INSTRUMENTET E

PAGESAVE
NDRKOMBTARE
Pjesa e dyt

Financat ndrkombtare

INSTRUMENTET E PAGESAVE
NDRKOMBTARE
1. Prkufizimet dhe karakteristikat
2. Akreditivi dokumentar ndrkombtar
3. Inkasoja dokumentare ndrkombtare
4. Drgesat bankare ndrkombtare
5. Letra kreditore ndrkombtare
6. Karta kreditore ndrkombtare
7. Kambiali ndrkombtar
8. eku ndrkombtar
9. Garancia bankare
10. Rreziqet n pagesat ndrkombtare
Financat ndrkombtare

Karta kreditore
ndrkombtare
Nocioni,
karakteristikat
dhe
pagesa e karts kreditore
Llojet e sistemeve t kartave
kreditore

Financat ndrkombtare

Nocioni, karakteristikat
dhe pagesa e karts kreditore
Karta
kreditore
sht
instrument
bashkkohor i pagesave ndrkombtare
pa para t gatshme.

Ajo prmban n vete elemente t:

kredis personale (konsumuese),
ekut t udhtarve dhe
mnyrs s prllogaritjes financiare
periodike me institucionet bankare.
Financat ndrkombtare

Kartat kreditore i kryejn tri funksione kryesore:

1) funksionin e mjetit pr pagesa pa para t
gatshme:
2) funksionin e instrumentit t kreditimit t
zotruesit t saj; dhe
3) funksionin e mjetit ndrkombtar t pagess,
t pranuar prgjithsisht pa konvertimin
e njrs valut n para kombtare.

Financat ndrkombtare

 Kartat kreditore jan jo vetm mjet pagese m

i prsosur n krahasim me ekun, por edhe
instrument i rndsishm i politiks s shitjes,
me t cilin mundsohet kreditimi afatshkurtr i
tregtis individuale dhe i konsumatorve me
pakic.
Karta kreditore sht letr identifikimi, e cila e
autorizon zotruesin legjitim pr pagesa pa
para t gatshme te ndrmarrjet kontraktuese.

Financat ndrkombtare

Karta

kreditore prmban kto elemente qensore:

emrin e zotruesit t karts kreditore;
numrin rendor t karts kreditore;
kohn e vlefshmris s karts kreditore; dhe
deklaratn se obligon vetm nnshkrimi
identik i shfrytzuesit me at n kartn
kreditore dhe n llogari.
Karta kreditore kryen dy funksione themelore:
a) funksionin e kreditimit t shfrytzuesit; dhe
b) funksionin e mjetit t pagess.

Financat ndrkombtare

Llojet e sistemeve t kartave

kreditore
N praktikn afariste dhe bankare jan
formsuar kto forma t sistemeve t
kartave kreditore:
1) sistemi i kartave kreditore t
specializuara;
2) sistemi i kartave kreditore universale,
dhe
3) sistemi i kartave kreditore bankare.
Financat ndrkombtare

1)

Kartat kreditore t specializuara u

mundsojn zotruesve t tyre t realizojn
blerjen e mallrave dhe t shrbimeve n t
gjitha objektet afariste t emetuesit.

Karakteristik sht mungesa m e madhe e ktij

sistemi t kartave kreditore, sepse e kufizon
prdorimin e tyre nga ana e zotruesit t tyre
vetm n rrjetin e objekteve t emetuesit.

Financat ndrkombtare

Te

sistemi i kartave kreditore speciale (sistemi i dy

pjesmarrsve) paraqiten dy persona:
a) konsumatori-zotruesi i karts kreditore, dhe
b) tregtari me pakic.
Kartat kreditore speciale dallohen sipas emetuesit t tyre
dhe n rastet me t shpeshta, jan:
shtpit e mallrave,
kompanit e nafts,
organizatat hoteliere,
organizatat turistike,
kompanit e telefonit etj.
Financat ndrkombtare

10

2) Kartat kreditore universale mund t shfrytzohen si

instrument pagese te t gjitha subjektet ekonomike q
jan t lidhura me kt sistem.
N

kt sistem t kartave kreditore paraqiten tre

pjesmarrs:
a) emetuesi i karts kreditore q, n rastet m t
shpeshta, sht organizat financiare e specializuar apo
institucion pr afarizm me karta kreditore;
b)zotruesi i karts kreditore - konsumatori individual;
dhe
c) ndrmarrjet kontraktuese q shesin mallin apo u
ofrojn shrbime konsumatorve t drejtprdrejt.
Financat ndrkombtare

11

Si emetues t kartave kreditore universale m s

shpeshti paraqiten:
shoqrit profesionale financiare;
departamentet
kreditore
t
qendrave
tregtare;
shoqrit e kartave kreditore, q m s
shpeshti jan t kufizuara vetm n fusha t
caktuara ekonomike;
shoqrit universale pr karta kreditore, etj.
Kartat kreditore m t njohura n bote jan:
VISA INTERNATIONAL, MASTERCARD, DINERS
AMERIKAN EXPRESS, CARTE BLANCHE etj.
Financat ndrkombtare

CLUB,
12

3) Karta kreditore bankare sht forma m e

zhvilluar e karts kreditore, e cila i mundson
zotruesit shfrytzimin e linjave kreditore
dhe pagesat pa para t gatshme jasht
kufijve t vendit.
Kshtu, bankat afariste paraqiten si faktor me
rndsi pr garantimin e arktimit t realizimit
t faturave t mallit dhe t shrbimeve n baz
t kartave kreditore.
Financat ndrkombtare

13

Llojet e sistemeve t kartave

kreditore
Kartat kreditore bankare mund t ndahen n dy grupe:
a) Kartat kreditore bankare u jepen komitentve t
banks me limit, greis (grace) periudh, kushte
kamatore dhe kushte t tjera financiare t
shfrytzimit t kredis - t prcaktuara saktsisht.
b)
Kartat
debitore,
bankare
u
mundsojn
shfrytzuesve operacione pagesore n lartsin e
mjeteve t depozituara n llogarit devizore apo
rrjedhse si zvendsim m rentabl i eqeve dhe
i kartave identifikuese n terminalet elektronike dhe
n arkat automatike.
Financat ndrkombtare

14

Kambiali ndrkombtar
Nocioni, sistemet dhe karakteristikat
Parimet kambialore
Elementet e kambialit
Punt kambialore
Masat pr ruajtjen e t drejtave
kambialore
Ndrprerja (shuarja) e t drejtave
dhe e obligimeve kambialore
Llojet e kambialeve
Financat ndrkombtare

15

Nocioni, sistemet dhe

karakteristikat
Kambial i ndrkombtar sht letr me vler
sipas urdhrit q do her sht emetuar n
shumn e caktuar monetare.
Kambiali ndrkombtar mund t jet edhe n
emr, n qoft se ne t vihet klauzola recta,
q m s shpeshti e ka formn "jo sipas
urdhrit".
Prmes klauzols recta kambiali transformohet
n letr me vler n emr dhe nuk mund t
bartet n ndonj person tjetr, prve me cesion
(obligim shtetror).
Financat ndrkombtare

16

Kambiali sht letr me vler sipas urdhrit, me t cilin

lshuesi i tij (trasanti) obligohet se vet ose sipas
urdhrit t tij, personit t tret {remitentit}, n afatin e
arritjes dhe n vendin e caktuar, do t'i paguhet shuma e
caktuar n kambial nga ana e personit, t cilit i sht
adresuar urdhresa pr pages (trasatit) apo nga ana e
lshuesit te kambialit (trasantit).

Dy funksionet themelore t kambialit:

sht mjet kreditues dhe
mjet pr sigurimin e pagesave.
Financat ndrkombtare

17

Sot n bot ekzistojn dy sisteme paralele t

rregullimit juridik t kambialit:
sistemi i Gjenevs - i cili sht br sistem
evropian ku, kambiali sht letr abstrakte me
vler, me 'rast humbet lidhja me punn juridike
nga e cila rezulton, dhe

sistemet juridike anglosaksone kambiali

paraqitet si pun juridike kauzale, pra, sht i
lidhur me punn themelore juridike.
Financat ndrkombtare

18

Parimet kambialore
Afarizmi me kambiale ndrkombtare mbshtetet n
parimet kambialore m t rndsishmet :
1) parimi i forms se shkruar apo i formalitetit,
sipas t cilit kambiali mund t emetohet vetm n
form t shkruar, e cila sht prcaktuar me ligj;
2) parimi i inkorporimit, sipas t cilit, n kambial
sht inkorporuar krkesa e dikujt, kurse pr ta
realizuar at krkes, duhet pasur kambialin;
3) parimi i obligimit kambialor fiks, sipas t cilit
mund t krkohet apo t kihet borxh vetm ajo q
sht e shnuar n dokumentin kambialor;
Financat ndrkombtare

19

4)parimi i prpikris kambialore, sipas t cilit duhet t

jen t prpikt si borxhliu ashtu edhe i besuari kambialor
n pikpamje t kryerjes s obligimeve t tyre;
5) parimi i solidaritetit kambialor, sipas t cilit t gjith
nnshkruesit e kambialit jan prgjegjs n mnyr
solidare pr kryerjen e pagess s shums s shnuar n
kambial ndaj kreditorit kambialor;
6) parimi i drejtprdrejtshmris kambialore, sipas t
cilit do borxhli kambialor sht n marrdhnie juridike t
drejtprdrejt ndaj do zotruesi t kambialit;
7) parimi i mvetsishmris kambialore, sipas t cilit
obligimet e nnshkruesve t kambialit (borxhlinjve) jan
juridikisht t mvetsishme dhe t pavarura midis tyre.
Financat ndrkombtare

20

Elementet e kambialit
T gjitha elementet karakteristike t kambialit mund t ndahen
n tri grupe themelore:
1) Elementet qensore t kambialit t prcaktuara me ligj
(shenja se sht kambial; urdhresa pakushtzuar pr
pagesn e shums s caktuar monetare; emri i atij q duhet
t paguaj (trasatit); shnimi pr arritjen e kambialit; t
dhnat pr vendin e pagess; emri i atij t cilit dhe sipas
urdhrit t t cilit bhet pagesa; shnimet pr datn dhe
vendin e emetimit t kambialit; nnshkrimi i atij q e ka
lshuar kambialin (trasantit).
2) Elementet e supozuara qensore t kambialit
(arritja e kambialit; vendi i pagess; dhe vendi i lshimit t
kambialit).
3) Elementet joqensore (fakultative) t kambialit
(jan ato elemente, ekzistimi ose mosekzistimi i t cilave nuk
ndikon n obligimin kambialor).
Financat ndrkombtare

21

Punt kambialore
I tr afarizmi kambialor mund t ndahet n disa
lloje t punve t caktuara - m kryesoret:
1) Lshimi i kambialit
2) Akceptimi i kambialit
3) Avali kambialor
4) Intervenimi kambialor
5) Bartja (indosimi) e kambialit
6) Prezentimi i kambialit
7) Pagesa e kambialit
8) Shumzimi i kambialit
Financat ndrkombtare

22

Masat pr ruajtjen e t drejtave

kambialore
Pr ruajtjen e t drejtave q jan t inkorporuar n
kambialin ndrkombtar rndom shfrytzohen tri masa
themelore :
1) Protestimi i kambialit, nnkuptohet procedura me t
ciln sigurohet mbrojtja e t drejtave kambialore t
mbajtsit t kambialit n rastet kur borxhliu kryesor nuk e
ka kryer obligimin kambialor.
2) Notifikimi i kambialit, sht akt me t cilin borxhlinjt
kambialor informohen nga ana e zotruesit t kambialit
se sht ngritur protesta pr shkak t mos-akceptimit apo
t mospagimit t shums kambialore.
3) Regresirni i kambialit, bhet mc krkesn e zotruesit t
kambialit nga borxhliu regresues q t'ia paguaj shumn
kambialore kur borxhliu, si akceptues apo trasat, refuzon
ta paguaj shumn kambialore.
Financat ndrkombtare

23

Ndrprerja (shuarja) e t drejtave

dhe e obligimeve kambialore

rezultoj nga veprimi i ktyre shkaqeve:

1) Kryerja e obligimit kambialor, prkatsisht pagesa e
shums kambialore;
2) Vjetrsimi (parashkrimi) i kambialit;
3) Bartja e obligimit kambialor;
4) Asgjsimi i kambialit;
5) Falja e borxhit;
6) Kompensimi (kryqzimi i borxhit me borxh);
7) Humbja e kambialit;
8) Bashkimi i kambialeve (bashkimi i borxhliut me
kredituesin);
9) Lenia pas dore e punve t obligueshme kambialore
(kambiali i prejudikuar).
Financat ndrkombtare

24

Llojet e kambialeve
1) Kambiali i trasuar (i trhequr) sht forma e
shfrytzuar m shpesh e kambialit n sistemet
juridike evropiane kontinentale.
Me

kt lloj kambiali, lshuesi (trasanti) i

kambialit i jep urdhresn personit tjetr
(trasatit), n rastet m t shpeshta banks s
vet,
q
shfrytzuesit
t
kambialit
(remitentit) t'ia paguaj shumn monetare t
shnuar n kambial nga mbulesa e trasantit, e
cila gjendet te trasati.
Financat ndrkombtare

25

2)

Kambial personal (vetjak) sht nj lloj i veant i

kambialit me t cilin lshuesi i kambialit
(trasanti)
obligohet se do t'i paguaj remitentit (shfrytzuesit)
shumn nga kambiali n momentin e arritjes s kambialit
pr pagese.
Te ky lloj i kambialit ekzistojn vetm dy persona:
a) lshuesi i kambialit; dhe
b) zotruesi, prkatsisht shfrytzuesi i kambialit.
3) Kambiali i trasuar sipas urdhrit vetjak sht nj lloj i
kambialit t trasuar ku trasanti lshon nj kambial n
dobi t vet, prkatsisht e shnon veten si
shfrytzues remitent.
Financat ndrkombtare

26

4) Kambiali mallor sht letr me vler me t ciln shitsi

e krediton blersin n at mnyr q ai e lshon
kambialin, kurse blersi e akcepton at duke u br n
kt mnyr debitori kryesor i kambialit.
5) Kambiali afarist sht i ngjashm me kambialin mallor
dhe shfrytzohet pr kontratat e tjera n qarkullimin e
mallrave dhe t shrbimeve e jo pr kontratat mbi shitjen
e mallit.
6) Kambiali financiar sht letr me vler me t ciln
bhet sigurimi i krkesave t kreditorve n
qarkullimin e mallrave, t shrbimeve dhe t pagesave.

Financat ndrkombtare

27

eku ndrkombtar
Nocioni dhe rndsia e
ekut
Parimet e afarizmit me ek
Elementet e ekut
Veprimet juridike t ekut
Llojet e eqeve
Financat ndrkombtare

28

Nocioni dhe rndsia e ekut

eku sht letr me vler me t ciln lshuesi i tij
(trasanti) i jep urdhres t pakushtzuar banks
(trasatit) q, personit t shnuar, t'i paguaj
shumn e shnuar monetare nga llogaria e lshuesit t
ekut.
N afarizmin me eqe krijohen marrdhnie juridike ndrmjet
tri subjekteve:
1) lshuesi i ekut (trasanti);
2) borxhliu i ekut (trasati); dhe
3) zotruesi i ekut (remitenti), apo ndonj person tjetr.

Financat ndrkombtare

29

eku sht mjet i pagess i cili e zvendson paran e

gatshme, prkatsisht, sht nj lloj surrogati i paras
q shrben pr pagesa pa para te gatshme, dhe pr kt
ka rndsi te madhe ekonomike.
Nga aspekti i personit q i kryen pagesat (pronarit t
mjeteve), shfrytzimi i ekut sht m i prshtatshm n
praktik dhe m i shpejt.
Prmes pagess pa para t gatshme me ek evitohet rreziku
i humbjes s parave t gatshme dhe rreziku nga vjedhja
e parave, abrazioni (grisja) e monedhave, asgjsimi
fizik i monedhave etj.
Njkohsisht, mjetet e depozituara n bank sjellin
kamatn, kshtu q rritet edhe vlera nominale e tyre
Financat ndrkombtare

30

Parimet e afarizmit me ek
N afarizmin me eqe paraqiten parime
t njjta sikur edhe n afarizmin me
kambiale:

parimi
parimi
parimi
parimi
parimi
parimi

i
i
i
i
i
i

forms s shkruar;
inkorporimit;
obligimit fiks t ekut;
prpikris;
mvetsis; dhe
drejtprdrejtshmris.
Financat ndrkombtare

31

Elementet e ekut
eku ndrkombtar, si letr formale me vler,
zakonisht duhet t prmbaj kto elemente
qensore:
shenjn se sht ek,
urdhresn e pakushtzuar pr pagesn e
shums s caktuar monetare;
emrin e trasatit;
datn e lshuarjes;
nnshkrimin e trasantit

Financat ndrkombtare

32

Veprimet juridike t ekut

N

afarizmin me eqe paraqitet nj varg i punve,

prkatsisht i veprimeve juridike, e q mund t
kategorizohen n disa lloje t punve me eqe:
1) Lshimi i ekut
2) Bartja e ekut.
3) Avalimi i ekut
4) Prezentirni i ekut
5) Pagesa e shums s ekut
6) Revokimi i ekut
7) Protestimi i ekut
8) Notifikimi i ekut
9) Regresimi i ekut
Financat ndrkombtare

33

Veprimet juridike t ekut

Ndrprerja e t drejtave dhe e obligimeve t
inkorporuara n ek ndodh kur plotsohen kto
kushte:
kur bhet pagesa e shums s ekut nga ana e
trasatit;
kur vjetrohen (parashkruhen) krkesat;
kur bartet obligimi i ekut n nj person tjetr;
kur falet borxhi;
kur bhet kompensimi i borxhit;
kur bhet bashkimi;
kur anashkalohet prezantimi i ekut.

Financat ndrkombtare

34

Llojet e eqeve
Me zhvillimin dhe prsosjen e qarkullimit ndrkombtar t
mallrave, t shrbimeve dhe t pagesave u zhvilluan edhe
shum forma t eqeve ndrkombtare q mund t
ndahen n disa lloje kryesore:
l) Sipas mnyrs s prcaktimit t zotruesit t ekut:
eku n emr

eku sipas urdhrit prmes cesionit;

eku sipas prursit

eku i trasuar personal.

Financat ndrkombtare

35

2) eku pr pagesa t gatshme.

3) eku i nnvizuar (i bariruar)
4) eku qarkor,.
5) eku dokumentar
6) eku
7) eku i vizuar
8) Llojet e eqeve,
q prdoren
ekskluzivisht n qarkullimin ndrkombtar
t pagesave: eku i trhequr, eku i arks,
urdhresa bankare, eku USA Trasurer,
eku i udhtarve.
Financat ndrkombtare

36

Garancia bankare
Nocioni,
rndsia
dhe
elementet
qensore
Pjesmarrsit
n
veprimet
rreth
garancis
Llojet e garancive bankare

Financat ndrkombtare

37

Nocioni, rndsia dhe elementet

qensore
Garancia bankare sht instrument financiar i
pagesave ndrkombtare, me t cilin bhet
sigurimi i kryerjes me koh t obligimeve t
kontraktuara ndrmjet subjekteve t vendeve t
ndryshme.
Zakonisht, garancia ndrkombtare krkohet n
rastet kur objekt i transaksioneve financiare
ndrkombtare
jan
punt
specifike
q
implikojn obligimin e fort dhe sigurimin se
obligimet e marra me kontrat do t realizohen
me afat dhe sipas kushteve t tjera t parapara.
Financat ndrkombtare

38

Me lshimin e garancis, banka garantuese e siguron

shfrytzuesin e garancis nga mundsia e moskryerjes s
obligimeve t marra sipas kontrats s borxhliut,
prkatsisht sipas garancis bankare. Me garanci, banka
garanton se obligimet sipas kontrats do t'i kryeje ose pala
kontraktueseurdhrdhnsi i garancis ose banka.
Forma dhe prmbajtja e garancis bankare nuk jan
prpikrisht t prcaktuara me ligj, si sht rasti me
instrumentet e tjera me t cilat sigurohen obligimet
bankare. N Iidhje me kt, Kshilli i Ods Tregtare
Ndrkombtare, me seli n Paris, me 1978, miratoi
Rregullat unike pr garancit kontraktuese.
Financat ndrkombtare

39

Garancin bankare e cilsojn dy

karakteristika qensore:
garancia bankare sht e parevokueshme, q
do t thot se banka nuk mund te trhiqet nga
obligimi q ka marr me garanci apo ta trheq
garancin pa plqimin paraprak t t gjith
pjesmarrsve n punn me garanci; dhe
garancia bankare sht e pakushtzueshme.
Kredituesi mund ta arktoj me forc krkesn
nga borxhliu, por duhet t'i drejtohet banks
menjher si t paraqitet nevoja pr aplikimin e
garancis.
Financat ndrkombtare

40

Pjesmarrsit n veprimet
rreth garancis
N afarizmin me garanci bankare marrin pjes disa
subjekte t garancis.
1) Urdhrdhnsi i garancis - borxhliu, q zakonisht
sht ndrmarrja e cila obligohet se do t'i kryej obligimet
kontraktuese ndaj partnerit t saj, pr te cilat garanton
banka.
2) Banka garantuese, e cila i garanton shfrytzuesit se,
brenda afatit t kontraktuar, urdhrdhnsi i garancis do
ti kryej obligimet ndaj tij ose ato obligime do t'i kryej
banka nse nuk i kryen urdhrdhnsi.
3) Shfrytzuesi i garancis - kredituesi, i cili e fiton t
drejtn e krkess ndaj banks garantuese n qoft se
borxhliu nuk i kryen obligime te kontraktuara.
Financat ndrkombtare

41

Llojet e garancive bankare

N

praktikn bashkkohore t afarizmit

bankare jan disa lloje kryesore t tyre.
1) Garancia pr mbikqyrje t punve,
2) Garancia pr kthimin e avancit,
3) Garancia e kushtzuar
4) Garancia e pakushtzuar
5) Garancia bankare e mvetsishme,
6) Garancia bankare aksesore,
8) Kontragarancia
9) Garancia me mbules
10) Garancia pa mbules

Financat ndrkombtare

me

garanci

42

Problemet dhe rreziqet

n pagesat ndrkombtare
Problemet n funksionimin e
pagesave ndrkombtare
Rreziqet n pagesat
ndrkombtare

Financat ndrkombtare

43

Problemet n funksionimin
e pagesave ndrkombtare
Sistemi i pagesave ndrkombtare nuk sht
autonom dhe i ndar, prkatsisht i izoluar nga
konstelacioni i gjer i marrdhnieve ekonomike
dhe financiare ndrkombtare.
Reformimi i ktij sistemi sht problem dhe nj
proces pothuaj i vazhdueshm.
Problemet e tanishme, q ekzistojn ne pagesat
ndrkombtare, synohet t zgjidhen me masa
t
politiks
ekonomike
me
karakter
afatshkurtr
Financat ndrkombtare

44

funksionimin e vshtirsuar t pagesave

ndrkombtare
ndikojn
disa
faktor
determinues:
1) Zhvillimi i kapaciteteve prpunuese
2) Shkallzimi i papunsis n nivelin botror
3) Ngarkesa me borxhe e ekonomis botrore
bashkkohore
4) Prezenca kronike e inflacionit q ndikon n
jostabilitetin e tregjeve devizore
5) Sigurimi i iikuiditetit ne shkall optimale
6) Konvertibiliteti i valutave
7) Ekspansioni i tregtis ndrkombtare
Financat ndrkombtare

45

Rreziqet n pagesat ndrkombtare

Rreziqet financiare n pagesat ndrkombtare jan me
rndsi t madhe n krahasim me rreziqet e tjera q
paraqiten n qarkullimin ndrkombtar t mallrave dhe t
shrbimeve, pr shkak se ato i cenojn efektet
financiare t afarizmit t trsishm me botn.
Shkaqet e paraqitjes s rreziqeve financiare :
jostabiliteti i borxhliut;
situatat
e
paparapara
n
tregun
financiar
ndrkombtar;
dispozitat joadekuate q mund t'i neutralizojn efektet
e trsishme financiare e t tjera.

Financat ndrkombtare

46

N grupin e rreziqeve financiare bjn

pjes kto lloje:
1) Rreziku i arktimit t krkesave n
baz t eksportit,
2) Rreziku i transferit,
3) Rreziku i konvertimit,
4) Rreziku i kursit, dhe
5) Rreziku valutor.
Financat ndrkombtare

47