Professional Documents
Culture Documents
Tetov 2010
PERMBAJTJA
1.Permbajtja2 2.Hyrje3 3. Prcaktimi i s drejts ndrkombtare ekonomike..3 4. Baza e s drejts ndrkombtare ekonomike...........4 5. ovraniteti !konomik............................................... 5 ". ovraniteti i #r$ers$m mbi b%rimet natyrore &P '().." *. Parimet t$eme+ore t +i,jit ekonomik ndrkombtar......* -. ! drejta #r z$vi++im ekonomik..................................... /arta e t 0rejtave !konomike d$e 0etyrat e $teteve ..... 10. Prmb+ed$je d$e #r1%ndime..................................10
Ky kapitull do t shqyrtoj prkufizimin ekonomik ndrkombtar t s drejts, parimet themelore t ktij organi t ligjit dhe zhvillimet n fusha t tjera t s drejts ndrkombtare q kan ndikuar n zhvillimin e s drejts ndrkombtare ekonomike.
E drejta ndrkombtare ekonomike sht e bazuar n parimet tradi!ionale t s drejts ndrkombtare t tilla si: 3a!ta %unt %ervanda "irin ,arazis sovrane 5e!ipro!itetin %ovranitetin ekonomik $jo sht e bazuar edhe n parimet moderne dhe n zhvillim t tilla si: &etyra pr t bashkpunuar. %ovranitet t prhershm mbi burimet natyrore -rajtimit preferen!ial pr vendet n zhvillim n prgjithsi dhe vendet m pak t zhvilluara n ve;anti. ,urimet e s drejts ndrkombtare ekonomike jan t njjta me ato burimet e s drejts ndrkombtare t prshkruara n prgjithsi n nenin 29 t %tatutis t .jykats #drkombtare t &rejtsis: #eni 29 ()* .jykata, funksioni i t !ilit sht q t vendos n pajtim me kontestet ndrkombtare t ligjit, t tilla si; jan paraqitur n t, do t zbatohen: (a* konventat ndrkombtare, qoft t prgjithshme ose t ve;anta, rregullat e krijimit i njihen shprehimisht shteteve kontestuese, (b* me porosi ndrkombtare, si dshmi e nj praktike t prgjithshme pranuar si ligj, (!* parimet e prgjithshme t s drejts t njohura nga kombet e qytetruara, (d* i nnshtrohen dispozitat e nenit 6<, vendimet gjyqsore dhe msimet nga publi!istt m t kualifikuar t kombeve t ndryshme, si deg do t thot pr pr!aktimin e rregullave t s drejts.
# shum vende ishte e vshtir q t mbrohej sovranitetin ekonomik pa e br larg me t drejtat, kon!esionet dhe privilegjet gzuar nga individt e huaj dhe kompanit mbi burimet natyrore t vendit. Megjithat, vendet e zhvilluara shtetasit e t !ilve kishin shkuar jasht shtetit pr t investuar dhe t bjn prpjekje t biznesit rezistuan q t imponojn ligjin kombtar pr t huajt. $ta argumentuan se kon!esionet ekzistuese t kontratave kishin pr tu nderuar sipas ligjit ndrkombtar. $jo ishte n kt ;ast kritik se kon!epti i sovranitetit t prhershm mbi burimet natyrore u prezantua n t drejtn ndrkombtare.
%htetet dhe organizatat ndrkombtare duhet n mnyr rigoroze dhe t ndrgjegjshme t respektojn sovranitetin e popujve dhe kombeve mbi pasurin e tyre natyrore dhe burimeve n prputhje me Kartn dhe parimet e pr!aktuara me an t ksaj rezolute. &ispozitat e 5ezoluts 3%#5 (5ezoluta )9?2 e )<7/* jan mbajtur gjersisht si prfaqsues i ligjit zakonor ndrkombtar pr shkak t: Mbshtetjes unanime t marr nga +K, #atyrs s tij deklarative t rregullave ndrkombtare zakonore t ligjit mbi lndn.
sistemin e tij ekonomik, si dhe sistemin politik, so!ial dhe kulturor, n prputhje me vullnetin e popullit t tij, pa ndrhyrje nga jasht, n ;fardo forme t shtrngimit ose kr!nimit. #eni / ). Edo shtet ka dhe do t ushtrojn t prhershm dhe t plot sovranitetin, duke prfshir, prdorimin dhe asgjsimin posedimin, mbi t gjitha pasurin e saj, burimet natyrore dhe aktiviteteve ekonomike. /. Edo shtet ka t drejt: (a* 3r t rregulluar dhe ushtroj autoritetin mbi investimet e huaja brenda juridiksionit t vet kombtar n pajtim me ligjet dhe rregullat e tij dhe n prputhje me objektivat dhe prioritetet kombtare. $snj shtet nuk duhet detyruar pr t dhn trajtim preferen!ial t investimeve t huaja. (b* - rregullojn dhe mbikqyrin aktivitetet e transna!ional korporatave nn juridiksionin e saj kombtare dhe t marr masat pr t siguruar q aktivitetet e tilla n pajtim me ligjet e saj, rregullat dhe rregulloret dhe n prputhshmri politikat ekonomike dhe so!iale t saj. Korporata -ransna!ionale nuk do t ndrhyj n punt e brendshme t nj shteti prits. Edo shtet duhet, t bashkpunojn me shtetet e tjera n pr t vendosur ushtrimin e s drejts parashtruara n kt nnparagraf: (!* - %htetzoj, shpronsoj ose transferoj pronsin e prons s huaj, rast n t !ilin t shuma e kompensimit duhet t paguhet nga shteti marrjen e masave t tilla, duke marr parasysh ligjet e saj prkatse dhe rregulloreve dhe t gjitha rrethanat q %hteti konsideron me vend. # ;do rast kur n pyetjen e kompensimt rritet nj polemik, kjo do t jet e vendosur n baz t ligjit t brendshm t shtetit t shtetzuar dhe nga gjykatat e saj, prve; nse ajo sht e lir dhe re!iprokisht rn dakord nga t gjitha %htetet e interesuara q t jen paqsore do t thot t krkohet mbi bazn e barazis sovrane t shteteve dhe n prputhje me parimin e zgjedhjes s lir t mjeteve. #eni 4 Edo shtet ka t drejt t angazhohet n tregtin ndrkombtare dhe forma t tjera t bashkpunimit ekonomik, pavarsisht dallimeve n sistemet politike, ekonomike dhe so!iale. $snj shtet nuk do t jet subjekt i diskriminimit t ;fardo lloji n baz t ktyre ndryshimeve. # ndjekje t tregtis ndrkombtare dhe formave tjera t bashkpunimit ekonomik, ;do shtet sht i lir pr t zgjedhur format e organizimit t marrdhniet ekonomike t tij dhe pr t hyr n marveshje bilaterale dhe marrveshje shumpalshe n prputhje me standardet, detyrimet dhe me nevojat e ekonomis ndrkombtare.
#eni 6
- gjitha shtetet kan t drejt t bashkohen n organizatat e prodhuesit kryesor t mallrave n mnyr q t zhvillojn t ekonomit e tyre kombtare, pr t arritur t mjete t qndrueshme pr finan!imin e tyre t zhvillimit dhe, n zbatim t qllimeve t tyre, pr t ndihmuar n promovimin e rritjes s qndrueshme t ekonomis botrore. # ve;anti prshpejtimin e zhvillimit t vendeve. Korresponduese, t gjitha shtetet kan pr detyr t respektojn kt t drejt duke u prmbajtur nga masat e aplikuara ekonomike dhe masat politike q do t kufizonte at. Edhe pse statuti nuk ishte instrument i nj "ligji t vshtir" q ka efekt detyrues ligjor, shum prej parimeve t mishruara n t kan qen konsideruar si prfaqsuese n bazn pr zhvillimin e t drejtava ndrkombtare ekonomike. # t vrtet, statuti prsrit disa nga parimet q jan tashm gjersisht t pranuara si prfaqsues i rregullave zakonore t s drejts ndrkombtare, t tilla si sovraniteti i prhershm i shteteve mbi burimet e tyre natyrore.
2. %htetet kan t drejtn dhe detyrn pr t formuluar politikat e duhura kombtare t zhvillimit q synojn prmirsimin e vazhdueshm t mirqenies t t gjith popullsis dhe t t gjith individve, mbi bazn aktive t tyre, pjesmarrje t lir dhe kuptimplote n zhvillim dhe shprndarje t drejt t prfitimeve q rrjedhin prej tij. Edhe pse e drejta pr zhvillim sht nj e drejt e vshtir pr t pr!aktuar n kushtet konkrete dhe nuk ka shum rndsi juridike, artikulimin e ksaj t drejte n vitin )<97 ka mundsuar komuniteti ndrkombtare pr t mbshtetur at dhe t zhvilloj: 3arime t tjera t tregtis ndrkombtare dhe t zhvillimit -rajtim t ve;ant dhe t privilegjuar pr vendet n zhvillim #evojn pr t adresuar problemin e borFhit ndrkombtar.
$jo gjithashtu mund t thuhet se e drejta pr zhvillim t ishte nj kontribues pr miratimin e +bjektivave t Chvillimit t Mijvje;arit nga bashksia ndrkombtare n vitin /???, n agim t ri t mijvje;arit.
5endi i dits zhvillimin e bots nuk kishte dashur t jet nj luft n mes t vendeve t zhvilluara dhe n zhvillim. 3rkundrazi, t dy grupet e shteteve u duhet t punojn s bashku pr t arritur zhvillimin e qndrueshm ekonomik. - gjitha shtetet kan nj detyr pr t kontribuar n kt pro!es, por niveli i kontributit do t udhhiqet nga kon!epti i prbashkt, por me prgjegjsi t diferen!uara. Kjo ide sht miratuar me an t &eklarats s 5io=s me )<</ dhe t instrumenteve t tjera t miratuara nga Konferen!a e 5io=s.
Literatura
International economic la !"ection A E#olution and $rinci$le% o& international economic la ' "(P( "ubedi
International La !T)e Nature o& International La ' Jo)n *+Brien ,a#endi%) -../ )tt$:00book%(1oo1le(com0book%2 id3jrT%NT4c56E,7$13PA89/7l$13PA89/7d:3introducti on;to;t)e;la ;o&;international;economic;relation%;mo )amed7%ource3bl7ot%3<l8=>*? B@i7%i13A-5-PBRCD=-.oM:jet.EPaF>T#%7)l3en7ei3G HA*TdI**NGJ*#T:4&BI7%a3K7oi3book<re%ult7ct3re %ult7re%num3/7%:i3-7#ed3.,B5BAAE AAL#3one$a1e 7:3introductionM-.toM-.t)eM-.la M-.o& M-.internationalM-.economicM-.relation% M-.mo)amed7&3&al%e