfou&mZf 1652-1674 at'D
2-Burd x
f w
k cf o
hJ nf/ ig;rl;aphvnf; xkwo
f nf/
ig;rl;aphwiG f tv,fursO;f taMumif;ygonf/
1014- a&Teef;ocif pEo"k r&mZm a&;onf/

rif;quf - 25
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;

OumAv&mZm
om;
27-ESpf
11-ESpf
&ckid o
f u&mZf 1036-1047
c&pfou&mZf 1674-1685 at'D
- rawGUao;

rif;quf - 26
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
-

0&"r&mZm
nD
18-ESpf
7-ESpf

8
eef;pHou&mZf - &ckid o
f u&mZf 1047-1054? c&pfou&mZf 1685-1692 at'D
'*Fg;
- 1047 a&Teef;ocif 0&"r&mZm a&T'*Fg;? aiG'*Fg;awGU/
rif;quf - 27
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

rPdo"k r&mZm
tukd
35-ESpf
2-ESpf
&ckid o
f u&mZf 1054-1056? c&pfou&mZf 1692-1694 at'D
rawGUao;/

rif;quf - 28
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

pEo&l ,
d "r&mZm
nD
22-ESpf
2-ESpf
&ckid o
f u&mZf 1056-1058? c&pfou&mZf 1694-1696 at'D
rawGUao;/

rif;quf - 29
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

iwHkaemf&xm ^ aemf&xmapm
om;
14-ESpf
15-&uf? 37-&uf
&ckid o
f u&mZf 1058? c&pfou&mZf 1696 at'D
rawGUao;/

rif;quf - 30
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
-

rmkr,
D
rsK;d jcm;bke;f Bu;D vlxu
G f
60-ESpf
1-ESpf

9
eef;pHou&mZf - &ckid o
f u&mZf 1058-1059? c&pfou&mZf 1696-1697 at'D
'*Fg;
- rawGUao;/
rif;quf - 31
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

umvrEmuf
60-ESpf
1-ESpf
&ckid o
f u&mZf 1059-1060? c&pfou&mZf 1697-1698 at'D
1059 a&Teef;ocifumv rEmuf&mZmrif;

rif;quf - 32
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

e&m"dywd
pEo&l ,
d "r&mZm\om;
21-ESpf
2-ESpf
&ckid o
f u&mZf 1060-1062? c&pfou&mZf 1698-1700 at'D
rawGUao;/

rif;quf - 33
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

pE0rd v"r&mZm
e&m"dywd\ajr;
20-ESpf
6-ESpf
&ckid o
f u&mZf 1062-1068? c&pfou&mZf 1700-1706 at'D
1162- a&Teef;ocifpE0rd v&mZm

rif;quf - 34
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
-

pEo&l ,
d &mZm
pEo"k r&mZm\ajr;
46-ESpf
4-ESpf

10
eef;pHou&mZf - &ckid o
f u&mZf 1068-1072? c&pfou&mZf 1706-1710 at'D
'*Fg;
- rawGUao;/
rif;quf - 35
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

pE0Zd ,&mZm
rsK;d jcm;
43-ESpf
21-ESpf
&ckid o
f u&mZf 1072-1093? c&pfou&mZf 1710-1731 at'D
1072- a&Teef;ocif pE0Zd ,&mZm

rif;quf - 36 (wwd,acwf) pEol&d,rS r[morw &mZm^ta*gyknaZm&mZmtxd


13 v
rif;trnf
- pEo&l ,
d
rsK;d d;k
- om;ruf
tdrehf rd hf
- 36-ESpf
eef;pH
- 3-ESpf
eef;pHou&mZf - &ckid o
f u&mZf 1093-1096? c&pfou&mZf 1731-1734 at'D
'*Fg;
- 1093- a&Teef;ocif pEmol&,
d &mZm
rif;quf - 37
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

e&m"dywd
om;
20-ESpf
1-ESpf
&ckid o
f u&mZf 10096-1097? c&pfou&mZf 1734-1735 at'D
rawGUao;/

rif;quf - 38
rif;trnf
- e&y0&&mZm
rsK;d d;k
- nD
tdrehf rd hf
- 20-ESpf

11
eef;pH
- 1-ESpf
eef;pHou&mZf - &ckid o
f u&mZf 1097-1098? c&pfou&mZf 1735-1736 at'D
'*Fg;
- 1097- a&Teef;ocif e&y0&&mZm
rif;quf - 39
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

pE0Zd v&mZm
nD0rf;uJG
22-ESpf
8-v
&ckid o
f u&mZf 1098? c&pfou&mZf 1737 at'D
1098- a&Teef;ocif pE0Zd v&mZm

rif;quf - 40
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

r'&mZf
e&0&&mZm\nD
20-ESpf
5-ESpf
&ckid o
f u&mZf 1099-1104? c&pfou&mZf 1737-1742 at'D
1099- a&Teef;ocif r'&mZf&mZm

rif;quf - 41
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

e&tb,
OD;&D;
48-ESpf
19-ESpf
&ckid o
f u&mZf 1104-1123? c&pfou&mZf 1742-1761 at'D
1104- a&Teef;ocif e&tb,&mZm

rif;quf - 42
rif;trnf
- oD&o
d &l mZm
rsK;d d;k
- om;
tdrehf rd hf
- 33-ESpf

12
eef;pH
- 3-v
eef;pHou&mZf - &ckid o
f u&mZf 1123? c&pfou&mZf 1761 at'D
'*Fg;
- rawGUao;/
rif;quf - 43
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

pEy&r&mZm
nD
20-ESpf
3-ESpf
&ckid o
f u&mZf 1123-1126? c&pfou&mZf 1761-1764 at'D
1123 a&eef;ocif pEy&r&mZm

rif;quf - 44
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

tb,r[m&mZm
a,mufz
55-ESpf
9-ESpf
&ckid o
f u&mZf 1126-1135? c&pfou&mZf 1764-1773 at'D
1126 a&Teef;ocif tb,r[m&mZm

rif;quf - 45
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

pEork e&mZm
a,mufz
50-ESpf
4-ESpf
&ckid o
f u&mZf 1135-1139? c&pfou&mZf 1773-1777 at'D
1135- a&Teef;ocif pEork e&mZm

rif;quf - 46
rif;trnf
- pE0rd v&mZm
rsK;d d;k
- rsK;d jcm;
tdrehf rd hf
- 46-ESpf

13
eef;pH
- 40-&uf
eef;pHou&mZf - &ckid o
f u&mZf 1139? c&pfou&mZf 1777 at'D
'*Fg;
- rawGUao;? xkwEf idk cf [
hJ efrwl/
rif;quf - 47
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

pEo'd&mZm^"r&mZf&mZm
rsK;d jcm;
50-ESpf
5-ESpf
&ckid o
f u&mZf 1139-1144? c&pfou&mZf 1777-1782 at'D
1139 - a&Teef;ocif pEo'Do&mZm? 1140 - a&Tjynfocif "r&mZf&mZm

rif;quf - 48
rif;trnf
rsK;d d;k
tdrehf rd hf
eef;pH
eef;pHou&mZf '*Fg;
-

r[morw&mZm ^ ta*gyknaZm
rsK;d jcm;
40-ESpf
2-ESpf
1144-1146? c&pfou&mZf 1782-1784 at'D
1144 - a&Teef;ocif r[morw&mZm? 1144 - a&Teef;ocif ta*gyknaZm&mZm

aaaaaa

14

tcef; (2)
ajrmuf O D ; acwf bk & if p epf \ jrif u G i f ;
ajrmufOD;acwfa&S;&cdkifbk&ifrsm; nDvmcHusif;yyHk
1/
&cdik b
f &k ifrsm;onf rSL;Bu;D rwfBu;D rsm; a&ZkEw
?f uke;f ZkEu
?f yka&m[dw?f vTwaf wmf0efpaom
yk*Kd vrf sm;ESihf nDvmcHukd aeYpOfusi;f yavh&o
dS nf/ xdn
k v
D mcHwiG f wdik ;f a&;jynfa&;rsm;udk wdik yf ifMu
onf/ atmuf;kH rsm;rS rNy;D jywfaom trIrsm;udk pD&ifonf/ vufatmufcyH a'o&mZfrsm;? NrKd Upm;?
&Gmpm;rsm;\ tajctaersm;udk ar;jref;pHpk rf;onf/ &mxl;tajymif;tvJEiS hf NrKd Upm;&Gmpm; tajymif;tvJ
rsm;udk aqG;aEG;qH;k jzwfMuonf/ xkt
Yd jyif wpfEpS v
f Qif 2-Burd o
f m usi;f yaom nDvmcHBu;D rsm;vnf;
&Sad o;onf/
,if;nDvmcHwiG f aejynfawmfrS rSL;rwf? okcrde?f ppfaoemywdrsm;tjyif &yfa0;rSvmMuaom
vufatmufcH ya'o&mZfb&k ifc?H NrKd Upm;? &Gmpm;? uRe;f pm;rsm;wufa&mufMuonf/ nDvmcHrsKd ;udk
usi;f y&ef ajrmufO;D acwfu ajrmufO;D eef;awmf\ ta&SUbuf 2 rdik cf eft
Y uGmwGif jrif;rd&k af wmifuo
hJ Ykd
uRe;f Bu;D av;uRe;f 0dik ;f &Hxm;Ny;D yHo
k @mefjzifh awmifjrifrh &kd ef ef;[k ac:aom nDvmcHeef;aqmifwpfck
wnfaqmufxm;onf/ ajrmufbuf r[moHC&mZmq&mawmf 0denf;"dk&fq&mawmfESifh
omoema&;qdkif&m rSL;BuD;rwfBuD;rsm; yg0ifonfh nDvmcHjyKvkyfaom ajrmufjrif;rdk&feef;aqmif
wpfckudkvnf; wnfaqmufxm;onf/ &Sifbk&ifonf nDvmcHusif;y&m tqifhtwef;tvdkuf
rSL;BuD;rwf&mrsm;udk xdkifckHjzifhxdkifapNyD; bk&if\ vuf0JbufrS 49 OD;ESifh vuf,mbufrS 49 OD;?
tv,f 10 OD;xm;um 108 OD;jzifh nDvmcHusi;f yonf/
2/

vuf,mbuf ae&m,lxdkif&olrsm;

yxrwef;/

(1)aoemywd?
(3) em&Dyikd ?f
(5)wHcg;ao;oHc?H
(7) 0if;ydik t
f rwf/

(2)awmifbufpm;?
(4) oli,fawmfBu;D ?
(6) omrtrwf?

'kw,
d wef;/

(1)OD;&mZfawmifpm;?
(3)pHum;awmif;pm;?
(5)avmouGwOf ;D pD;?
(7) eEo/l

(2) "g;ydik w
f maem
(4)p,d;k pm;?
(6) [m[&0Bu;D ?

15
wwd,wef;/

(1) rif;pDct
H rwf?
(3) rdiI pf m;?
(5),d;k pm;?
(7) rkZEk m Bu;D /

(2) a&Tpmzwf?
(4) awmifzufNrKd Uopfpm;?
(6)rl'ed ;f pm;?

pwkww
ef;/

(1) av;NrKd Upm;?


(3)yde;f eJawmifpm;?
(5) wef;vTpJ m;?
(7)ppfu/J

(2)ewfawmifpm;?
(4)tusupf m;?
(6) oli,fawmfpm;?

yrwef;/

(1) rusaJ csmif;pm;?


(3)yde;f eJawmifpm;?
(5) a&S;wif;ZkEw
?f
(7)&Jausmaf xmifpm;/

(2)awmifzufppfu?J
(4)ud,
k &f w
H yfrif;?
(6)tif;wifpm;?

qXrwef;/

(1)a&Tavmif;axmifpm;?
(3)ptif;pm;?
(5)uodeu
f trwf?
(7) a&ZkEw
if ,f/

(2)taoaxmifpm;?
(4)bk&iftrwf?
(6) a&ZHEk w
Bf u;D ?

owrwef;/

(1)apobiftrwf?
(3) &nfacsmif;pm;?
(5) av;awmifpm;?

(2) Ovifpm;?
(4)ta&SUa,myg;pm;?
(6) vrkpm;?
(7) k;pm;/

3/

vuf0Jzuf ae&m,lxkdif&olrsm;

yxrwef;/

(1)qif0efrif;?
(3) pdct
H rwf?
(5)rwfawmf&rJ eG ?f
(7)&rf;NApJ m;/

(2)pv*Fo?l
(4)ajrmufO;D NrKd Upm;?
(6)oHaxmifpm;?

16
'kw,
d wef;/

(1)uGr;f pJpm;?
(3)us;D rfa&;pm;?
(5)a'gavmOD;pD;?
(7)ukvm;yefZif;pm;/

(2)ukvm;wefpm;?
(4) pdeaf wmifpm;?
(6)uefepd m;?

wwd,wef;/

(1)vuform;olBu;D ?
(3) wif;rpm;?
(5)tjrifph m;?
(7) &vmpm;/

(2)<ww
d pJ m;?
(4) ajrmufzufNrKd Uopfpm;?
(6)tocF,mtrwf?

pwkww
ef;/

(1)rwfawmfarmZvdy?f
(3)ukvm;twGi;f ppfcs?D
(5)awmifZEk w
?f
(7) a&oif;Muef/

(2)wefqyd o
f mr?
(4)rif;vTwt
f rwf?
(6)iwefo&Jpm;?

yrwef;/

(1) tZdcpH pfu?J


(3)tZdcaH &SUwif?
(5)oHawmifa&SUpm;ZkEw
?f
(7) r[dpm;/

(2)ajrmufO;D ppfu?J
(4)ajrmufO;D a&SUwifZEk w
?f
(6)uaw:?

qXrwef;/

(1) &efoeif;trwf?
(3) eEGm;pl;xd;k trwf?
(5)awmifzufpm;trwf?
(7)&ef;pm;/

(2)pBumF trwf?
(4)&Jzsm;trwf?
(6)vufoef;cs?d

owrwef;/

(1) a&ZkEw
Bf u;D ?
(3)rlppJ m;?
(5)ausmufawmfpm;?
(7)ewfovif;uoltrwf/

(2)a&ZkEw
if ,f?
(4)used ;f pm;?
(6)'vufpm;?

17
4/

vuf0Jvuf,mMum; tv,f aexdkif&olrsm;

vuf0Je0pwmvdo 49 a,muf? vuf,m e0pwmvdo 49 a,mufwdkY\ tMum;wGif


0efBuD; 10 a,mufwdkY ae&m,lwdkifMuonf/
vuf,mzuf xkdif&aom 0efBuD; 5 a,muf(1)ud,
k &f BH u;D vufyef;?
(2)jynfp;kd Bu;D e&D?
(3) oli,fawmfa&G;ap?
(4) wHcg;aoG;oHc?H
5/

(5) [m&pBu;D /

vuf0Jzuf xdkif&aom 0efBuD; 5 a,muf


(1),Ge;f rdpEk m Bu;D ?
(3)qifceG t
f pdcjH rwfx;kH Bu;D ?
(5)vuform;aoG;AsKd i;f axmif/

(2)a&TawmifqifuBJ u;D ?
(4) 0if;pm;rD;umBu;D ?

6/
nDvmcHwGifyg0ifaom rSL;awmfrwfawmf? uawmf? aoemywd? ppfuJppfcsDwdkYrSm
ae&yftrnfESifh bGJYxl;*kPfxl; trnfom jzpfonf/ vlyk*dKvfwdkY\ trnfr[kwfacs/ wpfOD;
uG,v
f eG v
f Qijf zpfap? tjcm;oifah wmfow
l pfO;D udk xk&d mxl; ceft
Y yf&onf/
ajrmufOD;acwf bk&ifrsm;\ zGJYpnf;tkyfcsKyfyHkpepf
1/
ajrmufO;D acwfwiG f tkycf sKycf MhJ uaom bk&ifrsm;vufxuf wdik ;f jynfNrKd U&Gmrsm;udk pepfwus
zGpYJ nf; tkycf sKycf MhJ uonf/ trsKd ;om;wpfO;D ESihf trsKd ;orD;wpfO;D vufxyfNy;D vQif if;wdEYk pS Of ;D udk
wwnfaxmif[k ac:onf/ q,fwnfaxmifvQif w&yf? q,f&yf onf wpf&Gm? q,f&Gmonf
wpfNrKd U? q,fNrKd Uonf wpfciG ?f q,fciG o
f nf wpfwikd ;f ? q,fwikd ;f onf wpfjynfjzpfonf/ a&S;&cdik b
f &k if
rsm;onf &cdik jf ynfukd wdik ;f Bu;D (12)wdik ;f cG
J tkycf sKycf MhJ uonf/ if;wdik ;f Bu;D rsm;rSm (1)em*oQiw
f wdik ;f ?
(2)r[ouwdik ;f ? (3)uryk wdik ;f ? (4)zvHwikd ;f ? (5)oufwikd ;f ? (6)Adv
k rf if;wdik ;f ? (7) bk&m;Bu;D wdik ;f ?
(8)Ovifwdkif;? (9) &uyl&wdkif;? (10) &rmyl&wdkif;? (11) arC0wDwdkif;? (12)'Gg&uwdkif;wdkY
jzpfMuonf/ wdkif;BuD;rsm;wGif bk&ifcHrsm;? NrdKUpm;? e,fpm;rsm; cefYtyfNyD; tkyfcsKyfapcJhonf/
rif;aejynfEiS hf a0;uGmaom a'o&Sb
d &k ifcrH sm;rSm tkycf sKyaf &;udpu
kd rdru
d ,
kd w
f ikd pf rD aH qmif&u
G cf iG hf
&Sdonf/ tvdk&Sdaomtcg &dumESifh ppfom;pkaqmif;ay;&onf/ tcsdKUaom NrdKUpm;&Gmpm;rsm;onf
bk&ifwpfqu
l o
hJ Ykd taqmifta,mifukd &&SMd uonf/ em*oQEw
ikd ;f ? r[ouwdik ;f ? uryk wdik ;f rsm;udk
tkycf sKyaf om NrKd Upm;e,fpm;rsm;onf ud,
k yf ikd t
f yk cf sKycf iG &hf &Sad omaMumifh ya'o&mZfrif;i,f rsm;[k
ac:qdkMuonf/ zvHwdkif;rS 'Gg&uwdkif;xd NrdKUBuD;rsm;wGif bk&ifom;awmfrsm;? nDawmfrsm;ESifh

18
,HkMunfpdwfcs&aom rSL;BuD;rwfBuD;rsm;udk tkyfcsKyfaponf/ NrdKUpm;&Gmpm;&mxl;rsm;wGif om;pOf
ajr;quf qufcHcGifhay;avh&Sdonf/ odkYaomf bk&ifonf okcrdeftrwfBuD;rsm;ESifh wdkifyifNyD;rS
tzaoqH;k vQif om;tm; if;&mxl;udk trdepYf mcReaf y;tyf qufccH iG ahf y;avh&o
dS nf/
ajrmufOD;acwfw&m;pD&ifa&;
ajrmufOD;acwfwGif w&m;pD&if&m aus;&GmrS vTwfawmfxd tqifhqifh w&m;pD&ifenf;udk
toH;k jyKcMhJ uonf/ bk&ifcEH iS hf NrKd Upm;e,fpm;rsm;onf pDrcH efcY aJG &;ESihf w&m;pD&ifa&;rsm;udk aejynfawmfrS
usio
hf ;kH aeaom xH;k wrf;rsm;udk rSjD irf;jyK vGwv
f w
G v
f yfvyf tkycf sKypf &D ifciG &hf adS vonf/od&Yk mwGif
ao'Pf trdeu
Yf kd ray;Edik af cs/ ao'Pftjypfukd bk&ifrv
S NJG y;D rnforl Q csrw
S cf iG rhf &Sad cs/ aejynfawmf
av;rsuEf mS wGif w&m;r@yf w&m;H;k av;ckaqmufvyk x
f m;&S
d w&m;H;k wpfcv
k Qif jynfp;kd Bu;D ac:
w&m;olBu;D wpfO;D ESihf w&m;aoG;wpfO;D wdYk H;k xkid Mf uNy;D vufa&mufr?I EIwv
f eG rf ?I tdyrf ?I aiGr?I ,mrI?
ajrrI ponfrsm;udk pD&ifMuonf/ w&m;aoG;qdo
k nfrmS jynfov
l x
l x
k rJ S a&G;aumuf wifajrm ufxm;
aom orm"dvlBuD;jzpfonf/ jynfpdk;BuD;ESifh w&m;aoG;wdkY\ pD&ifqHk;jzwfcsufudk w&m;vdkESifh
w&m;NydKifwdkY vufcHauseyfonfhtcg jynfpdk;BuD;ESifh w&m;aoG;wdkYtm; trItBuD;i,ftvdkuf
ESpo
f jymwefonf av;ojymwefonfjzifh ay;Mu&onf/ trIwpfco
k nf jynfp;kd Bu;D ESihf w&m;aoG;wkYd
H;k rNy;D jywf&cdS ahJ omf trwfav;OD;yg0ifaom cHt
k zGu
YJ pHn
k D ;kH xdik
f pD&ifq;kH jzwfMuonf/ trwfav;OD;
wdkYHk;rNyD;jywfcJhaomf aemufqHk;tqifhtjzpf bk&ifrif;xH oHawmfOD;wif&onf/ bk&ifu
oufawmf&Snf trwfcsKyfBuD;ESifh wkdifyif tqHk;tjzwfay;onf/ w&m;pD&if&m rSDjirff;jyKaom
"rowfusr;f rsm;rSm rEk"rowf? &mZ0Housr;f ? 0denf;"rcefusr;f &mZedwu
d sr;f rsm;ESihf a&TrsO;f "rowf
usr;f wdYk jzpfMuonf/ a&TrsO;f "rowfukd rif;Ambk&if vufxufq&mjr0gu jyKpck o
hJ nf/ a&S;acwf
w&m;pD&if&mwGif tvGefMurf;wrf;rI&Sdojzifh acwfESifhqDavQmfatmif a&S;"rowfusrf;rsm;rS
aumif;Ed;k &m&mrsm;udk xkwEf w
I
f "rowfusr;f opfwpfapmifjyKvyk u
f m a&TrsOf; "rowfusrf;[k
trnfay;cJo
h nf/ xdu
k sr;f udk jyKpNk y;D aomtcg wjynfv;kH rS &[ef;ynm&S?d vlynm&Srd sm;udk yifzh w
d v
f Quf
vkt
d yfcsurf sm;udk jznfph u
G jf yifqifapNy;D aemuftwnfjyKcahJ vonf/ tjypf'Pfay;&m avsmaf Mu;
ay;jcif;? Burd 'f Pfay;jcif;? axmif'Pfay;jcif;? uRecf 'H Pf? bk&m;uRecf 'H Pf [m&dtpdo
Yk w
G o
f iG ;f jcif;'Pf?
ezl;wGif pmxd;k jcif;'Pf? olwyg;\ypn;f Opmudk qH;k I;H atmif jyKvyk cf ahJ om jypfrt
I wGuf qH;k I;H wefb;kd udk
avsmEf ikd jf cif;r&Su
d qH;k I;H rIwefz;kd udv
k u
kd
f ESpt
f ueft
Y owftm;jzifh olu
Y Recf aH p&onf/ vlwpfO;D udk
jzpfap? trsm;udjk zpfapqJa&;jcif;? odum ndK ;EGr;f apjcif;? trIujkd yKvyk o
f w
l t
Ykd m; tjyKvyk cf &H olww
Ykd iG f
ESpt
f ueft
Y owfjzifh uRecf aH ponf/ olu
Y Rerf cHvv
kd Qif ya'o&mZfw&m;H;k rsm;u bk&m;uRet
f jzpf
vSL'gef;owfrSwfMuonf/ bk&m;uRefwGif oHk;rsdK;oHk;pm;&Sdonf/ tcsdefumvowfrSwfxrf;

19
aqmif&onfh bk&m;uRef? aygufyGm;vmonfh om;orD;rsm;udk rxdcdkufapaom wpfoufwm
bk&m;uRef? om;pOfajr;qufwm0efxrf;aqmif&onfh bk&m;uRefwdkY jzpfMuonf/ tusifh,kwfol
wdkYtm; jypf'Pfay;yHkrSm rk'drf;rI jzpfyGm;oltm; usoifhaom tjypf'Pfudkay;NyD; tusifh,kwfol
pm&if;rSmoGwo
f iG ;f jcif;udk cH&onf/ vlrsKd ;udk zsuq
f ;D ol? aus;&GmNrKd Ujywd\
Yk t*Fg&yfEiS hf pnf;urf;wdu
Yk kd
rvdu
k ef m? trdEiS o
hf m;? tzESio
hf rD;arSmufrmS ;jcif; &So
d rl sm;udk tusi,
hf w
k pf m&if; wifoiG ;f cH&onf/
if;wdkYonf vlaumif;rsm;ESifhwuG aexdkifcGifhrjyKbJ oD;jcm;owfrSwfxm;onfh a'oxGuf
xde;f odr;f rIukd cH&onf/ xkv
d rl sm;udk pkaygif; axmifwnfxm;onf/ a&G;rEdik af xmif[k ac:onf/
xkdodkYtusifh,kwfoltjzpf oGwfoGif;jcif;udk &cdkifpum;jzifh [m&DtpdkYoGif;onf[k ac:onf/
[m&Dtpd0Yk ifonf eef;&ifjyif? rSL;Bu;D rwf&m? aoemywdponfrif;rIxrf;wdt
Yk rd rf sm;ESihf jynfojl ynfom;
wd\
Yk tdrrf sm;wGif oef&Y iS ;f a&;udk vkyaf qmif&onf/
ajrmufOD;acwf bk&ifrsm;vufxufawmf tcGefaumufcHyHk pepf
ajrmufO;D acwfb&k ifrsm;onf yl&o
d ar"ac: vlceG Ef iS hf oar"ac: ajrcGe?f ESprf sKd ;pvH;k udk
pnf;Muyf aumufcHMuonf/ vlcGefaumufcH&m tdrfaxmiftvdkufaumufcHonf/ vnfay:
acgifwifaom tdrfBuD;wpftdrfvQif wpfESpftwGuf tcGefawmf ig;ojym? vnfay:rwifonfh
tdrfi,fwpftdrftwGuf ESpfojymcGJ aumufcHonf/ om;ysdKorD;ysdKrsm;udk tdrfaxmifoihfNyD;
oD;jcm;tdrf raebJ rdbrsm;ESihf twlwpftrd w
f nf;aevQif aMu;EIe;f ESpjf ym; ay;&onf/ ajrcGeaf umufcH
yHkrSm ajray:wGif pdkufysdK;vkyfudkifonfudk tenf;qHk;twdkif;twmt& 12 awmif0g;? tvsm; 10
jyef? teH 10 jyef? 0g; 100 wGif rlwnf aumufcHonf/ aumufcHonf rSmvnf; pdkufysdK;aom
oD;EHu
S akd umufjcif;ESihf aiGaumufjcif;[l ESprf sKd ;&So
d nf/ oD;ESu
H kd tcGeaf y;aqmif&ygu oD;xGu\
f
q,fykH wpfyu
kH kd ay;aqmif&onf/ Oyrm-0g;wpf&mrS pyg;awmif;wpf&m xGuv
f Qif tcGeaf wmftjzpf
q,fawmif;ay;aqmif&onf/ awmif,mvkyfudkifolwdkYtm; ,mwpfcif;vQif aMu;'*Fg;wpfusyf
wpfrwfay;aqmifaponf/ tcGefaumufcHa&;twGuf wm0efcH&olrsm;udk aMu;xrf;BuD;[k
ac:qdkMuonf/ aMu;xrf;BuD;onf rdrdwdkY&Gm? NrdKU? cGiftvdkuf aumufcH&aom tcGefawmfrsm;udk
pm&if;twdtusvkyf tyfESH&onf/ pyg;rsm;udk bk&ifusDawmfrsm;wGif jznfhoGif;&onf/
aiGaMu;rsm;udk b@mwdkufrsm;odkY ay;oGif;&onf/ xdktcGefb@mrsm;udk tcsdK;tvdkuf cGJa0NyD;
wdik ;f jynfNrKd U&Gm\ tusKd ;jyKvyk if ef;rsm;twGuf oH;k pG&J ef uvefocH siw
f u
Ykd xde;f odr;f xm;&Ny;D pepfwus
oH;k pG&J onf/
aaaaaa

20

tcef; (3)
ajrmuf O D ; acwf & ck d i f w k d Y \ pD ; yG m ;a&;ES i h f j ynf w G i f ; jynf y uk e f o G , f a &;
a&S;bk&ifrsm;vufxufu
1/
a&S;tcgu &ckid o
f nf pD;yGm;a&;uHv
k <kH u,f0rI&cdS NhJ y;D ? Ekid if jH cm;ESiu
fh ek u
f ;l a&;rSm txufwef;
uscJhavonf/ a&S;&ckdifbk&ifrsm;vufxufu &ckdifjynfonf txl;pnfum;om,mvSonf[k
orkdif;&mZ0ifrsm;u qkdxm;avonf/ a&S;tcgu "n0wD? a0omvD? ajrmufOD;NrdKUawmfwkdYrSm
MuufysrH uspnfum;cJo
h nfudk awGU&avonf/ "n0wDNrKd Uawmfukd tajcjyKxeG ;f um;cJah oma'oudk
"n0wD[kac:onf/ "n0wDjynfudk pEmol&d,vufxuf jrwfpGmbk&m;udk,fawmfwkdif
<ua&mufcphJ Ofu aumufBu;D oav;qefwjYdk zihf uyfvLS ylaZmfcMhJ uonfukd taMumif;jyK "n0wDjynf
[k trnfay;awmfrcl NhJ y;D jynfojl ynfom;taygif;wko
Yd nf pk;d pnf;&Hzef&cH grQ &Sm;yg;iwfrw
G jf cif;r&Sd
jzpfaomaMumihf "n0wDjynf[lyifvQif xif&Sm;ausmfaZmpGm jzpfapownf;[k Asm'dwfpum;
rdeMYf um;awmfrcl o
hJ nfukd &ckid &f mZ0ifwYdk azmfjyxm;avonf/ xkt
Yd jyif pE&m;rif;w&m;Bu;D pd;k pHcahJ om
a0omvDNrKd U awmfBu;D wGif oabFmrsm;qku
d u
f yfNy;D a&Tr;kd ? aiGr;dk &Gmonf[k azmfjyxm;&Scd jhJ yefavonf/
]]ZrLuRe;f jyifxuf0,f ukeo
f nfwo
Ydk nf aemifaomtcg &wemtwd jynfNh zKd ;vwfvQif ukeo
f abFm
wko
Yd nfvnf; qku
d v
f mvwUH aom taMumif;udjk rif a0omvD[k trnfay;Muuke\
f }}[k a&S;&ckid f
ynm&Srd sm;u a&;om;xm;cJo
h nfuv
kd nf; awGU&S&d avonf/
2/
xkdYaemuf ajrmufOD;NrdKUawmfodkY EkdifiHjcm;oabFmrsm; qkdufuyfjcif;? EkdifiHjcm;ukefonfrsm;
tNrrJ jywf oGm;vm0ifxu
G jf cif;wku
Yd v
kd nf; awGU&\/ a&S;tcgu ajrmufO;D NrKd UwGif qefpyg;twGuf
vnf;aumif;? a&twGufvnf;aumif; rnfonfhtcgrS pdk;&drfzG,fr&SdcJhonfudk xif&Sm;atmif
atmufygaqmify'k u
f av;udyk if oDqv
dk suv
f mcJMh uayonf/
]]bm;bl&,
dS if-h qef&,
dS ih?f 'kid ;f us&D ,
dS ih-f &D&,
dS ih}f }
3/
t"dyg ,frmS bm;blt&yfwiG f qefpyg;rsm;udk odak vSmif tNrw
J ef;xm;&S\
d / 'dik ;f ust
D &yfwiG f
a&avSmifuefrsm; wl;azmf&&SdNyD; a&udktcsdefra&G; vG,fulpGm&&SdEkdif\/ xkdYaMumihf bm;bl&SdvQif
qef&o
dS nf/ 'kid ;f us&D v
dS Qif a&&So
d nf[k qkMd ujcif;jzpfavonf/

21
jynfwGif;vkyfief;rsm;
4/
qefpyg;vkyif ef;um; t"duvkyif ef;jzpf if;aemuf 0g*Gr;f pdu
k yf sK;d a&;ESifh &ufuef;vkyif ef;?
ESr;f cif;rsm; pdu
k yf sK;d ESr;f qDBuw
d ef ,faomvkyif ef;? avSavmif;vkyif ef;? yef;wdrv
f yk if ef;? yef;yJ? yef;&H?
ausmufqpftp&Sad om vkyif ef;rsm;? aMu;xnf? aiGxnfvyk if ef;? qifzrf; a&mif;csaom vkyif ef;?
qifp,
G v
f yk if ef;? ig;vkyif ef;? qm;vkyif ef;? aq;yifpu
dk yf sK;d aomvkyif ef;? [if;oD;[if;&Gu?f O,smOf
vkyif ef;trsK;d rs;dk ? ajrtk;d vkyif ef; tp&So
d nfjzihf vkyif ef;trsK;d rsK;d udk wnfxiG cf MhJ uavonf/
5/
qefpyg;? 0gESit
fh jcm;pdu
k yf sK;d a&;vkyif ef;wkt
Yd wGuf ,cktcg trawmfaMu;xkwaf y;ouJo
h Ydk
bk&ifuxkwaf y;avh &Sad vonf/ jynfow
l Ydk tcsi;f csi;f vnf; a&mif;0,fMu&mwGif aiGacs;iSm;jcif;
rsm;udv
k nf; jyKvyk Ef idk cf iG &fh MdS uavonf/ bk&iht
f rdeaYf wmft& tojym 100 usyv
f Qif wpfvudk 2
tojymaom tpnf;(twkd;) udk ,l&avonf[k awGU&Sd&avonf/
6/
uJhodkY vkyfief;rsm;tjyif bk&ihftrdefYtmPmtwkdif; tpdkY t0ef; tzJGUxm;&Sdavonf/
xkt
d pdt
Yk rsK;d rsK;d wGif vkyif ef;trsK;d rsK;d ESifh tvkyo
f rm;trsK;d rsK;d &SMd u\/ vuform;tpd?Yk v,form;tpd?Yk
rsu&f yd t
f pd?Yk [m&Dtpd?Yk olowfb&0gtpd?Yk tcsut
f pd?Yk rJxnfquf tpd?Yk aiGceG q
f uftpdYk tp&So
d nfjzifh
tpdt
Yk ajrmuftrsm; &Sad vonf/ if;wdt
Yk m; wkid ;f jynfwnfaxmifa&;vkyif ef;rsm;wGif toH;k csjcif;
wpfrsK;d jzpfavonf/
qefpyg;vkyfief;ESihfEkdifiHjcm;ukefoG,fa&;
7/
a&S;tcguyif &ckdifjynf\ toufaoG;cJrSm qefpyg;vkyfief; jzpfonf/ rdk;a&csdef 200
ausmf&SdcJhonfhtjyif ajrqDMoZmaumif;ojzihf pyg;udk tvG,fwulaygufa&mufap\/ pyg;udk
Buv
J u
kd Nf y;D txl;rjyKp&k bJvsuf 'va[maygufa&mufMuavonf/ "n0wDom;wdYk oH;k &efvo
kd nf
xuf rsm;pGmydkvQHvsufaeojzihf EkdifiHjcm;odkY wifykdYa&mif;cscJhMuavonf/ qefpyg; ul;oef;
a&mif;0,fa&;onf &ckdifjynf\t"dupD;yGm;a&;vkyfief; jzpfavonf/ 0g*Grf;onf 'kwd,
ta&;Bu;D aom vkyif ef;jzpf\/ qefpyg;ESifh 0g*Gr;f Bu;D Muyfa&;udk bk&ifu,
kd w
f idk f Bu;D Muyfaqmif
&GufcJhavonf/ ,ck vGwfvyfaom jynfaxmifpkacwf ukefoG,f v,f,mvkyfief;rS BuD;rSL;
aqmif&u
G af om vkyif ef;pOfEiS Efh iId ;f ,SO
f Munfh EI idk &f ef r[m&mZ0ifawmfBu;D rS atmufygtwkid ;f
aumufEw
I cf suf azmfjyvdu
k af yonf/

22
&yfuGufpmwkdifESihftcsKyfvlBuD;
8/
tcsKyv
f Bl u;D rif;wdo
Yk nf rdrw
d \
Ydk cdik rf if;ykid q
f idk af om &yf&mG toD;oD;odYk oGm;a&mufNy;D vQif
v,f,majrvkyu
f ikd af om olwt
Ykd m; ppfaq;ar;jref;vsuf if;&yfuu
G pf mwkid w
f EYdk iS w
fh uG v,form;
wkdYtm; apmihfa&SmufMuavonf/
9/
xkt
d cg v,fajrvkyu
f ikd af om olwo
Ydk nf v,f,majr vkyu
f ikd af omtcsed f aumif;rGepf mG
pyg;? 0g*Gr;f wdu
Yk kd pdu
k yf sK;d Ny;D vQif oD;yGiafh omtcdsef if;pyg;0g*Gr;f wku
Yd dk pkyx
kH m;&avonf/
10/ xkt
d cg ckid rf if;wku
Yd vJt
T yfaom tcsKyv
f Bl u;D wko
Yd nf rdrw
d t
Ydk ykid f vkyu
f ikd v
f Qu&f adS om
v,form;wkdYxHokdY oGm;Mu&NyD;vQif qkdif&m&yfuGufpmwkdifwkdYESihfwuG &&Sdaompyg;0g*Grf;wkdYudk
awmif;csed f armif;csed w
f jYdk zihf csicfh sed Nf y;D vQif toD;oD;cJaG 0&avonf/
11/ cJaG 0yHrk mS a&S;OD;pGm bk&ifrif;jrwf\ b@mawmfq,fcidk f aMu;udk EIw&f avonf/ if;aemuf
a<u;useo
f rQ pyg;rsm;wdu
Yk kd pm&if;jyKvyk v
f Quf rdrw
d cYkd dik rf if;xHoYdk wifoiG ;f &avonf/
12/ xkdYaemuf bk&ifrif;jrwf q,fckdifaMu;b@mawmf ypnf;rsm;udk toD;oD;NrdKUawmfokdY
wifaqmifMuNy;D vQif bk&ifrif;jrwf aqmufvyk x
f m;aom usaD wmfwiG ;f odYk ydq
Yk ufoiG ;f &avonf/
13/ ckid rf if;wkrYd mS vnf; tcsKyv
f Bl u;D wku
Yd wifoiG ;f onfh t&yf&yfpyg; 0g*Gr;f pm&if;rsm;udk NrKd Uawmf
Amylpm&jynfp;dk Bu;D xHoYkd aqmifyw
Ykd ifoiG ;f &avonf/
aps;EI e f ; owf r S w f j cif ;
14/ xkEd idk if aH wmf vkyu
f ikd &f &Sad om pyg;0g*Gr;f rsm;wku
Yd kd a&mif;cs&efupd E iS fh ywfouf aqG;aEG;
wkid yf ifvo
kd jzihf Ekid if aH wmf twGi;f cefx
Y m;aomcdik rf if;wkEYd iS w
fh uG tcsKyv
f Bl u;D wku
Yd ykd g Amylpm&
jynfpkd;BuD;vTwfawmfu qihfac:vQuf tpnf;ta0;jyKvkyf NyD; aqG;aEG;wkdifyifMuavonf/
if;tpnf;ta0; Edik if aH wmfwiG f vkyu
f ikd v
f Qu&f &Sad om pyg;? 0g*Gr;f rsm;\wefb;dk wku
Yd dk a&mif;0,f
Ekid &f ef xku
d o
f nft
h m;avsmpf mG trsm;oabmwlncD sut
f & aps;EIe;f udk owfrw
S Mf uNy;D Ekid if aH wmfom;
vltrsm;wkt
Yd m; Mum;odapjcif;iSm aps;udx
k w
k af zmf aMujimawmfral vonf/
a&mif ; 0,f j cif ;
15/ xkdodkY aMujimawmfrl aps;EIef;udk odMuNyD;rS wkdif;&if;om; ukefonfrsm;ESihf EkdifiHjcm;rS
vma&mufaom ukefonfrsm;wkdYonf jynfolwkdYu qHk;jzwfcsrSwfxm;aom aps;EIef;twkdif;

23
0,f,&l avonf/ xkt
d cg ukeo
f nfrsm;wku
Yd kd rdrw
d 0Ydk ,f,v
l adk om pyg;? 0g*Gr;f wku
Yd kd pm&if;jyKvyk v
f Quf
Amylpm&jynfp;dk Bu;D vTwaf wmfoYdk wifoiG ;f &avonf/
16/ xkt
d cg Amylpm&jynfp;dk Bu;D onf ukeo
f nfwYdk wifoiG ;f aom pm&if;ud&k &Sad vvQif Ekid if aH wmf
tusK;d awmfaqmif 'kid ;f usD tpk;d &u wk;d olBu;D xHoYdk jyKvyk q
f w
k f odrk x
DS m;aom 0g*Gr;f wku
Yd kd 'kid ;f ust
D rdeYf
tmPmqihfqkdawmfrlonfrSm aus;&GmwkdYudk jyKvkyfvQuf okdrSD;xm;aom 0g*Grf;wkdYudk 'kdif;usD
tvkyo
f rm;ulvrD sm;wkEYd iS fh avSavmif; pHv
k ifpmG ,lNy;D vQif if;pyg;? *Gr;f wkYd wifaqmif NrKd UawmfteD;
aps;Bu;D aumif;rGepf mG xm;&rnf[k qihq
f adk wmfrv
l u
kd af yonf/ if;trdeaYf wmftwkid ;f 'kid ;f Munftpk;d &
wk;d olBu;D u 'kid ;f ust
D vkyf orm;ulvrD sm;wkEYd iS fh aus;&Gmodo
Yk mG ;a&mufNy;D vQif odrk v
DS Qu&f adS om pyg;?
0g*Gr;f wdu
Yk kd aumif;pGmwifaqmif xm;&avonf/
17/ xkdtcg pyg;&SifESihfwuG &yfuGuf Amylpm&vTwfawmf&Sdaom oabFmpmwkdifxHokdY
wifoiG ;f &avonf/ if;pmwdik o
f nf pm&if;t& a&mif;0,faom ukerf sm;\ aps;EIe;f twkid ;f oihaf iGrsm;
udw
k u
G pf pf jynfusK;d awmfaqmif taumufawmfaiGrsm;udk pyg; wpf&mvQif ESpt
f ojymusEeI ;f jzihf
if;0g*Gr;f tojymwpf&m wefz;dk &Sv
d Qif oH;k tojymusEeI ;f jzihv
f nf;aumif; wGupf pf pm&if;jyKvyk f
NyD;vQifvnf;aumif;? pm&if;ESihfwuG pyg;? 0g*Grf;rsm;udk oabFmokdY oabFmodkYa&mufatmif
o,fyaYkd qmif&u
G af om 'dik ;f ust
D vkyo
f rm;wkYd ulvcD aiGwu
Ydk ykd g ukeo
f nfwu
Ykd pHv
k ifpmG wifoiG ;f &ef
pm&if;jyKvyk v
f Quf Amylpm&jynfp;dk Bu;D vTwaf wmfoYkd wifoiG ;f &avonf/
ukefonfrsm;usoihfaiGpm&if;wifjcif;
18/ xkdtcg 0g*Grf;rsm;udk vufa&muf&&Sdaom ukefonfrsm;wkdYonf pm&if;wGifazmfjyvQuf
yg&SdaomaiGrsm;udk Amylpm&jynfpkd;BuD; vTwfawmf ajyNidrf;atmif &&SdaMumif;ESihfwHqdyfvufrSwf
a&;xk;d Ny;D vQif if;ukeo
f nfwt
Ydk m; ay;tyfawmfral vonf/
19/ ukeo
f nfwo
Ydk nf if;vufrw
S u
f ,
dk al qmifvQuf Ekid if jH cm; avSoabFmwku
Yd kd apmihaf &Smufae
aom if;vufrw
S u
f kd a&wHcg;rif;xH wifoiG ;f Ny;D rdrw
d Ykd wkid ;f jynfoYdk xGuo
f mG ;&ef trdet
Yf mPmawmf
udk cH,l&avonf/ xkdtcg a&wHcg;rif;u rdrdwkdYwkdif;jynfrS 0,f,laom pyg;? 0g*Grf;wkdY\ wefzkd;
&oihfaom aMu;aiGrsm;ukd &,lNyD;aomtcg rnfonfhtcgrqkd rdrdwkdYwkdif;jynfokdY xGufoGm;cGihf
&avonf/
20/ c&D;tMum; oH;k aqmifpm;aomuf&ef a&rk;d vHNk cKH pmG wif,l aqmifvv
kd Qif oabFmqdyu
f rf;
'dik ;f vlBu;D tm; ajym&avonf/ xkt
d cg 'dik ;f usu
D Re;f Ekid if jH cm;ukeo
f nfw\
Ydk tvdiYk mS bk&ifrif;jrwfu

24
pDrHjyKvkyfxm;aom uefawmfBuD;rS 'kdif;usDtvkyform;wkdYonf a&rsm;udk vHkNcHKatmif wifaqmif
yd&Yk avonf/ if;a&wifyaYkd om tvkyo
f rm; vkyt
f m;cwku
Yd kd 'dik ;f usu
D wk;d olBu;D xHvnf;aumif;?
ukefonfwkdYu xkdufonfhtm;avsmfpGm ay;tyf&avonf/
vT w f a wmf r S a iG & S i f ; jcif ;
21/ xkdodkY a&mif;0,fjcif;udp NyD;qHk;vQif Amylpm&jynfpkd;BuD;onf a&mif;0,fvQuf&&Sdaom
tojymaiGrsm;udk ay;aqmif&ef qkdif&m&yfuGufpmwkdifESihfwuG v,form;wdkYtm; qihfac:awmf
rlNyD;vQif v,form;wkdY vkyfudkifa&;twGuf axmufyHhvsuf&Sdaom jynfusKd;aqmif b@mawmf
aiGrsm;udk jzwf,
l use<f uif;aomaiGrsm;vnf; tojymwpf&mvQif jynfusK;d awmfaqmif&u
G &f ef
ig;tojymusEIef;jzihf odrf;ydkuf usef<uif;aomaiGrsm;udk a&mif;0,f&&Sdonfh aps;EIef;twkdif;
r,kwfavsmhapbJ v,form;wdkYtm; ay;awmfrlayonf/
22/ xkaYd emuf taumufawmfaiGt&yf&yfrsm;wkEYd iS fh wpfEpS t
f wGuf v,form;wdu
Yk ay;qyfcahJ om
aiGawmfudkvnf;aumif;? jynfolYb@mawmfwkdufodkY oGif;&avonf/
23/ xkaYd emuf bk&ifrif;jrwftm; awmifov
l ,form;wku
Yd q,fcidk af us; qufoiG ;f vsu&f adS om
pyg;? 0g*Gr;f wku
Yd kd Amylpm& jynfp;kd Bu;D u ,laqmif "rowfawmftwkid ;f taumufawmfEiS fh wuG
a&mif;Ny;D vQif taumufawmfaiGrsm;udk jynfob
Yl @mwku
d o
f Ykd oGi;f &avonf/
24/ xkdYaemuf a&mif;&aom aiGrsm;wGifvnf; tojymwpf&mvQif ig;tojymjzihf omoemh
b@mawmfwkdufodkY oGif;&avonf/ tvSLawmfocsajrrS&orQaom tojymaiGwkdYudkvnf;
omoemhb@mawmfwkdufodkY oGif;&avonf/ xkdrQ<uif;orQaom tojymaiGrsm;udk a&mif;
&&Sad omaps;EIe;f twkid ;f bk&ifrif;\ b@mawmfwu
dk o
f Ykd oGi;f &avonf/
a&mif;0,fa&;Xmersm;ESihft&m&Sdrsm;
25/ xkdtcg ul;oef;a&mif;0,fa&;t&m&Sd a&wHcg;rif;aecJhaomaMumihf xkdt&yfudk ,ckwkdif
atmufwcH ;dk uRe;f [k ac:Muavonf/ awmifov
l ,form;wdu
Yk pyg;? 0g*Gr;f wku
Yd kd pkyakH &mif;csaom
ae&m jzpfaomaMumihf ,ckwidk af tmif pyg;xm;0gbku
d Re;f [k ac:Muonf/ Ekid if jH cm;rSvma&mufaom
avSoabFmwkdYudk apmihfa&Smuf&ef wyfzJGUpnf;xm;aomaMumihf ,ckwkdifatmif wyfarmfuRef;[k
ac:Muonf/ Ekid if jH cm;ukeo
f nfrsm;ESifh wkid ;f &if;om;ukeo
f nfwo
Ydk nf vrf;c&D; oH;k pJ&G ef a&vHNk cKH pmG
wif,&l eftwGuf bk&ifrif;jrwfupDr
H uefw;l xm;aomuRe;f udk rif;uefuRe;f [k ,ckwidk af tmif
ac:Muonf/

25
26/ ajrmufO;D NrKd Uawmfvnf; Amylpm&jynfp;dk Bu;D aecJah om t&yfukd ,ckwidk af tmif Am;ylawmif
t&yf[k ac:Muavonf/ NrKd Uawmfqyd u
f rf;wGif a&mif;0,fa&;jyKvyk af eaom ae&mudk ,ckwidk af tmif
aps;Bu;D wHcg;0aps;pyg; aps;qdy[
f k ac:Muonf/ Ekid if jH cm;oabFmwdu
Yk kd apmihaf &Smuf&ef wyfzUGJ xm;aom
ae&mudk ,ckwidk af tmif atmifwyf[ak c:Muavonf/ if;wyf tBu;D trSL;jzpfaom a&wHcg;rif;
ae&mudk ,ckwidk af tmif a&wHcg;t&yf[k ac:Muavonf/ jynfusK;d aqmif'idk ;f Munf tvkyo
f rm;
aeaomt&yfukd ,ckwidk af tmif 'kid ;f usu
D Re;f [k ac:Muavonf/
ay:wl*Dbkef;BuD;rif;e&dwftjrif
27/ xkdpOfu ajrmufOD;odkYa&muf&SdcJhaom ay:wl*Dbkef;BuD; rife&dwfu if;\rSwfwrf;BuD;wGif
tdEd,jynftm; qefwifydkYa&mif;cs&jcif;aMumihf ajrmufOD;pnfum;yHkudk atmufygtwkdif;
a&;om;xm;cJ\
h /
28/

"With rainfall of between 200 and 300 inches a year the crop never failed, while in

adjacent. India poor monsoon followed by increased from by famines periodically occured.
Thus is Arakan whealth increased from generation to generation. The export of rice of
undernourished India brought on a steady flow of those commodities which were lacking
on the spot."

29/ &ckid jf ynfEiS q


fh ufpyfaeaom tdE,
d jynfonf rk;d acgifa&&Sm;? iwfrw
G jf cif;ab;ESifh awGU&aomf
vnf; &ckid jf ynfrmS ESppf OfEpS w
f idk ;f rd;k a&csed v
f ufr 200 rS 300 xd &GmoGe;f jcif;aMumihf &ckid jf ynf\
<u,f0jcif;rSm wpfEpS x
f ufwpfEpS f wk;d wufom vmcJah Mumif;? ydak omqefpyg;rsm;udk tdE,
d jynfoYkd
tNrw
J ify
Ykd a&mif;csvakd om ukepf nfrsm;udk tdE,
d jynfrS wifoiG ;f MuaMumif; qkx
d m;ygonf/
'yf(csf)wkdYESihfqefa&mif;0,fpOfu
30/ a&S;tcgu qefpyg;rsm;udk tdE,
d ? b*Fvm;jynf? rm'&yfurf;ajc? oD[Vkd ?f ay:wlu?D *dt
k m?
rvm,k? 'yf(cs)f ? ta&SUtdE,
d uRe;f pkrsm;odYk wifyaYkd &mif;cscMhJ uavonf/ 'yf(cs)f rSww
f rf;wpfapmif
atmufygtwkdif; a&;om;xm;\/
31/ 1631 ckEiS fh 1634 cktMum;wGif b*Fvm;yifv,furf;ajc wpf0u
kd f iwfrw
G af cgif;yg;aom
ab;qkdufa&mufvQuf &Sdonf/ 'yf(csf)vlrsKd;rsm;onf &ckdifjynfrS pyg;0,f&efoGm;Muonf/
oD&o
d "k r&mZm\ oHwrefrsm;u 'yf(cs)f vlrsK;d rsm;onf rvufum uRe;f pkrsm;udk ppfwu
dk af eMuojzihf
qeftajrmuftrsm; vdak eaMumif;udk bk&iftm;avQmufxm;Muavonf/ xkaYd Mumihf &ckid b
f &k ifonf

26
qefpyg;rsm;udk bk&ihyf pn;f tjzpfoYkd ajymif;vJum bk&iht
f mPmjziho
f m a&mif;cs&eftrdeYf xkwq
f ihf
xm;aomaMumihf 'yf(cs)f rsm;onf txl;rausreyf jzpfMuonf/ 'yf(cs)f wko
Yd nf tjcm;yJpG m;rsm;xH
tjcm;vlrsm;xuf aps;udk pnf;rJhurf;rJh rxGufoGm;atmif wm;qD;xm;Ekdifavonf/ tcsufudk
Munfh jI cif;tm; jzifyh ifvQif &ckid b
f &k if\ ukeo
f ,
G af &;tqiht
f wef;rSm 'yf(cs)f rsm; xuf atmufrus[k
od&SdEkdifayonf/ odkYaomf pm&if;pmtkyfrsm;wGif rSwfxm;onfhaps;EIef;t& 'yf(csf)wdkYrSmvnf;
repfemMuacs/ bawbD,mwGif 1663 ckEpS f qef um&m 440aygifukd '*Fg; 18 usyaf ps;&So
d nf/
'yf(csf)wpfaygifonf tAdGKif'lAGdKif Avoirdupois 1.09 aygifESifhnDrQonf/ wpfum,mukd
bk&ifaps;EIe;f rSm wpfq,fusyjf zpfonf/
32/ qefpyg;&Sm;yg;csdef vGwfajrmufcJhNyD;aemuf 'yf(csf)wkdYonf wpfum,mvQif ig;usyfusxd
aps;usatmif vkyfEkdifcJhMuonf/ odkYaomf olwdkYrauseyfMuaom tjcm;taMumif;wpf&yfrSm
bk&ifonf taMumif;rsK;d pHjk yNy;D bawbD,mokYd aps;EIe;f tajctae udk pHpk rf;&efvv
l w
G jf cif;aMumihf
jzpfonf/ 'yf(cs)f wko
Yd nf bk&ihf t0,fawmfrsm;udk a&Smifv
TJ ppfwaumif;odYk vlvw
T Nf y;D 0,f,&l ef
BupH nfcahJ omfvnf; if;ESpyf wfwiG yf ifBuKd if;ppfwaumif;e,frS pyg;rsm;udk bk&ifrmS 0,fEiS Nfh y;D om;
jzpf uefo
Y wfaomaps;EIe;f ESio
fh m 0,fcahJ vonf/
'yf ( csf ) &ck d i f u l ; oef ; a&;
33/ &ckid jf ynfe,fEiS fh 'yf(cs)f vlrsK;d ukeu
f ;l oef;qufqaH &;udk a[m(vf)u Ekid if jH cm;om;rSww
f rf;
rsm;udk rlwnfa&;om;xm;aom if;\ ]]jrefrmjynfpmtky}f }wGif atmufygtwkid ;f azmfjyxm;&Sad v
onf/
34/

Thirithudamma cultivated friendly relations with the Dutch of Batavia Permitted

them to open a factory at his capital. They were in urgent need of regular supplied of rice
and slaves for their Indonesian settlements, and could obtained large quantities of both in
Arakan. The slaves were, the fruits of the feringhi raids in Bengal. After Thirithudama's
death the Dutch quarrelled with his successor, Narapatigyi (1638-45)and for one year,
with drew their factory. It was not reopened until the reign of Sandathudamma. In 1653 he
signed a commercial, treaty with Batavia, which laid down the terms upon which Dutch
trade at Mrohaung was regulated for many years. Sandarthudamma is celebrated in the
Arakanese chronicles as one of the noblest of their kings. During his long reign. Arakan
persued a far more enlightened policy towards European traders than did its neighbour
Burma. Unlike Burma it used coined money.

27
The Mughal Tanga, the predecessor of the rupee, was used in its ports. For small
bazaar transactions cowrie shells were used. They were imported from the Maldives, often
by Dutch ships, which sold them in Arakan at the rate of forty-eight viss for a rupee. The
main articles imported into the country by the Dutch were spices and Japanese iron Batavia,
and Indian piece-goods from their eorimandel coast factories. The Daghregister of Batavia
shows that the Arakan trade was by no means a unimportant department of Duch commerce
in the Bay of the Bengal."

EkdifiHjcm;ESihfukefpnful;oef;a&mif;0,fa&;
35/ "n0wD? a0omvDESihf ajrmufOD;NrdKUawmfrsm; xGef;um;cJhpOftcgu EkdifiHjcm;yifv,ful;
oabFmrsm;onf NrKd Uawmfqyd u
f rf; tNrw
J rf; qku
d u
f yfvQu&f cdS ahJ vonf/ Ekid if jH cm;om;c&D;onfBu;D
wpfO;D u ukvm;wefjrpftxuf rkid f 50ausmrf Q qefwufrad omtcg tvGeBf u;D Muyfaom qdyu
f rf;NrKd U
wpfNrdKUudk awGU&Sd&onf[kqkdxm;&m a0omvDNrdKUawmfudk qkdvkdjcif;jzpfonf[k ,lqavonf/
tb,fah Mumihq
f adk omf xkcd &D;onfBu;D a&mufvmcJah om ckEpS o
f u&mZfudk wGuq
f Munfah omtcg
a0omvDNrdKUawmfacwf twGif; yif jzpfaeavonf/ a0omvDacwftaMumif;udk pHkpHkvifvif
od&aomtcg ydrk x
dk if&mS ;vmayvdrrhf nf/ ajrmufO;D acwfwiG f Ekid if jH cm;om;rsm;ESifh b,fyu
kH ek pf nf
ul;oef;a&mif;0,fa&; jyKvyk f cJo
h nfuu
kd m; &ckid &f mZ0ifrsm;ESifh Ekid if jH cm;om;rsm; txl;ojzihf ay:wl*?D
'wf(cs)f wk\
Yd rSww
f rf;rsm;wGif tawmftoihf zwfo
I &d MdS u&avonf/
36/ a&S;tcgu &ckid jf ynfEiS u
fh ek pf nfu;l oef;a&mif;0,f qufo,
G Mf uaom Ekid if rH sm;rSm tdE,
d
txl;ojzihf b*Fvm;jynf? r'&yfurf;ajcESihf oD[dkVfwkdY jzpfMuavonf/ tdEd,taemufawmif
urf;ajc *k0d ge,f Bu;D pk;d aecJMh uaom ay:wl*w
D o
Ykd nf &ckid b
f &k if cGijfh yKcsuaf Mumihf ajrmufO;D NrKd Uawmf
'dkif;*sDbuft&yf pcef;cscJhMuonf/ if;wkdYonf qef'0DuRef;ESihf ppfwaumif;wpfbufurf;&Sd
',if;*g;qkdaom a'owkdYpcef;csum &ckdifbk&ifvufatmufcH b*Fvm;ta&SUajrmufa'oudk
ulnaD pmihaf &Smufay;Muavonf/ ay:wl*w
D o
Ydk nf if;wkaYd e&if;a'ojzpfaom *d0k gESiu
fh ek pf nf
ul;oef;a&mif;0,fa&;wkdYudk taxmuftyHhay;cJhMuavonf/ odkY ulnDcJhMu&mrS if;wkdYonf
&ckid jf ynfukd odr;f ydu
k &f efBuKd ;pm;cJah omfvnf; &ckid af &wyf? uke;f wyfw\
Ydk owad Mumihv
f nf;aumif;?
bk&if\ enf;y&d,m,faumif;jcif;aMumihv
f nf;aumif; ratmifjrif cJMh uacs/ odaYk omf &ckid b
f &k ifonf
Ekid if jH cm;ul;oef;a&mif;0,fa&;ESifh &ckid jf ynftwGuf umuG,af &;wkt
Yd wGuv
f nf;aumif; ay:wl*D
wkt
Yd m; aumif;pGmtoH;k jyKEidk cf ahJ vonf/

28
37/ ay:wl*w
D EYdk iS fh tqufjywfcgeD;wGif ta&SUawmif 'yf(cs)f tdE,
d uRe;f pk bmawbD,mNrKd U&Sd
'yf(cs)f wkEYd iS fh qufo,
G cf ahJ vonf/ 'yf(cs)f wk\
Yd ukeaf vSmif;Hk Dutch factories rsm;udk NrKd Ua[mif;
tem;&Sd abmif;'Gwt
f &yf zGiv
fh pS cf MhJ u\/ ,aeYwidk f if;wdu
Yk kd ysupf ;D ,d,
k iG ;f vQuf awGUEkid Mf uay
ao;onf/ &ckid jf ynfEiS fh 'yf(cs)f wk\
Yd ukepf nfu;l oef;a&mif;0,fa&;rSm tawmfBu;D us,cf ahJ Mumif;
rsm;ESihf &ckdifbk&ifonf EkdifiHjcm;ul;oef;a&mif;0,fa&;wGif 'uf(csf) wdkYxuf rnHhvSaMumif;udk
rSww
f rf;wifxm;cJMh uayao;onf/
oGif;ukefxkwfukefrsm;
38/ &ckid jf ynfrS Ekid if jH cm;odYk wifyaYkd om ukerf sm;rSm pyg;? 0g*Gr;f ? qif? aus;uRerf sm;? aiGxnfrsm;?
qifpG,frsm;? csnfxnfrsm;? rJe,f? csdwf? ,Gif;xnfrsm; jzpfMu\/
39/ 0ifuek rf sm;rSm aumuf&aD c: BuaD ph (a<uaph)? aq;rsm;? tarT;tBuKd i?f wGi;f xGuyf pn;f rsm;?
ydk;xnfrsm;? [if;arT;rqvm? tausmf? u&ruf? aumfaZm? owKxnf? yef;uefcGufa,muf
tp&Sad om toH;k taqmifypn;f trsK;d rsK;d jzpfMuavonf/
EkdifiHjcm;ESihfukefpnful;oef;a&mif;0,fa&;ESihfywfouf tusKd;qufrsm;
40/ ajrmufO;D acwf pD;yGm;a&;ESifh Ekid if jH cm;ukeo
f ,
G af &;rSm 1684 ck? pEo"k r&mZmvufxuftxd
xGe;f um;ausmaf pmcJah yonf/ tcsed u
f kd ajrmufO;D \a&Ta&mifvrT ;f rk;d aom acwf[v
k nf; qkMd uonf/
xdktcsdeftcgwGif &ckdifjynfonf ta&SUtm&SwGif EkdifiHjcm;om;wkdY\ ukd,fawGUrsufjrift&
txl;xif&Sm;cJhaom wkdif;jynfwpfjynf jzpfcJhayonf/ ESpfaygif;ESpf&mausmfrQ tqufrjywfyJ
Nird ;f csr;f cJ&h m pD;yGm;a&;&mrsm;onf txl;wvnf wk;d wufvQuf &Scd ahJ yonf/ yifv,furf;ajca'o
jzpfaeojzihv
f nf; Ekid if jH cm;om;rsm;ESifh ul;vl;Ekid cf u
hJ m Ekid if jH cm;pD;yGm;ukeo
f ,
G af &;rsm; jyKvyk cf o
hJ nfwrYdk mS
txl;pdw0f ifpm;zG,af umif;vSayonf/
41/ xkdpOfu EkdifiHjcm;om;rsm;onf &GufoabFmBuD;rsm;jzihf ukefpnful;oef;oGm;vmMuonf/
ajrmufO;D NrKd Utxd xko
d abFmrsm; xGu0f ifEidk Mf u\/ &ckid af &wyfAv
dk rf LS ;Bu;D pcef;csaom OD;&pfawmif
ESihf rsufESmcsif;qkdif ukvm;wefjrpfwpfbufurf; ]]'dkbmaps;}}t&yf &Sdayonf/ if;t&yfwGif
EkdifiHjcm;om;ukefonfrsm; pcef;csMu\/ txl;ojzihf tdEd,t&yf&yfrS vma&mufMuaom
ukefonfrsm; jzpfMuonf/ ajrmufOD;NrdKUywf0ef;usif aps;rsm;&Sdonf/ ,ckwkdif anmifyifaps;?
vufaumufaps;? jyifaps; tp&So
d jzihf ac:wGiv
f suf &Sad o;\/ ajrmufO;D qifajczH;k abmif'w
G t
f &yf
taumufXmersm; 'yf(csf)vlrsKd;rsm;\ tvkyfkHrsm;udk wnfaxmifcJhMuavonf/ ,ckwdkif

29
txufuwifjycJo
h nft
h wkid ;f xkt
d &yf 'yf(cs)f vlrsK;d rsm;\ tvkyf t
Hk <uif;tuserf sm;udk awGU&SEd idk yf g
ao;onf/ yHu
k kd yI g/ xkt
d csed u
f ajrmufO;D NrKd UawmfBu;D rSm txl;pnfum;vS\/ ajrmufO;D qifajczH;k
abmif;'Gwt
f &yfrmS yif txl;pnfum;aeojzihf e,fy,frw
S ufvmMuaom olwo
Ydk nf abmif;'Gwu
f kd
yif NrKd Uawmf[k rSwNf y;D NrKd UawmfwiG ;f odYk ra&mufcyhJ J jyefomG ;cJMh ubl;onf[k qkMd uonf/ xkaYd Mumihf
]]tpGe;f rayguf NrKd Ura&muf? abmif'w
G t
f qD jyefvufp}D } [l ajymqkad vh&MdS uonf/ ajrmufO;D NrKd Uacsmif;
wpfbuf ]]'dik ;f *s}D }t&yf&o
dS nf/ xkt
d &yf ay:wl*v
D rl sK;d rsm; aeMuonf/
42/ ajrmufO;D NrKd Ua&qdyf taumuf;Hk rsm;&SMd uonf/ taumuf t&m&SBd u;D i,frsm; cefx
Y m;Ny;D
xGuu
f ek f 0ifuek w
f t
Ydk ay: taumufaumuf,jl cif; jzpfavonf/ ckEpS o
f u&mZfEiS fh bk&iftrnfrsm;
wyf aiG'*Fg;rsm;jzihf 0,f,o
l ;kH pJMG uonf/
43/ 1630 avmufu &ckdifaiG'*Fg;wpfusyfrSm ay:wl*D'*Fg; &Dvf(p) av;usyfESihfnDrQonf/
&ckdif'*Fg;wpfusyfay;vQif Muuftaumif (30)&onf/ *Jjzihf MuufO 100 0,fEkdifonf/ xkdpOfu
&ckdifaiG'*Fg; wpfusyfonf ,ck t*Fvdyf 7 aygifESihf 10 oQdoQifESihf nDrQNyD; ,ck jrefrm'*Fg; 105
usyaf vmufEiS fh nDrQonf/ 1663 ckEpS af vmufu &ckid 'f *Fg; wpfusyo
f nf 'yf(cs)f Sous aqm([f)
25 usyfESihf wlnDNyD; &ckdif'*Fg; wpfusyfvQif ta<u aumuf&D 2660 &&Sdonf/ EkdifiHjcm;om;rsm;
&ckid jf ynfrS ta&;wBu;D 0,f,Ml uaom ypn;f rsm;rSm qefpyg;yifjzpfonf/ xkaYd emuf qifrsm;? uRerf sm;?
rJe,f? csdwf? ,Gef;? csnfxnfrsm;? wdyg&rS &ufvkyfaomtaygpm; txnfMurf;rsm;udkvnf;
0,f,Ml uao;onf/ rsm;aomtm;jzihf 'wf(cs)f vlrsK;d rsm;onf ta&SU'wf(cs)f uRe;f pk bawbD,mrS
xGufaom tarT;tBudKif rqvmrsKd;pHkwdkYudk,laqmifvmMu\/ aumuf&Dac: a<uaphrsm;udk
dkref',f(v) urf;ajcrS ,laqmifvmMu\/ &ckdifjynfrS '*Fg;ta<uoHk;&m toHk;csMuav onf/
if;wdu
Yk kd ydmcsed jf zihf a&mif;Muonf/ if; 148 ydmudk wpfusyaf ps;&So
d nf/ wpfcgwpf&H aq;rsm;udk
,laqmifcMhJ u avonf/ if;ukeo
f nfwo
Ydk nf qifrsm;ud0k ,f,&l m qifwpfaumifukd 1300d^- rS
1400d^- usyx
f d ay;0,f udk rdk ef',furf;ajc av;qavmufaps;wifa&mif;Muonf/ qefpyg;
0,f,o
l rl sm;rSm tBu;D tus,q
f ;kH jzpfayonf/ qefpyg;a&mif;0,fa&;ESifh ywfouf Ekid if jH cm;c&D;
onfrsm;u udk,fawGU rSwfwrf;rsm; a&;om;cJhMuonfudkvnf; awGU&onf/
44/ 1631 ckEiS fh 1634 ck tMum;wGi?f b*Fvm;yifv,furf;ajc wpf0u
kd w
f iG f iwfrw
G af cgif;yg;
aomab; qku
d af &mufvQu&f o
dS nf/ xkaYd Mumihf 'wf(cs)f vlrsK;d rsm;onf &ckid jf ynfrpS yg;0,f&ef oGm;Mu
onf/ od&o
d "k rb&k if\ oHrsm;u 'wf(cs)f vlrsK;d rsm;onf rvufumuRe;f pkrsm;udk ppfwu
dk af eMuojzihf
qeftajrmuftrsm; vdkaeMuaMumif;ukd bk&iftm; avQmufxm;Muavonf/ xkdYaMumihf &ckdif
bk&ifonf pyg;rsm;udk bk&ihfypnf;tjzpfodkY ajymif;vJum bk&ihftmPmjzihfom a&mif;cs&ef

30
trdefYxkwfqihfaomaMumihf 'wf(csf)rsm;onf txl;raus reyfjzpfMuonf/ 'wf(csf)wkdYonf
pyg;yJGpm;rsm;ukd tjcm;vlrsKd;rsm;xuf aps;ykday; 0,f,l&jcif;aMumihfwpfaMumif; rausreyf
jzpfMuayao;onf/ odkYaomf &ckdifbk&ifrSm olYjynf\ qefpyg;rsm; t&rf;rxGufEkdif qD;wm;EkdifcJh
avonf/ tcsuf yifvQif &ckdifbk&if\ ukefoG,fa&;tqihftwef;rSm 'wf(csf)wkdYxuf
atmufrus[k odEkdifayonf/ odkYaomf pm&if;pmtkyfrsm;wGif owfrSwfxm;onfh aps;EIef;t&
'wf(cs)f wkrYd mS vnf; repfemMuacs/ bawbD,mwGif 1663 ckEpS u
f qef(um&m) 440aygifudk '*Fg;
18 usyaf ps; &So
d nf/ 'wf(cs)f wpfaygifonf Avoirdupois 1.09aygifEiS fh nDrQonf/ (1)um,mudk
bk&ifaps;EIef;rSm wpfq,fusyf jzpfonf/ qefpyg;&Sm;yg; csdefvGefcJhNyD;aemuf 'wf(csf)wdkYonf
(1)um,mvQif ig;usyt
f xd aps;usatmifjyKvyk Ef idk cf o
hJ nf/ olwrYkd ausreyfusaom tjcm;taMumif;
wpf&yfrmS bk&ifonf taMumif;rsK;d pHjk yNy;D bawbD,m aps;EIe;f tajctaeudk pHpk rf;&ef vlvw
T jf cif;
aMumihf jzpfonf/ 'wf(csf)wkdYonf bk&ihft0,fawmfrsm;xHrS vGwf&eftBuHESihf ppfwaumif;odkY
vlvw
T 0f ,f,&l ef BuaH o;aomfvnf; if;e,frpS yg;rsm;udk bk&ifu tm;vH;k 0,f,El iS Nfh y;D uefo
Y wf
aps;EIe;f jzihf a&mif;cJah vonf/
45/ xkdYaemuf txl;pdwf0ifpm;zG,fwpfckrSm uRefta&mif;t0,f jyKvkyfjcif;yif jzpfonf/
xkad cwftcg ,Ofaus;aom taemufEidk if H pD;yGm;a&;&mrsm;wGif uRet
f a&mif;t0,f &SMd uayonf/
xkad cwf &ckid jf ynfwiG f uRet
f a&mif;t0,f jyKvyk o
f nfrmS rxl;qef;vSay/ uReaf &mif;0,fa&;udk
ay:wl*v
D rl sK;d rsm;ESifh 'wf(cs)f vlrsK;d rsm; ESpOf ;D pvH;k yif jyKvyk Mf uonf/ taMumif;ESiyfh wfouf
rSww
f rf;wpfcw
k iG f atmufygtwkid ;f a&;om;xm;\/
46/ olwdkY o,foGm;Muaomukefrsm;rSm rsm;aomtm;jzihf qefESihfuRefrsm;yif jzpfavonf/
&Guaf vSwpfpif;wGif uRef 210? tjcm;wpfpif;wGif 325 a,muf? aemufwpfpif;wGif 145 a,muf
yifjzpfavonf/ OD;a&ukjd zef;rQjcif;tm;jzihf wGu&f eftawmfcufonf/ ukeo
f ,
G af &; wk;d wufaom
ESpfwGifrl tenf;qHk;oabFmav;pif;rQ bawbD,modkY xGufavonf/ xkdYaMumihf uRefOD;a&rSm
wpfaxmifxuf avsmrh nfr[kw/f tbd;k vnf;tawmfyif uGmjcm;avonf/ wpfcsKUd wpfavudk 10
zavmf&if Florins (1zavmf&if= 1oQv
d if8yJed jzpfonf)ESiyfh if&Ny;D ? aps;tBu;D qH;k rSm 30zavmf&if
yif wefb;dk &Sad vonf/ 1641 ckEpS w
f iG f &ckid t
f pk;d &onf Ekid if jH yifoYkd xkwo
f mG ;aomuRerf sm;tay:wGif
wpfO;D vQif wpfq,fusyu
f s tcGeaf umufavonf/ if;udk 'wf(cs)f wku
Yd uefu
Y u
G cf MhJ uaomfvnf;
t&mrxifc/hJ vufryI nmwwfajrmufaom uRerf sm;ukrd l 'wf(cs)f wkt
Yd m; ,laqmifciG rhf ay;cJah cs/
47/ uJhodkY uRefta&mif;t0,fjyKvkyf&m uRefrsm;onf tb,frSm &&SdMuoenf;/
tb,fvrl sK;d rsm; jzpfMuygoenf;/ xkpd Ofu &ckid b
f &k ifonf r*dv
k &f efukd umuG,&f eftwGuf ay:wl*D

31
vlrsK;d rsm;tm; ppfwaumif;atmufem;u 'dik &f if*g;wGif aexkid
f wyfpcef;cs&efay;xm;avonf/
xkad y:wl*rD sm;onf rdrpd ;D yGm;a&; twGuf b*Fvm;e,fwpf0u
kd f Mo&dESifh b*Fvm;yifv,furf;ajc
rsm;rS uRefrsm;brf;,lNyD; tjcm;ay:wl*Dpcef;rsm;ESihf &ckdifjynf 'wf(csf)pcef;rsm;wGif a&mif;csjcif;
jzpfavonf/ ajrmufO;D acwf pD;yGm;a&;&mrsm;rSm acwfEiS pfh maomf txl;txufwef;usco
hJ nf[k
qkdEkdifayonf/ &ckdifvlrsKd;rsm;onf xkdpOfu a&bufwGif txl;uRrf;usifNyD; EkdifiHjcm;t&yf&yfodkY
ukeo
f ,
G &f efomG ;a&mufEidk cf MhJ uavonf/
rSwfwrf;rsm;
48/ ay:wl*b
d ek ;f awmfBu;D rife&dwo
f nf oD&o
d "k r&mZm bdou
d yf EGJ iS Bfh uKH BuKd ucf &hJ m ajrmufO;D NrKd U
awmf t&yf&yfrSukefonf rsm;a&muf&SdvmNyD; pnfum;vSaMumif;udk atmufygtwkdif; rSwfwrf;
wifxm;cJah vonf/ if;tjyif paumufweftrnf&adS om 'wf(cs)f c&D;onfuvnf; atmufygtwkid ;f
ajrmufO;D csr;f om<u,f0yHu
k kd a&;om;xm;cJjh yefao;onf/ aumufEw
I cf surf sm;udk zwf&I jcif;jzifh
ajrmufO;D NrKd U\ Ekid if jH cm;ukeo
f ,
G af &;vkyif ef;ESifh ajrmufO;D pnfum;vSyw
kH u
Ydk dk ay:vGipf mG od&EdS idk Mf u
avonf/
49/

The capital was crowded with visitors from the towns and villages, and a larger

number of foreign merchants from the countries of the Bay, Siam, Burma, India and the
Spice islands, took the apportunity of what was expected to be a lively market and arrived
in ships loaded with every sort of merchandies food, medicines, scented woods, minerials,
silks, carpet, metal works and porcelin. The goods were allowed in dutyfree. The main
street became a vast bazaar, where in addition to the articles, mentioned it was possible to
buy a wide variety of precious stones, with such varities as amber, jade, musk and quicksilver, as well as lac, cinnaber, opium and ioncense.

50/

It should be borne in mind that Mrauk-U, though less substantially built, was com-

parable in size and wealth to such Western cities as Amsterdam and london. Schouten,
writing decleares it the richest city in that part of Asia, acceding in its resources both Pegu
and Aryudhi, the capital of Siam (Thailand).

32
acwfokawoDrsm;? pmwrf;ygpdwfyg0ifpm;zG,f&m tydk'frsm;udk aumufEIwfwifjyjcif;
51/ ajrmufO;D acwf b*Fvm;yifv,fatmf pD;yGm;ukeo
f ,
G rf I vkyif ef;ESifh ywfouf udv
k edk aD cwf
pma&;q&mrsm;jzpfMuaom Maurice Collies, D.G.E Hall ESihf G.Harvey wdkYu ajrmufOD;\
a&Ta&mifvrT ;f cJo
h nfh tajctaeudk ud,
k af wGU jrifawGUcJo
h l ay:wl*b
D ek ;f Bu;D refe&dw\
f rSww
f rf;udk
tajccH tjcm;tud;k tum;rsm; jzihf pmtkyaf &;cJo
h nfrsm; &Scd o
hJ vkd ,ckacwfoak woDrsm; jzpfMu
aom ,k;d ',m;Ekid if H befaumufNrKd U Chulalongkorn wuov
kd rf S Jacqubes P.Leider (Luxemberg)
ESihf eDomvefEkdifiH Leiden wuodkvfrS Stephan Van Galen 'wf(csf)wkdYu pdwfyg0ifpm;Mu
jrefrmEkdifiHwGifvnf;aumif;? ,dk;',m;EkdifiH befaumufNrdKU Chulalongkorn wuodkvfwGif
vnf;aumif;? 1998 ckESpf? Zlvkdifv 22 &ufrS 24 &ufaeYtxd usif;ycJhaom Confernce on
Myanmar Culture and Soceity Traditional Spirits and path to Moderity wGif ukd;um;csuf
rsm;pGmjzihf pmwrf;a&;om; zwfMum;wifjycJhaMumif; awGU&onf/ Jacques P.leider \ pmwrf;
acgif;pOfrmS Elephants, Slaves and rubies, Arakan's place in the trade net work of the bay of
bengal jzpfNy;D Stephan Van Galen zwfMum;wifjycJa
h om pmwrf; acgif;pOfrmS The Serpent and
the king. The Dutch Arakanese relationship 1608-1688 jzpfygonf/

aaaaaa

33

tcef; (4)
ajrmufOD;acwf'*Fg; odkYr[kwf '*Fg;pmajymaom
ajrmuf O D ; acwf o rk d i f ;
1/
ajrmufO;D acwf '*Fg;taMumif;udk wifjyrnfqykd gvQif &cdik af 'owGif rnfonft
h csed u
f p
'*Fg;oH;k pGrJ I &Sv
d mcJo
h nf odrYk [kwf jrpfzsm;cHco
hJ nfuykd g pwifazmfjy&ef vdt
k yfygvdrrhf nf/
2/
uREyfk w
f \
Ykd a&S;acwf&cdik o
f rdik ;f udk avhvmcsut
f & &cdik w
f \
Ykd tcdik t
f vHrk w
S w
f rf;wifEikd af om
acwfrsm;rSm "n0wD oHk;acwf? rm&m,krif;rS pwifaom "n0wD yxracwf? uH&mZmBuD; ac:
ur&mZmrS pwifaom "n0wD 'kw,
d acwf? pEmol&,
d rif;rS pwifaom "n0wD wwd,acwf[
l
vnf;aumif;? a'Gipf a`Ea c: r[mwdik ;f p`E pwifwnfaxmifaom a0omvDausmufavSum;acwf?
acwmoifrS pwifaom ymacwf? vusfmrif;eefrS pwifaom y&defacwf? rLoifrS pwifaom
ae&&mawmifial cwf tavmrmjzLrS pwifonfh avmif;Muufacwf[
l ajrmufO;D acwf rwkid rf D
&Scd ahJ y&m '*Fg;ukd rif;trnfx;dk pwifxw
k af 0oH;k pJaG om acwfrmS a0omvD ausmufavSum;acwf
jzpfaMumif; awG&Y ygonf/ odaYk omf a0omvD'*Fg;ESihf qifwo
l nfh trnfx;kd rygaom '*Fg;rsm;vnf;
tajrmuftrsm; &cdik af 'otESUH wl;azmfawGx
Y m;&m ,if;'*Fg;rsm;rSm a0omvDausmufavSum;acwf
rwdkifrDu oHk;pGJaom '*Fg;tjzpf rSwf,l&rnfomjzpfygonf/ a0omvDausmufavSum;acwf
rwdik rf aD cwfukd jyefMunfv
h Qif pEmol&,
d wnfaxmifaom "n0wDwwd,acwfukd awG&Y ayrnf/
pmwrf;xd;k rygaom '*Fg;rsm;rSm wwd,"n0wD pEmol&,
d rif;acwf oH;k '*Fg;rsm; jzpfwef&mygonf/
3/
tvsOf;oifh a0omvDtaMumif;ESifh ywfoufNyD; 11-1-2000 aeYpGJjzifh jrefrmtvif;
owif;pmwGif a&;om;xm;onfh jynfaxmifpkpdwf"gwf acgif;pOfyg aqmif;yg;tydk'f-38 wGif
atmufygtwdkif; wifjyxm;onfudk awGY&ygonf/
a0omvD &cdik w
4/
]]a0omvD
f iG f tapmqH;k ay:xGe;f cJah om NrKd Ujy Edik if rH mS a0omvDjzpfonf/ &cdik w
f iG f
c&pfESpfrwdkifrDuyif xif&Sm;aom rif;quf,Ofaus;aom vlYtzGJYtpnf;&SdaeNyD[k od&ygonf/
a0omvDacwf xif&mS ;aomrif;jzpfonfh p`Eo
&l ,
d rif; bk&m;yGiahf wmfrNl y;D bk&m;ud,
k yf mG ; ud;k uG,&f ef
qif;wkawmfrsm; oGef;vkyfxm;cJhaMumif; a&S;a[mif;taxmuftxm;rsm;t& avhvmawGY&jrif&
onf/ tapmydkif; NrdKUjyEdkifiHESifh tajctaersm;udk azmfjyaom ausmufpmtrsm;pkudk c&pfESpf 6
&mpktwGi;f a&;om;cJMh uaMumif; awG&Y &dS onf/ NrKd Ua[mif;oQpaf omif;bk&m;rS tmeEp`Ea usmufpm?
at'D 729 wGif a&;xkd;onf[k cefYrSef;t& a0omvDudk c&pfESpf 4-&mpkwGif wnfaqmufNyD;
p`Erif;quf pdk;pHcJhaMumif; awGY&onf/ '*Fg;rsm;udk t&G,ftrsdK;rsdK;oHk;pGJMuNyD; '*Fg;tcsdKUwGif
oGe;f vkyo
f rl if;trnfukd a&;xk;d xm;aMumif; awG&Y &dS onf}}[k azmfjyxm;ygonf/

34
5/
txufazmfjyyg a0omvDtaMumif;t&mrSm uREyfk w
f Ykd avhvmqef;ppf od&x
dS m;csuEf iS hf
wjcm;pDjzpfaeonfukd awG&Y aomfvnf; ae&mwGif ordik ;f aMumif;ESihf ywfouf raqG;aEG;vdb
k J
]],Ofaus;aom vlt
Y zGt
YJ pnf;&Sad eNy}D } qdo
k nfh tcsuw
f pfcsuEf iS hf ]]'*Fg;xkwv
f yk o
f ;kH pGrJ }I }ESihf ywfouf
om trSefwu,f&SdNyD;aom tcsuftvufrsm;udk rlwnf a0omvDacwf'*Fg;taMumif;udk
tenf;i,faqG;aEG;vkdygonf/ pifppfa0omvD ,Ofaus;rIonf NrdKUjytqifhudk ausmfvGefcJhNyD;
e,ferdwo
f wfrw
S Ef ikd af om wdik ;f Ekid if t
H qifu
h kd a&mufcNhJ y;D qdo
k nfh tcsuu
f kd &cdik jf ynftESo
H mrubJ
xdpk Ofu tdE,
d ? ,ck b*Fvm;a'h&&fS dS rdemrdwd wl;azmfrrI S &&daS om a0omvD Harikela '*Fg;rsm;u
oufaoxlaeygonf/ &cdik w
f iG f tpkvu
kd f tNyKH vu
kd f wl;azmf&&Sad om ae&mrsm;rSm Oyrmtm;jzifh
jy&ygvQif ,ckppfawGNrKd Ue,f&dS <uad w;aus;&Gm? &cdik af wmifyikd ;f awmifuw
k Nf rKd Ue,f&dS cdik af us;&GmrS
a0omvDrif;qufrsK;d pHk yg0ifonfh '*Fg; 48 jym; 1984 ckEiS t
hf wl ysL'*Fg; 2-csyu
f ykd g wl;azmf&&Scd o
hJ nf
wdrYk mS vnf; cdik v
f akH om om"utaxmuftxm;yif r[kwyf gavm/ onfyifru a0omvDacwfukd
azmfeT ;f onfh wjcm;taxmuftxm;rsm;udv
k nf; awmifuw
k Nf rKd Ue,f? oHwNJG rKd UeY ,f? ausmufjzLNrKd Ue,f?
rmefatmifNrdKUe,f? rif;jym;NrdKUe,f? aygufawmNrdKUe,f? ajrmufOD;NrdKUe,f? ausmufawmfNrdKUe,f
ponfww
Ykd iG f ausmufpmcsyt
f ygt0if a0omvDacwf pwlyg tajrmuftrsm;ESihf qif;wkawmfrsm;?
ausmufqif;wk? aMu;qif;wk awGY&Sdonfrsm;onfvnf; cdkifvHkaom ,if;acwf\ taxmuf
txm;rsm;ygay/
6/
ordik ;f ynm&Sif a'gufwmoef;xGe;f \ acwfa[mif;jrefrm &mZ0ifpmtkyw
f iG f a0omvD'*Fg;rsm;
taMumif;udk ]]ckc&if'*Fg;? EGm;c&if;'*Fg; ponfjzifh ra&r&m azmfjyxm;&m xkt
d csed t
f cgu &cdik w
f rYkd mS
,Ofaus;rItqifh r&Sad o;onfo
h abmuJo
h Ykd jzpfae ygonf/
7/
trSefpifppf xdktcsdefrwdkifrD ESpfaygif;rsm;pGmuyif &cdkifwGif ,Ofaus;rItjynfht0&Sdaom
vlt
Y zGt
YJ pnf; jzpfaeNyq
D o
kd nfukd okyaf zmfxm;onfh a0omvDaiG'*Fg;? a&T'*Fg;ESpzf ufyg t"dyg ,frsm;
udk avhvmMunfjh cif;tm;jzifh od&EdS ikd yf gonf/
8/
&cdkifo[m,toif;? &efukefr*Zif; trSwfpOf-5 tar;ykpm ya[VdajzqdkEdkifol ynm&Sd
acgif;pOfyg aqmif;yg;pmrsuEf mS 35 wGif &cdik jf refrm y@dwOf ;D OD;omxGe;f u OD;pdev
f iG u
f kd &Si;f vif;
jyxm;onfh a0omvDacwf'*Fg;\ t"dyg ,fazmfjycsurf sm;udk tm;vH;k oabmaygufap&eftwGuf
atmufygtwdkif; aumufEIwf wifjyygonf/
9/
a0omvDacwf'*Fg;\ ausmzuf bk&if\bGt
YJ rnfEiS hf ajcaxmufrsm;udak cGvQuf oufawmifh
oufom0yfaeaom EGm;vm;OzyHk wpfyHkyg&Sd\/ &ifzuf xdyfqHk;rSaeESifhv ,if;atmufrS

35
tcuftvufrsm; jzmxGuv
f su&f adS om oD&0d pm aumufaMumif;yHEk iS hf ,if;atmufu AdEK ajymufyrkH sm;
yg&daS vonfwu
Ykd kd OD;OD;omxGe;f \ t"dyg ,fziG q
hf jkd ycsut
f & od&onfrmS 10/ ]]EGm;vm;OzyHk xnho
f iG ;f yHak zmfxm;jcif;onf Ak'b
mom vlrsKd ;awGtwGuf EGm;vm;OzrSm
0domcg vjynfh (uqkef vjynfah eY)udk azmfeT ;f ygonf/ tb,faMumifq
h akd omf 'DaeYrmS jrwfpmG bk&m;
yGiahf wmfro
l nfh oAKnKwa&TPfawmfukd &awmfro
l nf/ y&deAd m efpaH wmfro
l nfh 'Dx;l jcm;csurf sm;
aMumifh Ak'b
momvlrsKd ;awGtwGuf tvGerf eG jf rwfvw
S hJ 0domcgvjynfah eYukd ud,
k pf m;jyK EGm;vm;
OzyHkudk &ckdifa0omvD'*Fg;awGrSm cyfESdyf yHkazmfxm;jcif;jzpfayonf/ wpfzef '*Fg;\&ifbwf
(yef;zuf)yg&Sad om aeESiv
hf oauFwrSm tm&D,efvrl sKd ;awGtwGuf oauFw jzpfygonf/ 'DaeESiv
hf
wHqyd af wG[m &cdik rf if;wdrYk mS tm&D,ef vlrsKd ;awG jzpfw,fvYkd t"dyg ,fxu
G yf gw,f/ wenf;tm;jzifh
aersdK;vEG,fjzpfw,fvdkY qdkvkdjcif;jzpfygw,f/ &cdkifrif;wdkY[m pBuFmrif;wdkYvdk bkef;wefcdk;t&mrSm
aerif;uJhodkYjzpfNyD; olwkdYtkyfcsKyf Muonfh wdkif;EdkifiHrsm;rSmvnf; vrif;yrm Munfvifat;jr
wifhw,fonf/ arGYavQmfzG,f&SdonfvdkY *kPfyk'fudk azmfTef;jcif;awGvnf; jzpfayonf/ xkdYaMumifh
a0omvD'*Fg;awGrmS aeESiv
hf udk xnfo
h iG ;f cyfEydS x
f m;jcif;jzpfaMumif; od&ayonf/
11/ wpfzef oH;k cufjzmtrSwf vuPmjzpfaom oD&0d pmrSm jrwfE;kd zG,&f m? ude;f atmif;&mae&m
txdrd ;f trSwf vuPmvdYk t"dyg ,faumuf,Ml uonf/ &cdik jf refrm bk&ifawG&UJ pHjref;&m &mZyvirf 'k f
wuJawG[m oD&0d pvuPmESihf oPmefwal tmif jyKvyk Mf uw,fvYkd ,lqMuygw,f/ oD&0d pm
vuPmwpfbuf wpfcsurf mS &cdik w
f \
Ykd txGut
f jrwfoZifyef;cufEpS cf ufukd &Hxm;onf/
12/ AdEK ajymuf\ t"dyg ,frmS pyg;qefa& ayg<u,f0jcif;udk azmfeT ;f onfh a&wd\
Yk trSwt
f om;
oauFw jzpfygonf/
13/ onfwdkYudk Munfhjcif;tm;jzifh &cdkifwdkY\ a0omvD acwfwGif xkwfa0oHk;pGJMuaom
'*Fg;rsm;rSm a'gufwmoef;xGef; wifjyxm;aom t"dyg,frJh'*Fg;rsm; r[kwfbJ a0omvDacwf\
vlrsdK;bmom ,Ofaus;rIudk tjynfht0txGwfwif azmfjyxm;aom '*Fg;rsm;jzpfaMumif;
awG&Y ayonf/
14/ a0omvDacwfukd qufcaH om av;NrKd UacwfwiG f '*Fg; xkwv
f yk rf u
I kd twdtus rawG&Y aomf
vnf; a0omvDrS jzmxGuo
f mG ;aom tdE,
d b*Fgbuf&dS a0omvD ,Ofaus;rItpkpu
k kd qufcaH om
Harikela Kingdom wGif oHk;pGJonfh'*Fg;rsm; &Sdaeonfudk awGY&ygonf/ a0omvD ,Ofaus;rIrS
ul;pufomG ;aom qifw'l *Fg;rsm;udk qufvufo;kH pGMJ uaMumif; awG&Y ygonf/ Harikela '*Fg;rsm;rSm
a0omvDp`E' *Fg;rsm;ESiv
hf nf; qifwal Mumif; awG&Y ygonf/ tenf;i,fumG jcm;csurf mS EGm;vm;Oz

36
\ tNr;D rSm tay:odaYk xmifaeNy;D tNr;D zsm;rSm auG;aejcif; jzpfonf/ pmwrf;rSm rif;trnfukd rxd;k bJ
Harikela Kingdom trnfudkxdk;aMumif; awGY&ygonf/ Harikela '*Fg;udk xkdtcsdefu
if;wdaYk e&mwGif omru &cdik jf ynftESrYH mS oH;k pGaJ Mumif;udk &cdik u
f rf;d;k wrf;wpfavQmuf oHwt
JG xd
rMumcP wl;azmf&&Sjd cif;u oufaoxlvQu&f adS eygonf/
ajrmufOD;acwf'*Fg;
15/ ajrmufO;D acwfupkd wifaom rif;apmrGet
f aeESifh '*Fg; pwifxw
k v
f yk af Mumif; awGv
Y m&onf/
odaYk omf '*Fg;rsm;rSm a0omvDp`E' *Fg;ESiahf omfvnf;aumif; Harikela Kingdom rS xkwv
f yk af om
'*Fg;yHpk t
H rsKd ;tpm;ESiahf omfvnf;aumif; rwlawmhb?J &cdik pf m ESpb
f ufyg '*Fg;yHpk t
H rsKd ; jzpfvmygonf/
'*Fg;xkwv
f yk af om ou&mZfukd xdyw
f iG af zmfjyxm;yg xkrd if;\ eef;oufou&mZfukd vG,v
f ifw
h ul
odvmEdik yf gonf/
16/ ajrmufO;D acwfukd okawoDwu
Ykd acwfO;D acwfv,f acwfaESmif;acwf[
l oH;k ydik ;f jcm;
owfrw
S af zmfjyavh&MdS uonf/ aemufwpfrsKd ;u yxracwf? 'kw,
d acwf? wwd,acwf[
l owfrw
S f
ac:Muao;onf/
17/ okawoD ygarmu OD;pHomatmif\ &cdkif'*Fg;pmtkyfudk avhvmaomtcg rif;pOf-3
bapmjzL? rif;pOf-7 pvuFmol? rif;pOf-8 rif;&mZmESifh rif;pOf-11 oZmwwdkYrSm yg&Siftu&m
oufoufjzifh xkwaf 0aMumif; od&onf/ OD;pHomatmif\ &cdik 'f *Fg; pmtkyt
f & ajrmufO;D yxracwf&dS
usef 8-rif;ESihf ywfouf '*Fg;xkwv
f yk rf I r&Syd g/
18/ OD;pHomatmif pm&if;t& ajrmufO;D 'kw,
d acwfwiG f '*Fg;xkwv
f yk af om rif;rsm;rSm rif;pOf13 rif;AmBu;D ? rif;pOf-16 pMum0aw;rif;? rif;pOf-17 rif;zavmif;? rif;pOf-18 rif;&mZmBu;D ? rif;pOf19 rif;carmif;? rif;pOf-20 oD&o
d "k r&mZmrif;wdYk '*Fg;xkwv
f yk af Mumif; awG&Y onf/ xkwv
f yk af om
'*Fg;trsdK;tpm;rSm yg&Sifwpf0uf em*&Dwpf0ufu wpfbufESifh &ckdifpmwpfbuf jzpfonf/
oD&dok"r&mZmrSvGJ usefrif;rsm;rSm ukvm;bGJYudk oHk;MuaMumif; awGY&onf/ rif;zavmif;?
rif;&mZmBuD;? oD&d ok"r&mZmwdkY if;wdkYeef;pHoufwrf;twGif; 2-BudrfpD '*Fg; xkwfvkyfcJhaMumif;
awG&Y ygonf/
19/ ajrmufOD;acwfv,frSm &cdkifwdkY\ a&Ta&mifvTrf;rdk;aom acwfjzpfonf[k tqkd&Sdonf/
taMumif;rSm acwfwGif &cdkifESifh EdkifiHwumwdkY ukefoG,ful;oef;a&mif;0,frI txl;wGifus,f
cJo
h nft
h jyif tdE,
d &Sd r*dw
k EYkd iS v
hf nf; rdwaf qGtjzpf &Scd MhJ uonfh twGuf &cdik rf if;wdu
Yk ukvm;bGu
YJ kd

37
oHk;cJhjcif;jzpfayonf/ em*&DESifh yg&Sifulzpftu&mawGudk oHk;pGJ&jcif;rSmvnf; tu&mrsm;udk
toHk;jyKMuonfh vlrsdK;jcm;awGESifh trsm;tjym; ukefoG,frI &Sdvmjcif;aMumifhaomfvnf;aumif;?
oHwrefqufo,
G af &;tm;jzifah omfvnf;aumif; tquftoG,f toGm;tvm &Sad ejcif;aMumifv
h nf;
jzpfayonf/ ,ckacwf jrefrmaiGpuLwpfusyu
f kd t*Fvyd pf mwwfonfh Edik if aH wGu 'DpuL\wefz;kd udk
odem;vnf atmif t*Fvdyfvdk One Kyat [k a&;om;azmfjyonfh oabmrsdK;yif jzpfygonf/
ajrmufOD; 'kwd,acwfwGif &cdkifAk'bmomrif;rsm; ukvm; bGJYtrnfudk oHk;pGJvm&jcif;\
Zpf j rpf
20/ ajrmufO;D acwfordik ;f udk qef;ppfavhvmMunhyf gvQif txufuqdo
k nft
h wdik ;f ajrmufO;D acwf
a&Ta&mifvTrf;aom tcsdeftcg 16 ESifh 17 &mpkacwf tdEd,r*dkwdkYwefcdk;tmPm BuD;xGm;csdefESifh
acwfNyKd ijf zpfaMumif; avhvmawG&Y &dS ygonf/
xdkpOf&cdkifESifh r*dkwdkY qufqHrI tajctae
21/ r*dkrif;om; &SmI*sm&cdkifjynfodkY 0ifa&mufcdkvHkcJhaom c&pfou&mZf 1661odkY ra&mufrD
a&SUydik ;f &cdik Ef iS hf r*dw
k Ykd qufqaH &; taetxm;udk jyefMunfv
h Qif a'vDNrKd U c&pfou&mZf 1494
rS 1500 txd xD;eef;pdkufcJhaom bmbm (Babur) onf? r*dkEdkifiHudk a&S;OD;pGm wnfaxmif
xdkrif;vGefNyD;aemuf om;awmftBuD; Irm,Gef (Humayun) onf crnf;awmf\ tdIuft&mudk
1530 rS 1556 txd qufcHpdk;pHcJhjcif;aMumifh &cdkifjynf 1531 rS 1553 ck txdpdk;pHaom
&cdik b
f &k ifrif;AmBu;D ESihf rif;NyKd ijf zpfaMumif; awG&Y onf/
22/ rif;AmBu;D eef;wufNy;D 1532 ck? Ed0k ifbmv vqef; pcsed o
f aYkd &mufaomtcg a0omvD
acwfOD;uyif &cdkifydkifeufajrjzpfaom 'umESifhrl&Sd'gy'f Mushidabad NrdKUrsm;odkY wpwp0ifum
tydik pf ;D &ef BuKd ;pm;aeMuaom r[mar'if ukvm;vlrsKd ;rsm;tm; ESrd ef if;&rnfh tajctaeay:aygufvm
jcif;aMumifh rif;AmBuD;onf tvHk;t&if;ESifh csDwufcJh&onf/ tcuftcJr&SdbJ atmifjrifpGm
ESrd ef if;Edik cf yhJ gonf/ ,if;tcsed f r*db
k &k if Irm,Geo
f nf rl&'dS gy'f Mushidabad NrKd U\ ajrmufbuf
rkid f 80 cefY uGma0;aom *g0gjynf Gaur jynfi,fukd vufatmufct
H jzpfjzifh odr;f ydu
k u
f m ,if;rSmyif
&Sad eygonf/ a'vDeef;wGi;f Iyaf xG;aejcif;aMumifh Irm,Geo
f nf a'vDNrKd UawmfoYkd csucf si;f rjyefEikd f
ao;yg/ ,if;uJo
h aYkd om tajc taerSm *g0gjynfukd odr;f ydu
k rf nfqv
kd Qif tvG,w
f ul jzpfEikd o
f nf
[k rif;AmBuD;od\/ odkYaomfvnf; rif;AmBuD;onf udk,fydkife,fajr wpfndKUwpfxGmudkrQvnf;
rusL;ausmf rapmfum;apvdkouJhodkY olYydkifeuf ajrwpfxGmudkrQvnf; rusL;ausmf rapmfum;tyf?
rdrd tiftm;BuD;onf[l tiftm;enf;aom wpfzufom;udk rw&m; rzdESdyftyf? &efp&Snfwwf
onf[k rdeaYf wmfrNl y;D vQif *g0godYk csw
D ufwu
kd cf u
kd jf cif; rjyKcyhJ g/

38
23/ xdrk Qomr[kwf rif;AmBu;D onf r*db
k &k if Irm,GeEf iS hf wdik ;f jynf e,ferdwf tydik ;f tjcm;udk
owfrSwfum r[mrdwfzGJYcJh ygonf/ ZabmufoQm Zabauk Shah [laom bGJYonf r*dkbk&ifu
rif;AmBuD;tm; r[mrdwftjzpfjzifh qufuyfaombGJYjzpf yefpD Pensi onf rif;AmBuD;ESifh
vufqufaom Irm,Ge\
f orD;awmf jzpf\/ yefpw
D ,f Pensital [lvnf; ac:\/ &cdik &f mZ0if
]yJoDwm} rif;orD;[kwGif\/ rif;Am;BuD; eef;wuf 2-ESpfajrmuf c&pfou&mZf 1533 rSp
rif;&mZmBu;D \ om;awmfrif;carmif; ewf&mG vm;onfh 1622 ckxd ESpaf ygif; 90 wdik af tmif tquf
rjywfb?J &cdik Ef iS hf r*drk [mrdwjf zpfcMhJ uygonf/ ,if;aMumifh rif;zavmif;tm; pDuif'gvQm Siecunda
Shah rif;&mZmBu;D tm; aqmfvr
d o
f Qm Selimn Shah rif;carmif;tm; Hussein Shah [laom bGu
YJ kd
r*db
k &k ifwYkd r[mrdwt
f aeESihf ay;qufMuaMumif; awG&Y onf/
ukvm;wdkY pdrfh0ifusL;ausmfrI
24/ c&pfou&mZf 13 &mpktpydkif;avmufuyif r[mar'ifukvm;vlrsdK;wdkYonf **Fgjrpf\
ta&SUbufjzpfaom &cdik ef ,fajr b*Fge,fxo
J Ykd trSwrf xif pdr0hf ifaeMuygonf/ oD&o
d "k r&mZm
1622-1638 vufxufoYkd a&mufaomtcg pdr0hf ifusL;ausmo
f w
l \
Ykd tiftm;rSm rsm;pGmawmifw
h if;
vmcJNh y;D jzpfojzifh tuGuaf umif;vmonfEiS w
hf NyKd uef uf b*Fgwpfe,fv;kH udk odr;f ydu
k &f ef BuKd ;pm;vm
Muawmhonf/ usL;ausmo
f w
l \
Ykd aemuf0,f r*db
k &k if&mS *s[
D ef &Sad eonf/ xdaYk Mumifh oD&o
d "k r&mZmESihf
&Sm*s[
D ef wd\
Yk qufqrH t
I ajctaerSm wif;rmvmNy;D vQif ppfrufjzpfymG ; Edik af om tajctaeodyYk if
qdkufa&mufvmcJhygonf/ ,if;aMumifhvnf; oD&dok"r&mZm crnf;awmf bdk;awmf ab;awmfwdkY
vufxufrmS uJo
h Ykd ukvm;bGu
YJ kd rawG&Y jcif;jzpfygonf/ &cdik f r*dk r[mrdwb
f 0onf tcsed rf pS
tqH;k owfcahJ Mumif; awG&Y ygonf/
25/ onfwdkYrSmum; &cdkifbk&ifukvm;bGJYudk oHk;pGJvmMujcif;\ taMumif;tcsuftvuf
Zpfjrpfyif jzpfayonf/ ukvm;bGu
YJ kd &cdik b
f t
YJG rnfjzifw
h
JG '*Fg;cwfEydS &f mwGif a&;xk;d aom bk&if?
rif;zavmif;? rif;&mZmBu;D ESihf rif;carmif;wdrYk mS &cdik o
f rdik ;f wGif tvGex
f if&mS ; bkew
f efc;kd Bu;D rm;aom
rif;rsm;jzpfMuay&m? uJhodkY ukvm;bGJYudk oHk;pGJMujcif;rSm r*dkwdkY\ MoZmvTrf;rdk;cH&[k Oa&my
okawoDtcsKd Uwd\
Yk ,lqcsurf sm;onf rnforYkd Q jzpfEikd zf ,
G &f mr&Syd g/ oD&o
d "k r&mZmrif; vufxuf
a&mufaomtcgwGif '*Fg;cwfESdyf&m &cdkifbGJYESifh &cdkifpmwpfzufyg&Sifem*&D pmwpfbufudk
oH;k pGcJ wfEydS af o;aomfvnf; ukvm;bGYJ ryg&Sad wmhyg/ oD&o
d "k r&mZm rif;rSp aemufyikd ;f rif;rsm;rSm
ukvm;bGrYJ sm;vnf; r&Sad wmhovdk '*Fg;cwfEydS &f mwGiv
f nf; ukvm;pmudk vH;k 0rawG&Y awmhyg/

39
taemufbk&ifrsm; xkwfvkyfaom &cdkif'*Fg;rsm;
26/ ajrmufO;D 'kw,
d acwf rif;zavmif;vufxufup &cdik yf ikd f b*Fg 12 cGif ppfwaumif;NrKd U
pm;omrubJ? b*Fg 12 cGiu
f kd tkycf sKyo
f nf taemufb&k ifrsm;vnf; cefx
Y m;aMumif; awGv
Y m&onf/
taemufb&k ifrsm; H;k pdu
k &f m ae&mrSm rla&S'gbwf jzpfonf/ taemufb&k iftrnf pmwrf;xd;k
&cdik pf mwpfbuf yg&SiEf iS hf Arabic wpfbufa&;xd;k aiG'*Fg;rsm; xkwv
f yk af Mumif; awG&Y onf/
27/ a0omvDausmufavSum;rS pGefYcGm tdEd,b*FgESihf ppfwaumif;awmifwef;bufodkY
a&mufoGm;Muaom &ckdifa0omvDom;wkdY tajccsxlaxmifcJhonfh Harikela Kingdom xkwf
Harikela '*Fg;rsm;rSm a0omvD,Ofaus;rIrS ul;pufomG ;aom '*Fg;omjzpfaeaMumif;udk Culcutta
rS Vasant Chowdhwy a&;om;csuft& odvmcJh&ygonf/ uREfkyfwkdY ,lqxm;cJhovkd tdEd,rS
,Ofaus;rIrS ul;pufvmjcif; r[kwfaMumif; awGUvm&ygonf/ odkYaomf ajrmufOD;acwftydkif;odkY
a&mufaomtcg tdE,
d rSo;kH pJo
G nfh yHpk t
H wkid ;f &ckid w
f iG f oH;k pJv
G myH&k ygonf/
28/ taemufb*Fg 12 cGifwGif ppfwaumif;pm;[l rif;zavmif;vufxuf rwkdifrDtxd
&SdcJhaomfvnf; rif;zavmif; vufxufrSp taemufbk&if[l jzpfvmonf/ ppfwaumif;pm;
onf taemufb&k if\ vufatmufcjH zpfonf/ taemufb&k if\ k;H pku
d o
f nfah e&mrSm 'g;umESifh
rkd;&Sd'gbufwkdY jzpfonf/ rif;zavmif;rS pEok"r&mZmvufxuftxd taemufbk&if&SdcJhonf/
yxrqHk;aom taemufbk&ifrSm rif;zavmif;\ om;awmfrif;apmvSjzpfNyD; aemufqHk;aom
taemufb&k ifrmS pEo"k r&mZm\ nDtpfu0kd rf;uJaG wmfpyfol rif;&JocF,m jzpfonf/
okdY aemufqHk;awGUxm;aom ajrmufOD;acwf '*Fg;taMumif;
rsufjrifoufaotjzpf wifjyjcif;

29/

New Findings

(1)

ou&mZf 792 ckESpfwGif xkwfa0aom a&Teef;ocif em&rdwfvS&mZmtrnfxkd;yg '*Fg;


jzpfygonf/
ou&mZf 795 ckESpfwGif xkwfa0aom a&Teef;ocif em&rdwfvS&mZmtrnfxkd;yg '*Fg;
jzpfygonf/
ou&mZf 877 ckEpS w
f iG f xkwaf 0aom a&Teef;ocif apmrGecf if trnfx;dk yg'*Fg; jzpfygonf/
ou&mZf 926 ckEpS w
f iG f xkwaf 0aom e&m"dywdO&dawmf o&Dot
l rnfx;kd yg '*Fg; jzpfygonf/

(2)
(3)
(4)

'*Fg;(4)jym;rSm ajrmufOD;acwf '*Fgrsm;jzpfygonf/ odkYaomf ,cifrawGYbl;aom


'*Fg;rsm;jzpfygonf/ ajrmufO;D NrKd UrS OD;armifO;D ausm\
f ud,
k yf ikd f pkaqmif;xm;aom '*Fgrsm;jzpfygonf/

40
ed'gef;ydkif;wGif wifjycJhonfh rSwfcsufrsm;t&
30/ wwd,acwfpwifcsdefrSp '*Fg;ESpfbufvHk;wGif &cdkifpmudk tjynfht0 a&;xdk;oHk;pGJMu
awmhonf/ qifjzLydik &f iS rf if;rsm;u qifjzL&Si[
f
l '*Fg;pmwGif a&;om;MuNy;D qifjzL? qiferD sm;ydik af om
rif;rsm;u qifeo
D cif? qifjzLocif[
l oH;k pGMJ uonf/ qifjzL rydik af om \rif;rsm;u qifeo
D cif[k
a&;om;Muonf/
ajrmufOD;acwfaESmifydkif;rSm acwfOD;ydkif;uuJhodkY a&Teef; ocif[l oHk;pGJMuonf/
acwfaESmif;ydkif; rif;tcsdKUu a&Tjynfocif[lvnf; oHk;pGJMuao;onf/ xdktjyif ajrmufOD;
'kwd,acwftydkif; rif;zavmif;rwdkifrD rif;jzpfaom pMum0aw;rif; '*Fg;wGif &cdkifpmESpfzufvHk;
a&;xk;d xm;onfukd awG&Y ao;onf/ odaYk omfvnf; a&Teef;ocif[
l ryg&Sad y/
ou&mZf 795 ESpw
f iG f xkwaf 0aom a&Teef;ocif em&rdwv
f 'S *Fg;rSm ajrmufO;D wwd,acwf
rif;pOf-23 owd;k rif; w&m; xkwaf 0aom '*Fg;uJo
h Ykd tem;ywfvnfwiG f AdEK ajrmufrsm; xnfo
h nfukd
awG&Y &m? &mZ0iftvdt
k & ueu'Pf xD;jzLudzk iG
hf yGiahf wmfral omaMumifh xD;jzLyGi[
hf ef xD;&pfxnf
h
'*Fg;acwf onf[k owdk;rif;w&m;\ '*Fg;udk qdkxm;ouJhodkYyifjzpfayonf/ onfudk
Munfjh cif;tm;jzifh 795 ou&mZfx;kd '*Fg;rSm ajrmufO;D acwf\ yxrqH;k aom'*Fg;rSm ajrmufO;D acwf\
yxrqH;k aom '*Fg;jzpfwef&monf/ xkaYd Mumihf ou&mZf 792 ESpx
f ;dk a&Teef;ocif em&rdwv
f 'S *Fg;rSm
avmif;MuufwiG f rif;apmrGeaf emufq;kH eef;pHcphJ Of xkwaf 0aom '*Fg;jzpfaMumif; aumufcsucf svQif
rSm;rnfrxifyg/
ajrmufO;D acwf '*Fg;aygif;csKyu
f kd yl;wJw
G ifjyygonf/

41
31/ ajrmufOD;acwf '*Fg;aygif;csKyf
rif ; pOf - 1
yH k - 1
rif ; -1
rif ; apmrG e f
792
1430
a&T e ef ; ocif em&rd w f v S & mZm
rif ; pOf - 1
yH k - 2
rif ; -1
rif ; apmrG e f
795
1433
a&T e ef ; ocif em&rd w f v S & mZm
rif ; pOf - 3
yH k - 3
bapmjzL
823
1459
uvd r moQm
uvD r moQm
yH k - 4

rif ; pOf - 7

pvuF m ol
856
1494
ouf a umuf
a':vmoQm
ouf a wmuf a ':vmoQm

42
rif ; pOf - 8
yH k - 5
rif ; &mZm
863
1501
td v D o Qm
td v D o Qm
rif ; pOf - 10
yH k - 6
rif ; apmtk d
877
1515
a&T e ef ; ocif apmrG e f & mZm
rif ; pOf - 11
yH k - 7
tvD o Qm
877
1515
yg&S i f u l z d w f
rif ; pOf - 13
yH k - 8
rif ; AmBuD ;
893
1535
rif ; bif o cF & m

43
rif ; pOf - 13
yH k - 9
rif ; AmBuD ;
893
1535
ppf w aumif ; rif ;
rif ; pOf - 16
yH k - 10
rif ; pMum
926
1564
e&m'd y wd O L&D a wmf o D & d o l
rif ; pOf - 16
yH k - 11
e&m'd y wd
O&d a wmf o D & d
926
1564
ouG e f ' goQm
yH k - 12

rif ; pOf - 17

rif ; zavmif ;
e&m'D y wd
O&d a wmf
r[mod & d o l o Qm
933
1572
oD u G e f ' goQm

e&m'd y wd O &D a wmf r[moD & d o l o Qm

44
rif ; pOf - 18
yH k - 13
rif ; &mZmBuD ;
955
1593
e&m'D y wd a qmf v d r f o Qm
rif ; pOf - 18
yH k - 14
rif ; &mZmBuD ;
963
1601
qif j zL&S i f e&ywd a qmf v d r f o Qm
rif ; pOf - 19
yH k - 15
rif ; carmif ;
974
1612
qif j zL&S i f 0&"r O aoQmif o Qm
rif ; pOf - 19
yH k - 16
rif ; carmif ;
981
1619
qif j zLocif ? qif e D o cif
rif ; w&m;BuD ; OaoQmif o Qm

45
rif ; pOf - 20
yH k - 17
oD & d o k " r & mZm
984
1623
qif j zLocif ? qif e D o cif oD & d o k " r & mZm
rif ; pOf - 22
yH k - 18
e&ywd B uD ;
1000
1638
qif j zLocif ? qif e D o cif e&ywd B uD ;
rif ; pOf - 22
yH k - 19
e&ywd B uD ;
1000
1638
qif j zLocif ? qif e D o cif e&ywd B uD ;
rif ; pOf - 23
yH k - 20
owk d ; rif ; w&m;
1007
1652
qif j zLocif ? qif e D o cif owk d ; rif ; w&m;

46
rif ; pOf - 24
yH k - 21
pE o k " r & mZm
1014
1652
a&T e ef ; ocif pE o k " r & mZm
rif ; pOf - 24
yH k - 22
pE o k " r & mZm
1014
1672
a&T e ef ; ocif pE o k " r & mZm
rif ; pOf - 25
yH k - 23
0&"r & mZm
1047
1675
a&T e ef ; ocif 0&"r & mZm
rif ; pOf - 31
yH k - 24
uvmref ' uf
1059
1697
a&T e ef ; ocif uvmref ' uf & mZm

47
rif ; pOf - 33
yH k - 25
pE 0 d r v&mZm
1062
1700
a&T e ef ; ocif pE 0 d r v&mZm
rif ; pOf - 35
yH k - 26
pE 0 d Z ,&mZm
1072
1732
a&T e ef ; ocif pE 0 d Z ,&mZm
rif ; pOf - 36
yH k - 27
pE o l & d , &mZm
1093
1731
a&T e ef ; ocif pE o l & d , &mZm
rif ; pOf - 38
yH k - 28
e&y0&
1097
1735
a&T e ef ; ocif e&y0g&&mZm

48
rif ; pOf - 39
yH k - 29
pE 0 d Z v&mZm
1098
1737
a&T e ef ; ocif pE 0 d Z v&mZm
rif ; pOf - 40
yH k - 30
r'&mZf
1099
1737
a&T e ef ; ocif r '&mZf & mZm
rif ; pOf - 41
yH k - 31
e&tb,&mZm
1104
1742
a&T e ef ; ocif e&tb,&mZm
rif ; pOf - 43
yH k - 32
pE y &r&mZm
1123
1761
a&T e ef ; ocif pE y &r&mZm

49
rif ; pOf - 44
yH k - 33
tb,r[m&mZm
1026
1764
a&T e ef ; ocif tb,r[m&mZm
rif ; pOf - 45
yH k - 34
pE o k r e&mZm
1035
1775
a&T e ef ; ocif pE o k r e&mZm
rif ; pOf - 46
yH k - 35
pE o D ' o&mZm
1139
1777
a&T e ef ; ocif pE o d ' o&mZm

yH k - 36

rif ; pOf - 47

pE o d u f " mwf o &mZm


"r & mZf
1140
1778
a&T j ynf o cif "r&mZf & mZm

50
rif ; pOf - 48
yH k - 37
r[mor w &mZm
1144
1782
a&T e ef ; ocif r[mor w &mZm
rif ; pOf - 48
yH k - 38
ta* g yk n aZm&mZm
1044
1782
a&T e ef ; ocif ta* g yk n aZm&mZm

51
a&T ' *F g ;

rif ; pOf - 18
yH k - 39
rif ; &mZmBuD ;
955
1593
e&m'd y wd qif j zLocif aqmf v d r f o Qm
rif ; pOf - 25
yH k - 40
0&"r & mZm
1047
1675
a&T e ef ; ocif 0&"r & mZm
rif ; pOf - 44
yH k - 41
tb,r[m&mZm
1026
1764
a&T e ef ; ocif tb,r[m&mZm

52
TABLE REPRESENTION ANAUK BARUNG AND SITETAGAUNG MONG COINS
NO

NAME
OF
GOVERNOR

TITLE
OBERSE
REVERSE

5.

MONG RE
AS GOVERI OR

SULTAN
CHATGAON
1038 A.H

6.

MONG RE
AS REBEL

MAZAFFAR
SHAN

7.

THARI ZEYA
NAWRAHTA

CHI TAGONG
RAJ

8.

MONG RE
THIHA THU

NIZAM SHAH
SHAH

9.

MONG RE
THIN KHA YAR

1062 H
SULTAN
CHATAGONG
MUBARAZ SHAH

RELATION

YEAR
OF
INSTALLATION

REMARK

SITETAGONG MONG COUSIN OF


THIRI
THUDHAM
MARAZA
/
SIETAGAUNG
MONG RE
KYAW HTON
1000 B.E.
NOT
SITETAGAUNG
KNOWN
MONG THIRI ZEYA
NAWRAHTA
MONG RE
NOT
THIHA THU
KNOWN

1000 B.E.
1638 A.D.

ISSUED IN
CHITETAGONG

1638 A.D

ISSUED IN
MUGHUI
TERRTTORY
KING
NARAPATI
GREE'S REION

MONG RE
THIN KHAYAR

1652 A.D

CUSIN OF
SANDA
THUDHAM
MA RAZA

1638 A.D.

1645 A.D

KING THADO
MONG TARA'S
REION
THE LAST
GOVERNOR OF
CHITETAGONG
Previously Considered
as Mong Bar Ghree's
Coin's

TABLE REPRESENTION ANAUK BARUNG AND SITETAGAUNG MONG COINS


NO

1.

2.

3.

4.

NAME
OF
GOVERNOR

TITLE
OBERSE
REVERSE

MONG SAW HLA SRISRI


953 B.E
ANAUK BARUNG MONG TARA GRI
BARUNG
MONG
ISLAMSHAII
959 B.E.
NARADIPATI
THADAW
ANAUK BAWASHUN
SHIAPATI
SULATAN
960 B.E.
NARADIPATI
URIDAW
MAHASHA SURA
SULATAN
SULA
HILALSHAN
MAHA RAZA
CHAKRABADE

SRISRI
973 B.E.
SULEMAN SHAH
SHIN PRUSHUN
THADAW SULEMAN THADAW SULEMAN
SHAN

RELATION

YEAR
OF
INSTALLATION

SON OF
MONG

953 B.E
1591 A.D

SON OF
MONG
PHALAUNG

959 B.E.
1597 A.D

UNCLE OF
MONG
RAZA GREE

960 B.E.
1598 A.D.
1598 A.D.

SON OF
MONG
RAZA GREE

973 B.E
1611 A.D

REMARK

FIRST
ANAUK BARUNG

FUL ISSUE
(Praviously Regarden
as Uridaw Nanda
Baya Coins)
HALE ISSUE
(Presidered as Sula
Chandra Coins)
THIS COIN
COULD BE MONG
MANGRI OR
ALAMANIA COIN

53
29/ taemuf b *F g (12)cG i f w G i f ppf w aumif ; pm;[l rif ; zavmif ; vuf x uf r wk d i f r S D t xd
&SdcJhaomfvnf; rif;zavmif;vufxufrSp taemufbk&if[l jzpfvmonf/ ppfwaumif;pm;onf
taemufb&k if\ vufatmufcjH zpfonf/ taemufb&k if\ k;H pdu
k o
f nfah e&mrSm 'g;umESifh rk;d &S'd gbufwYdk
jzpfonf/ rif;zavmif;rS pEok"r&mZmvufxuftxd taemufbk&if &SdcJhonf/ yxrqHk;aom
taemufbk&ifrSm rif;zavmif;\ om;awmfrif;apmvSjzpfNyD; aemufqHk;aom taemufbk&ifrSm
pEok"r&mZm\ nDtpfudk 0rf;uJGawmfpyfol rif;&JocF,mjzpfonf/
&ck d i f t aemuf b k & if r sm;xk w f a 0cJ h o nf h ' *F g ;ES i h f o u & mZf
'*Fg;ygtrnf

pOf

taemufbk&if

1/

rif;apmvS

2/

rif;ndK

tDpvefoQm

3/

oD[ywd

plvwef
[DvvfoQm

acgif;buf

yef;buf

oD&o
d &D d
taemufb&k if

953
rif;w&m;Bu;D owk;d
taemufb&k if
959
e&"dywdowk;d
taemufb0&Sif
960
e&m"dywd
OD;&D;awmfr[moD[ol&

plvwef
[DvvfoQm

plV
r[m&mZm

4/

csmu&mbma'

oD&o
d &D d
plvrefoQm

973
qifjzL&Sifowkd;
qlvref&mS ;

5/

taemufb&k if
rif;&J

ppfwaumif;rif;

6/

olyek rf if;&J

ppfwaumif;
qlvwef
1038 AH
ylZmzmoQm

7/

oD&daZ,s
aemf&xm

ppfwaumif;
&mZm

8/

rif;&Jo[
D ol

eDZrfoQm

9/

rif;&JocFy0g

ppfwaumif;
ylbm&pfoQm

ppfwaumif;
rif;&Jausmx
f if
100
ppfwaumif;
rif;oD&daZ,saemf&xm
rif;&Jo[
D ol
rif;&JocFy0g

awmfpyfyHk

xkwfvkyf
onfhESpf

rSwfcsuf

rif;zavmif;
\om;awmf

aumZm 953
at'D 1591

yxrqH;k aom
taemufbk&if

rif;zavmif;
\om;awmf

aumZm 957
at'D 1597

rif;&mZmBuD;
\OD;av;

aumZm 960
usyfjynfh'*Fg;
at'D 1598 OD;&D;awmf eEb,
'*Fg;[k ,cif
,lqcJhaom'*Fg;
ig;rl;om;'*Fg; plV
p`E'*Fg; ,cif
,lqcJhaom'*Fg;
rif;&mZmBu;D
aumZm 973 rif;&mZmBu;D \om;
\om;
at'D 1611 rif;refBuD; '*Fg;
jzpfEidk rf if;refBu;D udk
ay:wluDwkdYu
t,fvmref*sm[k
ac:Muonf/
oD&o
d "k rm&mZm aumZm 1000 ppfwaumif;wGif
ESin
hf w
D pfukd
at'D 1638
xkwv
f yk o
f nf/
wpf0rf;uJG
at'D 1638 r*dyk ikd ef uftwGi;f
xkwv
f yk o
f nf/
rod
at'D 1638
e&ywdrif;Bu;D
eef;ouftwGi;f
rod
pEo"k r
&mZm\
nDtpfukd
0rf;uJaG wmfpyf

at'D 1645 bk&ifowk;d rif;w&m;


oufwrf;twGi;f
at'D 1652
aemufqHk;aom
ppfwaumif;
taemufb&k if
,cif rif;AmBu;D
'*Fg;[k ,lqcJhMu/

54

tcef; (5)
ajrmufOD;acwf Ak'bmom? omoemudk a&mifjyef[yfaponfh apwD?
ykxdk;? bk&m;ausmif;uefESifh q&mawmftausmftarmfrsm;\
trsdK;bmom? omoemtwGuf BudK;yrf;csufrsm;
1/

]]bk&m;rmwif? yef;oZif? oZifyef;cdik ?f wNrKd iNf rKd i?f &cdik f bk&m;? zl;aZmifvm;ar}}
&ck d i f a w;rS

2/
oZifyef;cdik f wNrKd iNf rKd i?f &cdik b
f &k m;aygif;[k ta&twGut
f m;jzihf ajcmufoef;ausm&f o
dS nf[k
wifpm;ac:a0:Muonfh &cdkifwdkYXmeDwGif bk&m;apwDykxdk;aygrsm;vS&m NrdKUawmfrSm ajrmufOD;NrdKU
awmfa[mif;yif jzpfonf/ awmifay:ajrjyefrY usef ae&mtESYH wnfxm;ud;k uG,cf o
hJ nfh Ak'o
moedu
taqmufttHrk sm;onf ajrmufO;D Xmae\ *kP,
f 0l if<h um;zG,&f m a&S;tarGrsm;vnf; jzpfMuayonf/
3/
ajrmufO;D wGif ude;f 0yfaeonfh apwDyx
k ;kd *lausmif;bk&m;? qif;wkyk <f uwdo
Yk nf t"dutm;jzifh
ausmufqpfvuf&mrsm; jzpfMuonf/ c&D;a0;vHaom jrpfzsm;jrpfnmESifh yifv,furf;ajcwdkYrS
o,f,lvmaom ausmufwHk;wdkYudk vkdtyfovdk qpfvsufwpfckESifhwpfck wpfpyfwnf;jzpfatmif
t*Fawjzifh aygif;pnf;xm;ojzifh taqmuftODwu
Ykd kd &efot
l yiftjrpfrsm; xd;k azmufvmrIrS [efw
Y m;
&musNyD; tpdk"gwfvGefuJrIudkvnf; avsmhyg;aponfh vuPmwdkYudk ajrmufOD;acwf Adokum
vuf&mwGif awGjY rifEikd af yonf/ eH&rH sm;udv
k nf; ausmufqpfvuf&mrsm;jzifh vSyatmif wefqm
qifxm;ao;onf/ cdkifcHhrI? Adokumvuf&majrmufrIESifh tajymuftrGrf; wefqmqifrIwdkYwGif
ajrmufOD;&Sd bk&m;ykxdk;wdkYonf {&m0wDurf;ajc&Sd vuf&mxufomvGefonf[k ausmufpm0ef
a'gufwmazmfcsrrf mu 19 &mpk tukew
f iG f azmfeT ;f cJo
h nf/
4/
ajrmufOD;&Sd omoedu taqmufttHkrsm;wGif ajrpdkufvHk;ydwfapwD? tmHkcH*lausmif;odkY
vdkPfywfygaom *lapwD ESpfrsdK;pvHk;udk zl;awGYEdkifonf/ wnfaqmuf&mvnf; wpfckESifhwpfck
wax&mwnf; r[kwfMuay/ uGif;uGif;uGufuGufESifh tcsdK;tpm;ajyjypfvSatmifvnf; zefwD;
wnfaqmufcMhJ uao;onf/ aygif;rd;k &mwGif owfpaD ygif;cH;k wpfrsKd ;wnf;udo
k m oH;k cJMh uonf/
5/
ajrmufO;D acwf? ajrmufO;D NrKd UwGif omoedu apwDyx
k ;kd *lausmif;rsm;\ Adou
k mvuf&mudk
acwfO;D ydik ;f 1430-1531? acwfv,fyikd ;f 1531-1638 ESihf aESmifacwfyikd ;f 1638-1785 [l oH;k ydik ;f
awGjY rifEikd o
f nf/

55
6/
acwfOD;ydkif;wGif wnfaqmufaom apwDykxdk;rsm;onf xkxnfMuD;rm;rI r&SdMuacs/
jyifyyHo
k PmefrmS &cdik af 0omvDacwf wGif xif&mS ;aom ausmufapwDi,f (pwlyg)yH\
k txufyikd ;f ESihf
rsm;pGmqifwlonf/ oydwfarSmuftxuf "mwk*Aac: av;axmifhwdkufyHk qifhxm;NyD;txGuf
xD;[efwifxm;onf/ yHkpHtm;jzifh rkwfqdwfawmfapwDESifh atmufedALZmapwDwdkYjzpfMuonf/
av;rsufESmapwDonf trsdK;tpm; yg0ifaomfvnf; atmufcHyp,mudk *lausmif;yHk jyKxm;
onfrmS xl;jcm;onf/ *lausmif;ygaom apwDrsm;wGif &Spaf jrm ifyh kH yp,mxnfjh cif;? acgif;avmif;yHk
edrjhf cif;? "mwk*Aukd rxnfb
h J xkcRet
f xGuu
f kd qifjcif;rsm;udv
k nf; awG&Y onf/ yHpk t
H m;jzifh aAm"da&T*?l
r*Fvm"gwfa&T*l ponfwdkY jzpfayonf/ 1525 ckwGif wnfaqmufcJhonf &SpfajrmihfxkcRefyHk
avmifyGef;ajymufapwDonf ajrmufOD;wGif aemifay:xGef;vmrnfh xkcRefyHkapwDrsm;\ a&SUajy;
vuf&m[k qdEk ikd o
f nf/ acwfO;D umv\ xl;jcm;csuw
f pfcrk mS ausmufyviaf wmfukd ky<f ursm;jzifh
xkqpfum ylaZmfxm;rIyif jzpfonf/ vuf&mrsm;udk taemfrm? aAm"da&T*l? NrdKUOaumif;bk&m;?
yef;Zs;D ajrmif;&Siyf if nDrawmfb&k m;ponfww
Ykd iG f awGjY rifEikd o
f nf/
7/
acwfv,fumvonf taqmufttHBk u;D rsm;udk wnfaqmufjcif;ESihf pwifco
hJ nf/ uJo
h Ykd
wnfaqmufjcif;onf ajrmufO;D acwf\ Bu;D us,cf rf;em;rIukd xif[yfaponf/ acwf Adou
k m
vuf&myHkpHonf xkxnfBuD;rm;rIESifhtwl tmHkcH0wf jyKEdkifavmufatmifomru tEkynm&o
yg&Sad tmifvnf; wnfaqmufEikd cf o
hJ nf/ od&Yk mwGif jrifrh m;wuf<urI toGix
f uf ajyjypfat;csr;f aom
toGiu
f o
kd maqmifatmif *kjyKcMhJ uonf/ oQpaf omif;? xkue o
Yf rd ?f tHawmford Ef iS hf ud;k aomif;ykx;kd
awmfrsm;onf trsdK;tpm; tusHK;0ifonf taqmufttHkao;i,faomfvnf; eH&Htajymuf
trGr;f <u,f0pGm wefqmqifxm;aom yd#u
d wfwu
kd af wmfrsm;onf acwfyif ay:xGe;f cJah yonf/
acwfv,fumv 'kw,
d ydik ;f tcsed w
f iG f xkcReyf w
kH nfxm;rIonf acwfpm;vmonf[k qdEk ikd o
f nf/
8/
aESmif;acwfumv Adokumvuf&myHkpHonf acwfv,f 'kwd,ydkif;umvvuf&mudk tarG
qufcHjcif;yif jzpfonf/ Adokumvuf&myHkpHonf jrifhrm;wuf<urItoGifudk ydkaqmifvmonf
tajymuftrGrf; wefqmqifrIenf;yg;oGm;NyD; rkcfwHuJrsm;udkom t"duxm; wefqmqifvm
Muonf/ xkcRefyHk Adokumvuf&mwGif vHk;ywfyHkpHESifh *lausmif;ygyHkpHESpfrsdK;pvHk;udk awGY&Sd&onf/
ousrm&fatmif? rif;acgifa&Twl? &wemhrm&fatmif? r*Fvmrm&fatmifwdkYonf vHk;ydwfapwDrsm;
jzpfMuNy;D Zderm&fatmif avmurm&fatmif apwDwo
Ykd nf *lausmif;ygapwDrsm; jzpfMuonf/
9/
xkcReyf akH pwDrsm;\ xD;awmfrsm;udk ausmufjym;ausmufcsyrf sm;jzifq
h ifu
h m jyKvyk x
f m;&Scd o
hJ nf/
xD;d;k tjzpf oHwikd u
f o
kd m toH;k jyKcMhJ uonf/ ausmufx;D d;k yHpk rH mS apwDawmf\xdyu
f kd zGix
hf m;aom
xD;&Gufu pdkufxlrdk;xm;[efjzpfonf/ xD;awmfwpfckvHk;udk vSypGm wefqmqifxm;&Sdonf/

56
&cdik Af o
d u
k mvuf&m\ &Sm;yg;pGm use&f adS om ausmufx;D erlemwdu
Yk kd ajrmufO;D NrKd Ujywdu
k f a&Tx;D odrf
bk&m;ESihf bk&m;ay:apwD&ifjyifawmfww
Ykd iG f awGjY rifEikd af yonf/
10/ ajrmufOD;acwf omoedutaqmufttHkrsm;wGif qif;wkawmfrsm;udkvnf; ausmufudk
xkqpf ylaZmfxm;&SdcJhMuonf/ tBuD;qHk; ausmufqif;wkawmfonf 0oJbk&m;jzpf Pfawmf
15-ay &So
d nf/ ausmufqif;wkawmfrsm;udk ausmufwpfv;Hk wnf;rSaomfvnf;aumif;? ausmufpa&G;
qufaomfvnf;aumif; jyKvkyfcJhMuonf/ ajrmufOD;acwfausmufqif;wk twwfynmonf
a0omvD? av;NrdKUacwfwkYdrS jrpfzsm;cHaomfvnf; vuf&mrSmrl woD;wjcm;[ef&Sdaeonf/
trsm;tm;jzifh blrdzrkj'mac: nmvufawmfcsxm;[efESifh r[mjrwfrked qif;wkawmfyHk?
nmajcawmfu b,fajcawmf xyf[efypkH u
H o
kd m xkqpfcMhJ uonf/ &iftyk af wmfrmS us,Nf y;D armuf
onf/ OD;awmfrmS cyfBu;D Bu;D jzpfonf/ rsuv
f mT csxm;[efEiS hf OD;awmfiu
kd [
f ef ay:vGiaf vh&o
dS nf/
em;&Guaf wmfrmS um;Ny;D em;awmif;0wf oG,v
f saomfvnf; ycH;k awmfEiS hf xdawGrY rI &Sad cs/ rsuEf mS awmf
rSm ar;awmfum;NyD; ezl;awmfus,fonf/ rsm;aomtm;jzifh qHpkawmfESifh vnfyif;awmft0ef;
OD;awmft0ef;ESihf cg;awmft0ef; xuf0ufawmfzo
YJG nf tus,Ef iS hf OPSvakH rG&iS af wmf "gwfae&mwd\
Yk
tjrifhponfwdkYonf tcsdK;nDwwfonfudk zl;awGY&ayonf/ udk,fHkouFef;udkrl yg;vTm aom
y'krm MumouFe;f pD;xm;[efjzpfatmif xkqpfxm;Muojzifh qif;wkawmf\ om;jrwfawmftpHu
k kd
zl;awGEY ikd af o;onf/ OD;awmf qHuspaf wmfyt
kH jzpf csw
d u
f kd ckcReyf jkH zpfatmif vky
f uyfxm;avh
&SdMuonf/ ajrmufOD;acwf&Sd qif;wkawmfwcsdKUwGif &ifawmf ouFef;awmfudk &ifodkif;zGJYxm;[ef
xkqpfxm;onfudk zl;awGY&onf/ psmefwefcdk;jzifh aumif;uifc&D;<ucsDygu ouFef;awmfav0,f
rvGirhf us&atmif csnaf ESmifjcif; oabmyifjzpfonf/
11/ owKjzifh pyfoGef;aom qif;wkawmfrsm;rSmvnf; txufygtcsdK;tpm;rsm;ESifh rsm;pGm
rjcm;em;vSacs/ wpfcsKd U qif;wkawmf a&mif;vQaH wmfrsm;udyk if xnfo
h iG ;f xkqpfxm;wwfMuonf/
PfawmfBuD; oGef;qif;wkawmfwdkYwGif yvifESifh wqufwnf;r[kwfrlbJ prcPfrsm;om
yg&Sw
d wfayonf/
apwDykxdk;rsm;\ vdk&if;t"dyg,f
1/
apwDqo
kd nfrmS ouwbmomtac:ta0:t& Setra pJwsjzpfNy;D ygVdtvdt
k & apwD,wdrYk S
qif;oufvmonf/ t"dyg,ftusOf;rSm oydwfarSmufyHk&Sdaom taqmufttHkyHkrsdK;udk qdkonf/
tus,ftm;jzifh qdkygvQif tkwf? ausmuf? t*Faw wpfckckESifh aqmufvkyfxm;aom taqmuf
ttHt
k wGi;f Ak' odrYk [kwf &[Emwd\
Yk "gwfawmfarGawmfrsm; ude;f 0yf&&dS mae&m jzpfonf/

57
2/

apwDtrsKd ;tpm; - apwDav;rsKd ;&So


d nf/ if;wdrYk mS (u) "gwkapwD - "gwfawmfarGawmfrsm; udef;0yf&m apwDudkqdkonf/
(c ) y&dabm*apwD - aAm"dyif odkYr[kwf Ak'jrwfpGm bk&m;\ "gwfawmfarGawmfrsm;
Xmyemxm;&Sd aomapwDudkqdkonf/
(* ) O'd
apwD Ak' yk yf mG ;awmfEiS hf Ak' yk yf akH wmfrsm; ude;f 0yf&m apwDuq
kd o
kd nf/
(C) "rapwD a&Taycsyf? aiGaycsyf? aMu;aycsyf? ausmufcsyfay:wGif Ak'w&m;awmf
jrwfrsm;udk a&;xdk; Xmyemxm;aom apwDudkqdkonf/

3/

ykxdk;qkdonfrSm -

ouwbmomrS qif;oufvmaom pum;jzpfonf/ ynm&SifESifh okawoDwdkYtqdkt&


(Budo) Ak'dK; odkYr[kwf xkdif;pum; (Bahrobudor) Aka&mAkwfxdk;rS qif;oufvm[ef&SdaMumif;
qdkMuonf/
4/
vdycf ;kH trsKd ;&Sd *laygufvrf;aMumif;rsm;twGi;f rSm &Sad eaom "gwfawmfarGawmf ude;f 0yf&m
taqmufttHkudk ykxdk;[k ac:qdkonf/
5/

ykx;kd trsKd ;tpm;udk 2 rsKd ;cGjJ cm;Edik o


f nf/ if;wdrYk mS taqmufttHw
k iG ;f &Sd bk&m;0yfjyK&m cef;rodYk oGm;a&muf vrf;&So
d nfh taqmuftODwpfrsKd ;
aemufwpfrsKd ;um; awmifw
h if;aom *layguftwGi;f vrf;&So
d nfh taqmuftODukd qdv
k jkd cif; jzpfonf/
6/
ajrmufOD;acwfESifh ajrmufOD;rwdkifrD wnfaxmifudk;uG,f cJhaom apwDykxdk;rsm;onf
txufwiG f &Si;f vif;azmfjycJah om apwDtrsKd ;tpm;tm;vH;k ESihf tusKH ;0ifvsu&f adS Mumif; awG&Y ygonf/
yHpk t
H m;jzifh jy&ygvQif apwDtrnf

trsdK;tpm;

(u)
(c )
(* )
(C)
(i )
(p )
(q)

r*Fvm"gwfa&T*l
ydpad wmf"gwf
av;rsuEf mS apwD
rkwq
f w
d af wmfapwD
vifyef;ajrmufb&k m;
oQpaf omif;ykx;kd awmf
ud;k aomif;ykx;kd

"gwkapwD
y&dabm*apwD
O'd
apwD? "rapwD
y&dabm*apwD
O'
d apwD
"gwkapwD? y&dabm*apwD? O'
d apwD? "rapwD
O'd
apwD? "rapwD

58
(Z ) xkue o
Yf rd f
(ps ) Oa&mZfawmifapwD

- O'
d apwD? "rapwD
- y&dabm*apwD? prapwD

ajrmufOD;NrdKUSd a&S;a[mif;bkef;awmfBuD;ausmif;wdkufrsm;
7/
ajrmufO;D acwfwiG f omoemawmfonf aea&mifva&mifyrm xGe;f um;cJo
h jzifh bmoma&;
taqmuftODjzpfaom apwDb&k m;? ykx;kd rsm;pGmESihf bkeBf u;D ausmif;rsm;pGm&Scd o
hJ nf/ ajrmufO;D NrKd UwGif
bkef;BuD;ausmif;wdkufBuD; 36 ausmif;ESifh ausmif;i,f 3600 ausmif;&Sdonf[k rSwfwrf;rsm;wGif
awGY&Sd&onf/ ausmif;wdkufBuD; 36 wdkufrSm(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
(10)
(11)
(12)
(13)
(14)
(15)
(16)
(17)
(18)
(19)
(20)
(21)
(22)

&wempHO;D ausmif;wdu
k f
*kPrLausmif;wdu
k f
y&urausmif;wdu
k f
awZma&mrausmif;wdu
k f
"rum&mrausmif;wdu
k f
t*pad E,ausmif;wdu
k f
&wemAdrm ef ausmif;wdu
k f
avmu&Hoad usmif;wdu
k f
jrwef;aqmif;ta&SUausmif;wdu
k f
jrwef;aqmif;taemuf ausmif;wdu
k f
pEm&mrausmif;wdu
k f
awmifakd usmif;wdu
k f
awmifjzLausmif;wdu
k f
bm;rJausmif;wdu
k f
bm;*&mausmif;wdu
k f
"r0v
d moausmif;wdu
k f
r[m0dZ,&efoaD usmif;wdu
k f
eef;wufausmif;wdu
k f
Zdemrmoausmif;wdu
k f
'kue af usmif;wdu
k f
awmausmif;wdu
k f
a&vnfausmif;wdu
k f

59
(23) qifp,
G af usmif;wdu
k f
(24) tEko'd ad usmif;wdu
k f
(25) rdeaf usmif;wdu
k f
(26) a,mifausmif;wdu
k f
(27) aygufuaH usmif;wdu
k f
(28) rax&ford af usmif;wdu
k f
(29) r[deaf usmif;wdu
k f
(30) pnf;armif;ausmif;wdu
k f
(31) awmif j rif h a usmif ; wd k u f
(32) uk v m;Nrd K Uausmif ; wd k u f
(33) yG J & S i f a usmif ; wd k u f
(34) aek 0 d r vausmif ; wd k u f
(35) 0&oar m 'd a usmif w d k i f ;
(36) OwrawaZmausmif;wdkuf wdkYjzpfMuonf/
2/
pE&mrausmif;wdkuf? y&wrausmif;wdkuf? &wemhAdrmef a&Tausmif;wdkuf? *kPrL
ausmif;wdu
k ?f awZm&mrausmif;wdu
k ?f "ru
d m&mrausmif;wdu
k ?f xlygHak usmif;wdu
k ?f Zderm&fatmif
ausmif;wku
d ?f jruef;aqmif;ausmif;wdu
k ?f awmifakd usmif;wku
d ?f tpdaEmausmif;wdu
k ?f &wempHO;D
ausmif;wdkuf? aZw0efausmif;wdkuf? jrawmifausmif;wdkuf? r*FvmOD;ausmif;wdkuf? ousrL
ausmif;wdu
k pf onfh ausmif;wdu
k rf sm;rSm xif&mS ;aom ausmif;wku
d rf sm;jzpfMuonf/ ausmif;wku
d f
rsm;wGif oHCmawmfwpfaxmif txdwidk f trsm;tjym; oDwif;ok;H aeMuonf/ ausmif;wku
d af e
oHCmawmfrsm;twGuf bk&ifrif;jrwfESifh rdzk&m;wkdY apwD? ykxkd;rsm;ukd ,if;y&d0kPftwGif;rSm
wnfaqmufay;Mujcif;vnf; jzpfayonf/
3/
ajrmufOD;? o&uftkyfGm awmifukef;wnfSdaom y&wrausmif;wkduf qkdygvQif oD[kdVf
q&mawmfrsm; tqufqufow
D if;ok;H vmcJo
h nfh ausmif;awmfBu;D wpfausmif; jzpfygonf/
4/
ajrmufOD;NrdKUukd pwifwnfaqmufcsdefrSm pE&mrausmif;awmfBuD;ukd bk&ifrif;apmrGefu
wnfaqmufcJhygonf/ oHCmawmfwpfaomif;cefY oDwif;okH;cJhaMumif; tqkdSdonf/
5/
xkt
Yd jyif ajrmufO;D NrKd UwGif ausmif;wdu
k if ,frsm; trsm;tjym;vnf; oHCmawmftenf;trsm;
&SMd uonf/

60
6/
txufazmfjyyg ausmif;wdkufBuD;rsm;wdkYwGif omoemydkif oHC&mZmrsm;? 0ded"dk&frsm;?
y#uwfaA'ifEiS hf avmuD yg&*lajrmufaom q&mawmfwu
Ykd v
kd nf; ausmif;wGiu
f ;kd uG,cf MhJ uonf/
ausmif;wdkuftwGuf 0wuajrrsm; oHCDygwnfcJhonf/ xdkYtjzpfudk awZ&mrausmufpm?
oQiaf xG;ausmufpm? uawmo
f rd af usmufpm? jyifvsm;ausmufpm? avmua'0DZeD;armifEaHS usmufpm
ponfwdkYu oufaocHxm;onf/
7/
ajrmufO;D acwfb&k ifonf ,ckvkd omoedutaqmufttHrk sm;udk ajrmufO;D NrKd UwGi;f om
r[kwb
f ?J Edik if aH wmftESrH mS vnf; wnfaqmufcyhJ gonf/ yHpk t
H m;jzifh jy&ygvQif bk&ifrif;&mZmBu;D
onf oHwaJG &T ausmif;jyift&yf q&mawmfwpfyg;tm; a&Tausmif;aqmufvyk v
f LS 'gef;cJah vonf/
taMumif;udk tpGjJ yK xdt
k &yfukd ,ckwikd f a&Tausmif;jyif[k rnfwiG af eao;onf/
8/
ajrmufO;D NrKd UESihf Edik if aH wmftwGi;f xkrd Qrsm;jym;aom ausmif;wdu
k Bf u;D i,frsm;rS oHCmawmfwYkd
uHBu;D uHi,faqmifEikd &f ef odrBf u;D odrif ,frsm;vnf; trsm;tjym;0if orkwcf MhJ uavonf/ ,ckwikd f
apwD&SdvQif odrf? a&wGif;? a&uefrSm &SdNrJrdwfzufuJhodkYcsnf; awGYae&\/ &cdkifrif;vufxuf
orkwfcJhMuaom odrfwdkYudk oHk;rsdK;oHk;pm;wGifrSwfcJhonf/ r[modrf? rZsdrodrf? ck'uodrf[l
trnf&o
dS nf/ r[modrq
f v
kd Qif oHCmig;&mrS wpfaxmifxd Oyk'?f y0g&Pmpaom oHCmuHrsm;udk
aqmif&u
G Ef ikd af vonf/ O'u rZsrd odrrf sm;um; &cdik jf ynft0Se;f awmawmifwikd ;f ? ausmif;wdu
k Bf u;D
i,fwikd ;f tESt
YH jym;awG&Y onf/ r[modrrf sm; (tus,t
f m;jzifh oH;k ,lZemudk atmuftusO;f qH;k
ausmif;wdkuf w0dkufpmavmuf tydkif;tjcm;t&yf)teuf ,ckNrdKUw0dkuf xif&Sm;&Sdaeao;aom
odrBf u;D rsm;udk tenf;i,fwifjyvdo
k nf/
(1)

odrBf u;D odr?f rif;w&m;jyift&yf rif;Aifb&k m; xyfrjH yKjyifcahJ o;onf/

(2)

rdz&k m;odr?f o&yftyk t


f &yfwiG &f o
dS nf/

(3)

ousrm&fatmif&dS av;odr
f y o
f rkwx
f m;cJah om odraf wmfBu;D bk&m; &ifjyifwpfck
vH;k udk orkwx
f m;jcif; jzpfavonf/

(4)

a&TMumodrfawmfBuD;? avmifyGef;ajymufapwDteD;&Sd &SifaxG;rdzk&m; aumif;rI


jyKcahJ vonf/

(5)

r[m0dZ,&HoDodrfawmfBuD; oHk;usdyfwql awmifwef;wGif &Sdonf/ ausmufwdkif


tBuD;qHk;jzifh orkwfxm;cJhonf/ jrefrmjynfrS &Sifr[m&|om&? &Sifauom&wdkY
a&Smifwrd ;f a&mufvmpOf aecJzh ;l onf/ ,ckjyefvnfjyKjyifxm;onf/

61
(6)

r*Fvmrm&fatmifb&k m;wGif odraf wmfBu;D ? bk&m; &ifjyifwpfcv


k ;kH udk orkwx
f m;jcif;
vnf; jzpfavonf/

(7)

wyifwikd rf zd &k m;Bu;D odr?f r&Fvmrm&fatmifqu


D wH;k csKd it
f wGi;f wnf&o
dS nf/

(8)

a&TxD;odrfBuD;odrf? wyifwdkifrdzk&m;BuD;odrf taemufbufawmifxdyfwGif wnf&Sd


onf/ odro
f nf tqef;tus,q
f ;kH ausmif;taqmufttHjk zpfonf/ tdE,
d jynf
wyf*srf [muJo
h Ykd jzpfonf/

(9)

kyfrsm;odrfawmfBuD;? aygif;'Gwf&Gmtaemufbuf oabFmpmwdkifuRef;wGif&Sdonf/


odraf wmfi,f(2)ckvnf; &Sad o;onf/ oQpaf omif;odru
f o
hJ Ykd eH&H yk x
f rk sm; xkqpfxm;
&So
d nf/

(10) xkue o
f rd af wmfBu;D tv,fcef;r oHCm&mZm xdik
f uset
f cef;wdik ;f 0denf;"d&k Ef iS hf
oHCmawmfrsm;xkid Nf y;D y#duwfawmfukd okwo
f ifc&hJ mvnf; jzpfonf/ oQpaf omif;odrf
taemufbufwGifusonf/ r[modrfBuD;teuf tBuD;qHk;vnf; jzpfonf/
(11) oQpaf omif;odr?f xkue o
f rd Bf u;D a&SUbufwiG f eH&aH usmufqpfyk w
f jYkdzifh qef;Mu,fonf/
xkue o
Yf rd Bf u;D ESihf wef;wlBu;D avonf/ odrBf u;D XmerS jyKjyifp&mrsm;udk jyKjyifMupOf
jyiferd w
d w
f ikd Bf u;D rsm; ay:xGuv
f maMumif; awG&Y r[modrjf zpfaMumif; xif&mS ;av
onf/
ajrmufOD;acwfq&mawmf tausmftarmfrsm;ESifh
trsdK;bmomomoemtwGuf BudK;yrf;aqmif&Gufcsufrsm;
1/
awmifw
kd u
kd q
f &mawmf t*rek (d tmpdaEm,svnf;[l\) qkv
d Qif wdik ;f jynfEiS hf vlrsKd ;twGuf
rEk"rowfudk jyKjyif a&TAsOf;"rowftjzpf pDpOfay;cJhonf/ oHwGJawZmo&q&mawmf qdkvQif
uAsmyg&*l ajrmufjzpf Ak'K yw
yd sKd Uudk a&;pyfco
hJ nf/ ajrmufO;D q&mawmfu uAsmyg&*lwcH eG x
f v
l nf;
jzpfonfhtwdkif; u0du@ygousrf;udk a&;xm;cJhonf/ aq;0g;zufqdkvQif aq;wdkifq&mawmf
ZD0u[l xif&mS ;cJo
h nf/ oD[Vkd pf aom Edik if jH cm;odYk a&mufaom omoemjyK yk*Kd vt
f ausmt
f armfrsm;
ay:xGe;f cJo
h nf/ ppfa&;ppf&mvnf;aumif;? avmuDtwwfwYkd vnf;aumif;? arG;xkwo
f ifMum;
ay;EdkifcJhaom ppfuGyfq&mawmf (avSmifp&m)vdIif;q&mawmfrsm; &SdcJhonf/ [l;&m;? aA'if? odkuf?
"gwf? wabmif? ed'gef;? ,Mwm? ,m,D? ude;f cef;buf oQpaf omif;q&mawmfb&k m;ay: q&mawmf
ydEaJ wmifq&mawmf? y&wrwdu
k q
f &mawmf ppfuyG q
f &mawmf oHwaJG &Tausmif;jyif q&mawmfrsm;

62
xif&mS ;cJMh uonf/ t&ufonfr q&mawmf? bm;rJh q&mawmfwrYkd mS wkid ;f jynftwGuf puf,E&m;
twwfjzifh pGepYf m;yg0ifaqmif&u
G cf MhJ uavonf/
2/
bmoE&buf awmifpOfvrkacsmif;&if;il q&mawmfrmS xif&mS ;aom yk*Kd vjf zpfayonf/
&rf;NAo
J aH wmifwu
kd f avmuD avmukw& m pG,pf akH jrmuf oifMum;ay;Edik af om ovlawmifBu;D wGif
aZmwdygv q&mawmfrmS xif&mS ;onf/ xdq
k &mawmfrmS pEowd&mZm"r&mZfrif;atmifpek \
f
i,fq&m&if;vnf; jzpfonf/ ,if;odYk wdik ;f jynfEiS hf vlrsKd ;? rif;rSL;rwfwyYkd gruseaf tmif tusKd ;jyKEikd cf hJ
Muaom q&mawmfrsm; xif&mS ;ay:xGe;f cJMh uojzifh omoembmomvlrsKd ;yg *kPo
f wif;vif;apEdik cf hJ
&monf/ xkdodkY ausmif;wdkufBuD;rsm;? jynfwHcGefjzpfaom q&mawmf oHCmawmfrsm;onf
omoemOD;aqmifjzpfMuonf/ bk&m;? apwD? ykxdk;? odrf? ausmif;? *lvdkPf? yd#uwfwdkufpaom
omoemhtarGrsm; txdr;f trSwt
f jzpf azmfjyaeMuonf/ &cdik jf ynf\ bk&m;apwDrsm;udk oZifyef;cdik f
wNrdKifNrdKif &cdkifbk&m;aygif;[laom r[m&mZ0ifBuD;vmysdKUtwdkif; 635255 qlawGY&SdaMumif;
odEdkifav&monf/ onfrSm a0omvDacwfaemufrSp ajrmufOD;acwfxd bk&m;rsm;om[l\/
"n0wDrS a0omvDacwfxd bk&m;rsm;um; ]]yawmuf&DT 0g0if;0if;0g}}[l (4)oef;ausmjf zpfaMumif;
ysKd Uvm&S\
d /
ajrmufOD;yxracwfrif;rsm; wnfxm;udk;uG,fcJhaom apwD? ykxkd;?ausmif;uefrsm;
pOf

uk o d k v f & S i f

1/ rif;apmrGef

2/ rif;c&D
3/ bapmjzLrif;

apwD y k x k d ;
ausmif;bk&m;

wnfaqmufonfhESpf
aumZm

c&pf

wnfae&m
ajrmuf O D ;

av;rsuEf mS ykx;dk
0dZ,s&o
H aD pwD

792
792

1430
1430

rkwq
f w
d af wmfapwD
ta&SUESit
fh aemuf
jrwefaqmif;
pE&mrausmif;wku
d f
nDawmfapwD
&wempHa&G;apwD
&wemrSeu
f if;apwD
r[maAm"da&T*l
wuov
D apwD

792
895

1430
1433

ajrmufyidk ;f
taemuf
awmifyikd ;f
ajrmufyidk ;f
ajrmufyidk ;f

795
795
808
809
810
822

1433
1433
1446
1447
1448
1460

ajrmufyidk ;f
ajrmufyikd ;f
ajrmufyidk ;f
ajrmufyidk ;f
ajrmufyidk ;f
awmifyidk ;f

63
uk o d k v f & S i f

apwD y k x k d ;
ausmif;bk&m;

4/ rif;a'gvsm
5/ rif;&efatmif
6/ rif;pvuFmol

oH;k usyd w
f pfqal pwD
xlygkaH pwD
awZ&mrapwD
taemfrmbk&m;
0oJb&k m;
avmif;rGe;f ajzmuf
oufawmf&n
S apwD
oufawmf&apwD
edAL Zm
bk&m;nDaemif

pOf

7/ oZmwrif;
8/ rif;acgif&mZm

9/ rif;apmtkd

c&pf

wnfae&m
ajrmuf O D ;

1482
1494
1494
1501
1515
1525
1525
1525
1527
1527

taemufyikd ;f
ajrmufyidk ;f
ajrmufyidk ;f
ajrmufyikd ;f
awmifyidk ;f
ajrmufyikd ;f
ajrmufyidk ;f
ajrmufyidk ;f
ta&SUykid ;f
ta&SUykid ;f

wnfaqmufonfhESpf
aumZm

844
856
856
863
877
887
887
887
889
889

yHak wmfEiS yfh q


kH rGJ sm;azmfjyyg&Sad om apwDyx
k ;dk rsm;
(1) av;rsufESmykxdk;awmf - (at'D - 1430) yHk(1)
1/
av;rsuEf mS ykx;kd awmfBu;D rSm rkcaf v;bufygS
d ]]rkcaf v;wefb&k m;}}[kvnf; trnfwiG f
onf/ vdkPfausmif;atmufcHay: t&HapwDav;qlESifh apwDBuD;wpfql ayguf[efjzpfonf/
oydwaf rSmuf (ouFe;f qD;rygaom acgif;avmif;arSmuf[v
k nf; ac:Muonf/) tay: "mwkurmESihf
txGuw
f ifxm;onf yHpk rH mS ajrmufO;D tapmydik ;f acwf 1430-1531 \ bk&m;wnf a&S;OD;yHpk yH if
jzpfonf/ rif;apmrGeu
f NrKd Uwnfb&k m;tjzpf 1430 jynfEh pS w
f iG f ausmufjzifw
h nfaqmufco
hJ nf/
2/
av;rsuEf mS ykx;kd awmfBu;D \ ausmufpmygou&mZfrmS ou&mZf 792-ck awmfovif;v
[l a&;xd;k xm;onf/ ykx;kd awmfBu;D udk wnfaqmuf&mwGif &mZm"d&mZm*kq
k &mawmf jzpfral om
pE&mrq&mawmftrSL;&So
d nfh oHCmawmfo;kH usyd w
f u
Ykd em,utjzpf aqmif&u
G v
f Quf NrKd Uwnfb&k m;
wdu
Yk kd wnfaqmufaom Adou
k musr;f t& wnfaqmufjcif;jzpfygonf[k qd&k ygrnf tb,faMumifh
qdkaomf av;rsufESmykxdk;awmfBuD;rSm trsdK;bmom omoemoHk;&yfESifh nDGwfrI&SdaeaMumif;
awG&Y jzpfonf/ qdv
k o
kd nfrmS ykx;kd awmfBu;D onf t"dutm;jzifh bmoma&;tqdk trsKd ;om;
,Ofaus;rItqdEk iS hf omoema&;ESihf rxdcu
kd af p&[kaom tqdrk sm;jzifh nDw
G af e jzpfygonf/
3/
uJo
h Ykd nDw
G yf (kH 1)ykx;kd awmfBu;D \ trnfemrrSm av;rsuEf mS jzpf&mav;onf Ak'[
;l eHjzpf
tu&mocsmF enf;t& *Pef; 4 jzpf&m xd*k Pef; 4 onf &cdik rf sKd ;EG,,
f Ofaus;rI ud,
k pf m;jyKae
trsKd ;om;,Ofaus;rIEiS hf udu
k n
f aD ejcif;/

64
4/
ykxdk;awmfBuD;tay: t&HapwDav;qlESifh tv,fwGif apwDwpfqlayguf[ef&Sdae&m
xkdt&Hav;qlrSm uukef? aumP*Hk? uz? a*gwrpaom yGifhawmfrlNyD;onfh bk&m;av;ql
udk &nfpl;jcif;ESifh tv,fapwDrSm yGifhawmfrlvwefYaom t&darw,jrwfpGmbk&m;udk &nfpl;jcif;
jzpfay&m omoemawmfukd MunfKd apmifah &Smufjcif;rnfayonf/
5/
ykx;kd awmfBu;D \ vdP
k af wmftwGi;f &Spaf jrm ifyh ekH &H EH iS hf tv,fr@dKi&f o
dS nfh xd&k pS af jrm ifw
h iG f
xkqpfxm;aom yvi&f pS cf w
k iG f blrzd rk'&k myHpk H bk&m;qif;wk&pS q
f l ude;f 0yfvQu&f &dS m? xk&d pS q
f l
onfum; a*gwrAk'jrwfpGmbk&m;\ w&m;OD;jzpfonfh aumif;pGmjrifjcif;? aumif;pGmMum;jcif;?
aumif;pGmajymqdkjcif; aumif;pGmjyKvkyfjcif;? aumif;pGmtoufarG;jcif;? aumif;pGmtm;xkwfjcif;?
aumif;pGmatmufarhjcif;? aumif;pGm wnfMunfjcif;[laom r*if&Spfyg;w&m;awmfudk &nfpl;
ud;k uG,x
f m;jcif;rSm bmomw&m;awmfEiS hf vGepf mG nDw
G v
f aS yonf/
6/
xdt
k jyif *le&H aH v;bufwiG v
f nf; wzufqw
D iG f Ak'q
if;wkawmfig;qlpD ude;f 0yf &So
d nfukd
awG&Y &m onfrmS vnf; bk&m;ig;qlukd &nfp;l xm;onfh oabmyifjzpfonf/ vdP
k *f t
l wGi;f bk&m;
qif;wkawmf pkpak ygif; 28 ql ude;f 0yfojzifv
h nf; orKa' *gxmawmfBu;D udk &nfeT ;f wnfxm;cJh
[ef&adS y&m ykx;kd awmf Bu;D rSm &cdik w
f \
Ykd omoeduAdou
k mynmt& wnfaqmuf&mrS vdt
k yfonfh
trsKd ;bmom omoemoH;k &yfEiS hf udu
k n
f aD eaom NrKd Uwnfyx
k ;dk awmfBu;D jzpfaMumif; ay:vGiv
f yS gonf/
ykxdk;awmfBuD;onf Pfawmfay 70 cefYjrifhonf? tajrmuftrGrf;wHuJ dk;pOf;aom
[efjzpfonf/
7/
onfwrYkd mS ukov
dk &f iS rf if;apmrGe\
f toGio
f @ef pdwaf epdwx
f m;rSm trsKd ;bmoma&mif0g
xGe;f ap&ef &nfoef wnfaqmufjcif;jzpfonfukd a&mifjyef[yfapygonf/
av;rsuEf mS ykx;kd awmfBu;D rSm ajrmufO;D NrKd U ajrmufyikd ;f wGif wnf&o
dS nf/
0dZ,s&HoDapwD (at'D-1430) (yHk - 2)
apwDudk 1430 jynfhESpfwGif rif;apmrGefu NrdKUwnf bk&m;wpfqltjzpf wnfxm;cJhNyD;
nDawmf rif;c&Duvnf; eef;wufbk&m;tjzpf udk;uG,fcJhayonf/ apwD\ ta&SUawmifapmif;
avmif;MuufNrdKUawmfa[mif;rS omoemydkifq&mawmf r[m 0dZ,s&HoDESifh &[ef;awmfwdkYtwGuf
ausmif;awmfBuD;udk wnfxm;cJhonf/ ,if;ausmif;awmfudk tpGJjyK apwDtrnfonfvnf
0dZ,s&o
H [
D k wGijf cif;jzpfonf/ ausmif;awmf jrefrmuAsmpmqdk ausm&f iS af waZmom&ESiv
hf nf;
aumif;\? q&m&Sif &xom&wdYk &cdik o
f Ykd <ua&mufcphJ Of 1486 ckwiG f acwem;cdk oDwif;oH;k awmfrl

65
cJMh uonf/ rlvapwDrmS NyKd ysuo
f mG ;Ny;D jzpf ajrmufO;D rS ukov
kd &f iS f rsm;u ,ckacwfypkH aH pwDawmfukd
jyefvnfwnfaqmufxm;onf/ uJhodkY jyefvnfwnfaqmuf&mwGifrl |myemapwDawmfudk
jyefvnfXmyemxm;aMumif; od&ygonf/ |myemyHak wmfukd avhvmjcif;tm;jzifh av;NrKd UacwfrS
qif;oufvmaom Adokumvuf&mtwdkif; pwlygyHkpHudktay:wGif azmufxm;[ef jzpfonf/
vdP
k af usmif;atmufcrH mS vnf; &cdik u
f kd ud,
k pf m;jyKonfh rsuEf mS av;bufwiG f *layguf0av;ck&NdS y;D
bk&m;qif;wkawmfav;ql ude;f 0yfvsu&f rdS nf[k ,lq&ygonf/
rkwfqdwfawmfapwD (at'D - 1430)
rkwfqdwfawmfapwDudkvnf; NrdKUwnfbk&m;tjzpf rif;apmrGefuyif wnfxm;cJhonf/
jrwfpGmbk&m;\ rkwfqdwfawmf "gwfudef;0yf&m "gwkapwDawmfjzpfonf/ ukef;awmf\ atmuf
yp,mwGif ausmufqpfvuf,mrsm;ygaom yd#uwfwu
kd w
f pfv;kH wnf&o
dS nf/ tay:yp,mwGif
&ifjyifukd ausmufjym;Bu;D rsm; cif;xm;onf/ apwDawmfyrkH mS oydwaf rSmufEiS hf "gwk*Awifxm;[ef
jzpfonf/ a&SUrsufESmpm 34 vufr&Sdaom ajcawmf&mwpfql &Sdonf/ pufvuPm ryg&Sdacs/
rkwfqdwfawmfapwD\ ajrmufzufwGif&Sdaom awmifapmif;wGif pE&mrausmif;wdkuf
wnf&o
dS nf/ pE&mr bke;f awmfBu;D twGuf rif;apmrGeu
f wnfaqmufvLS 'gef;cJjh cif;yif jzpfonf/
rkwq
f w
d af wmfapwDrmS vnf; ajrmufO;D NrKd U ajrmufbufwiG f wnf&o
dS nf/ wnfaqmufaom
ESprf mS 1430 jynfjh zpfonf/
ta&SUESifhtaemufjrwefaqmif;apwDawmf(at'D-1430)
rif;apmrGeo
f nf av;rsuEf mS ykx;kd \ ajrmufbuf&dS uke;f ESpf uke;f wGif ta&SUjrwef;apmif;ESihf
taemufajrmufwefapmif;wdkYudk ausmif;awmfESifhwuG wnfxm;cJhNyD; NrdKUawmfavmif;MuufrS
oHCmtcsdKUoDwif;oHk;Edkif&ef vSL'gef;cJhonf/ ta&SUjrwefapmif;onf ukef;ESpfxyfNzpfonf/
apwDawmf\ *Eu#k w
d u
kd w
f iG f tvif;ayguf 6 ayguf&NdS y;D oyfpaD ygif;xd;k xm;onf/ apwDawmf\
ajrmufbuf awmifajcvnf ausmif;awmf &mjzpfonf/ jrwefaqmif;awmfrS q&mawmfonf
rif;&mZmBuD;\ avQmufxm;csuft& t&HoHCm tyg;ESpfq,fESifhtwl oD[dkVfodkY omoemjyK&ef
1606 ckwiG f <ua&mufco
hJ nf/

66
nDawmfapwD (at'D - 1430)
nDawmfapwDonf av;rsufESmykxkd;awmfBuD;\ ajrmufbufwGif uyfvsufwnf&Sdonf/
ukov
kd &f iS rf mS rif;apmrGe\
f nDawmfrif;c&D;ac: e&Eku 1430 jynfEh pS rf mS yif ukov
kd jf yKcjhJ cif; jzpfonf/
apwDyHkpHrSm yk&defacwf aumvd,bk&if\ ukokdvfawmf yg;&Dawmf (avmif;Muuf)apwDESifh
qifwlaMumif;awGY&onf/ ta&SUodkYrlaom rkcfxGufapwDjzpfNyD; rkcfvrf;eH&HwGif *li,f 28 *l
qif;wkawmfrsm; ude;f 0yfco
hJ nf/ qif;wkawmf 28 ql ude;f 0yfcjhJ cif;rSmvnf; av;rsuEf mS apwD
rSmuJhodkY orKa'*gxmawmfBuD;udk &nfTef;cJh[efwlonf/ apwDawmfudk tuJcwfjcif;tm;jzifh
ukodkvf&Sifrif;c&D;ac: e&EkrSmvnf; trsKd;bmomomoemudk apmifhxdef;jyefYyGm;vdkonfh qE&Sif
jzpfonfukd xif[yfay:vGiaf pygonf/ apwDawmfrmS ausmufapwDwpfql jzpfonf/
&wempHa&G;apwDawmfESifh &wemrSefuif;apwDawmf (at'D*1446-1447)
&wempHa&G; 1446 ESifh &wemrSefuif;apwDawmf (1447)ESpfqlrSm bapmjzLrif;BuD;\
a&S;OD;aumif;rIawmfapwDrsm; jzpfMuygonf/ ajrmufO;D NrKd Uajrmufyikd ;f wGiw
f nf&ydS gonf/ rif;Bu;D \
aumif;rIawmf r[maAm"da&T*\
l awmifbuf&dS awmifp,
G rf sm;ay:wGif toD;oD;ude;f 0yfawmfrMl uNy;D
&wem rSeu
f if;apwDonf/ awmifbuftqH;k wGi&f
dS apwD\ *Eu#k w
d u
kd af wmfwiG f yviaf wmfrmS
eH&EH iS hf rqufpyfyJ oD;jcm;uif;uif;vGwv
f w
G &f o
dS jzifh xl;jcm;[ef&o
dS nf/
r[maAm"da&T*l (at'D 1448) yHk(3)
apwDawmfonf &SpfajrmifhyHkjzpfNyD; oydwfarSmufyHk xkydumwpfck rkcfxGufwpfckESifh
*Eu#k w
d u
kd af wmfrsm;yg&So
d nf/ *l0ifvrf;eH&w
H pfcw
k iG f ausmufqpfyk w
f v
G uf&mrsm; tqifh (6)qifh
jzifhjyoxm;onf/ tkyfaygif; 280 ausmfyg0ifonf/ if;tkyf rsm;wGif Ak'kyfyGm;awmfrsm;?
wl&d,mwD;[efrm; uRrf;xkd;[efrsm; wd&pmefwdkY aysmfyg;[ef? ylaZmf[ef? i&Jus[ef? ppfwdkuf[ef?
a0oE&mrif;BuD; om;orD;vSL[ef ok0PomrZmwfrS av;ypf[ef? a&T[oFmjrif;Zmwf ponfh
okyfazmfkyf<ursm; yg0ifayonf/ *Euk#dwdkuf&Sd ausmufyvifwGifvnf; yef;EG,fyef;cufrsm;?
Zmwfedygwfvmkyf<ursm;? aumif;csDay;ckoif;rIwf[ef yg0ifao; onf/ kyf<ursm;onf
ajrmufOD;acwf\ ,HkMunfcsufESifh 0wfpm;qif,ifrIudk azmfjyaom aMu;rHkwpfcsyfyifjzpfonf/
&Spaf omif;xkue Yf odr&f dS yk <f uvuf&mrsm;\ a&SUajy;erlemvnf; jzpfayonf/ ukov
kd &f iS f bapmjzL
rif;Bu;D onf bk&m;udk 1448 ckEpS f uqkev
f jynfh ajrmufO;D ajrmufbuf euawmif\ taemuf
awmifp,
G w
f pfcak y:wGif wnfxm;cJo
h nf/

67
e&wfpm;bk&m; (at'D- 1458)
jrif;0efawmif\ taemufbuf (ajrmufO;D oabmFqyd f teD;&S)d ,ckNrKd Uopf&yfwiG f e&wfpm;
bk&m;udef;0yfonf/ ,cktcg rlvtaqmufttHkrSm ysufpD;oGm;NyDjzpfonf/ bapmjzLrif;BuD;\
a,murjzpfol e&ufpm;trwfBu;D 1458 ckwiG f ukov
kd jf yKco
hJ nf/ Pfawmf 7 aycGcJ efY jrifah om
ausmufqif;wkawmfwpfqrl mS odraf wmftwGi;f wGif ude;f 0yfvQu&f o
dS nf/
bapmjzLrif;Bu;D \ orD;awmf ]ol&cdik }f wnfxm;aom bk&m;odYk yef;qDr;D ylaZmf&eftoGm;
naeqnf;qmwGif 0dZ,s&HoDausmif; acwowif;oHk;aeawmfrlaom jrefrmuAsm yg&*l&Sif
awaZmom&u jrifawGo
Y jzifh rif;orD;\tvSwiG f rl;&pfomG ;&um; ]csKyn
f &DwiG ;f jzKwjf cnf;jrifonf?
oQio
f m&cdik w
f ef aqmifavm} [laom tar!dwo
f u
H kd zGirhf u
d m ]a&Tyk o
f iG yf 'dk pf }kH &wkukd oDu;kH cJah v
onf/ Sifr[m&|om&uvnf; raemrsufI aMu;rHkjyK tpcsD&wkudk a&;pyfoDuHk;cJhavonf/
uAsmESpyf 'k pf vH;k onf jrefrmpmaywGif vGepf mG xif&mS ;onf/
wuoDvmapwD (at'D - 1460)
wuov
D mapwDukd 1460 - ckEpS w
f iG f bapmjzLrif;Bu;D wnfco
hJ nf/ Pfawmf (7)ay&SNd y;D
ajcawmfxyfvQuf &ifokdif;ygouFef;ay:wGif udk,f&HouFef;wpfckvHk;t&pf&pfazmf Hkxm;onfh
wuov
D mbk&m; ude;f 0yfvQu&f o
dS nf/
oHk;usdyfwpfqlapwD (at'D - 1482)
apwDawmfwiG f ausmufqif;wkawmf 31 ql ude;f 0yf vQu&f jdS cif;aMumifh oH;k usyd w
f pfql
apwD[k ac:onf/ tv,fwiG f xdik af wmfrl qif;wkawmfwpfq&l
dS ,if;bk&m;ESihf ausmjcif;uyfwiG f
y&dedAmefpHcef; ausmufqpfvuf&m wpfqludef;0yfonf/ apwD\ wnfae&mrSm ajrmufOD;NrdKU
taemufawmifyikd ;f &Sd av;NrKd UacwfO;D \ acwftpwGif acwoifrif;Bu;D wnfxm;ud;k uG,cf ahJ om
r*Fvm"mwfa&T*l apwDawmfwnf&dS &mawmifwef;ESihf ud;k e0if;apwDawmf wnf&&dS m awmifwef;ESpcf k
tMum;&Sd awmifcg;yef;wpfckay:wGif wnf&Sdonf/ bk&m;odrfonf awmifcg;yef;ay:wGif &SdNyD;
awmifajcESifhvufqnfuef xdawGYae Icif;om,mvSyonf/ ukokdvf&Sifrif;a'gvQmonf
bk&m;udk 1482 ckEpS w
f iG f aumif;rI jyKco
hJ nf/

68
xlygHkapwD (at'D - 1494)(at'D-1631) yHk(4)
xlygHkapwDonf ajrmufOD;NrdKUajrmufbuf&Sd avmif;yGef;ajymufapwD\ ajrmufbufwGif
uyfvQuf 0if;wHwkdif;ESpfxyftwGif; wnfSdonf/ apwDawmf\ &SpfajrmifykHyp,mrsm;wGif
Mumzl;MumvufykHay:atmif xkqpfxm;onf/ yp,mrsm;wGif *lausmif;av;ausmif;ygSdNyD;
rkcfxGufwHuJvuf&mrsm;ukd tEkpdwf xkqpfxm;onf/ apwDawmf\ &ifjyifaxmifhav;axmifh&Sd
*lausmif;ysuu
f o
dk mawGUjrifEidk o
f nf/
rlvukokdvf&SifrSm ajrmufOD;rif;qufwGif toufti,fqkH;jzifh rif;jzpfvmol bk&if
rif;&efatmifjzpfNy;D 1494 ckEpS w
f iG f wnfco
hJ nf/ aemifwiG f rif;carmif;u 1613 ckwiG f xyfrjH yKjyif
cJo
h nfomru apwDawmf wpfcv
k ;Hk ukyd g a&Tv;Hk jynfch scahJ o;onf/ apwDawmfwnf&&dS m t&yfonf
blrdeufoefajr[k t,l&SdMuojzifh ajrmufOD;acwfbk&ifrsm;onf bdodufr*Fvm oGef;avmif;NyD;
aemuf apwDawmfukd zl;arQmfum atmifajreif;Mu&onf/ aemifwGif apwDawmf\
taemufbuf&dS awmif0rS ;f wGif rif;carmif;vSLcJah om ausmif;awmfEiS hf aq;kaH wmfwnf&cdS o
hJ nf/
awZ&mrapwD - (at'D - 1501) ykH(5)
awZ&mrapwDonf ajrmufOD;NrdKUajrmufykdif;&Sd pE&mrausmif;wkduf\ ajrmufbuf
awmif0rS ;f wGif wnf&o
dS nf/ xl;cReyf jkH zpfNy;D yp,mtqifw
h w
Ykd iG f cdek ef;csKd ;oH;k qpfyg&So
d nf/ 'kw,
d ESihf
wwd,yp,mwdw
Yk iG f ykcx
f u
G af v;ckyg&So
d nf/ pvuFmolrif;u 1500 ckwiG f oHCm&mZmjzpfaom
awZ&mrq&mawmftwGuf aqmufvkyfvSL'gef;cJhjcif;jzpfonf/ apwDawmfudk 1638 ckESpf
em&ywdBuD;uvnf;aumif;? 1710 jynfhESpfwGif pE0dZ,&mZmvnf;aumif; jyKjyifcJhonf/
,ckapwDawmfyHkrSm ajrmufOD;aESmif;acwfyHkpHjzpfonf/ apwDawmfBuD;\ awmifbufteD;wGif
ausmufpmav;csyfudk *li,fxJ pdkufxlxm;&Sdonf/ ausmufpmrsm;rSm apwDawmfESifh ausmif;
twGuf ajrvSLrSww
f rf;yifjzpfonf/
taemfrmbk&m; (at'D-1500)
ajrmufOD;NrdKU ajrmufbufydkif;&Sd xlygHkapwD\ ta&SUbuf odkYoGm;vQif taemfrmbk&m;udk
zl;awGEY ikd o
f nf/ bk&m;rSm Pfawmf 10 ay &So
d nf/ ausmufqif;wkawmfjzpfNy;D rlv *lausmif;rSmrl
r&Sad wmhacs/ ausmufqif;wkawmf ude;f 0yf&m ausmufyvirf mS 5 ayjrifNh y;D q,fajrm ufy&kH o
dS nf/
yvifwpfckvHk;udk yef;EG,fyef;cuf? aus;iSufwd&dpmefrsm;? kyf<ursm;jzifh wefqmqifxm;onf/
yvif yk <f uwpfcjk zpfaom 0okE& eD wfyk w
f iG rf l wHuyJ ykH gNy;D ,if;wHuw
J pfcv
k ;kH udk usm;uudu
k cf s[
D ef

69
okyfazmf xm;onf/ ukodkvf&SifrSm pvuFmolrif;\ orD;awmf taemfZm rif;orD;jzpf 1501
ckEpS w
f iG f vSL'gef;cJjh cif;jzpfonf/
0oJbk&m; (at'D-1515)
ajrmufO;D NrKd Uawmfyikd ;f wGif wnf&adS om0oJb&k m;Bu;D onf Pfawmf 13 ay&SNd y;D ajrmufO;D NrKd U
awmfa[mif;twGi;f tBu;D qH;k qif;wkawmfyifjzpfonf/ bk&ifoZmwrif;u if;eef;wufonfh
1515 ckwiG f aumif;rIjyKcahJ om bk&m;wpfqjl zpfonf/
vifyef;ajymuf (avmif;yGef;ajymuf) (at'D 1525)(yHk-6)
ajrmufOD;NrdKU ajrmufbufydkif;&Sd wnfbk&m;wpfqljzpfonfh av;rsufESmykxdk;awmfBuD;\
ta&SUajrmufbufuGif;jyifwGif avmifyGef;ajymufapwDwnf&Sdonf/ apwDawmfrSm &Spfajrmuf
xkcReyf kH jzpfonf/ vuf&dS tjrifh 75 aycef&Y o
dS nf/ atmufyp,m tqifh rkcx
f u
G *f al usmif;i,f 16
ausmif;yg&SdNyD; rkcfwHuJvuf,mrsm;jzifh xkqpfxm;onf/ apwDawmfwpfckvHk;ausmufjzifh
wnfaqmufxm;NyD; yef;<uyef;qGJrsm;jzifh rGef;rHcs,foxm;onf/ tmHkcH&ifjyifywfvnfwGif
a<ua&okwt
f yk cf syrf sm; xGi;f xm;cJo
h nf/
0if;wHwdkif;ESpfxyf&Sdonf twGif;bufwHwdkif;\ tjyifbuf eH&HwGif a<ua&okwfa&mifpHk
tkwcf syrf sm; jzifh yef;yGiyhf v
kH ifyef; &cdik t
f ac: avmif;yGe;f yHrk sm; azmfxm;jcif;jzpfonf/ apwD\
0daoovuPyif jzpfayonf/ xdaYk Mumifh apwDonf ]]avmifyeG ;f ajymuf}} [kwiG o
f nf/ wHwikd ;f
wpfbufwiG f vifyef;yHk 60 cef&Y ydS gonf/ ukov
kd &f iS rf mS rif;acgif&mZmjzpfNy;D 1525 ckwiG -f
]]c&rf;oD;vufaumuf? ajymifajymifawmuf? *sD;rSm0,fau avmifAGef;ajymuf}} [laom
twdww
f abmift& wnfxm;cJjh cif; jzpfonf/
oufawmf&SnfapwDESifh oufawmf&apwD (at'D - 1525)
oufawmf&n
S af pwDonf ajrmufO;D ajrmufyikd ;f &Sd &Gu
f akd wmifay:wGif wnf&o
dS nf/ ,ckypkH rH mS
rlvvuf&mr[kwaf wmhbJ aemufyikd ;f acwfjyKjyifxm;Ny;D vuf&momjzpfonf/ bk&m; awmif\
ta&SUbufawmifajcwGif oufawmf&bk&m;wnf&o
dS nf/ yHpk yH #d u
d wfwu
kd yf pkH rH sKd ;jzpfNy;D eH&t
H jyifbuf
ausmufqpfyef;uGurf sm;jzifh wefqmqifxm;onf/ bk&m;rsm;udk rif;acgif&mZmu 1525 wGif
ukov
kd jf yKco
hJ nf/

70
bk&m;nDaemif (at'D - 1527)
rif;apmtdo
k nf ajrmufO;D eef;awmfukd A[djk yK edAL pmapwDrsm;tjyif tjcm;bk&m;ajcmufql
udkvnf; wnfxm;cJhonf/ edALpmapwD\ ta&SUbuf&Sd awmifedrfhay:wGif udef;0yfaom
bk&m;nDaemifac: ykx;kd &Spq
f rl mS wpfqEl iS w
hf pfql yEuyf rkH sm; rwlMuacs/
nDrawmfbk&m; (at'D -

ajrmufOD;NrdKUta&SUydkif;&Sd odrfBuD;a&T*l\ awmifbuf&Sdukef;ay:wGif nDrawmfbk&m;


udef;0yfonf/ ausmufyvifay:wGif ausmufqpfvuf&mrsm;jzifh wefqmqifxm;onf/ yvif
atmufajcwGif &ifcGifydkufapmif;udk wD;[efrSm touf0ifvSNyD; ajrmufOD;acwf\ xif&Sm;aom
ky<f uif;vuf&mwpfqyl if jzpfayonf/ bk&m;udk qifjzL&Sirf if; a'gvQm\ orD;awmf apmeef;jzL\
nDrawmfapmokbmu aumif;rIjyKco
hJ jzifh nDrawmfb&k m;[k wGio
f nf/ tpfrawmf apmeef;rif;jzL\
aumif;rIawmfrmS uGr;f aps;wHcg;teD; oQiif ,fwwfawmifay:wGif wnf&o
dS nf/
edALpmapwDrsm; (at'D - 1527)
ajrmufO;D NrKd Uta&SUydik ;f wGif ajrmufO;D acwfo;kH 0ifrem; usaD wmf\ ta&SUbuf0if;wHwikd ;f onf
edALpmawmifudk tajccHxm;onf/ awmifxdyfodkY awmifbuftqHk;rSwuf&onf/ yxrqHk;
zl;awGU&aomapwDrSm atmufedALpmapwDjzpfonf/ apwDyHkpHrSm av;rsufESmykxdk;awmfBuD;\
oydwaf rSmufypkH rH sKd ;yif jzpfonf/ od&Yk mwGif ouFe;f pD;azgif;&pfyg&SNd y;D MumoD;yHrk sm;udk xkqpfxm;onf/
tmHck o
H rd f Pfawmf 10 aycefY &Sad vNy;D acwf[ef qif;wkawmfwpfqu
l ed ;f 0yfonf/ xdo
k rd f yif
&Sad om a0omvDacwf ewfyk Ef pS f yk u
f uke;f awmf\ oufwrf;&SnMf umrIukd &nfeT ;f jyaeonf/
awmifaMumtwdik ;f quf wufomG ;vQif tv,feAd L pm apwDoYkd a&mufonf/ ausmufjzifh
wnfaqmufxm;Ny;D NyKd ysuaf eNyD jzpfonf/ awmiftjrifq
h ;kH ae&mwGiyf if yifredAL pmapwD ude;f 0yf
onf/ edAL pmapwDrsm;udk 1527 ckwiG f rif;apmtdu
k wnfxm;cJah vonf/

71
ajrmufOD;'kwd,acwf? apwDykxkd;ESihfomoedutaqmuftODrsm;

pOf

apwD y k x d k ; ES i h f
omoedu
taqmuftOD

wnfaqmufonfhESpf
uk o d k v f & S i f

aumZm

c&pfat'D

1/ tHawmfodrf
/
/
2/ a&TawmifapwD
3/ odBuaF &T*al pwD
4/ ukvm;NrKd UapwD
5/ a&T*Bl u;D
6/ oQpaf omif;ykx;d k awmf
7/ OD;jr0gapwD
8/ rdz&k m;Bu;D *l
9/ ud;k aomif;ykx;dk awmf
10/ rif;carmif;ykx;dk
11/ jcifuu
kd yf #d uwku
d f
12/ ausmuftw
k b
f &k m;
13/ xkue o
Yf rd yf x
k ;dk awmf
14/ bk&m;tkyyf x
k ;dk awmf
15/ ycef;odrf

rif;apmvS
rif;AmBu;D
rif;&mZmBu;D
rif;AmBu;D
rif;AmBu;D
rif;AmBu;D
rif;AmBu;D
rif;AmBu;D
rif;AmBu;D
apmoEmrdz&k m;
rif;wdu
rif;zavmif;
rif;zavmif;
rif;zavmif;
rif;zavmif;
rif;zavmif;
rif;&mZmBu;D

893
/
/
893
893
893
893
897
897
951
915
933
933
933
933
933
192

1531
/
/
1531
1531
1531
1531
1531
1535
1553
1553
1571
1571
1570
1571
1571
1600

16/
17/
18/
19/
20/
21/
22/

rif;&mZmBu;D
rdz&k m;&Siaf xG;
rdz&k m;&Siaf xG;
rif;carmif;
oD&o
d "k r&mZm
rdz&k m;ewf&iS af r
rdz&k m;ewf&iS af r

965
966
974
974
991
1000
1000

1603
1604
1612
1612
1629
1638
1638

bk&m;ay:apwD
rif;aygif;a&T*l
&wemyHak pwD
&wemjy'fapwD
ousrmefatmif
rif;acgifa&Twl
arQmaf wmfral pwD

wnfae&m
ajrmuf O D ;
ajrmufyikd ;f
/
/
NrKd UwGi;f ydik ;f
ta&SUykid ;f
awmifyikd ;f
ajrmufyikd ;f
ajrmufyidk ;f
NrKd UwGi;f ydik ;f
ta&SUykid ;f
ta&SUykid ;f
awmifyidk ;f
awmifyidk ;f
ta&SUykid ;f
ajrmufyikd ;f
ta&SUykid ;f
taemuf
awmifyikd ;f
taemufyidk ;f
ajrmufyidk ;f
ajrmufyidk ;f
ta&SUykid ;f
ta&SUydik ;f
ta&SUykid ;f

72
(1) tHawmfodrf (at'D - 1521) (yHk-7)
tHawmford o
f nf ajrmufO;D NrKd UajrmufbufwiG f wnf&o
dS nf/ odraf wmfonf &Spaf jrm ihyf akH pwD
jzpfonf/ txuf0gonf t&efapwD&Spfqlu tv,fapwDukd &efxm;[efjzpfonf/ Pfawmf
ay 40 cefY jrihfNyD; y&0kPftwGif; *lausmif;ygapwDi,frsm;u &efxm;onf/ rlvukodkvf&SifrSm
rif;apmvSjzpfNy;D 1521 ckEpS w
f iG f aumif;rIjyKco
hJ nf/ 1556 ckoYkd a&mufaomtcg rif;&mZmBu;D u
tHawmf"mwfukd Xmyem&ef xyfrw
H nfc
hJ ]]tHawmford }f }[kac:wGif cJjh cif; jzpfonf/ tHawmfukd
bk&ifrif;AmBu;D u oD[Vdk rf yS ihaf qmifcNhJ y;D eef;awmf xm;&Su
d ;dk uG,cf yhJ gonf/ ,if;tHawmf"mwfudk
ajrmufO;D NrKd U AEKvausmif;wku
d w
f iG f ,aeYwidk f ud;k uG,x
f m;&Syd gonf/
odraf wmfBu;D \ ta&SUbufe&H w
H iG f &yfawmfrq
l if;wkawmf (6)ql ude;f 0yfonf/ ,if;qif;wk
awmfrsm; rkj'mrsm;rSm tb,ESifh b,fvuf0&'rkj'm? Ow&rkj'm? "rpMumESifh nmbuftb,rj'k m
ESifh b,fvuf0&rkj'mrsm; jzpfonf/ tm;vH;k aom qif;wkawmfrsm;wGif ouFe;f rsm;udk wif;MuyfpmG
pnf;xm;[efxq
k pfxm;onf/
odraf wmfBu;D \ twGi;f vdiI yf wfrmS ESpx
f yf&o
dS nft
h jyif eH&EH pS b
f uf Ak'q
if;wkawmf 142
ql udef;0yfpHyg,fvQuf&SdNyD; twGif;vdIifywfeH&HwGif Ak'qif;wkawmf 25 ql pHyg,fvQuf &Sdonfudk
zl;awGUEkid o
f nf/ tv,fr@dKirf sm;rSm &Spaf jrm ihyf o
kH Pmef &SNd y;D Ak'q
if;wkawmf&pS q
f l ude;f 0yfvQuf
&Syd gonf/ xkaYd Mumihf vdP
k *f t
l wGi;f wGif Ak'q
if;wkawmf pkpak ygif; 175 ql ude;f 0yfvQuf &Syd gonf/
tv,fr@dKifrS qif;wkawmfrsm;teuf a&S;tusqHk;vuf&mrSm ouFef;awmfudk&if
zJGUpnf;xm;[ef xkqpfxm;ygonf/ yHkpHrsm;udk ]]Zkefodkif;}}yHkpH[k ac:onf/ tv,fr@dKif&Sd
wHurJ sm;udk ajymifajrmufpmG xkqpfxm;ygonf/ yviaf wmf&pS cf ef;ay: vuf&mudk wpfpw
k pfa0;wnf;
azmfjyxm;jcif; jzpfygonf/ wHurJ sm; AsmvEpS af umifpD uvQu&f ydS gonf/ &ckid w
f u
Ydk ]]vQmxkwaf u}}
[k ac:aom Asmvonf tNrJNyHK;&,faeNyD; r*Fvm&Sdaom vuPmudk aqmifonf[k ,HkMunfMu
ygonf/
yviaf tmufajcwGif xkqpfxm;aom ausmufqpfvuf&m yHpk t
H rsK;d rsK;d wGif rif;&mZmBu;D [k
,lq&aomyHpk u
H v
dk nf; awGU&onf/ tjcm;yHrk sm;rSm udE& myHpk rH sm; xD;rk;d xm;aom trwfyrkh sm;vnf;
yg0ifonf/ uJo
h Ykd xl;jcm;vSaom yviyf pkH rH sm;udk avhvmjcif;jzihf ajrmufO;D acwfrif;rsm;\ xD;eef;
yviaf wmf taetxm;&Srd u
I kd wif[yfaponf/

73
(2) a&TawmifapwD (at'D - 1531)
ajrmufOD;NrdKUawmifykdif;&Sd ay 250 jrihfaom awmifpG,f wpfckay:wGif a&TawmifapwD
wnf&o
dS nf/ vH;k 0xkcReyf &kH adS om apwDawmf yk&0PfwiG f orkid ;f 0ifajruwkwu
f si;f rsm;udk awGUEkid f
ayonf/ usif;rsm; t*Fvdyf-jrefrm yxrppfyJGu jrefrmwyfwkdYonf tajrmufvufeufrsm;
wyfqifxm;cJNh y;D usL;ausmv
f maom t*Fvyd w
f u
Ydk kd tawmftweftxdemapcJo
h nf/ apwDawmf\
rlvukov
kd &f iS rf mS bk&ifrif;AmBu;D jzpfonf/ ou&mZf 1531 ckEpS w
f iG f tjcm;apwDrsm;tjym;ESifh
xnfco
hJ nf/
(3) odrfBuD;*lapwD (at'D - 1531)
odrBf u;D a&T*b
l &k m;onf ajrmufO;D NrKd Uta&SUajrmufyidk ;f &Sd ykPm ;awmifcw
H yf\ ta&SUbufwiG f
uke;f ay:wGif bk&ifrif;AmBu;D u 1531 wGif wnfxm;uk;d uG,cf yhJ gonf/ uke;f wpfuek ;f vH;k udk r[modrf
tjzpf orkwfxm;ygonf/ av;aycefYjrihfaom odrforkwfausmufwkdifBuD;ESihf wkdifi,fwkdYudkyl;
&ckdifodrforkwfyHkpHjzihf pdkufxlxm;ygonf/ odrfBuD;a&T*l\ *Euk#dwkdufawmf Pfawmf 11 ay
cefjY riho
f nfh ausmufqif;wkawmfwpfql pHyg,fawmfro
l nf/ odraf wmfuv
kd nf; bk&ifrif;AmBu;D u
apwDEiS t
fh wl wnfaqmufcjhJ cif;jzpfygonf/
(4) ukvm;NrdKUapwD (at'D - 1531)
ukvm;NrKd UapwDonf a&Tawmifapwdwufvrf;\ awmifbuf&dS awmifp,
G w
f pfcak y:wGif
wnf&o
dS nf/ ajrmufO;D NrKd U&H 13 NrKd UwGif tygt0ifjzpfaom ukvm;NrKd UapwD jzpfonf/ ukov
kd &f iS rf mS
rif;AmBu;D rif;jzpfonf/ 1531 ckEpS w
f iG rf mS yif wnfxm;cJo
h nf/
(5) a&T*lBuD; (at'D - 1531)
ajrmufOD;NrdKUawmifykdif;&Sd *l0Srf;wpfckxJ a&T*lBuD;bk&m;udk zl;awGU&onf/ atmufcHeH&H
*lbufEiS fh rkcx
f u
G af pwD jzpfonf/ tay:rS yifrapwDrmS puf0idk ;f jcrf;yHjk zpfNy;D t&HapwD av;qlyg&Sd
onf/ *l0ifvrf;rSm vS?H pMum? wkw?f ckoif;rsm;udk udik x
f m;Ny;D vufEpS b
f ufu r*Fvmaumif;cs;D
ay;ae[ef ausmufqpfewfyk f wpfyk u
f kd pku
d x
f x
l m;onf/ ewfyk t
f jrifrh mS 2 ay 4 vufrcefY
&S
d MumyGiafh y:wGi&f yfaeNy;D ab;wpfbufwpfcsuf &Spcf ;dk ylaZmf [eftkyrf sm; yg&Sad o;onf/ *lx&J dS
Pfawmf 10 ay&Sdaom ausmufqif;wkawmfBuD;wpfql udef;0yfonf/ y&d0kPftwGif;
ausmufyv
k i f yk <f ursm; jyefu
Y saJ eonf/ ukov
kd &f iS b
f &k ifrif;AmBu;D onf eef;wufonfEh pS f 1530
*ltjyif &ckid jf ynftES&YH dS tjcm;ae&mrsm;wGiv
f nf; wpfNyKd ief ufwnf; *lapwDrsm; wnfcahJ o;onf/

74
(6)

oQpfaomifykxkd;awmfBuD; (at'D - 1530) (yHk-8)

oQpaf omif;ykx;dk awmfBu;D onf ajrmufO;D acwf? ajrmufO;D NrKd Uawmf\ t"du&bk&m;wpfql
jzpfonf/ &ckdifou&mZf 897? c&pfou&mZf 1535 ckESpfwGif ajrmufOD;xD;eef;&Sif oD&dol&d,
pEr[m"r&mZmrif;Bu;D bJUG cH bk&ifrif;AmBu;D ukvm;bJUG cHaZmf abmufoQmonf bk&m;rwnfrED pS u
f
b*Fgwpfq,fESpfNrdKUESihf ay:wl*Da&wyf\ usL;ausmfrIwkdYudk atmifEkdifcJhojzihf &efatmifaZ,s
ykxkd;awmf[k trnfwGifapcJhonf/ taemufrZdra'oudk atmifEkdifcJhpOf yihfaqmifcJhonfh
&Spaf omif;av;axmifaom "mwfawmfarGawmftaygif;ukd XmyemcJjh cif;? aemifyiG v
fh wUH aom bk&m;&Sif
&Spaf omif;av;axmifukd &nfreS ;f jcif;wkaYd Mumihf av;axmif ta&twGuu
f kd jrK yv
f Quf (oQpaf omif;)
&Spaf omif;bk&m;[lvnf; ac:wGio
f nf/
bk&m;wnfae&mrSm ajrmufOD;eef;awmfukef;\ ajrmufbuf rkdif0ufc&D;wGif wnf&Sdonf/
zk;d acgifawmif\ awmifuvyfun
kd
d wnfjcif;jzpfonf/ rif;Ambk&ifonf bk&m;udk wnf&mwGif
tZpad E,sq&mawmf? t*rek q
d &mawmf? &aohBu;D oQijf r0g? ynm&Sd trwfBu;D 0drvESifh om;jzpfol
r[mynmausmw
f EYkd iS fh ndE iId ;f wkid yf if um yef;&Hq&mwpfaxmifjzihf wpfEpS Mf umwnfaqmufcahJ om
ykx;dk awmfBu;D jzpfonf/
ykxkd;awmfBuD;\ vdkPfywfrsm;twGif; qif;wkawmfrsm;? eH&Hkyf<ursm;udk xm;&Sdonf/
eH&H yk <f utqihf ajcmufqihcf
GJ xkqpf xm;onf/ ky<f u&Sad omeH&H qDr;D cGuf 1104 ckukd xGe;f nd

&&Sdatmif ausmufudkxGif;xm;onf/ kyf<u&Sdaom pBuFvrf;wpfavQmuf 0okE&mESihf0okE&D


tkyfrsm;udk awmihfwkdif;Mum;vrf;ckvyfwkdif; pkdufxlum odrforkwfxm;&Sdonf/ xkdYaMumihf
ykxkd;awmfBuD;udk oQpfaomif;odrfawmfBuD; [lvnf; ac:onf/
odrfawmfBuD;\ xkxnfBuD;rm;rI? ausmufwHk;rsm;jzihf wnfaqmufxm;rI? awmifckvyfudk
toH;k jyKr?I uke;f awmfrNyKd ap&ef ausmufw;kH Bu;D wdjYk zifh tm;jznfx
h m;cJrh ?I vdP
k x
f yfrsm;yg0ifrI ponfh
vuPmwkaYd Mumihf wpfcsKUd okawoDwu
Ykd cHwyftjzpf toH;k jyK&ef &nf&,
G cf su&f o
dS nf[k vJrG mS ;pGm
xifjrif,q
l cJMh uonf/
ykx;dk awmfBu;D taemufbufwiG f uyfvQuf cef;raqmif wpfc&k o
dS nf/ a&S;tcgu &Sib
f &k ifrsm;
eef;wufbdodufr*Fvm usif;y&mbk&m;jzpfonf/ xkdbdodufcef;rESihf uyfvQuf &Sifbk&if\
Oykoaf qmif&o
dS nf/

75
'kwd,ywfvnf *layguf 31 ayguf&SdNyD; wpfckpDausmjcif;uyf kyfyGm;awmf ESpfqlpD
ylaZmfcx
H m;onf/
wwd,vdP
k x
f yfEiS fh pwkwv
P
kd yf wfae&mudk twGi;f ywf[k ac:onf/ ta&SUbuf0ifvrf;
twkid ;f ? taemufbuf0ifvrf;twkid ;f 0ifomG ;Ny;D rS ajrmufbufcsK;d &\/ xkrd S ta&SUbufoYkd wpfzef
auGU&onf/ xkdrS txufbufokdY avSum;jzihfwufvQif Ak'ajc&m awmfwpfqludk zl;awGU&onf/
twGi;f vdP
k *f o
l v
H ;kH 0r&Sad tmif wnfaqmufxm;yHrk mS ykx;dk awmfBu;D taqmufttH\
k
Adou
k mvuf&m tqihjf rihrf m;yHu
k kd azmfeT ;f aejcif; jzpfayonf/
ykx;dk awmf\ vdP
k yf wfe&H rH sm;wGif Zmwfeyd gwfvm tcef;yHjk yif0wKjyuGu?f wl&,
d mwD;rIwf
uckefae[ef ponfh avmuDavmukw&mqkdif&mtcef;rsm;udk xkqpfxm;&Sdojzihf ajrmufOD;acwf
\ kyfpHkobm0jywkduftjzpfomru &ckdifh*kPfaqmif Adokumvuf&majrmuf taqmufttHk
wpfcv
k nf; jzpfayawmhonf/
ykx;kd awmfBu;D yxr&ifjyifukd wufrv
d Qif bk&m;wnf 'g,umrif;AmBu;D \ bkew
f efc;dk ukd
&nfeT ;f onfh aexGub
f &k m;ESifh ae0ifb&k m;ESpq
f l &So
d nf/ aexGub
f &k m;rkcrf mS ta&SUokYd rsuEf mS
rlNy;D ae0ifb&k m;rSm taemufbufoYkd rsuEf mS rlvsuf &So
d nf/
oQpaf omif;ykx;dk awmfBu;D rSm atmufcv
H P
kd x
f yfausmif;cH tay: yifrapwDBu;D ESit
fh &HapwD
26 ql azmufxm;yHjk zpfonf/ apwDawmfBu;D \ yHo
k PmefrmS a0omvDacwfausmufpwlygapwDykH
yg oydwaf rSmufypkH EH iS fh qifwo
l nf/ "mwkyAmac: "mwfawmfwu
dk f rSm uky&kH adS vonf/ ykx;dk awmfBu;D
onf tvsm; 160 ay? teH 124 ay? Pfawmf 86 ay &Sdavonf/ txuf&ifjyifawmf&Sd
apwD&efrsm;Mum;wGif edygwfawmfvm ZmwfuGufrsm;tcsKdUukd ausmufqpfvuf&mrsm;jzihf
jyoxm;onf/ vdkPfywfrsm;twGif; qif;wkawmfrsm;? eH&Hkyf<ursm;udk tqihfajcmufqihfcJG
xkqpfxm;onf/
eH&H yk <f ursm;wGif Ak'j zpfawmfaygif;xJrS oefpY ifaom b0aygif; 136 b0 okyaf zmfw&d pmef
rsm;yHkrsm;udk xkqpfokyfazmfxm;onf/ xkd 136 b0rsm;rSm BudK;Mum 16 b0? pmr&D om;aumif
15 b0? EGm; 14 b0? 0uf 13 b0? Muuf 12 b0? qif 11 b0? arsmuf 10 b0? [oFmiSuf 9
b0? uRJ 8 b0? omvdum 7 b0? ckdiSuf 6 b0? u&0dwfiSuf 5 b0? udE&m
4 b0?
Muufwla&G; 3 b0? Oa'gif; 2 b0? jrif; 1 b0wkdY jzpfonf/

76
txufygwd&pmefyrkH sm;tjyif *EumvZmwfrS opfawmuf iSu?f rm,mZmwf0if? tkyu
f [ef?
wD;rIwf[ef? wkwfodkif;? usif ponfh tm;upm;jyuGuf? qifzrf;[efjyuGuf? aus;Zl;odwwfaom
vdyf? opmr&Sdaom jcaoFh? oukPZmwf? r[mZeu? bl&d'wf? Z0ea&T[oFmrif;iSufqifcsDcef;?
oD0vkvifusm;ukdufcef;? udE&m ZmwfponfwkdYudk okyfazmfxm;onf/ pkpkaygif; tkyfaygif;
1000 ausm&f o
dS nf/ Ak'p mayqkid &f mESifh oufqidk af omtcef;rsm; pmayyH0k wKqidk &f mrS tcef;rsm;
udv
k nf; ky<f ursm;jzihf jyoxm;ojzihf &ckid o
f w
k jywku
d Bf u;D wpfrQyif jzpfavawmhonf/
ky<f ursm;&S&d m vdP
k yf wftwGi;f axmiht
f kyrf sm; bke;f vufek ;f wku
Yd kd azmfeT ;f aomvufymG ;
rsm;udk wyfqifxkqpfxm;onf/ xkdvuf,mwdkYjzihf odMum;rif;\0&Zdefvufeuf? ,rrif;\
rsufpdvufeuf? 0o0Pewfrif;BuD;\ *'g (vsifuefawmif;)vufeuf? tmVm0uewfbDvl;\
pkvsm;ykqkd; vufeuf? ckoif;yef;om;NrD;,yf ponfwkdYudk toD;oD;udkifxm;onf/ ta&SUajrmuf
axmifh&Sd tkyfonf {&m0Pfqifudk pD;xm;onfh odMum;rif;? ta&SUawmifaxmifh&Sd tkyfonf
odMum;rif;\ rdzk&m;BuD;rsm;jzpfMuaom okpdwm? okeEm? okrmvm? okyrmwkdY a>c&Hcpm;aom
C#dum& t&d,mjA[mBu;D taemufajrmufaxmihf &Sd tkyo
f nf rdz&k m;Bu;D rsm;jzihf a>c&Hcpm;aeaom
bk&ifrif;AmBu;D jzpfaMumif; rSww
f rf;rsm; awGU&onf/ *Emuk#w
d u
dk af wmfwiG f ude;f 0yfpyH g,fawmf
rlaom Ak'& iS af wmftm; av;yg;aom yk*Kd vw
f u
Ydk a>c&Hcpm;onfo
h abmyif jzpfonf/
txufwGif azmfjycJhaom tE&m,fr&Sd 136 b0udkyif a&S;acwfavmuDynmrsm;upr
ynmpGr;f jzihf pD&if ab;vH&k efumay;cJMh uykrH mS tvsm;vdkufaygif;vQif
(34)
a'gifvkdufaygif;vQif
(34)
BudKuf&m(4)uGufaygif;vQif (34)

16

- 34 tvsm;ESpfckqufvQif(34)

15

10

- 34

11

14

- 34 a'gifvkdufESpfckqufvQif(34)

12

13

- 34 tv,f(4)uGufqufvQif(34)

txufcv,f 2 uGuf + atmufcv,f 2 uGuf = 34 ab;wpfzuf? wpfcsucf v,fEpS cf pk u


D kd
aygif;vQif 34 ? 34 onf 3 + 4 = 7 rSm 7 &ufom;orD;udk &nfTef;onf/ tvGef
xl;qef;tHhzG,fynm&yfjzihf 7 &ufom;orD;wkdYtm; Oyg'fuif;vGwf atmif pD&ifay;xm;jcif;
jzpfavonf/

77
tmkHcHwefaqmif;awmfrSm acwfvuf&mjzpfonf/ wefaqmif;awmf\ t0if0teD;wGif
bk&m;wnf'g,umrif;AmBuD;\ kyfxkESihfif;\om;awmf rif;zavmif;? e&m"dywdarmfuGef;
ausmufpmtrdeYf jyefwrf;wpfc&k o
dS nfh ausmufpm\xdypf nf;wGif bk&ifrif;Bu;D u oD[moeyvif
awmfay:0,f xkid [
f efEiS t
fh rwfBu;D av;yg;u cpm;ae[efudk okyaf y:atmif xkqpfxm;onf/
oQpfaomif;ykxkd;awmfBuD;\ wufvrf;wpfae&mwGif tEkpdwfxkqpfvuf&myg&Sdaom
xkww
f ef;ausmufjym;Bu;D wpfcsyf ajrcvQu&f o
dS nf/ tawmifEpS b
f ufwwfxm;aom vuf,m&pf
ckoif;yHx
k yd f MumyGiw
fh pfyiG x
hf ;dk xGuaf eyHEk iS fh "rpMumpuf0idk ;f u xkMd umyGix
fh yd w
f u
Ydk kd xdawGUaeyHu
k kd
ay:vGiaf tmif xkqpfxm;jcif;um; a&S;acwf&ckid f Ak'b
momxGe;f um;rI jy,k*yf gay/
ykxkd;awmfBuD;\ wnfaqmufyHkudk avhvmjcif;tm;jzihf &ckdifwkdY\ xkdacwfwxkdtcsdef
tcgu Adou
k mynmrSm vGepf mG yif qef;us,v
f o
S nfrmS trSeyf ifjzpfayonf/ Oa&myokawoDrsm;\
wpfbufapmif;eif; ,lqxm;ovkd cHwyftaqmuftODtjzpf toHk;cs&ef &nf&G,f[ef&Sdonf[k
qkad ejcif;rSm &ckid w
f \
Ydk Adou
k mynmudk txifrBu;D onfh oabmrsK;d om jzpfaeygonf/
trSefpifppfrSm &ckdifwdkY\ acwftqufqufrS qif;oufvmaom Adokumynmukd vdrm
uRr;f usipf mG toH;k jyKxm;aMumif;om jzpfayonf/ ukov
dk &f iS b
f &k ifrif;AmBu;D \ pdwaf eoabmxm;
ESifh cH,cl sut
f &? &ckid w
f \
Ydk Adou
k musr;f*efrsm;\ tqkt
d rdet
Yf wkid ;f ? trsK;d bmom omoemoH;k &yfudk
ukd,fpm;jyK wnfaqmufxm;aMumif; ay:vGifvSojzihf ukokdvf&Sif\ ,HkMunfcsufudk txl;
xif[yfapygonf/
(7) OD;jr0gapwD (at'D - 1537)
ou&mZf 1537 ckESpfwGif ajrmufOD;NrdKUouf&Snf&ef tpDtrHt& toufpGefYoGm;aom
oQiif ,fq&mOD;jr0gudk &nfp;l bk&ifrif;AmBu;D u aumif;rIjyKxm;cJah om apwDjzpfonf/ ,cktcg
apwDawmf\ atmufcaH v;axmifyo
kH m use&f adS wmhonf/ OD;jr0g toufpaw;cJ&h m ae&mjzpfonfh
awmifbufawmifajcwGif ausmuftif;qHwpfcsyu
f dk pdu
k x
f ;l xm;&So
d nf/
(8) rdzk&m;BuD;*l (at'D - 1553)
rdz&k m;Bu;D *lonf ajrmufO;d NrKd Uta&SUykid ;f &Sd bk&m;nDaemif uke;f \ta&SUbuf uke;f i,fwpfcw
k iG f
wnfxm;onf/ ukokdvfjyKolrSm rif;wdum\rdzk&m; apmoEmjzpfNyD; ou&mZf 1553 ckESpfwGi
wnfxm;cJhonf/

78
(9) udk;aomif;ykxkd;BuD; (at'D - 1553)
udk;aomif;ykxkd;BuD;onf ajrmufOD;NrdKU ta&SUykdif;wGif wnf&Sdonf/ ykxdk;awmfBuD;\
rlvtwkid ;f twmrSm ta&SUtaemuf ay 230 ay? awmifajrmufay 250 cefY &So
d nf/ tem;oH;k bufukd
ausmufw;kH rsm;jzihf tqihq
f ihjf yKvyk x
f m;Ny;D wpfqihpf D apwDrsm;wnfxm;cJo
h nf/ xkad pwDi,frsm;udk
ausmufwHk;rsm;jzihf qihf jyKvkyfxm;cJhonf/ apwDrsm;azmufxm;aom wHwkdif;twGif;wGif
vdP
k w
f pfxyf jyKvyk x
f m;cJo
h nf/ ykx;dk awmfBu;D \ tv,f&ifjyif t|*HyakH pwDwpfql ude;f 0yfonf/
ykxkd;rSm &ckdifrS aAm&mAka'g[k qkd&avmufatmif xkxnfBuD;rm;vSonf/ aemifyGihfawmfrlonfh
bk&m;aygif; 84000 (ta&twGut
f m;jzihf 90000[k tjynfjh znfh ocsmF jzihq
f &dk onfukd &nfreS ;f
wnfxm;ojzihf udk;aomif;bk&m;)[k wGifonf/
ukodkvf&Sif rif;wdumonf 1553 ckwGif wnfxm;udk;uG,fcJhonf/ tbrif;AmBuD;u
oQpfaomif;bk&m;udk wnfonf/ om;awmf rif;wdumu udk;aomif;bk&m;udkwnfonf/ odkYESihf
tb&Spaf omif;? om;ud;k aomif;[k qkd ;kd pum; ay:cJo
h nf/ rif;wdum eef;&aomtcg ajcmufvjzihf
ewf&GmpHrnf[k edrdwfzwfMuojzihf ,Mwmtjzpf udk;aomif;ykxkd;awmfBuD;\ ta&SUbuf&Sdukef;
,m,Deef;pHcahJ o;onf/
ykxkd;awmfBuD;rSm ysufpD;,dk,Gif;um ajrBuD;atmufrS zHk;tkyfvQuf&SdaecJh&mrS ,cktcg
jyefvnfw;l azmfrI vkyif ef;rsm;udk Ekid if aH wmfrS jyKvyk cf o
hJ jzihf bk&m;qif;wkausmufqpfvuf&mrsm;?
tpDtrHtrsK;d rsK;d jzihf ,Ofaus;rIyk <f utrsK;d rsK;d awGU&ayonf/ vuf&mESiyfh pkH rH mS trSeyf iftif'ekd ;D &Sm;&Sd
aAma&mAk'g vdk Bu;D us,v
f aS Mumif; awGUjrif&onf/
(10) rif;carmif;ykxkd;awmfBuD; (at'D- 15)
ykx;dk awmfBu;D onf ajrmufO;D NrKd Uawmifyidk ;f wGif wnf&o
dS nf/ xl;jcm;aomvuf&m&So
d nfh
ykx;dk awmfBu;D \ atmufceH &H aH v;axmifw
h iG f rkcx
f w
G w
f pfck yg&So
d nf/ rkc0f wHu\
J wpfbufwpfcsuf
wGif ewfarmifESHESpfOD;u ylaZmfae[efESihf bk&if\atmufajcwGif aAmif;aqmif;trwfwpfOD;u
aqmihaf Mumihx
f idk [
f ef xGi;f xkxm;jcif;rSm ajrmufO;D acwfvuf&m wpfco
k mawGU& &Sm;yg;aom
vuf&m[efyif jzpfonf/ *Eu#k w
D u
dk x
f &J dS ausmufyvi\
f txufrsuEf mS tem;&pfwiG f ausmufjzihf
wpfqufwnf; xGi;f xm;aom qDr;D cGuif ,fu;kd cGuf yg&So
d nf/ qDr;D cGu\
f tem;rsm;udk MumpG,Mf umoD;
rsm;jzihf vSypGmwefqmqifxm;onf/ vuf&monfvnf; bk&ifuo
hJ Ydk wpfcw
k nf;aom vuf&m
[efyif jzpfonf/ bk&ifrif;carmif;u jyefvnfjyKjyif ukodkvfjyKcJhonfhtwGuf rif;carmif;
ykxkd;awmfBuD;[k ac:Muonf/ ykxkd;ukd a*g&D0bk&m;[lvnf;wGifonf/ rlvukokdvf&SifrSm
rif;carmif;\ bk;d awmf rif;zavmif;jzpfonf/

79
(11) jcifwdkufyd#uwfwkduf (at'D 1591)
ajrmufO;D NrKd Uajrmufyikd ;f &Sd xlygkaH pwDawmf\ ajrmufbufwiG f ausmufqpfvuf&m tajrmuf
tjrm;jzihf wefqmqifxm;onfh taqmuftODrmS jcifwu
kd yf #d uwfwu
dk af wmf jzpfonf/ yd#udwf
wku
d o
f nf jcifwu
dk w
f w
H idk ;f \teD;wGif wnf&o
dS jzihf jcifwu
dk yf #d uwf[k trnfwiG o
f nf/ ajrmufO;D
wpfcGif yd#uwfwkdufaygif; (48)ck&dSonfhteuf ,ckwkdiftxift&Sm; usefaeqJ yd#uwfwkduf
jzpfonf/ yd#uwfwu
dk o
f nf tem;wpfbufvQif wpfq,fo;kH ay t&Sn&f NdS y;D rkcx
f u
G af jcmufay
yg&So
d nf/ *lausmif;wGif axmihw
f pfck pD cked ef;csK;d wpfqpfcsK;d xm;onf/ eH&rH mS twGi;f odYk csKid 0fh ifaNy;D
MumyGi[
fh efykH jzpfonf/ tay:rS jy'fbikH g;qiht
f xd tjrihw
f pfq,hif g;ay &So
d nf/ ukov
dk &f iS rf mS
bk&ifrif;zavmif;jzpfNy;D 1591 ckwiG f yd#uwfawmfrsm; xm;&S&d efvLS 'gef;cJjh cif;jzpfonf/ yd#uwf
wku
d af wmfukd taemufbuf&dS awmifnKd ausmif;wku
d rf S &[ef;oHCmawmfrsm;u toH;k jyKcMhJ uonf/
(12) xkuefYodrfykxkd;awmfBuD; (at'D - 1571) (yHk-10)
ajrmufOD;NrdKUajrmufykdif;wGif wnf&Sdaom xkuefYodrfawmfBuD;onf awmifajrmuf 110
ay? ta&SUtaemuf 137 ay &SnNf y;D ayESpq
f ,fcefjY rihaf om uke;f awmfay:wGif ausmufw;kH rsm;jzihf
wnfaqmufxm;onf/ ykxkd;awmfBuD;\ taemufbufaxmihfwGif Oykofaqmifawmfwpfck
qufvQuf&Sdonf/ odrfawmfBuD;onf atmufcHausmif;ay:&Sd tv,fapwDudk axmihfapwD
av;ql&x
H m;yHk jzpfonf/ oabmrSm av;rsuEf mS ykx;dk rS awGU&ovkd uukoef? aumPk?H uz?
a*gwr ponfyh iG afh wmfral om bk&m;av;qlEiS fh yGiafh wmfrv
l wUH aom t&darw,sjrwfpmG bk&m;udk
&nfp;l xm; [efoabmyif jzpfonf[k ,lq&onf/ tv,fapwD[efrmS oQpaf omif;ykx;dk awmfBu;D rS
apwDrsm;uJo
h Ykd oydwaf rSmuftay: ukAyH"k mwk*Aqihx
f m;[ef jzpfonf/
atmufcaH usmif;awmfwiG f 0ifvrf;wpfcw
k nf;&SNd y;D ckywf &pfomG ;aom vdP
k Ef pS cf &k o
dS nf/
vdP
k v
f rf;tqH;k *Eu#k w
d u
dk af wmf &So
d nf/ vdP
k yf wfvrf;eH&w
H pfavQmufwiG f *lausmif;i,f 146
&SdNyD; oQpfaomif;uJhodkY oGef;qif;wkawmfrsm; pHyg,fcJhMuonf/ *lrsufESmpm ukodkvf&Sifrsm;u
ylaZmfae[ef ausmufqpfvuf&mrsm;udk xm;&So
d nf/ pkpak ygif; ky<f u 330 ausmf &So
d nf/ ky<f ursm;ukd
ajrmufO;D acwfv,f 0wfpm;qif,ifx;kH zJUG rIrsm;jzihf xkqpfxm; ajrmufO;D acwf\ 0wfpm;qif,ifrI
jywku
d [
f k qk&d avmufonf/ ky<f ursm;udk xkad cwf&dS &mxl;tqiht
f wef;tvdu
k f 0wfpm;qif,if
xH;k zJUG rIrsm; uJjG ym;jcm;em;MuyHu
k dk ay:vGiaf tmif xkvyk x
f m;onf/ a&S;&ckid 0f wfpm;qif,ifrq
I idk &f m
,Ofaus;rIyifjzpfaom-

80
]]aAmif;awmfav;q,f pvG,af wmfu;kd yg;? cg;BuKd ;ig;&pf? vufpyG &f pS q
f ,hw
f pf? vuf,pfu;kd acG?
eabuk;d qih?f Mu,fyiG fh wpfq,haf jcmuf? vufaumufEpS q
f ,f? yef;oG,if g;rsK;d ? qHx;dk &Spcf ?k yef;yk&pS cf su?f
a>cpG,fckepfyg;? udk,fvTmig;rsKd;}} ponfwkdYtjyif qHxHk; xHk;enf; 64 rsKd;udkum; vuf&mrsm;rSm
avhvmEkid af yonf/
ykxkd;awmfBuD;udk ausmufjym;cif;? ausmufjym;yg;oyfpD aygif;pHkpepfjzihf wnfaxmifxm;
onfrmS ajrmufO;D acwf\ Adou
k mpGr;f yum;wpfcyk if jzpfawmhonf/ omoemykid q
f &mawmfBu;D ESifh
oHCmawmfrsm; "robifjyKvkyfjcif;? Oykofyk0g&PmjyKvkyfjcif;wkdYudk &nf&G,fvnf;aumif;?
]]tdrt
f u
dk sm;uef NrKd Utkx
d w
k u
f ef}} qkad om qkd ;kd pum;t&vnf;aumif; bk&ifrif;zavmif;onf 1571
ckwGif wnfaxmifcJhjcif; jzpfayonf/ xkdYaMumihf xkuefYodrf[kwGifonf/ taqmufttHkxkxnf
Bu;D rm;jcif;? ckacGypkH H vdP
k yf wfvrf;&Sjd cif;wdaYk Mumihf cHwyfEiS t
fh jrifrmS ;avh&MdS uonf/
xkue o
Yf rd yf x
k ;dk awmfBu;D \ Adou
k mynmESiw
fh nfaqmufaom ukov
kd &f iS \
f Ak'b
mom
a&; tawG;tac:wpf&yfukd ay:vGiv
f Qu&f ydS gonf/
ykxkd;BuD;\ AdokumynmrSmvnf; vGefpGmqef;vSavonf/ trsKd;bmom omoemudk
jynfhjynfh00 ukd,fpm;jyKxm;onfudk awGU&ay&m &ckdifwdkY\AdokumynmtpGrf;udk ckdifckdifrmrm
jyxm;aMumif; awGU&yg ukov
kd &f iS \
f pdwq
f EEiS fh ,HMk unfcsuu
f kd xif[yfvQu&f ydS gonf/
rif;zavmif;\t&nftcsi;f jynf0h rI? ,if;rif;wnfaqmuf cJo
h nfh xkue o
Yf rd af wmfBu;D udk
avhvmjcif;jzihf ay:vGio
f &d EdS idk af yonf/ ykx;dk awmfBu;D udk ]]*&mawmif}}ylpmay:rSm wnfaqmufjcif;udk
Munfjh cif;tm;jzihf jrihrf m;aom,HMk unfrI &So
d [
l k qk&d ayrnf/
rif;zavmif;\Adokumynm t&m&mwGif uRrf;usifvdrm ,HkMunfrI&Sdonfudkvnf;
xkx
d u
k e o
Yf rd yf x
k ;dk awmfBu;D u oufaojyaeygonf/ ykx;kd awmfBu;D udk Bu;D rm;aom ausmufw;kH Bu;D
rsm;jzihf wnfaqmufxm;aomfvnf; twufavSum;rsm;udk nDnmacsmarGUrIr&So
d nfh ausmufw;kH Bu;D
rsm;ESio
fh m aqmufxm;jcif;rSm xl;jcm;vSayonf/ oH;k q,fw
h pfyakH om b0oHo&mwGif usiv
f nf
&m qif;&J'kutrsKd;rsKd;? okctrsKd;rsKd;udk rnDrnmcHpm;&NyD; edAmefcsrf;omudk &tHh[laomtodukd
&Sad p&ef okyaf zmfjcif;yif jzpfayonf/ vlb
Y 0\&cJru
I v
kd nf; em;vnfapvdak om oabmygay/
xkuefYodrfykxkd;awmfBuD;\ 0ifaygufrSm ta&SUbufrsufESmwGif wpfaygufom&Sdaeonf
rSmvnf; t"dyg ,fx;l jcm;vSonf/ avSum;wufvrf;rSm ykx;dk awmfBu;D \ tv,fwnfw
h nfrh mS &Sad e
aomfvnf; ykx;dk awmfBu;D twGi;f okYd 0ifaygufEiS w
fh nfw
h nfrh usapbJ vTx
J m;onfukd awGU&onf/

81
t"dyg,faqmifonfum; vlYb0odkY a&mufvmolrsm;rSm wpfOD;ESihfwpfOD; rwlnDMu oHo&mrS
vGwfajrmuf&m vGwfajrmufaMumif; BudK;yrf;Mu&mwGifvnf; rwlnDMu? uHuH\tusKd;twkdif;
jzpfay:vm&aMumif;udk qkdvkdonf/ 0ifaygufwpfaygufwnf; xm;&Sdjcif;rSmvnf; oHo&mrS
vGwaf jrmuf&m vGwaf jrmufaMumif;\ wpfcw
k nf;aom vrf;prSm edAm efyifjzpfonfudk azmfjyjcif;jzpfNy;D
t0ifaygufrSm usOf;ajrmif;aomtcef;udk eH&HBuD;rsm;ESihfqD;wm;jcif;ESihf wlaejcif;onfum;
edAm efut
kd a&mufomG ;aom vrf;aMumif;rSm rvG,af Mumif;udk jyxm;onfo
h abmyif jzpfayonf/
qkv
d &kd if;rSm oHo&mrS vGwaf jrmuf&m vGwaf jrmufaMumif; BuKd ;yrf;&mwGif rlvyxr rdr\
d pdwu
f kd
csK;d ESrd
f vdt
k yfaMumif;udk jyqkx
d m;jcif;vnf; jzpfonf/
(13) bk&m;tkyfapwDawmfBuD; (at'D - 1571) (yHk-11)
bk&m;tkyyf x
k ;dk awmfBu;D rSm ajrmufO;D NrKd Uta&SUykid ;f wGif wnf&o
dS nf/ ,cktcg apwDawmfrmS
atmufcyH p,mwpfqiho
f m use&f adS wmhonf/ xkyd p,mwGif rkcu
f yf*al usmif;i,f 29 ausmif; udk
wnfaqmufxm;onf/ *Eu#k w
d u
dk af wmf Pfawmf 12 ay? 5 vufr jrihaf om ausmufqif;wk
awmfwpfql pHyg,fawmfro
l nf/ apwDawmfukd bk&ifrif;zavmif;onf eef;wufou&mZf 1571
ckEpS w
f iG f Ekid if rH NyKd u&GJ ef twdwef rd w
d jf zihf wnfxm;cJjh cif;jzpfonf/
(14) ycef;odrf
ajrmufO;D NrKd U taemufbufawmifyikd ;f &Sd bm;blawmifuek ;f i,fwiG f Pfawmf 6 aycef&Y dS
ausmufqif;wkwpfql pHyg,fvQuf &S&d m odraf wmfukd ycef;odr[
f k ac:onf/ 1785 ckEpS af emufyikd ;f wGif
ycef;q&mawmfonf &ckdif"n0wDomoemjyKpOfu t&yf oDwif;oHk;cJhojzihf uJhodkY
trnfwiG jf cif;jzpfonf/
(15) bk&m;ay:apwD (at'D - 1603) (yHk-12)
ajrmufOD;NrdKU taemufawmifykdif;&Sd a&TMumodrf taemufbuf rkdif0ufc&D;wGif bk&m;ay:
apwDwnf&o
dS nf/ ukvm;ausmif; atmufcEH iS jfh zpfNy;D 18 &mpktqH;k ydik ;f jyKjyifxm;jcif;jzpfonf/
*Euk#dwkdufawmf udef;0yfonfhPfawmf 12 ay 3 vufr&Sd ausmufqif;wkawmfudk 1603
ckESpfwGif teD;&Sd acsmif;xJrS&&SdcJh&m rif;&mZmBuD;\ orD;awmf yef;oEmu 'g,dumrjyKcJhonf/
qif;wkawmfukd at'D-327 jyKjyif at'D-364wGif a0omvDNrKd U odYk r[mwkid ;f p`E (c) a'Gipf `Eu

rZrd a'orS yihaf qmifcphJ Of a&ude;f 0yfomG ;aMumif; t,l&cdS MhJ uonf/

82
bk&m;ay:odrftwGif; t&pf 10 &pfygaom xkcRefyHkr@dKif apwD Ak'qif;wkawmf 103
qlwkdY xkqpfylaZmfxm;onfrSm &ckdif usihfxHk;? w&mhoHk;udk &nfTef;onf[k qkdonf/
(16) rif;aygif;a&T*l
(17) &wemyHkapwD (at'D-1612) (yHk-13)
&wemyHkapwDonf ajrmufOD;NrdKUajrmufydkif;&Sd tHawmfodrfESihfuyfvQuf wnf&Sdonf/
t0ef;ykpH jH zpfnyD; yktidk t
hf idk &hf adS om oydwaf rSmufyu
kH kd yp,oH;k qihw
f iG f wifxm;onf/ txGwrf &Sad wmh
ay/ ukov
kd &f iS rf sm;rSm rif;carmif;ESirf zd &k m;Bu;D oQiaf xG;wkYd jzpfMuNy;D 1612 ckwiG f wnfxm;cJo
h nf/
yEufyHkoPmefrSm tmkHcH&ifjyif us,fyg&Sdaom t|*HyHkpHwpfrsKd; jzpfonf/ &ifjyifa'gihfrsm;wGif
ausmufw;kH av;wpfw;kH jzihf jyKvyk x
f m;aom jcaoFh yk rf sm; &So
d nf/ &ifjyifraS &rsm;udk xkw&f efqifyk f
a&>yefrsm; wyfqifxm;onf/ tmkcH &H ifjyif\ ta&SUbuford af wmf&mwGif a<u&nfow
k af usmufcsyf
rsm; cif;xm;onf/
(18) &wemjym'fapwD
(19) ousrm&fatmifapwD (at'D - 1615) (yHk-14)
oufusrm&fatmifapwDonf ajrmufO;D NrKd Uta&SUykid ;f &Sd a&T*al wmifapwDawmf ta&SUbufwiG f
wnf&Sdonf/ taemufbuf t0if0 bDvl;BuD;ESpfaumif apmihfae[ef ausmufjzihfxkqpfxm;
onfrmS touf0ifvo
S nf/ apwDawmfEiS fh 0if;awmfEpS x
f yfpvH;k udk ausmufom;jzihf wnfaqmuf
xm;onf/ 0if;awmftwGif; t&HapwDrsm; &Sdonf/ apwDawmfrSm atmufcHMumyGifhrsm; yGihftm
aeyH?k zdeyfay: apwDawmfazmufxm;[ef jzpfonf/ EGw
H nf;[laom avmuDbrkH S Ak'w
nf;[laom
MumyGifh yGiv
fh m[ef okyf azmfxm;jcif;jzpfonf/ yp,rsm;wGif rkcx
f u
G w
f u
H rJ sm;? cked ef;csK;d rsm; yg&So
d nf/
apwDawmfrmS 114 ay jriho
f nf/ apwDawmf\ atmufcyH p,monf xl;jcm;aom Adou
k mvuf&m
wpfcyk if jzpfonf[k okawoDwu
Ydk rSwcf sujf yKMuonf/
ukov
kd &f iS rf mS oD&o
d "k rr&mZmrif;jzpf 1629 wGif wnfxm;cJo
h nf/ y&d0P
k w
f pfcv
k ;kH udk
r[modrt
f jzpf orkwx
f m;cJh onf/ ta&SUrsuEf mS pmwGif ude;f 0yfvQu&f adS om ausmufqif;wkawmfrmS
jynfp;dk Bu;D bk&m;rS 1615 ckEpS w
f iG f yihaf qmifu;dk uG,x
f m;jcif;jzpfonf/

83
(20) rif;acgifa&TwlapwD (at'D - 1629) (yHk-15)
ajrmufO;D NrKd Uta&SUykid ;f &Sd bk&m;tkwaf pwD\ awmifbuf teD;wGif rif;acgifa&Twal pwDawmf
wnf&o
dS nf/ ouFe;f &pfwiG f &JjT ym;rsm;jzihf pDjc,fxm;onf/ apwDawmfukd ausmufqpfvuf&m rsm;jzihf
wefqmqifxm;onf/ bk&m;udk 1629 ckwGif oD&dok"rm &mZm rdzk&m;BuD; ewf&Sifaru
bk&ifrif;jrwf wnfawmfral om bk&m;ESit
fh NyKd if wnfxm;cJo
h nf/
(21) arQmfawmfrlapwD (at'D - 1629)
ajrmufOD;ta&SUawmifydkif;&Sd tv,faps;wHwm;tvGef arQmfawmfrlapwDawmfudk
zl;awGU&onf/ apwDrmS vnf; oD&o
d "k r &mZm\ rdz&k m;ewf&iS af r\ ukov
kd af wmfwpfql jzpfonf/
aemufyikd ;f acwf jyKjyifxm;ojzihf tkwv
f uf&mudo
k m awGU&onf/

aaaaaa

ajrmufOD;wwd,acwf (odkY) aESmif;acwfwGif xif&Sm;aom apwDykxdk;rsm;

pOf

apwD y k x d k ; ES i h f
omoedu
taqmuftOD

uk o d k v f & S i f

wnfaqmufonfhESpf
aumZm c&pfat'D

wnfae&m
ajrmuf O D ;

1/ jrifawmfral pwD

em&ywdBu;D

1003

1641

NrKd UwGi;f ydik ;f

2/ xifawmfral pwD

em&ywdBu;D

1003

1641

NrKd UwGi;f ydik ;f

3/ &wemhrm&fatmifapwD

pEo"k r&mZm

1004

1652

ajrmufyikd ;f

4/ Zderm&fatmifapwD

pEo"k r&mZm

1004

1652

awmifyikd ;f

5/ avmurm&fatmif

pEo"k r&mZm

1004

1652

taemufyikd ;f

6/ r*Fvmrm&fatmif

O*gAv&mZm

1047

1685

ajrmufyikd ;f

7/ [&DawmifapwD

e&tb,&mZm

1112

1750

NrKd UwGi;f ydik ;f

84
(1)

jrifawmfrlapwDESifh (2)xifawmfrlapwD(at'D-164
16411)

apwDEpS q
f rl mS ajrmufO;D NrKd U tv,fyikd ;f &Sd awmifxyd f ESpcf w
k iG f wqufwnf;wnf&MdS uonf/
apwDawmfwdkYudk em&ywdBuD;u 1641 ckESpfwGif wnfxm;udk;uG,fcJhonf/ wnfxm;&jcif;
taMumif;rSm ajrmufO;D eef;awmfawmifbuf vufqnfuef teD; bk&ifrif;AmBu;D aumif;rIjyKcahJ om
&if;kd awmfapwDEiS hf eH;kd awmfapwDwo
Ykd nf y#dyl roifah wmfojzifh ajymif;a&TUNy;D trnfopftoD;oD;
ay;cJjh cif; jzpfonf/
(2)

&wemrm&fatmifapwD (at'D 1652)

&wemrm&fatmifapwDonf ajrmufOD;NrdKU ajrmufydkif;&Sd &wemyHkapwD\ ta&SUbuf


awmifMum;tvGew
f iG f wnf&o
dS nf/ apwDawmfrmS &Spaf jrm ifxck Reyf jkH zpfNy;D Pfawmf 180 ayjrih
f
ausmufqpfyef; ajymufvuf&mrsm;jzifh wefqmqifxm;onf/ ukov
kd &f iS f pEo"k r&mZmu 1652
ckwiG f aqmufvyk v
f LS 'gef;cJo
h nf/apwDawmf&ifjyif\ taemufajrmufaxmifw
h iG f tvsm; 54 ay?
tus,f 13 ay? tjrifh 10 ay tcef&Y adS om a*:*ljzL ausmuf*w
l pfcw
k nf&o
dS nf/ *ljzLq&mawmfonf
1697 ckwiG f eef;wifc&H Ny;D rmlr,
D trnfjzifh wpfEpS t
f yk pf ;kd cJo
h nf/ apwDawmf\ ajrmufbufwiG f
&wempHO;D ausmif;wdu
k &f cdS o
hJ nf/ ,cktcg ausmif;0if;awmf t<uif;tuseaf vmufuo
kd m jrifawG&Y
awmhonf/
(3)

Zderm&fatmifapwD (at'D 1652 - 1674)

ajrmufO;D NrKd U awmifyikd ;f &Sw


d uov
D mbk&m;\ taemufbufawmifuek ;f ay: BuchH ikd rf o
I kyf
ay:vGiaf eaom apwDawmfBu;D onf Zderm&fatmifapwDjzpfonf/ rm&fig;yg;0if apwDawmfonf
&SpfajrmifhyHkjzpfNyD; *Euk#dwdkufawmfyg&Sdonf/ atmufcHyp,maxmifhrsm;wGif udk,fESpfckyg&Sdaom
yl;wpfaumifpDapmifhNyD; txufyp,mrsm;wGifrl dk;dk;yl;wpfaumifpDapmihfonf/ apwDonf
&wemrm&fatmif bk&m;wnf'g,um pEo"k r&mZm 1652-1674 \ aumif;rIwpfqyl ifjzpfonf/
bk&ifpwifwnfcahJ om bk&m;rSm Zderm&fatmifapwD\ ajrmufbuf&dS yef;wdraf wmif ay:wGif
ude;f 0yfonf/ xdb
k &k m;onf t&G,yf rmPao;i,fojzifh toQipf o
H ?k yef;wdraf wmifwiG f wnfxm;jyK
om"krac:om[l jynfolwdkYu uJh&JUorIjyKMuojzifh bk&ifwpfyg;\ *kPfodumESifh nDap&ef
PfawmfBu;D rm;aom apwDawmfukd xyfrw
H nfxm;cJjh cif; jzpfonf/

85
(4)

avmurm&fatmifapwD (at'D 1652-1674)

ajrmufO;D NrKd U taemufyikd ;f wGif wnf&o


dS nfh avmurm&fatmifapwDawmfrmS Zderm&fatmif
uJo
h yYkd if *Eu#k w
d u
kd af wmfygapwDjzpfNy;D ? ukov
kd &f iS rf mS vnf; pEo"k r&mZmyif jzpfonf/ apwDawmf\
txGwo
f nf ajyjypfoy,v
f o
S nf/ yp,mtqif&h ?dS rkcx
f u
G w
f u
H rJ sm;wGif ausmufqpfvuf&mrsm;
yg&So
d nf/ *Eu#k w
d u
kd af wmf Pfawmf 12 ay 5 vufr jrifah om ausmufqif;wk wpfqu
l ed ;f 0yf
onf/ 1676 ckwiG f bk&m;\ y&d0P
k t
f wGi;f pEo"k r&mZmrif;\ om;jzpfol OumAvrif;u
yi;f wpfaxmif cHyu
JG si;f ycJo
h nf/ bk&m;udk avmurl[v
k nf; ac:Muonf/
(5)

r*Fvmrm&fatmifapwD (at'D 1685)

ajrmufO;d NrKd Uajrmufyikd ;f &Sd r*FvmwHwm;ajrmufbufwiG f r*Fvmrm&fatmifapwDukd xif&mS ;pGm


zl;awGYEdkifonf/ xkcRefvHk;ydwf apwDjzpfNyD; &ifjyifawmfwGif ausmufqpfvuf&mrsm; jyefYusJvQuf
&Sad eonf/ apwDawmfonf awZm&mrapwDawmfEiS hf cyfqifqif wlonf/ ukov
kd &f iS f OumAv
rif;onf uHawmfuek rf nfh 1685 ckEpS w
f iG f wnfxm;cJo
h nf/
(6)

[&DawmifapwD (at'D 1750)

ajrmufO;D eef;awmf0if;\ ajrmufbufww


H ikd ;f ESihf uyfvQuf ayckepfq,fjrifah om awmifwpfck
ay:wGif wnf&Sdaom [&Dawmif apwD[kac:aomapwDrSm jrwfpGmbk&m;\ t&Djym; (ta&jym;)
awmf "gwfudef;0yfawmfrlonfh apwDawmfjzpfonf/ apwDawmfudk 1750 jynfhESpfwGif
e&tb,&mZmrif;wnfxm; udk;uG,fcJhaom apwDjzpfonf/ ,ckzl;awGY&aomvuf&mrSm
aemufyidk ;f acwf jyKjyifx
f m;aomvuf&mjzpfonf/

aaaaaa

86
ajrmuf O D ; acwf \ acwf t vk d u f xif & S m ;aom
apwD y k x k d ; yH k a wmf r sm;

pOf

acwf

apwD ^ yk x k d ;

1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/

yxracwf

10/
11/
12/

av;rsuEf mS
0dZ,&HoD
r[maAm"da&T*l
xlygkaH pwD
awZ&myapwD
avmif;AGe;f ajrmuf
tHawmford f
oQpaf omif;
ykx;dk awmfBu;D
ud;k aomif;ykx;kd
awmfBuD;
xkwu
f efo
Y rd f
bk&m;tkyyf x
k ;kd
&wemyHak pwD

13/
14/
15/
16/
17/

ousrm&fatmif
rif;acgifa&Twl
&wemrm&fatmif
Zderm&fatmif
avmurm&fatmif

'kw,
d acwf

9/

18/

wwd,acwf

r*Fvrm&fatmif

uk o d k v f & S i f

wnfaqmuf
onf h E S p f

rif;apmrGef
rif;apmrGef
oapmjzL
rif;&efatmif
rif;pvuFmol
rif;acgif&mZm
rif;ygBu;D
rif;ygBu;D

1430
1430
1430
1447
1494
1525
1531
1536

at'D
at'D
at'D
at'D
at'D
at'D
at'D
at'D

rif;wdum

1553

at'D

rif;zavmif;
rif;zavmif;
rif;carmif;ESifh
rdz&k m;&Siaf xG;
oD&o
d "k r&mZm
rdz&k m;ewf&iS af r
pEo"k r&mZm
pEo"k r&mZm
pEo"k r&mZm

1571
1571
1571

at'D
at'D
at'D

1029
1022
1052
1052
10521674
1685

at'D
at'D
at'D
at'D

O*Av

at'D

87
av;rsuEf mS ykx;dk awmfBu;D

yk H - 42
rif;apmrGef (c) em&rdwfvS&mZm (792 - 1430 at'D)

0dZ,&HoD

yk H - 43
rif;apmrGef (c) em&rdwfvS&mZm (792 - 1430 at'D)

88
r[maAm"da&T*l

yk H - 44
bapmjzLrif; (809 - 1447 at'D)

xlygkaH pwD

yk H - 45
rif;&efatmif (856 - 1494 at'D)

89
awZ&mrapwD

yk H - 46
rif;pvuFmol (856 - 1494 at'D)

avmif;yGe;f ajAmufapwD

yk H - 47
rif;acgif&mZm (887 - 1525 at'D)

90
tHawmford f

yk H - 48
rif;AmBuD; (863 - 1531 at'D)

oQpaf omif;ykx;dk awmfBu;D

yk H - 49
rif;AmBuD; (898 - 1536 at'D)

91
uk;d aomif;ykx;dk awmfBu;D

yk H - 50
rif ; wd u m
915 - 1553 at'D

xkwu
f eford f

yk H - 51
rif ; zavmif ;
933 - 1571 at'D

92
bk&m;ay:apwD

yk H - 52
rif;&mZmBuD; (932 - 1600 at'D)

&wemyHak pwD

yk H - 53
rif;carmif; ESifh rdzk&m;&SifaxG; (933 - 1571 at'D)

93
ousrm&fatmif

yk H - 54
oD&dok"r&mZm (1029 - 1667 at'D)

rif;acgifa&Twl

yk H - 55
rdzk&m; ewfoQifr,f (1022 - 1660 at'D)

94
&wemrm&fatmif

yk H - 56
pEok"r&mZm (1014 - 1652 at'D)

Zderm&fatmif

yk H - 57
pEok"r&mZm (1014 - 1652 at'D)

95
avmurm&fatmif

yk H - 58
pEok"r&mZm (1014 - 1652 at'D)

r*Fvmrm&fatmif

yk H - 59
O*gAv (1036 - 1674 at'D)

96

ajrmuf O D ; acwf \ acwf t vd k u f x if & S m ;aom


apwD y k x k d ; yH k q J G r sm;

yk H - 60
av;rsuf E S m yk x k d ; awmf B uD ; \yE u f y H k

yk H - 61
av;rsuf E S m yk x k d ; awmf B uD ; \ta&S U jrif E S i h f j zwf y k d i f ; yH k

97

yk H - 62
r[maAm"d a &T * l y k x k d ; awmf B uD ; \
ta&S U jrif E S i h f y E u f y H k

awmif b uf j rif y H k

taemuf b uf j rif y H k

ajrmuf r S a wmif
od k Y j zwf y k d i f ; yH k

taemuf r S t a&S U ok d Y
jzwf y k d i f ; yH k

r[maAm"d a &T * l y k x k d ; awmf B uD ; \


yk H - 63

98

yk H - 64
xl y gk H a pwD y E u f y H k

yk H - 65
awZ&mrapwD a wmf \ awmif b uf j rif y H k

yk H - 66
awZ&mrapwD \ yE u f y H k

99

yk H - 67
avmif y G e f ; aysmuf a pwD \ yE u f y H k

yk H - 68
avmif y G e f ; aysmuf a pwD \ rk w f w uJ y H k

100

yk H - 69
avmif y G e f ; aysmuf a pwD \ ta&S U jrif y H k

yk H - 70
avmif y G e f ; aysmuf a pwD \ jzwf y d k i f ; yH k

101

yk H - 71
tH a wmf o d r f \ yE u f y H k

yk H - 72
tH a wmf o d r f \ jzwf y k d i f ; yH k

yH k - 73
tH a wmf o d r f \ rk ' f O D ;
wuJ y H k p H r sm;

102

yk H - 74
oQpf a omif ; yk x k d ; awmf B uD ; \ajrBuD ; ajryH k

yk H - 75
oQpf a omif ; yk x k d ; awmf B uD ; \yE u f y H k

103

yk H - 76
oQpf a omif ; yk x k d ; awmf B uD ; \
awmif b uf j rif

yk H - 77
oQpf a omif ; yk x k d ; awmf B uD ; \
taemuf r S t a&S U ok d Y j zwf y d k i f ; yH k

yk H - 78
oQpf a omif ; yk x k d ; awmf B uD ; \
tao;pd w f j zwf y k d i f ; yH k

104

yk H - 79
xk u e f Y o d r f y k x k d ; awmf B uD ; \yE u f y H k

yk H - 80
xk u e f Y o d r f y k x k d ; awmf B uD ; \trd k ; yH k p H

105

yk H - 81
xk u e f Y o d r f y k x k d ; awmf B uD ; \
ta&S U jrif y H k

yk H - 82
xk u e f Y o d r f y k x k d ; awmf B uD ; \
awmif r S a jrmuf o d k Y j zwf y d k i f ; yH k

yk H - 83
xk u e f Y o d r f y k x k d ; awmf B uD ; \
jzwf y d k i f ; yH k

106
rm&fig;yg;

yk H - 84
ousrm&f a tmif t a&S U jrif y H k

yk H - 85
ousrm&f a tmif y E u f y H k

107

yk H - 86
ousrm&f a tmif t a&S U jrif y H k

yk H - 87
&wemh r m&f a tmif y E u f y H k

108

yk H - 88
&wemh r m&f a tmif t a&S U jrif y H k

yk H - 89
Zd e rm&f a tmif y E u f y H k

109

yk H - 90
Zd e rm&f a tmif y E u f y H k

yk H - 91
avmurm&f a tmif y E u f y H k

110

yk H - 92
avmurm&f a tmif t a&S U jrif y H k

yk H - 93
avmurm&f a tmif t aemuf j rif y H k

111
ajrmuf O D ; acwf w k d i f &ck d i f w G i f u d e f ; 0yf c J h o nf /

yk H - 94
r[mrk e d b k & m;BuD ; (rE a v;)
r[m 123-542^7 bD p D
pE m ol & d , bk & if a umif ; rI a wmf

,aeY w k d i f u d e f ; 0yf v Quf & S d a om-

yk H - 95
a0omvD b k & m;BuD ;
aumZm 249? 364 at'D
r[mwk d i f ; p`E b k & if a umif ; rI a wmf

112
ajrmuf O D ; acwf w k d i f yl a Zmf u k d ; uG , f E k d i f c J h a om qif ; wk r sm;
ajrmuf O D ; acwf w k d i f &ck d i f w G i f u d e f ; 0yf c J h o nf /

yk H - 96
&S i f a usmf r k e d ? ,ck a&T e wf a wmif j ynf ?
r[m-123^7bD p D
pE m ol & d , bk & if a umif ; rI a wmf

ajrmuf O D ; acwf w k d i f &ck d i f w G i f u d e f ; 0yf c J h o nf h

yk H - 97
&efatmifjrifrked
,ck ZvGef-[oFmw
r[m-123? 542^
542^77 bDpD
pE m ol & d , bk & if a umif ; rI a wmf

113

oQpaf omif;bk&m;Bu;D

yk H - 98
rif;AmBuD;? aumZm 898 - 1536 at'D
aumif ; rI a wmf

rif;&ifjzLr[museb
f &k m;

yk H - 99
ym 209 at'D 847
rif ; &if j zLaumif ; rI
(,ck ppf a wG )

114

r[museb
f &k m;

yk H - 100
&E r L ? 'o&mZmrif ; vuf x uf
yk & d e f a cwf
488 at'D 1126 (,ck &efukef)

0oJb&k m;Bu;D

yk H - 101
bk & if o Zmw aumZm- 883-1521 at'D
aumif ; rI a wmf

115
ajrmufO;D NrKd UwGif ,aeYwidk zf ;l ajrm Ef idk o
f nfh wefc;dk Bu;D bk&m;qif;wkawmfrsm;
pErek b
d &k m;Bu;D

yk H - 102
ol & d , pu aumZm-214? c&pf bD p D 278 aumif ; rI a wmf (AE K vausmif ; 0if ; )

pBumF rkeb
d &k m;

yk H - 103
ol&d,ukv aumZm - 520 aumif;rIawmf (,ck ppfawG)

116

tcef; (6)
ajrmufOD;acwf pmayordkif;
1/
ajrmufO;D acwfpmayordik ;f taMumif;udk rwifjyrd? uREykf w
f Ykd jzwfoef;vmcJah om ajrmufO;D
acwfrwdkifrDu acwfrsm;\ pmayordkif;rsm;udk tusOf;rQod&Sdxm;&ef vdktyfayrnf/ pifppf
ajrmufO;D acwfpmayonf tqdyk g a&S;usaom acwfrsm;rSwqifh qif;oufvmaMumif;udk rnforl Q
jiif;uG,v
f &Ykd rnf r[kwyf g/ xkaYd Mumifh "n0wDacwf? a0omvDausmufavSum;acwfEiS hf av;NrKd Uacwf
pmayoydkif;taMumif;udk avhvmzwfIvdkolrsm;twGuf pdwf0ifpm;zG,f jzpfvmygrnfhtjyif
em;vnf;oabmaygufo&d &dS ef ydrk v
kd ,
G u
f rl nfjzpfayonf/
&cd k i f p mayord k i f ;
2/
ta&;tzwfpmaywdo
Yk nf &cdik af 'owGif a&S;tcguyif &Scd o
hJ nf/ &cdik w
f iG f ay:aygufcahJ om
pmayrsm;wGif &cdik af 'oae vlwjYkd zwfoef;vm&aom vlaerIb0ESihf acwfumvtajctaewdu
Yk kd
xif[yfvsu&f adS yonf/
3/
&cdkifoHk; tu&mrsm;\ rl&if;Zpfjrpfonf tdEd,jynf ay:xGef;cJhaom jA[DESifh jA[DyGm;
tu&mrsm;yif jzpfonf[k okawoDrsm;u qdkMuonf/
"n0wDacwfpmay
4/
jA[dtu&mjzifh &cdkifwGif "n0wDacwf ta&;tom;&SdNyD; jzpfaMumif; awmifaygufBuD;
ausmufpmESihf wpf&mpkat'Davmufu toH;k jyKcahJ om jA[Dj zifh a&;xd;k xm;aom bk&m;Adu
k yf l opu
yk&ydZk af usmufpmrsm; t& od&&dS onf/ ausmufpmrsm;t& ygVdpmayrSm ta&;wGiaf eNy;D jzpfaMumif;
cefrY eS ;f od&EdS ikd o
f nf/ &cdik o
f rdik ;f rsm;u "n0wDacwfwiG f avQmufx;kH pmayrsm; xGe;f um;cJNh y;D jzpfonf[k
qdkonf/
a0omvDausmufavSum;acwfpmay
5/
a0omvDausmufavSum;acwfwGif ta&;tom;rsm; vGefpGmus,fjyefYaeNyDjzpfaMumif;
,if;acwfu a&;xdk;xm;aom ausmufpmrsm;? acgif;avmif;pmrsm; aMu;eDjym;pmrsm;? '*Fg;pmrsm;
t& od&SdEdkifayonf/ ta&;tom;rsm;ygaom a&S;a[mif;ypnf;rsm;udk &cdkifjynfe,ftESHYwGif
awG&Y &dS ayonf/ toH;k jyKaom pmayrSm ygVd? ou#ESihf ygVdou#a&m ta&;tom;rsm;jzpfMuNy;D
a'otavsmuf vufa&;vufom;rsm; ajymif;vJvmonf[k okawoDwdkYu qdkMuonf/

117
6/
ausmufpmrsm;rSm rsm;aomtm;jzifh ausmufapwDrsm; NyKd us&mrS jyKwu
f s &&Sjd cif;jzpfonf/
taMumif;t&mrSm a,"r*gxmwpfcw
k nf; xd;k xm;aomausmufpm? a,"r*gxmudk OD;pGma&;xd;k Ny;D
apwDyx
k ;kd wnf ukov
kd af umif;rIjyKaom pmrsm;? a,"r*gxmudk OD;pGma&xd;k Ny;D apwDyx
k ;kd wnf
ukov
kd af umif;rIjyKaompmrsm;? a,"rrsm;jzpfMuonf/ ,if;ausmufpmrsm;tjyif 0d[m&ausmif;awmf
BuD;rsm; aqmufvkyfNyD; ,if;ausmif;awmf\ a0,sm0dprsm;twGuf toHk;jyKEdkif&ef ajrvSLaom
ajrvSLrSwfwrf; aMu;eDjym;wpfcsyfudkvnf; a0omvDrS&&Sdonf/ xdkYtjyif pmxdk;yg&Sdaom
acgif;avmif;i,fESpfvHk;udkvnf; &&Sdonf/ &Sifbk&if\ trnfrsm;a&;xdk;xm;aom '*Fg;tajrmuf
tjrm;udv
k nf; &&Sx
d m;Ny;D jzpfonf/
7/
a0omvDacwfwGif ta&;BuD;qHk;aom ausmufpmrSm a0omvDausmufpmwdkifac:
ajrmufO;D NrKd U&Sd oQpaf omif;bk&m;ausmufpmwdu
k yf if jzpfonf/ pmoH;k rsuEf mS yg&So
d nf/ wpfrsuEf mS ESihf
wrsufESm ESpfaygif;ESpf&mpDjcm; ajymif;vJvmaom jA[DyGm; tu&mrsm;udk toHk;jyKNyD;
ou#bmomjzifh a&;xdk;xm;aom ausmufpmwdkifBuD;jzpfonf/ vufa&;vufom;ynmt&
ta&SUzufrsuEf mS ygpmwdu
Yk kd at'D 6 &mpkavmufu a&;xd;k Ny;D taemufzuf rsuEf mS pmudk at'D 8
&mpk? ajrmufzufrsuEf mS udk at'D 10 &mpkavmufu a&;xd;k cJo
h nf[k cefrY eS ;f Muonf/
8/
taemufzufrsuEf mS udk at'D 729 cefw
Y iG f tmeEp`E rif;Bu;D u a&;xd;k cJo
h nf[k od&onf/
pmudk tydik ;f ESpyf ikd ;f cGEJ ikd o
f nf/ yxrydik ;f rSm rif;pOfrif;qufrsm;\ trnfrsm;ESihf pd;k pHaomESprf sm;?
,if;rif;wdkY taMumif;tusOf;yg&Sdonf/ a&S;&cdkif&mZ0ifBuD;yif jzpfonf/ 'kwd,ydkif;rSm
tmeEp`Er if;Bu;D eef;wuf 9 ESpt
f wGi;f ud,
k w
f ikd jf yKcahJ om tvSL'geESihf olwpfyg;tm;jyKap
om"k tEkarm'em ac:cJah om ukov
kd af umif;rIwt
Ykd aMumif;wdu
Yk kd a&;om;xm;onf/ tu&mrSm
tBuKd em*&Dtu&modYk ajymif;cJNh y;D jzpfonf/
9/
a0omvDNrKd Ua[mif;ajrmufzufrS ]tm,emaumif;rI} [k ,aeYtu&mjzifh a&;xd;k rI&adS om
a0omvD rde;f rtky?f qDr;D cGuf wpfcu
G u
f kd wl;azmf&&Scd o
hJ nf/ ,if;aMu;kyu
f kd xkpOfu tu&mudk
toH;k jyKNy;D jzpfaMumif; xif&mS ;aeonf/
10/ acwfwGif &cdkiftu&mrsm;udk "raZ,strwfBuD;u wnfxGiftoHk;jyKcJhonf[k
&cdik o
f rdik ;f wdu
Yk qdo
k nf/ xkjYd yif oD&pd `Em ;rif;vufxuf o*Fg,emwifjcif;udk ar"ynmtrwfBu;D u
armfuGef;wifcJhonf[l\/ tdrfa&SUrif;od*Fp`E\ ajrmufom;awmf ok0Pa'0Donfvnf;
odeu
f efred w
f iG f cs&D wkwu
Ykd v
kd nf;aumif; u0duPusr;f udv
k nf;aumif;? "raZ,strwfBu;D onf
Asn;f 33 vH;k ? avSawmfou
H v
kd nf;aumif; pyfqckd ahJ Mumif;qdo
k nf/ acwfwiG f pmeustrwfBu;D \

118
pmeusedwdusrf; Murm'dkufrif;BuD; 0wK? rEk"rowfusrf;? a*gwryl&rfusrf;? euwfaA'ifusrf;?
aq;usr;f ? ocsmF usr;f ? "gwfusr;f rsm;udv
k nf; rl&if; ou#pmayrS jyefqckd ahJ yonf/
av;Nrd K Uacwf p may
11/ av;NrdKUacwftp at'D 847 rif;&ifjzLvufxuf? yd#uwfawmfrsm;udk &utu&mjzifh
a&;ul;rSwfwrf;wifcJhaMumif; &cdkifordkif;wdkYu qdkxm;onf/ av;NrdKUacwfwGif eef;NrdKUYawmfrsm;
rMumcP ajymif;vJjcif;? rNird rf oufrrI sm; jzpfymG ;jcif;? av;NrKd Ujrpfa& rSmvnf; ESppf Of a&wdu
k pf m;NzKd zsuf
jcif;rsm;aMumifh av;NrKd Uacwfx;kd ausmufpmrsm;rSm rsm;pGm&Sm;yg;oGm;NyjD zpfonf/ ,ck<uif;useaf om
ausmufpmrsm;rSm tvSL'gerSww
f rf;rsm; jzpfMuonf/ tBu;D qH;k ausmufpmrSm tjrifh 17 ay? t&Snf
30 aycef&Y adS om avmif;Muufawmifarmfausmufpmyif jzpfonf/
12/ av;NrdKUacwf pmayteufrS ukrmb,rif;om;onf '&mZ[laom bGJYudkcH
eef;wufNy;D aemuf bdou
d cf aH omtcg ud&,
d mpHv
k if&maomtaMumif;udk ynm&St
d rwfu0dausmu
f
vuFmxH;k a[mif;? oQKd ;vdu
k &f wkukd pyfqckd o
hJ nf/ taMumif;t&mrSm yk&ed af cwf '&mZmrif; at'D
1123- at'D 1139 \ bdou
d f r*FvmjyKvyk jf cif;udk oQKd ;vdu
k &f wk wpfy'dk jf zpfygonf/
13/ av;NrdKUacwfzGJY &cdkifompGav uAsmrsm;onfvnf; rif;xD;bk&ifvufxufwGif zGJYqdkaom
uAsmrsm; jzpfygonf/ rif;xD;rwdik rf t
D xd av;NrKd UacwftaMumif;udk pHv
k ifpmG zGq
YJ x
kd m;jcif; jzpfygonf/
14/ acwfonf Edik if aH &;rwnfNird rf ?I w&m;vufvw
G af om rif;rsm;Bu;D pd;k rI trwfrsm; MoZm
Bu;D xGm;rIrsm;jzifh a&m>yrf;vsu&f &dS m pd;k pHaom bk&ifrsm;tm; trwft*Fgrsm;ESit
hf nD qH;k rvrf;Tef
wnhrf wfvo
kd nfh trwfrsm;ay:xGe;f cJjh cif;aMumifh avQmufx;kH pmayonf rsm;pGmxif&mS ;cJo
h nf/
15/ av;NrKd Uacwf aemufq;kH NrKd Uawmfjzpfaom avmif;MuufacwfwiG f &cdik pf may tqift
h wef;
jrifhrm;vsuf &Sdayonf/ tdEd,jynf r[maAm"dapwD &cdkifbk&ifrif;xD;vufxuf a&;xdk;aom
ausmufpmwcsyfudk awGY&NyD;jzpfonf/ r[maAm"dudk ou&mZf 657 ckrSpwifjyKjyif&m 660 wGif
Ny;D pD;aMumif; azmfjyxm;onf/
16/ av;NrKd UacwfwiG f ay:xGe;f cJah om pmayrsm;teuf avmuom&ysKd UrSm rsm;pGmxif&mS ;onf/
rif;xD;vufxuf &cdkifoljrwftoQifonf ydk'fa& 55 ydk'f&Sdaom edwduAsm&SnfBuD;udk tydkif; 3
ydkif;cGJ at'D 1333 rS 1343 twGif; a&;pyfcJhonf/ aemiftcgwGif bk&ifjzpfvmonfh rif;BuD;
pGmapmfuJonf i,fpOf tcgu q&mawmfxHrS edwdusrf;udk oifMum;cJhbl;onf/ ysKdUavmu
ordkif;wGif ysdKUudk tapmqHk; ysdKU[kokawoDwdkYu owfrSwfxm;Muonf/

119
ajrmufOD;acwfpmay (yxracwf)
17/ ajrmufO;D awfwiG f &cdik pf mayonf txGwt
f xdyo
f Ykd a&mufco
hJ nf/ e&Ek(rif;c&D? at'D 14331459)vufxufwGif &cdkif&SifoDv0Hoonf u0duPygousrf;udk pD&ifcJhonf/ usrf;onf
uAsmvuFmpyf&m rsm;pGmta&;BuD;vSaom usrf;yifjzpfonf/ e&EkvufxufwGif oHwGJpm;
rdzk&m;apm,Ofrd\ uAsmESifh e&Ekrif;\ uAsmwdkYrSmvnf; rsm;pGmvuf&majrmufvS ayonf/
e&Ek\om; bapmjzLrif; at'D 1459-1482 vufxufwiG f &cdik pf mqdk t'lrif;ndKay:aygufco
hJ nf/
pmqdkonf {csif;xJwGif tapmqHk;{csif;tjzpf owfrSwfcH&aom ]&cdkifrif;orD; {csif;}udk
a&;pyfcJhonf/ {csif;jzifh &cdkifordkif;tp rm&,krif;rSp bapmjzLrif;txd umvudk pyfqdkxm;
jcif;jzpfonf/
ajrmufOD;acwfpmay ('kwd,acwfESifh wwd,acwf)
18/ rif;AmBu;D vufxufrS rif;&mZmBu;D vufxufwikd af tmif ynm&St
d rwfjzpfcahJ om r[mynm
ausmt
f rwf\ avQmufx;kH ESihf jzwfx;kH rsm;rSm rsm;pGmxif&mS ;onf/ rif;&mZmBu;D vufxuf tdraf &SUrif;?
rif;carmif;\ txdef;awmf OumysHrSm &wkbk&ifyif jzpf\/ 12 &moD&wk? aus;ap&wk? r,fzGJY?
armifz&YJG wk tajrmuftrsm;udk a&;cJo
h nf/
19/ acwfwGif ordkif;pmayonfvnf; rsm;pGmxGef;um;cJhonf/ rif;AgBuD;vufxufwGif
0drvtrwfBuD;? e&ywdBuD; vufxufwGif ivufHk;trwf tb,r[m&mZmrif;vufxufwGif
pmzwfwwf';kd a0wd\
Yk &mZ0ifrsm;onf rsm;pGmxif&mS ;onf/ ivuf;kH trwfBu;D onf aemifjzpfvwYH
aom tajctaersm;udk erdwzf wfonfh odu
k u
f sr;f rsm;udk jyKpck ahJ o;onf/
20/ ajrmufOD;acwfwGif omjcif;pmayonfvnf; vGefpGm wdk;wufcJhayonf/ ydk;0gbGJYrSm
rif;AmBuD;\orD;awmf oHwGJrif;orD;\ tvSudkomjcif;&SnfBuD;jzifh zGJYqdkxm;jcif;jzpfonf/
oD&o
d "k r&mZmudk taMumif;jyK ay:aygufcahJ om iapomjcif;onfvnf; ZmwfaqmifwOD;wnf;jzifh
toH;k awmfcaH om jyZmwfpmaywpfrsKd ;yif jzpfawmhonf/ pdik ;f j'm;bG?YJ tb,ukrm tu (yifu
h t
l u)
wdrYk mS vltrsm;yg0if&aom jyZmwfpmayrsm;jzpfonf/
21/ usr;f pmayrsm;teuf ajrmufO;D acwfwiG f plVmrkeu
d sr;f ? oa&m',(o&a'G;)usr;f ? 'GmeE&u
D sr;f ?
ybw
k u
f sr;f ? em&Dyikd u
f sr;f ? em|do
d ,aq;usr;f ? aq;o'gusr;f ponfh aq;usr;f rsm;udk wd;k wuf
aumif;rGev
f matmif jznfo
h iG ;f jyKpck o
hJ nf/ rsm;aomtm;jzifh aq;usr;f rsm;udk rlvou#pmayrsm;rS
jyefqckd MhJ uonf/

120
22/ tEkpmayrsm;teuf [dawmya'ouJo
h Ykd rlvou#usr;f rsm;udv
k nf; xD;awmfya'om[l
jyefqckd MhJ uonf/
&cdkifrif;orD;{csif;ESifhywfouf a&;om;csufrsm;tay: oHk;oyfwifjycsuf
1/
ajrmufOD;acwf wwd,rif;quf bapmjzL 820-843? 1459-1482 rif;vufxufwGif
ay:xGe;f cJah om ynm&St
d rwf t'lrif;ndKa&;om;pDu;kH onfh ]&cdik rf if;orD; {csi;f rSm awG&Y o
dS rQaom
{csif;rsm;wGif ta[mif;qHk;jzpfonf/ xdkacwfxdktcgwGif &cdkifjynfwGif jrefrmpmay xGef;um;
wdk;wufvQuf&SdaeaMumif;rSm rsm;pGm tHhMozG,f&mjzpfonf/ jrefrmjynfu tm;uszG,f&m
aumif;vSay\/ tb,faMumifh &cdik jf ynfwiG f jrefrmpmay yGiv
hf if;ae&ygoenf;[lrl &mZ0ifaMumif;
rsm;t& rif;BuD;pGmapmfuJvufxuf ou&mZf 735 ckESpfwGif &cdkiftrwfrsm; awmif;yef;ojzifh
jrefrmbk&ifrif;jrwfonf jrefrmbk&ifcaH pmrGeBf u;D udk cefx
Y m;onfrt
S pjyK jrefrmpmay onfvnf;
&cdkifjynfwGif yGifhvif;jyefYyGm;vQuf &Sd&awmhonf[l ,lqzG,f&mjzpfonf[k pwkwtBudrfxkwf
jrefrmpmay ordik ;f pmtkyf pmrsuEf mS 53 &cdik rf if;orD; {csi;f acgif;pOfatmufwiG f txufygtwdik ;f
a&;om;xm;onfudk awGY&ygonf/
2/
jrefrmpmay yGifhvif;jyefYyGm;rIudpudk ,cktenf;i,f aqG;aEG;oHk;oyf wifjyvdkygonf/
jrefrmpmayordkif; tvdkt& qdk&ygvQif &cdkifwGif pmayta&;tom;udk ajrmufOD;acwfodkYr[kwf
avmif;Muufacwfv,favmufrmS rS ay:xGe;f vmonfo
h abm jzpfaeygonf/ trSerf mS &cdik pf may
ta&;tom; (&u0P)pmay ay:xGe;f vmaom tcsed o
f nfum; a0omvDausmufavSum;acwf
at'D 7 &mpk tv,fyikd ;f tcsed u
f yif ay:aygufvsu&f adS eNy;D jzpfNy;D av;NrKd Uacwf a&mufaomtcgwGif
&cdkifpmayrSm txl;&ifhusufvsuf&SdaeNyD qdkonfh oabmudk bk&ifrif;xD; (647-751) (12831389)vufxuf t&Sit
f *om&oljrwf\ avmuom&ysKd U taMumif;udak &;om;cJ&h m tjynft
h pHk
azmfjycJNh y;D jzpfygonf/ tcsurf sm;udk avhvmjcif;tm;jzifh odomEdik yf gonf/
3/
okawoD ygarmua'gufwm oef;xGef;\ tqdkt& jrefrmpmayudk pwifprf;oyfaom
tcsed rf mS yH*k aH cwf usepf pfom; rif;vufxufrmS rS pwifawGv
Y m&onf[k qdx
k m;ygonf/ 11 &mpk
aESmif;ydkif; odkYr[kwf 12 &mpk tapmydkif;avmufrSm jzpfygonf/onfudk axmufIjcif;tm;jzifh
pwkwt
Burd f xkwaf 0aom jrefrmpmayordik ;f wGif azmfjyxm;onfh tcsut
f vufrsm; vufcEH ikd f
zG,f&mr[kwfaom t,ltqrsm;om jzpfayonf/ udpESifhywfouf arC0wDausmfZif\
&cdik w
f efaqmifr*Zif;wGif aqmif;yga&;om; a0zefacsyxm;onfukd awG&Y ygonf/

121
&cdkifpmaytrsdK;tpm;
&cdik pf mayordik ;f wavQmufwiG f ay:xGe;f cJah om pmayrsm; teuf atmufygwdrYk mS rsm;pGm
xif&mS ;qJjzpfygonf/ ysKd UwGif avmuom&ysKd U? "rom&ysKd U? &mZom&ysKd U? {csi;f wGi;f &cdik rf if;orD;
{csi;f ? 0dZ,rif;ppfatmif{csi;f ? vuFmwGif Asn;f (33)vH;k ? avSawmfo[
H pH aG vvuFm? Zmwfawmf
q,fb?YJG vuFmrsm;wGif OwdevuFm? rmCvuFm? rPdu@
k vvuFm? 12 &moDvuFm? &mZ0ifvuFm?
&mZyHv
k uFm? NrKd UwnfvuFm? &wkwiG f ok0Pa'0D oQKd ;vdu
k &f wk? aus;ap&wk? r,fz&YJG wk? armifz&YJG wk?
q,fEh pS &f moD &wk? bG(YJ &cdik t
f ac:zG)YJ wGif yd;k 0gbG?YJ xr&mbG?YJ pdik ;f j'm;zG?YJ omjcif;wGif Zrf;jcif;? ,dik o
f mjcif;?
wdu
k o
f mjcif;? yd'k pf o
kH mjcif;? Zmwf0wKeyd gwf awmfvmomjcif;rsm;? vGr;f jcif;rsm;wGif &moDbv
YJG rG ;f jcif;?
'Hjk cif;wGif OD;jrif';kH jcif;? Zmwf0wKeyd gwfawmfvm omjcif;rsm;? vGr;f jcif;wGif &moDbv
YJG rG ;f jcif;? 'H;k jcif;wGif
OD;jrif;'H;k jcif;? umjcif;wGif vdiI pf &mumjcif;? oHcsyw
f iG f NyKd iaf vmif;oHcsyrf sm;? oBueF o
f cH syrf sm;? &xm;yGJ
oHcsyrf sm;? OwkabmZeoHayguf? yef;0Suw
f rf; (uAsmPfprf;)? pum;pOf (pum;yH)k rsm;? arwmpm?
a[mpm? w&m;awmif;pm? usrf;rsm;wGif tyg'gefusrf;? a*gwryl&mrfusrf;? "rowfusrf;?
euaA'ifusrf;? ocsFmusrf;? aq;usrf;("gwfusrf;)? u0duPygousrf;? odkufusrf;rsm;?
ydokumusrf;rsm;? "rowfwGif a&TAsdKif; "rowf rEkyifv,f? "r0dvmo"rowf? "rowoacFy
rEk"rowf? ta&GUwGif qefzGwf? armeif;? [if;&Gufcl;? EGm;ausmif;? uRJausmif;? ig;&Sm? azmifpD?
wvif;e,f? om;acsm?h bke;f Bu;D ausmif;oGm;? bk&m;oGm;? 0giif? Adik ;f iif? &ufuef;&uf? euuw
f m&m
ponfwEYkd iS hf ywfouf pyfqakd om obm0aw;uAsmrsm;? tuwGif iapGtu? qHawmufy;kd tu?
jyZmwfwGif tb,ukrm yifhul jyZmwf? &mZ0ifusrf;rsm;wGif &mZ0ifBuD;? &mZ0iftif;apmuf?
0drv&mZ0if? ivuf;kH &mZ0if? 'd;k a0&mZ0if? "n0wDta&;awmfy?kH irnf&mZ0if? &mz0iftaumuf?
&mZ0iftcsKyf? "n0wD&mZ0ifopf? &cdkif&mZ0ifopfusrf;? armfuGef;wGif toQifem*dEarmfuGef;?
awmifwnfarmfuGef;? ar"ynmarmfuGef;? ausmufpmwGif tmeEp`Eausmufpm? avmif;Muuf
awmifarmfausmufpm? y&eftqH;k awmifausmufpm? uvHak wmifausmufpmESihf tjcm;ausmufpmrsm;
yHjk yif0wKwiG f zg;jyKwaf u0wK? vdyu
f efzmr0w? ief;awmf&n
S f 0wK? us;D jzL&Gm 0wK ? oHu;kd armif;0wKEiS hf
tjcm;0wKrsm; avQmufxHk;wGif r[mynmausmfavQmufxHk;? u0dausmftarmf avQmufxHk;rsm;?
c&D;oGm;pmaywGif uif;q&mrSww
f rf;? a';0efBu;D rSww
f rf;? NrKd UolBu;D rSww
f rf;wdo
Yk nf rsm;pGmxif&mS ;qJ
jzpfonf/ wdrjf rK yo
f mG ;aom pmayrsm;rSm trsm;tjym;yif&adS vonf/

122
&ckdif 12-v&moDvuFm
earmw b*0awm t&[awm ormorK'}}
]]earmw
GefYvef;r*Fvm? armfuGef;jzmydrfh? r[muay? rD;a&av aMumihf? ysufacswnfxGef;?
av;uRe;f jrihrf &dk ?f ,k*EKd &Ef iS ?fh a&ndK oDwm? wm&meuw?f vewfo&l ed ?f tcsed rf aESmif;? vwaygif;0,f?
cgaumif;onfEpS ?f ppGmjzpf&iS ?fh xGupf pfurkd ?S q,hEf pS v
f wGi?f tr0goD? ykPr [
D ?k wdxyD E? ykPu
rn;f ?
wyk'd w
f nf;jzih?f k;H pnf; uGezYf ;l ? rSwzf ,
G u
f sL;ydr/hf
(1)

wefcl;rSmodef? zvf&SdefNidrf;p? Mu,fzkoQwnfh? rd&moD? ESpf,HcsDaomf? oihfnDpdMw?


qdyfjrL;uvsuf? wm&qHusif? obifa&oGef;? uefYaumfyef;ESihf? xl;qef;&ifcwf? ol&ef
ewfvnf;? rGe;f rwf&yd o
f mG ;? oH;k z0g;[k? ydik ;f jcm;vSnu
hf ? aeYnem&D? oH;k q,fpw
D nf/h

(2)

&moDNy
d ? uqkev
f 0,f? rmCaeNird ?f aysm&f edS o
f o
J ?J anmifa&yJ[
G ?k yGiNfh rpJ u
H m;? ESpzf 0g;wnf?h
EGm;vm;Ob? wHighwm&m? oHacgifrSmwGif? 0domcgnD? nOfhem&Dwd?
xm0DozG,?f oH;k q,fEpS af uGU? em&Daphu/

(3)

jrLaiGUrIrH ?HI ve,kew


f ,f? ar"H&k moD? udE& zD rdk ?
aZXoHBurd ?f ol&ed pf pJ ? Ow&b&*kP?D nOhef m&Dw?d
q0Downf?h aZmBwad eY? yef;jrwfav;ESi?fh aiGaoG;pr,?f
Mu,fz,
G pf aH y;? aw;0#fwm&m? pDumz0g;? wjyefxm;&Si/fh

(4)

rSwo
f m;Nro
J ?kd 0gqku
d &u#f? aejcnfywfu? pdMw&ESi?fh
a'0ewfpuf? yH;k nufyiG Nfh r?J yi;f yJv
G Qi?f oJoo
J rd ahf tmif?
oHacgifcsed rf eS ?f jyKyg oefEiS ?fh q'ew
f &m? ky0f g;xl;cRe?f v,fypk eG [
f ?k &dyrf eS zf 0g;? oknm;wGuBf uKd ;?
em&Dq;kH &Si?fh aeYo;kH q,haf jcmuf? na&mufapm0D? &ihu
f sL;cs\
D /

(5)

&moDo[
d af qmif? v0gacgif0,f? zvfa&mifNird ;f vm? 0domcgESi?fh cwmyef;vdiI ?f oHacgifwidk u
f ?
jrif;wm&ESi?fh
xGe;f yo&0Pf? kyrf jHG caoF?h pma&;wHy?GJ ESpq
f ,haf jcmufn? Z&Bwed ;f ? aeYued ;f em&D? uken
f zD 0g;?
wjyefxm;&Si/fh

123
(6)

rSwo
f m;Nro
J iG ;f ? awmfovif;0,f? aerif;0ifu? rlveuw?f
k;H rSwyf &ydu
k ?f a&Edu
I o
f bif? avSyq
GJ if? rGr;f zsiNf ird o
f pf?
oH;k qpfEpS w
f ?d aeYjzpfem&D? nOhw
f m0Dw?d &moDurH ?S
wm&OAsKid ;f ? &dyw
f idk ;f z0g;? a'G;[kxm;&Si/fh

(7)

pOfvsm;rcRw?f v0guRwrf ?l wl&mxDv? aeYEiS n


fh ud?k wGuq
f em&D? oH;k q,fpw
D ?d &0Da*g,m?
vSnfhumuG,fvGef? o&0Pf[k? rkdCf;pGefajymif;vsuf? nOhfESpfcsufudk? &Snfvsuf xGef;y?
usD;umuESihf? t0PD? w&Dz0g;? ig;jym;Mumyef;? xl;qef;csdefcif? ewfvQifudk,f[ef?
oPmefyk af vsm?h uHawmhyBGJ u;D ? rD;jrihrf &dk af &mif? wkid ;f vH;k ajymif;rI/

(8)

wefaqmifrkef;csD? &moDNydp? Z&z0g;? aysmfyg;jrL;uGef? uif;ykZGef[k? yJGrGefuxdef? rm&Zdefudk?


aumif;NidefvSL'gef;? c0Jyef;[k? nOhfoHk;,HrSm? MwwdumESihf? wm&muww? NidrfZaejcnf?
wnfhonfeuwf? owAdoQ? csrf;jrnOhf&D? yg;Bwdwd? wm0DrSefaomf? aeYudef;ac:\/

(9)

eawmrf eS v
f ?S [if;owm&m? r[mydE?J qJ&G xm;iif? *rH;k tifEiS ?fh oZifysUH oif;? rEwrf if;wd?Yk
aysmcf if;Xme? ewfE;dk vS\/ yig;ck? z0g;pk? "Ek&moD? oHacgif&u
D ? rd*oDrnf? a&mifjcnf&0de?f
zvf&edS u
f ,
G u
f m? Ow&my&ydu
k ?f rGe;f qku
d w
f nfw
h ek ;f ? q,ho
f ;kH ESpv
f ?D aeYem&Du?kd nOhNf yD wGuaf &;?
oH;k q,fah v;wd/

(10) pnfa&S;ajymqkd? vjymodk0,f? cGmndKEG,fyef;? rumef;kyfvS? rum&wnfh? zkoQoHacgif?


aeYa&mifaysmufNyD? b&eD[k? em&DwGufzJGU? oHk;q,hfajcmufn? Z&a'G;aeY? ya&GUjim;?
z0g;ajrmufjyef? ykZeG af wm&? a&mifjrvQv
H if;? aevQu
H if;u? jrif;cif;obif? pD&ifcefNY r/J
(11) wydkYwJG0,f? aygufvJql;yef;? nOfhoef;csdefus? Mu,frmCESihf? wm&csdefpif;? aerif;0if&D?
a&m[edwnf?h em&Dw0d ? qa'G; csr?S Z&Bued ;f ? aeYuef;em&D? uH&k moDp?k vQaumif;rIjzih?f ,m*kr;D yH;k ?
wkid ;f vH;k vQNH zKd ;? MumoGwt
f ;dk ESi?fh MumrsK;d pdu
k x
f ? yz0g;? ,lomG ;aqmifa,mif;/
(12) vwaygif;0,f? csdefarmif;dkufcsD;? ESpf,HwD;u? csdefwlvESihf? Ow&b&*kPD? rdef&moD[k?
em&DxGufppf? ESpfq,hfoQpfukd? aeYjzpfrSefvS? a'G;wdnwd? Z&z0g;? &yfxm;rvGwf? iMuif;
rSwfwHk;? yGihf0wfo&zD? tnDtifMuif;? aeYvQHvif;u? [Bwwd? rsm;vStnD? oJapwDudk?
ajrm ufcs&D iT yf s? vSL'gef; Mu&Si/fh
urmhwefqm? q,hfESpfjzmudk? vuFmuHk;aqmif? rSwfvG,f atmif[k? pmapmifpDvsnf?
axGjym;&Sno
f nf? vpnfarmfueG ;f O'gef;wnf;/
aaaaaa

124
ajrmuf O D ; acwf a usmuf p mrsm;
pOf

ausmufpmawGU&Sdonfhae&m

1/
2/
3/

av;rsuEf mS bk&m;
yef;uke;f odrb
f &k m;
awmifuw
k Nf rKd Ue,f? rtDacsmif;
ta&SUawmifwef;ausmif;bk&m;
qifjzL&Sif rif;bapmjzL\
bk&m;yvipf m
ajrmufO;D NrKd U rif;om;uRe;f bk&m;
*Pmef;csyaf wmifb&k m;
ajrmufO;D NrKd Ue,f?
uif;qdyaf us;&Gm
bk&m;eD? bk&m;*l
ajrmufO;D NrKd Ue,f? o&uftyk ?f
0&mZfawmifb&k m;
jcifuu
dk t
f jyifawmif
bk&m;ausmufpm
ausmufawmifb&k m;ausmufpm
odrBf u;D atmifajrapwD
a0omvDa&TawmifapwD
uHord b
f &k m;qif;wk"rcH
taemfrmbk&m;apwD
0ef;wD;ewfurG ;f ausmufpm
ausmufawmifb&k m;ausmufpm
ajrmufO;D NrKd Ue,f?
armif;qJaG us;&Gm
"mwfawmifapwD
&aohawmifNrKd Ue,f? ulawmif

4/
5/
6/
7/

8/
9/
10/
11/
12/
13/
14/
15/
16/
17/

18/

wnfaqmufonfhESpf ausmufpm
taMumif;
aumZm c&pfat'D
792
807
813

1430
1445
1451

rif;apmrGef
rif;c&D
rif;c&D

830

1468

bapmjzL

841
844
851

1479
1482
1489

bapmjzL
rif;a'gvsm
rif;a'gvsm

857

1495

pvuFmol

861

1499

pvuFmol

865
877
881
883
883
883
887
899

1503
1515
1519
1521
1521
1521
1525
1539

uZmywd
rif;apmtkd
oZmw
rif;acgif&mZm
rif;acgif&mZm
rif;acgif&mZm
rif;acgif&mZm
rif;bm

905

1543

rif;bm

rSwfcsuf
ysuf

125

pOf

ausmufpmawGU&Sdonfhae&m

19/
20/
21/
22/
23/
24/

0ef;wD;ewfurG ;f ausmufyk f
tv,feAd L apwD
o&ufwyifawmifarmfb&k m;
ukvm;uaus;&Gmbk&m;
t"dywdx;D apwD
yDyifuek ;f aus;&Gm
awmifzv
D mapwD
&Gun
f Kd awmifb&k m;
yDyifuek ;f ewfwtm;aMu;qif;wk
ajrmufO;D yef;aps;ajrmif;
ausmufpmac:0&oH
aAmwdausmufpm
rif;jym;NrKdUe,f? jyifa,mif;
aus;&GmteD;? jyifa,mif;
bke;f awmfBu;D
ajrmufO;D NrKd U? ykPm ;
ajrmifteD;aMu;qif;wk
uvHak wmifb&k m;ausmufpm
yDyifuek ;f bk&m;ausmufpm
aMu;qif;wkawmfwpfq\
l
pHrpH (,ckaus;yifBu;D &yf?
ppfawG)
azmifawmfoaD pwDausmufpm
ausmuf&pfapwDa&wHcg;
tHawmford yf x
k ;dk
o&uftyk b
f &k m;apwDausmufpm

25/
26/
27/

28/

29/
30/
31/
32/

33/
34/
35/
36/

wnfaqmufonfhESpf ausmufpm
taMumif;
aumZm c&pfat'D
905
906
907
907
910
915

1543
1544
1545
1545
1548
1553

rif;bm
rif;bm
rif;bm
rif;bm
rif;bm
rif;bm

915
916
916

1553
1554
1554

rif;'DCm
rif;'DCm
rif;'DCm

918

1556

rif;apmvS

936

1574

rif;zavmif;

947
949
953

1585
1587
1591

rif;zavmif;
rif;zavmif;
rif;zavmif;

954
954
958
967

1592
1592
1596
1605

rif;zavmif;
rif;zavmif;
rif;&mZmBu;D
rif;&mZmBu;D

rSwfcsuf

126

pOf

ausmufpmawGU&Sdonfhae&m

37/ yef;aps;ajrmif;cswiG ;f
usKid af usmufpm
38/ t*pad E,sawmifb&k m;
39/ r[mxD;a&wGi;f ausmufpm
40/ ZHEk u
v
f usmf yscH saD usmufpm
41/ rdb&k m;oQiaf xG;
tv,fapwDausmufpm
42/ uef&n
S o
f rkwo
f rd w
f idk f
ausmufpm
43/ Mwif;e0if;(c)oufawmf
&bk&m;ausmufpm
44/ ydEaJ csmif; 0g;vSjzL
vifr,m;ausmufpm
45/ ukvm;wef0g;ausmufpm
46/ awZ&mZmausmufpm
47/ awZ&mrausmufpm
48/ awZ&mZmausmufpm
49/ 0g;aps;ausmif;wku
d f
50/ eef;awmfuek ;f aMu;&Gm
ajrmufausmufpm
51/ rmefatmifr[mBu;D
bk&m;ausmufpm
52/ ajrmufO;D eef;awmfuek ;f
NrKd Ud;k ? ta&SUbuf
'kw,
d txyf? eef;awmf
uke;f teD;ausmufpm

wnfaqmufonfhESpf ausmufpm
taMumif;
aumZm c&pfat'D
971

1609

rif;carmif;

980
981
987
1002

1618
1619
1625
1640

rif;carmif;
rif;carmif;
oD&o
d "k r&mZm
em&mywdBu;D

1007

1645

owk;d rif;w&m;

1038

1676

O*gAv

1059

1697

uvmyPm

1071
1073
1078
1080
1088
1103

1709
1711
1716
1718
1726
1741

pEo&l ,
d &mZm
pEyZd ,&mZm
pE0Zd ,&mZm
pE0Zd ,&mZm
pE0Zd ,&mZm
r'&mZf&mZm

1156

1794

1183

1821

rSwfcsuf

aumif;

127

tcef; (7)
ajrmufOD;acwf qif,ifxHk;zGJYrI
ajrmufOD;acwfqif,ifxHk;zGJYrI
1/
&cdkifvlrsdK;wdkY\ 0wfpm;qif,OfrIwdkYudk "n0wDacwf? a0omvD? av;NrdKUacwfESifh
ajrmufOD;acwfpaom tqufqufwGif tqifhjrifhpGm 0wfqifcJhaMumif; ordkif;rSwfwrf;wdkY
awG&Y onf/ ajrmufO;D acwfwiG f trsKd ;orD;rsm;wGif qif,ifx;kH zG&YJ m t0wftxnfEiS hf vuf0wf&wem
rsm; qif,ifrw
I o
Ykd nf ydrk rkd sm;jym; jynfph v
kH maMumif; taxmuftxm;rsm;pGmawG&Y onf/ ajrmufO;D NrKd U&Sd
oQpfaomif;bk&m;? xkuefodrfbk&m;ESifh aAm"da&T*lbk&m;rsm;twGif;&Sd eH&Hrsm;wGif xkxm;aom
ausmufqpfkyfvHk;kyf<ursm;udk MunfhIjcif;tm;jzifh od&SdEdkifonf/ ajrmufOD;acwfwGif trsdK;om;
trsKd ;orD;wdo
Yk nf rdrw
d t
Ykd qiftqef;tvdu
k f 0wfqifMu&onf/ rif;rIxrf;rsm;rSmvnf; &mxl;tqifh
twef;tvdkuf 0wfqifMu&onf/ trsdK;om;rsm; xdkifrodrf;tus? yHkawmftus? udk,fMuyftus
0wfqifMuonf/ awmif&n
S yf q
k ;kd udk tqiftrsKd ;rsKd ; ,ufvyk f 0wfqifMuonf/ aAgifawmfav;q,f?
pvG,fawmfudk;yg; qdkonfhtwdkif; &mxl;tqifhtwef;udkvkdufNyD; aAgif;xkwfaqmif;&onf/
aAgif;xkw&f dS wrmcRerf sm;udk Munfjh cif;jzifh &mxl;tqift
h wef;udk cGjJ cm;odEikd o
f nf/ pvG,t
f rsKd ;rsKd ;udk
&mxl;tqifhtwef;tvdkuf owfrSwfNyD; &pfodkif;&onf/ em;a#mif;rsm;udkvnf; y*Gif;em;a#mif;?
pl;xd;k em;a#mif;? qifp,
G ef m;a#mif;? a&Tem;yef;ponfjzifh 0wfqifMuonf/ &mxl;tqift
h wef;Bu;D
olwdkYrSm vufarmif;wGif a&Tarmif;uGyfudk 0wfqifMuonf/ awmif&Snfykqdk;udk0wfNyD; cg;pnf;udk
BudK;acgufpnf;um tpESpfckudk ab;wGifcsxm;Muonf/ ppfom;rsm;rSm armufwdkarmuf&Snfrsm;
axmifNy;D ud,
k Mf uyftusE iS hf yHak wmfrsm;udk 0wfqifMuonf/ awmif&n
S yf q
k ;kd udk cg;axmif;uspNf y;D
twGif;rS abmif;bDwdk0wfMuonf/ ajrmufOD;acwf trsdK;orD;rsm;onf qHyifudk tqef;wMu,f
xHk;zGJYMuonf/ qHxHk;xHk;enf; ajcmufq,fav;rsdK; &Sdonf[k awGY&onf/ odkYaomf ,aeYxd
trsKd ;oH;k q,fom awG&Y &dS onf/ qHx;kH xH;k enf;udk vuFmzGq
YJ x
kd m;onfrmS ]]ZrLwHceG ?f rif;rGe;f pd;k jrwf?
avmuewfwdkY? usifhtyfw&m;? apmifhxdef;jim;onf? rrSm;trSef? jrwfrGefoDv? jrwf"rjzifh pdk;Mu
aomcg? jynf"nm0,f? aeygwHkvQif? olawmfpifwdkY qif,if0wfpm; &Sdjim;wefwef xHk;enf;rSefrSm
xkwfjyefwcuf rysufOaoQmif aqmifa,mifzGJYenf; qHxHk;enf;udk urnf;odkYpyfcJhonf/ qHxHk;
xHk;enf; edoQOf;udk urnf;wifjyef? usrf;ueft& azmfxkwfMunf? yxrrSm jrtdk;vHk;? vrHk;om?
woDwv? wywfc?DG ESpyf wfc?DG oH;k ywfcrDG w
d pf ?Ykd xcsKd Urdwv
f ,
G ?f Nr;D wH&n
S u
f ponfwrsKd ; pl;xd;k ywjrm;?
rrSm;wrIH;? usdwfxHk;wwHk? wpHku,if xdkjyifbD;pdkuf? tvdkufoifhpGm xHk;&m'D;'kwf? OD;pGef;ykwfESifh

128
tokwfaemufqGJ? rvGJxdyfwif xdkjyifwaoQmif; a,mifapmif;Nrdwfacguf toG,foG,fajrmufu
Nrdwfacgufyef;pdkuf? wjzpfwvJ? avsmh&JMum0wfqH? wzefykvJuHk;? wlEHI;ckywf? rvGwfNrdwf&pf?
pepfr&Gw?f e*g;ywfausmu
h iG ;f r,Gi;f vufv,fuef wlprkH vG?J rkwm &GEJ iS hf qifu
h eJ *g;vdr?f EdiI ;f ,SOyf rm?
*rke;f tmiH?k wlprkH vGwf wrsO;f cwfvQu?f &pfywfx;kH acG? qifMuayonf/ ajr&uma&Tjynfwnf;
[ka&;pyfxm;cJo
h nf/ tqdyk g vuFmt& qHx;kH xH;k enf; trsKd ;oH;k q,frmS (1)jrtd;k vH;k ? (2)vrHo
k ;D ?
(3)wywfcGD? (4)ESpfywfcGD? (5)oHk;ywfcGD? (6)NrdwfpdkY? (7)NrdwfvG,f? (8)NrD;wH&Snf? (9) ywjrm;pl;xdk;?
(10) uspfxHk;? (11) uwHk? (12) u,if? (13)bD;pdkuf? (14)OD;pGef;? (15)aemufwGJ? (16)xdyfwif?
(17)a,mifapmif;? (18) Nrdwfacguf? (19)yef;pdkuf? (20)avsmh&J? (21)Mum0wfqH? (22)ykvJuHk;?
(23)ckywf? (24)rdw&f pf? (25)e*g;ywfausmu
h iG ;f ? (26)vv,f,ek ?f (27) rkwm &G?J (28) e*g;vdr?f
(29)*rkef;iHktm? (30)'D;'kwf wdkYjzpfMuonf/ trsdK;orD;rsm;onf em;wGif;em;a#mif; trsdK;rsKd;udk
0wfqifMuonf/ 0wfqifaom em;a#mif;rsm;rSm ywf&pfem;a#mif;? yef;ema#mif;? ausmufem;a#mif;?
em;qG?J em;ywfponfwjYkd zpfMuonf/ vnfyif;wGif b,uf? ykvv
J nfq?JG oH'gvnfqJG ponfwu
Ykd kd
0wfqifMuonf/ cg;wGiyf ef;cg;BuKd ;pnf; aiGaomhBuKd ;rsm;udk qGcJ sw
d x
f m;Muonf/ ajrmufO;D acwfwiG f
0wfqifcJhMuaom xrdefqifrsm;rSm tcsdwf? refusnf;yGifh? wkwfwHpD? usLx&H? uGufaxmifh?
axmifvHk;ausmf? ydk;0goef;? c'gjywf? rdIif;vHk;ponf tqifqef;rsm;udk &ufvkyf0wfqifcJhMuonf/
jrmapmif;wifvufaumuf? rnif;pdvufaumuf? yef;vufaumuf? BudK;vdrfvufaumuf?
BuHqpfvufaumuf? zHkpdvufaumuf ponfrsm;udk 0wfqifMuNyD; vuf&Spfacsmif;jynfhatmif
vufpyG rf sm;udk 0wfqifMuonf/ ajrmufO;D acwf trsKd ;orD;rsm; 0wfpm;qif,ifyu
kH kd yd;k 0gbGt
YJ uwGif
az:a&;pyfxm;onfrmS ]]tkyq
f if;0g? vSy;kd 0grSm? 0wfvufyga&? aAmif;ewfuwfxrdef oH;k ESpv
f ;kH yif
0wfrMuau? atmufajcwqif?h vSy;kd 0grSm rus;D yGiu
hf ef?Y vSwifq
h if,if? aryd;k 0grSm qifvufawaw?
cg;rSmMunfv
h nf; cg;BuKd ;'Gg'&m? rswif g;jzmav? pHpk mG odoyf? vSy;kd 0g;rSm aemufpcsKyv
f Ykd wifah Mumif;
oajc? vSydk;0grSm? 0wfvwfawav? &ifrSmrmau? &ifrSmMunfhvnf;? uif;pGef;&Gufa&mif?
yef;yGihfa&mifav? jcm&modoyf? rr,f&ifrSm rrGwfcsKyfvdkY? wifhaMumif;oajy? arydk;0grSm?
0wfvwfawav? udk,frSmra&? udk,frSmMunfhvnf;? udk,frSmbmZl? a&Twlyef;cuf? arhwmZlrSm?
NcdK;Z&ufeefY vnf,SufOD;acgif;? kyfaygif;rsm;pGm? arhwmZlrSm odvdumeefY? pwkavmubmv?
ewfom;av;a,muf? BudrfvHk;ajymufeefY? axmufvdkYMunfh[ef? arhwmZlrSm? jcaohF&HvdkY? taxmifh
av;axmifh ewfom;apmifv
h ?Ykd kyyf o
kH @ef? rdeb
YJ rSm cspv
f yYkd ;D au? ode;f aomif;wefukd wifah Mumif;oajc?
0wfvwf awav? acgif;rSmrmav? acgif;rSmMunhfvnf; acgif;rSmMuufNcd? jryef;ukef;rSm TDyGifhpDvdkY?
OD;a&mifauqHxHk;? jrtdk;vHk;udk ydk;0gacgifrSm wifrda&av? vufrSmrmau? vufrSmMunfhvnf;?
e0&wfrsu&f ?H tbmyD;au? ode;f aomif;wefu?kd ESpaf csmif;udv
k w
T ?f &Spaf csmif;vufrmS tjynf0h wfv?Ykd

129
0wfvwfawav? em;rSmrmau? em;rSm Munfv
h nf; ud,
k &f yd v
f nf;jrif? pde&f iS af 'vdyv
f uf? twmyD;au
jrebufudk? wifhaMumif;oajc? ydk;0gemrSm? 0wfvufawav[k pDuHk;a&;om;xm;cJhonf/
ajrmufO;D acwf bk&ifrif;jrwfrsm;ESihf rdz&k m;wdYk 0wfpm;qif,ifykH tjynft
h pHu
k kd oQpaf omif;ykx;kd awmf
Bu;D \ paeaxmif&h dS rif;Ambk&ifBu;D ESihf rdz&k m;Bu;D zGm;rifapmwd\
Yk kyx
f rk sm;udk Munfh aI vhvmEdik o
f nf/
ajrmufOD;acwftrsdK;om;ESifh trsdK;orD;wdkY\ 0wfpm;qif,ifrIrsm;udk avhvmjcif;tm;jzifh
ajrmufOD;acwf ,Ofaus;rIrSm &cdkifjynf\ acwfav;acwfteuf tqifhtwef;tjrifhqHk;
jzpfaMumif;awG&Y &dS onf/

aaaaaa

130

usrf ; ud k ; pm&if ; (t*F v d y f b mom)


ajrmuf O D ; &ck d i f w k d Y \ aemuf q H k ; &mZaejynf
1/ Aung Zan, U

Some interesting coins of Anauk Baraung


and sittagoing Mong.

2/ Benerji, R.D.M.A

A junior History of India Beneres


University, India, 1933.

and Manindra Chandra Neundy

3/ Collis, Morris

The Land of the great Image P.211.

4/ Chowdhury, Vasant

Harikela Coins-Some New Interpretations.

5/ Galen, stephan van

The serpent and the King, The DutchArakanese Relationship 1608-1683.

6/ Ghosh, Jamine Mohan

Magh Raiders in Bengal.

Arakan's place in the trade network of the

B.A, BCS (Retd)

7/ Galen, stphan van

Bay of Bengal.

(Leidon University)

8/ Hall, D.G.E

Dutch Relaion, P.71

9/ Hla Tun Pru, U

A survey of the Causes underying the


Decline & Fall of the Great Arakanese
Empire with special reference to king
Sanda Wizaya 1072-1093 AE or B.E

10/ Leider, Jacque. P.

Elephants, slaves and rubies

Study on Religious Architecture in

Chcelalonkon University Bankok

11/ Mg Ngwe Soe

Mrauk-U, Rakhine.

131
12/ Nimal Samal Samarasundera

Special delivered by Nima Samarasundera,


Secretary of Ministry of Buddha
Sasana, Srilanka.

13/ Robinson & L Shaw

Coin and Bank notes of Burma

14/ San Kyaw Tun, U Mro Haung,

The Coronation of the Emperror of


Arakan.

15/ San Tha Aung, U

Arakanese Coins and Reflections.

16/ Shwe Mra, U

The fair princes of pegu.

17/ Shwe Zan, U

The Golden Mrauk-U and Ancient Capital


of Rakhine (Guide Map for Monuement
of Mrauk-U)

18/ Suniti Bhushan Qamungo, M.A.Ph.D, - A History of chittagong, Volume one.


Department of History, University of
Chitagong.

19/ Than Tun, Mandalay University

Paya Lanma (Lord's Highway) Over the


Yoma (Yakhine Range) Journal of Asian
and African studies, No. 25, 1983

20/ Takashi Suzuki, Ambassador of Japan - SAMURAI ADC TO THE KIND OF


in Burma from 1970 to 1974.

ARAKAN.

132

usrf ; uk d ; pm&if ; (jref r mbmom)


ajrmuf O D ; &ck d i f w k d Y \ aemuf q H k ; &mZaejynf
1/ cifarmifeG ?Yf 'gdu
k w
f m

- &ckid jf ynfya&mif;0,fa&;

2/ pErmvuFm&? &rf;NAaJ wmif


ausmif;q&mawmf

- &ckid &f mZ0ifopfusr;f ('kw,


d wJ)G

3/

- rif;Amrif;? wyifa&Tx;D ? bk&ifppfruf


tao;pdw?f &ckid &f mZ0ifopfusr;f
pm 70-77/

4/ pHvS? OD;

- "n0wDNrKd U\ ed*rk ;f &Gmorkid ;f vuFm (0g) uAsm

5/ pHomatmif? OD;

- &ckid 'f *Fg;rsm;

6/ puEd ?d OD;

- ajrmufO;D acwfausmif;awmfrsm;ESiq
fh &mawmf
tausmt
f armfrsm;

7/ puEd ?d OD;

- ajrmufO;D acwf qif,ifx;kH zJUG rI wkid ;f &if;om;


,Ofaus;rI"avhx;kH pHrsm; (&ckid )f pm-180-184/
pm-191-202/

8/ xGe;f a&Tcidk ?f OD;? bpH? OD;


(ppfawGaumvdy)f

- ajrmufO;D acwfp;D yGm;a&;

9/ "npH? &efuek w
f uov
kd ?f &ckid af usmif;ol - &ckid pf may
ausmif;om;rsm;r*Zif;
10/

- "n0wDta&;awmfyu
kH sr;f ? ajrmufO;D acwfw&m;
pD&ifa&;? tcGeb
f @maumufcaH &;qif,if
xH;k zJUG rI

133
11/ oQiaf ESmif;? rdz&k m;Bu;D

- &uKd ief ef;awmf

12/ y@d? OD;? yJc;l rif;ausmif;q&mawmf

- "n0wD&mZ0ifopf

13/ ynmod&D? OD;

- ay:wl*rD S &ckid Zf meD

14/

- bk&ifrif;zavmif; e&m"dywdarmfueG ;f

15/ bpH? OD;? &efukefwuodkvf


&ckid af usmif;olausmif;om;rsm;r*Zif;

- r[mqrwrif;vufxuf0,f NrKd Ua[mif;acwf


pD;yGm;a&;&m

16/ jrefrmhtvif;owif;pm (11-1-2000)

- jynfaxmifppk w
d "f mwfacgif;pOfyg
aqmif;yg;tyd'k -f 30

17/

- jrefrmhp,
G pf u
kH sr;f ? twJ-G 1? pm 374-376

18/

- jrefrmhp,
G pf u
kH sr;f ? twJ-G 8? pm 358-359

19/

- r[m&mZ0ifawmfBu;D
- jrefrmrSeef ef;r[m&mZ0ifawmfBu;D (yxrwJ)G ?
1992 ckEpS x
f w
k ?f pm 443-487 ESifh pm 1-93/

20/ &cu

- ajrmufO;D vrf;Tef

21/ &cu

- &ckid jf ynfe,fjzpfpOforkid ;f orkid ;f u@?


pD;yGm;a&;u@

22/ &ckid o
f [m,toif;
(&efuek )f

- r*Zif;trSw(f 5)? tar;ykpm ya[Vd ajzqkEd idk o


f l
ynm&Sad cgif;pOfygaqmif;yg;? pm-35?
&ckid -f jrefrmy@dwf OD;OD;omxGe;f u
OD;pdev
f iG u
f kd &Si;f vif;jyonhf a0omvDacwf
'*Fg;\t"dyg ,f

134
23/

- &ckid &f mZ0ifBu;D (ayrl)


ajrmufO;D (yxrESi'fh w
k ,
d )acwf
(at'D 1430-1638

24/

- &ckid o
f u
dk u
f sr;f

25/

- &ckid f ;kd rr*Zif;? OD;a&Tomckid \


f vDoQm
trnfx;dk qif;wkawmfwpfqyl ifrvm'umr

26/

- &ckid af &S;a[mif;aiG'*Fg;rsm;yg jrefrmhowif;pm


jzwfyidk ;f (ppfawGatmufwb
dk m-14) (uq)

27/

- a&S;acwf&ckid b
f &k ifrsm;tkycf sKyyf pkH epf
pm 138-140

28/ OD;vif;? q&mBu;D ? t*r[my@dw

- r[mynmausmaf vQmufx;kH

29/ oef;xGef;? a'gufwm

- acwfa[mif;jrefrm&mZ0if

30/ rif;ndK? t'l (z'l)

- &cdik rf if;orD;{csi;f

31/ atmifomOD;? OD;

- &ckid jf ynf\r[m&meD (0g) rif;orD;


MAHARANI OF ARAKAN

32/ OumysH

- &ckid pf mqkad wmf (jrefrmhp,


G pf u
kH sr;f twJ-G 15)
pm-359-361

33/ Owr? OD;? vrawmfq&m

- &ckid &f mZ0ifBu;D

34/ cifarmifeG ?Yf a'gufwm

- 'Gerf mwif? jrwfyef;oZifr*Zif;


&ckid t
f rsK;d orD;rsm;toif;
&efuek f (2002) ckEpS f

ajrmufOD;&ckdifwdkY\ aemufqHk;&mZaejynf
rmwdum
pOf

taMumif;t&m

pmrsuEf mS

tyk d i f ; (2)
tcef;(1)
- ajrmufO;D acwfrif;qufrsm;
2/ tcef;(2)
- ajrmufO;D acwfb&k ifpepf\jrifuiG ;f
- ajrmufO;D acwf bk&ifrsm;\zJUG pnf;tkycf sKyyf pkH epf
- ajrmufO;D acwfw&m;pD&ifa&;
- ajrmufO;D acwfb&k ifrsm;vufxufawmftcGeaf umufcyH pkH epf
3/ tcef;(3)
- ajrmufO;D acwf&ckid w
f \
Ydk pD;yGm;a&;ESifh jynfwiG ;f jynfy ukeo
f ,
G af &;
4/ tcef;(4)
- ajrmufO;D acwf'*Fg; (odrYk [kw)f '*Fg;uajymaom ajrmufO;D acwforkid ;f
- &ckid t
f aemufb&k ifrsm;xkwaf 0cJo
h nfh '*Fg;ESio
fh u&mZf
- ajrmufO;D acwf'*Fg;aygif;csKyf
5/ tcef;(5)
- ajrmufO;D acwf Ak'b
mom omoemudak &mifjyef[yfaponfh
apwD? ykxkd;? bk&m;? ausmif;uefESihf q&mawmftausmftarmfrsm;\
trsKd;? bmom? omoemtwGufaqmif&Gufcsufrsm;
- ajrmufO;D acwftvdu
k f xif&mS ;aomapwDyx
k ;dk yHak wmfrsm;
6/ tcef;(6)
- ajrmufO;D acwf pmayorkid ;f
- ajrmufO;D acwfausmufpmrsm;
7/ tcef;(7)
- ajrmufO;D acwf qif,ifx;kH zJUG rI
8/ usr;f ud;k pm&if; (t*Fvyd b
f mom)
9/ usr;f ud;k pm&if; (jrefrmbmom)
10/ ajrmufO;D NrKd Uay:&Sd apwD? ykx;dk rsm;\tydik ;f vdu
k f vrf;Teaf jryHrk sm;
1/

1 - 13
14 - 17
17 - 18
18 - 19
19
20 - 32
33 - 38
39 - 40
41 - 53

54 - 83
83 - 115
116 - 123
124 - 126
127 - 129
130 - 131
132 - 134

You might also like