FINANCA

Kuptimi i financave
Zhvillimi historik i financave
Financat si disiplin shkencore
Brutoprodukti kombtar dhe t
ardhurat kombtare

Kuptimi i financave
Njerezit ndeshen perdite me termin
finance. Ne kuptimin popullor ajo
eshte e lidhur me gjithqka qe ka ne
baze parane dhe operacionet qe lidhen
me to. Keshtu, gjithqka e lidhur me
parane apo me transaksionet te
kembimeve monetare, gjithqka e
lidhur me nje shpenzim apo me nje
hyrje fluksi parash, eshte quajtur ne
gjuhen popullore thjeshte finance.

Kuptimi i financave
Shprehja financa rrjedh prej fjales
,,finis q do t thot kufi,fund,mbarim.
Prej ksaj fjale jan zhvilluar shprehjet
latine mesjetare finatio ,
financiar,financia pecuniaria, t cilat
jan prdorur n kuptimin e pagimit n
para

 Fjala financa sht prdorur m von edhe n

gjuht tjera, s pari sht paraqitur n Franc
n form t la finance,q do t thot punt
monetare t individit, kurse n shums les
finances q ka caktuar t hyrat dhe t dalat
publike dhe m von tr afarizmin monetar
shtetror.
Financat fillojn me paraqitjen e prodhimit t
mallit dhe t marrdhnieve mall-para,
prandaj ajo sht ngusht e lidhur me
parat,sepse pa para nuk ka financa.

 Financat mund t konceptohet si nj shkenc

ekonomike me t ciln drejtohen dhe
administrohen parat.
Pra, financat prfshijn tr procesin e
krijimit , shfrytzimit, administrimit dhe
transferimit t parave.

 Financa eshte shkenca e menaxhimit

te flukseve te parase, eshte arti I
drejtimit dhe administrimit te tyre.
Ajo perfshin tere proqesin qe lidhet
me krijimin, perdorimin,
administrimin dhe transferimin e
parave midis individesh, bizneseve,
institucioneve financiare, bankave,
tregjeve dhe qeverive, te marra qdo
njera veq e veq , apo te marredheniet
midis tyre me njera tjetren.

 Mund t thuhet se financat jan disiplin

shkencore e cila i studion dukurit,
marrdhniet dhe institucionet lidhur me
krijimin, grumbullimin, shprndarjen,
rishprndarjen, shpenzimin dhe udhheqjen
me mjetet monetare, me qllim t
plotsimit t nevojave t prgjithshme dhe
t procesit t riprodhimit shoqror.

 Ne nje kuptim me te gjere, financat

kapin nje fushe shume me te gjere
konceptimi dhe veprimi. Ne qofte se
financa do te merrej vetem me sasine e
flukseve atehere ajo do te dublonte
funksione te sherbimeve apo shkencave
tjera.
Ne se do te bente thjesht vezhgimin e
levizjes se flukseve, ajo nuk do te ishte
shkence.

 Financa eshte shkence e mirefillte.

Perveq krijimit, perdorimit dhe
administrimit te parase, financa eshte
njekohsisht shkenca e krijimit,
perdorimit dhe administrimit te
fondeve, eshte shkenca qe synon
realizimin e postulatit: te prodhosh sa
me shume duke shpenzuar me pak, te
maksimizosh flukset hyrese duke
minimizuar flukset dalese, te
maksimizosh te ardhurat duke synuar
minimizimin e shpenzimeve.

Zhvillimi historik i financave

Paraqitja e shtetit n shoqrin klasore e ka
kushtzuar paraqitjen e parave, t
financave dhe t ekonomis financiare.
Faktet historike tregojn se qysh n kohn
e shteteve me kultur t vjetr , si Egjipti,
Babilonia, si dhe shtetet e vogla antike t
Greqis dhe t Roms, ka ekzistuar
kmbimi i zhvilluar mall-para,prandaj edhe
fillet e financave.

 N pikpamje historike studimin e shkencs

mbi financa mund ta ndajm prafrsisht
n tri periudha.

Periudha e par fillon prej shekullit

XIII
Periudha e dyt fillon prej shekullit
XVIII

Periudha e tret prej fillimit t

shekullit XX

 Periudha e par fillon prej shekullit XIII e

deri n fillim t shekullit XVIII, e q paraqet
periudhn e shtetit t hershm feudal e deri
te paraqitja e fiziokratve.
Autoret e veprave te kesaj periudhe i kan
trajtuar nj sr problemesh financiare si
jan:obligimi tatimor,privilegjet tatimore,
arsyetimi juridik dhe teoria e tatimit,
rezervat e shtetit, hyrja borxh e shtetit,
sistemi tatimor,etj.

Periudha e dyt - fillon prej shekullit XVIII

e deri n fillim t shekullit XIX.
Kt periudh t zhvillimit t shkencs pr
financat e karakterizon ndarja e shqyrtimit t
problemeve financiare prej shkencave
politike dhe shqyrtimi I tyre n kuadrin e
ekonomis politike.

N kt periudh shkenca mbi financat

ndahet prej ekonomis politike n shkenc
t veant e cila n shekullin XX merr nj
nxitje shum t madhe n zhvillimin e saj.

 Periudha e tret prej fillimit t shekullit XX

e deri m sot, ka shenuar nj zhvillim shum
t hovshm t ekonomis kapitaliste.
N kt periudh krijohet shkenca mbi
financat moderne me paraqitjen e shum
autoresh t cilt i japin kontribut t madh
studimit dhe zhvillimit t financave moderne.

Financat si disiplin shkencore

Financat si disiplin shkencore i takojn
shkencs ekonomike pr arsye se t gjitha
proceset dhe marrdhniet t cilat studiohen
n t , e kan karakterin ekonomik.
Financat si shkenc kan lidhje t ngusht
edhe me disiplinat tjera shkencore e sidomos
me metodat matematikore-statistikore, t cilat
n trajtimin e sotm t problemeve finaciare
kan prdorim t gjer praktik.

 Financat monetare i studiojn t gjitha

shtjet q kan bjn me parat, si jan:
- emisioni i paras,
- rregullimi i sasis s paras n qarkullim
- ndikimin e paras n procesin e
riprodhimit dhe t stabilitetit ekonomik
- n stabilitetin dhe jostabilitetin e paras si
dhe t gjitha shtjet q kan t bjn me
parat.

Brutoprodukti kombtar dhe t

ardhurat kombtare
Brutoprodukti i prgjithshm
kombtar paraqet t mirat materiale
dhe shrbimet prodhuese t krijuara ne
nj periudh t caktuar zakonisht gjat
nj viti.
Brutoprodukti kombtar mund t
paraqitet n dy mnyra:
- n tregues natyral dhe
- n tregues vleror

BPN-SHM=PN-A=AN
BPN-brutoprodukti kombtar
SHM-shpenzimet materiale
PN-produkti kombtar
A- amortizimi
AN- t ardhurat kombtare

 T ardhurat kombtare (nacionale)-

paraqesin vlern e rikrijuar gjat nj viti

n nj vend, andaj jan burim pr
ekzistencn e nj shoqrie, sepse
paraqesin zhvillimin dhe t ardhurat e
saj.
T ardhurat nacionale krijohen n sfern
e prodhimit material dhe n shrbimet
q kan karakter prodhues.

 T ardhurat nacionale ndahen pr

plotsimin e ktyre krkesave:
- personale dhe individuale
- kolektive ose t prbashkta
- t prgjithshme publike
- pr akumulim.

 Me shperndarjen e te ardhurave nacionale

punetoret e inkuadruar ne ekonomi dhe jo ne
ekonomi I plotesojne kerkesat personale ose
individuale te tyre, duke I fituar te ardhurat
personale nga puna.
Kerkesat kolektive ose te perbashketa
plotesohen me shperndarjen e te ardhurave
nacionale. Keto nevoja plotesohen drejteperdrejte
me ane te kembimit te lire te punes qe kane te
bejne me plotesimin e ketyre nevojave: te arsimit,
te kultures, te shkences, shendetesise , sigurimit
pensional dhe invalidor, te banimit, etj.

 Kerkesat e pergjithshme publike te

cilat financohen neper mjet buxhetit, jane
pjesemarrese me rendesi ne
shperndarjen e te ardhurave nacionale.
Ketu kemi te bejme me plotesimin e
nevojave joekonomike, ne lidhje me
finacimin e nevojave te administartes
shteterore, organeve perfaqesuese,
pagimit te borgjeve shtetrore, dhehies se
subvencioneve, etj.

 Akumulimi paraqet pjesen e te

ardhurave nacionale e cila eshte e
dedikuar reproduksionin e zgjeruar,
dmth per investime te reja ne mjete te
prodhimit modern me qellim qe te
zhvillohet reproduksioni ne vellim te
rritur.