Professional Documents
Culture Documents
ARKIMEDES
CRISTOBAL
MANUEL
RITA
SIDORA
Lalong mabuting kung may talagang sanggol na magagamit, ngunit kung wala’y
isang maynika na lamang.
DAHIL SA ANAK
Ang ayos ng tanghalan ay loob ng isang bahay-mayaman. Mapagkikilalang ito’y
isang bahay sa una dahil sa mga kasangkapang gamit. Ipalalagay din na ang
namamahay ay may ugaling kakahapunin, at mapaniwalain sa mga utos ng
pananampalataya.Sa dakong kaliwa ng nanonood ay naroon ang silid ng maybahay. Sa
dakong kanan ay may mga bintana, At sa dulong kanan ay isang pintong patungong
labas. Sa dulong kaliwa ay may isa ring pintong patungo sa isang panig ng looban ng
bahay. Pagkaangat ng tabing ay makikitang nangakaupo at nag-uusap ang magpinsang
si Don Arkimedes at Don
Cristobal.
Unang Tagpo
Si Don Arkimedes ( suot pambahay) at Si Don Cristobal ( suot panlakad).
CRISTOBAL- Huwag mong ipasupil sa iyong puso ang iyong isip…Ang nangyari sa
inyong mag-ama’y nangyayari sa lahat…
CRISTOBAL- Baka ipalagay tuloy ng mga kapitbahay na ako’y siya mong minumura at
tinutungayaw…
ARKIMEDES- Ano ang mawawala sa akin …? Pintasan ako ng buong bayan … pulaan
ako ng lahat… pagtawanan ako ng kahit sino… walang kailangan …Hindi ba’t ngayo’y
pinagtatawanan na ako, pinupulaan at pinipintasan ng bala ng nakakikilala sa akin…?
ARKIMEDES- Primo… alam mo na kung gaano ang pagtatangi ko sa iyo, kaya kung
pinahahalagahan mo ang ating parang magkapatid na pagsasama ay hinihiling kong
huwag na nating pag-usapan ang bagay na iyan… (palipas.) Sapagka’t makakain mo
bang gawin sa iyo ng itinuturing mong bugtong na anak pa naman na ikaw ay dalhan ng
isang apong ni di man lamang nagdaan sa simbahan ? kung sa bagay ,tayong lahat ay
naging ama… ang aking ama ay naging ama rin … ang ama ng aking ninuno ay naging
ama rin …ang ama ng…
CRISTOBAL- Oo, ang ama ng iyong ninuno …ay naging ama rin.
CRISTOBAL-Oo, Pangit pa sa dilang pangit…ngunit ano ang sinabi niya sa akin? “Tito
Cristobal”, ang sabi niya… “Ang nangyari ay nangyari na at hindi na natin maiuuli pa sa
rati. Hindi ko maaaring itapon sa lansangan ang aking anak …” At kung ang ginawa ng
iyong anak, ay gaya ng ginagawa ng iba na ayaw kumilala sa laman ng kanyang laman, at
sa dugo ng kanyang dugo…ano ang sasabihin mo?
ARKIMEDES-Lalo ko siyang mapapatay… Kung may pitong buhay man siya’y uutasin
kong lahat…
ARKIMEDES- Agwelo?
ARKIMEDES-Basta kung ayaw kong ipamana sa kaniya ang aking ngalan at apelyido ,
ay ano ang kanyang magagawa? Maiaalis baga sa aking ipagkait ko ang aking pangalan
sa iba?
CRISTOBAL-Diyan ka nagkakamali. Isang katutubong karapatan ng iyong apo na
gamitin ang pangalang sa kaniya’y ukol. Iyan ang kayamanan mong maaaring kunin sa
iyo ng iba sa harap-harapan, at ikaw ay di makakikibo. At saka isa pa: Kasalanan ba ng
iyong apo na ang maging ama niya’y si Manuel, at ikaw ang maging nuno?
ARKIMEDES-Demonyo…!
CRISTOBAL- Diyan ka nagkamali ng panukat, primo. Kilala ko ang ina ni Rita. Oo,
labandera nga, ngunit ikaw ma’y hahanga sa babaeng iyon noong nabubuhay….Sa
kaniyang sariling pagsisikap at sa likod ng di kakaunting pagtitiis, kahit gapang ,
iginapang ang pagpapaaral sa kaniyang bugtong na anak, si Rita nga, at una ang Diyos, si
Rita’y nakatapos sa Normal School at nakapagturo sa paaralang bayan… Datapwat diyan
siya nakilala ng iyong anak…Namatay ang kaniyang ina, at si Rita’y naiwan sa piling ng
kaniyang tia, na halos sunod-sunod na parang organo ang mga anak. Si Rita’y naalis sa
pagtuturo, mula sa sandaling makilala ng mga pinuno ng paaralang bayan ang kaniyang
kalagayan… at ngayo’y mag-ina silang sasagutin ng iyong anak…
CRISTOBAL-Hindi pa, sapagkat ang ibig nila’y magpakasal muna bago pabinyagan ang
iyong apo…
ARKIMEDES-O, ay ano ang kanilang ginagawa? Bakit di pakasal kung pakakasal, at
pabinyagan ang bata, upang lumaking moro at simaron…
CRISTOBAL- Oo, nariyan lamang si Manolo …. Tatawagin ko. (tutungo sa may pinto at
babalik) Ngunit ang paalaala ko lamang sa iyo … Huwag mong kalilimutang si Manoling
ay iyong anak.
Ika-II Tagpo
Si Arkimedes at si Manuel
MANUEL- At bakit ako magugulat…. Saktan man ba ninyo ako ay ano’t ako’y
magugulat. Kung kayo sana’y hindi ko kilala….
ARKIMEDES- O, ngayon ay ano ang iyong gagawin ? Ano ang lagay ng bata ? May
ngipin na ba? Tumatawag na ba ng lo…ng Papa?
MANUEL- Hindi ba’t balang araw ay tatawagin ding kayong lolo ng inyong apo,gaya ng
pagtawag ko ng ‘lolo’ sa inyong ama?
ARKIMEDES- Hintay ka , huwag kang sumagot … Bayaan mong akong matapos . Ano
ang sasabihin ng tao na kung kayo’y ikasal ay namumulot na ng pera ang iyong anak sa
lansangan …. O kaya’y may dala ng singsing at aras na pangkasal?
ARKIMEDES- Sinabi ko nang huwag kang sasagot. Ako’y nakikilala mo na. Iisa akong
magsalita. Sa loob ng tahanang ito ay walang kaloobang masusunod kundi ang kalooban
ko lamang, at ngayon, yayamang di mo nagunita na ikaw ay may isang amang dapat
sanggunian at pagtanungan , mula ngayo’y wala kang ama…. Mula sa mga sandaling ito
ay sarili mo na ang dapat mong sundin …. (Palipas. Mauupo sa isang silya si ARKIMEDES.
At mapapansing nagpupuyos sa galit at habag ng loob . Si Man. Ay di makakibo.) Ngayon,bakit
di ka magsalita?
MANUEL- Ngayon, narinig kong lahat ang inyong sinabi. Hindi ko maiaalis sa inyo na
tayo’y magkaiba ng palagay. Mapapanaingahan ba ninyo akong ilang saglit?
MANUEL- Labag man o hindi sa ipinapalagay ninyong ‘mabuting kaugalian’ ngunit ang
katotohanan ay minamahal ko siya at ako’y kaniyang minamahal din naman. At tawagin
man ng daigdig na ang aking anak ay anak sa ligaw, anak sa tabing bakod, datapwat sa
harap ng Diyos,siya’y aking anak…. Dugo ng aking dugo, at laman ng aking laman….
Nalalaman kong ako’y may malaking utang na dapat kilalanin sa inyo, alang-alang sa
inyong pagkakapagsakit na ako’y mapalaki, mapag-aral at matutong makakilala ng aking
mga pananagutan sa buhay…. Dahil sa mga halimbawang iyang ipinakita ninyo sa akin,
kaya naman natatakal ko kung gaano ang bigat ng aking sagutin sa aking
anak….at…. (Makailang hahadlang sa pagsasalita si ARKIMEDES. Ngunit di
bibigyang panahon ni Man. na makasagot.) sapagkat si Rita’y nakikilala kong hindi ko
ikahihiyang tawaging asawa sa harap ng tao’t sa harap ni Bathala, at di ko ikabababa na
ang aking abang pangalan ay ipamana sa aking anak; at yayamang natupad ko na ang
aking tungkulin sa inyo at kayo’y nagpakilala sa akin ng inyong di na mababawing
pasiya….. ay ako ang nagsasabi sa inyo ngayon , na upang huwag ninyong masabing
kayo’y magkaroon ng isang apong ‘ anak’ sa ligaw ‘ , o sa tabing bakod…. O kung sa
ano man ninyo ibig ihawig …. Ay ako na ngayon ang nagsasabi sa inyo na mula sa mga
sandaling ito’y lilisanin ko ang tahanang ito,…. Ang tahanang itong kinakitaan ko ng
unang liwanag, ang tahanang itong kinatanggapan ko ng unang halik ng aking ina….
At…. Sa tulong ng aking sariling lakas ay mabubuhay ko rin ang aking mag-ina, at
madulutan ko balang araw ng isang tahanang dakila at marangal……
MANUEL- Iyan ang hindi maaari…. Pakakasalan ko si Rita sa ayaw man kayo at sa
ibig…
MANUEL- ang inyong narining … Ipinangako kong siya’y pakakasalan ko, at ako’y
isang lalaking marunong tumupad sa kaniyang salita….(Matigas ang salita)
ARKIMEDES- Dito’y walang ama kundi ako lamang … ako lamang ang masusunod .
MANUEL- Ano man ang gawin ninyo sa akin ay hindi ko hahadlangan …. Hindi ako
magtatanggol sa sarili sapagkat ako’y inyong anak… ngunit kung ako’y titirhan ninyo ng
buhay …. Ay pakakasal din ako sa babaeng aking minamahal….
MANUEL- Papa……
Ika-III Tagpo
Sila rin at si Cristobal
MANUEL- Ako ay wala ng sinasabing kahi’t ano …Nasabi ko na ang lahat ng dapat
kong sabihin.
(Mauupo sa isang sulok)
ARKIMEDES- Oo, wala ka nang masabi…. Ngunit ako’y marami pa, datapwat ako ay di
na magsasalita … Ako’y nagpapasalamat sa Diyos at ako’y binigyan niya ng isang anak
na suwail at walang turing … Pakasal ka , mag-asawa ka,yayamang ito ang iyong
hinahangad … datapwat inuulit ko sa iyo na para sa akin ay wala na kong anak at ikaw ay
wala nang ama…. Ako’y iisang mangusap… Paalam! (Walang kibong aalis upang
huwag ipahalata ang kaniyang pagdaramdam)
Ika-IV na tagpo
Si Cristobal at si Manuel
CRISTOBAL –Talagang ang iyong ama’y masyadong matigas… Nasaan sina Rita?
CRISTOBAL- Hindi pa rin … Ako’y may pag-asa pang totoo yung kasabihang …. “
Walang hindi matutupad pag taos ang paghahangad.”
MANUEL- Ngunit hindi sa aking ama. Para sa kaniya, ay yaong kaniyang kalooban
lamang ang dapat masunod. Siya’y namihasa na sa ganiyan , at ako’y tanak na sa
kaniyang ugali. Kayo man, lahat ng diplomasya ninyo’y hindi tumalab.
MANUEL- Tawagin ko si Rita? Baka kayo nabibigla….! Hindi ba ninyo kilala ang aking
ama? Ibig ba ninyong maghalo ang balat sa tinalupan? Kung saka-sakaling alipustain at
murahin sa aking harap si Rita, masusukat baga ninyo kung hanggang saan matatapos
ang aking pagtitiis? Iyan po ang hindi maaari , Tio Cristobal.
CRISTOBAL-Tawagin mo ….
MANUEL-At kung….?
CRISTOBAL- Bueno, ako ‘y nakaisip ng isang paraan upang maayos ang gusot na ito ,at
nalalaman ko kung saan ako lalabas .Hindi ako papasok nang di ko nalalaman ang aking
lalabasan. Basta tawagin mo si Rita , pati ang kaniyang tia, at ako ang bahala ….
Nalimutan mo na ba yaong kasabihang …” Ang simulan sa maigi’y natatapos sa
mabuti.”…. Manuel … bata ka pa nga … alalahanin mo yaong kasabihang
“Magpakadunong ng bata, magtatanong sa matanda…?"
MANUEL- Pero (atubili)
CRISTOBAL- Ang ibig ko ay ang tumahimik ka at bayaan mong ako ang magtapos ng
salitang ito.
MANUEL- Pero….
Ika –V tagpo
Si Cristobal, si Manuel , at si Rita na halos itulak na sa pinto upang pumasok si Sidora,
at tatlong batang lalaki na sunod sunod ang laki. ( Ito’y mga anak ni Sidora na pawang
marurumi ang damit , magugulo na gaya ng ugali ng mga batang lalaki sa lansangan.)
SIDORA- (Sa loob) Pumasok ka… ano ang ikatatakot mo? Hindi mo ba nalalaman at
kasama mo ako ? Akin na ang bata…..! (Kukunin ang bata.)
CRISTOBAL- Opo, opo aling Sidora…. Naririto ako (Kay Rita) Ano Rita? Ano ang
nasa loob mo?
RITA- Ano po ang ibig ninyong isaloob ko ? Hanggang doon sa bahay nina Aling Tasya
ay dinig na dinig ko ang pagmamatigas ng nuno ng aking anak. Dinig na dinig ko ang
kaniyang salitang “sa loob ng tahanang ito’y di niya mapapayagang tumuntong ang anak
ng isang labandera.” Kasalanan po ba ng aking ina ang siya’y matutong kumita ng
ikabubuhay namin sa pamamagitan ng paglalabada? Sa palagay marahil ay ako’y isang
babaeng lansangan….! (iiyak)
SIDORA- Ano ang iniiyak mo? Hindi mo nalalaman at ako’y naririto? Ano…? At sa
akin baga’y maaari iyang kahambugan ng kahit sinong ulo ng yaman sa lupa? Ako’y
isang maggugulay lamang, ngunit ipagbabababa ko ng pasan ang sabihing ang gulay ko’y
lanta at walang katas…. Maaari ba sa akin ang kaululan ng mga mayaman? Ipagpatawad
ninyo, Mang Tobal, hindi kayo ang tinutukoy ko…. Nagsususulak lamang ang dugo ko
kung marinig kong sa ami’y may inaapi.
CRISTOBAL- Huwag ninyong pansinin , aling Sidora . Talagang ganyan ang mga bata.
Tayo man nama’y naging bata rin.
SIDORA-Ngayon ano ang ating gagawin ? Bakit tayo naparito? Tayo ba’y pahuhula?
A…a… sa akin ay hindi maaari iyan . Akoy sumama rito upang lutasin ang isang
matandang salitaan. Hindi ko mapapayagan na si Rita’y mamalaging walang asawa, at
ang anghelitong ito’y mawalan ng ama …. Iyan ang hindi ko mapapayagan…..
SIDORA- Tse….! Hala ako’y hindi mo pa tia….. ayoko ng tiang hilaw…. Hanggang
hindi ko nakikitang kayo’y nakaluhod sa harap ng pari, nalagyan kayo ng belong gaya ng
inilagay sa akin noong ihatid ko sa altar ang nasirang si Turadyo…. Hindi kita
kinikilalang manugang…. Oo, tandaan mo. Kapag ang iyong amang si Don Kimedes ay
umasta- astang gawin sa akin ang gaya ng ginawa niya sa iba…. Ay nasirang Kimedes
siya…. Oo, itaga mo sa bato! Hahawakan ko siya sa petserang ganito….(Ang hahawakan
ay si CRISTOBAL) at pag sa isang tanong ko’t nagkamali siya ng sagot… Makapagtitirik
ka na ng kandila kay Sambastiyan at makapagpaparasal ka na ng siyam na gabi….
SIDORA- May swerte pa rin siya kapag nagkataon, sapagkat pag siya’y nagkamali ng
deklarasyon …. Ay, San Arkelaw….
CRISTOBAL- Huwag kayong mag-alala …. Malulutas natin sa mahusayan ang salitaang ito.
Nang walang ingay, walang alingasngas, at walang gulo.
SIDORA- At bakit ako tatahimik ? Binigyan ba ako ng Diyos ng bibig upang itikom ko
sa habang panahon? Kung iyong nasira kong asawa,na hayop pa sa lalong hayop, hindi
niya nagawang isara ang aking bibig kung ayaw ako… Ah, kung ibig nilang mapasaing
sa hindi oras ay subukin nila si Sidora…. Ipagtanong ninyo sa buong bayan, sa palengke,
sa sabungan , sa simbaham …. May makapagsasabi sa inyong si Sidora’y nangupete sa
kaharap….?
CRISTOBAL- Pero, Aling Sidora …. Kailangan nating tapusin ang salitaang ito.
SIDORA- At akala ba ninyo’y naparito ako upang makinig lamang ng kwento? Hindi ako
aalis sa bahay na ito nang hindi maliwanag ang salitaan …. O ito’y may ama … o
nasirang Kimedes siya….
CRISTOBAL- Ngunit nalalaman ba ninyo yaong kasabihang: “Marunong man daw ang
matsing ay napaglalangan din”?
CRISTOBAL- Ang Ibig kong sabihin, yayamang ang pinsan kong si Arkimedes ay hindi
natin mapasukan ng katwiran sa ulo ay dadaanin natin sa ibang paraan….
CRISTOBAL- Iyan ang ibig kong sabihin,ngunit sa isang paraang hindi niya
mapapansin….
CRISTOBAL- Ganito po; ikaw Manuel ay manaog muna. Huwag kang paabot dito sa
pagbabalik ng iyong ama…. At kayo, kung narito na siya … ay matigas ninyong sabihin
sa kaniya, na ayaw na kayong si Rita’y pakasal pa kay Manuel…..
SIDORA- Aha… gayon? Ha? Gayon pala ang gagawin ninyong komedya o
salamangka…. Baka kayo’y hindi ko matantiya Mang Cristobal….!
MANUEL- At hindi ko masasabi ang gayon sa aking ama. Hindi pa nasisira ang aking
isip.
SIDORA- Itaga ninyo sa bato , Mang Tobal …. Iyan ang hindi maaari …. Ako ang
nagsasabi … Tandaan ninyo…. (parang nagbabala)
MANUEL- At kung….?
MANUEL- Kung gayon ay susunod ako. (Hahagkan ang kaniyang anak) Toto… anak
ko…. Maniwala ka sa Lolo Tobal . (Alis)
Ika-VI na Tagpo
Sila rin , maliban lamang kay Manuel
SIDORA- Ngayon, ano naman ang aming gagawin, Ginoong Direktor ng komedya….?
CRISTOBAL- Kayo’y walang dapat gawin. Ikaw, Rita ay huwag magpapahalata ng
kalungkutan. Ipakilala mong ikaw ay hindi nalulungkot sa kaniyang pagtanggi, bagkus
ipamukha mo sa kaniya na ang klase lamang niyang iyon ay hindi mo ibig maging
biyanan….
SIDORA- At sasabihin ko pa, na kung ang pag-ayaw niya ay sampu, ako’y sampong
makasampo…..
CRISTOBAL- Ito ang sinasabi kong komedya… Lahat kayo’y lalabas sa komedyang
iyan… kayo, Aling Sidora ang Kontrabida…
RITA- Ngunit… aywan ko po kung matutupad ko nang maayos ang aking papel, Don
Cristobal.
RITA- opo.
SIDORA-Saulado ko na.
Ika-VII Tagpo
Si Rita, si Sidora at si Arkimedes
SIDORA- At…. Ito ay upang makilala ang kaniyang…. Ang ibig kong sabihin ay
makilala ang hindi niya nuno.
ARKIMEDES- At tila po, kung di ako namamali , ay may hinahanap kayo sa bahay na
ito… Maaari ko po bang malaman kung ano … at kung sino?
ARKIMEDES- (Hahadlangan) Sinabi ko nang namatay na. Wala akong anak. Tapos….
SIDORA- Napapansin ko na talo pa pala ninyo ang babae. Ibig ninyo’y pakyawing lahat
ang pagsasalita. Pwes iyan ang hindi maaari, habang narito si Sidora…. Ako ang
magsasalita, at sa aki’y walang makapag-papaalis…
SIDORA- Baka nalilimutan ninyong ang bibig ko’y nasa aking mukha….Pwes, maupo
kayo , at kayo’y mapapagod sa pakikinig. Maupo kayo…. Sinasabi kong kayo’y
maupo….
(Anyong lalapitan)
ARKIMEDES- Hala… hindi ba ninyo nalalamang may halaga sa akin ang aking
panahon?
SIDORA- At ano sa palagay ninyo…. Sa amin ay walang halaga ang panahon? Aba…
baka kayo’y nadidiliman ng pag-iisip ay iaamuki ko sa inyo na kayo’y magbaon ng
malaking pagtitiis sa pagdinig sa akin. Hangga ngayo’y di pa ako nagsisimula.
SIDORA- Pues, Don Kimedes…. Marahil ay nasa-isip ninyo na ang mga hampaslupang
ito,ako at saka ito…. (Si Rita) …at ito… (ang bata) … ay naparito upang maglumuhod sa
inyo at umiyak-iyak…Pues, nagkakamali kayo…kami’y mahirap… ngunit kami’y di
makapagpapalimos ng asawa at ng ama … kayo ay nakikilala namin … para sa inyo, ang
mahihirap na gaya namin ay di mga tao, kundi mga yagit lamang na titisud-tisurin sa
daan … Pues … hindi, ang yagit ay sumasama sa alikabok , at pag-ihip ng hangin ay
siyang makakapuwing sa inyo…. Nalalaman ba ninyo?
SIDORA- Hintay muna kayo … hindi pa ako nagsisimula. Pues Don Kimedes …Bakit
ninyo sinapantaha kailanman, at bakit pumasok sa isip ninyo ang paniniwalang si Rita…
ang ulilang anak lamang ng isang labandera…. ay mag-aasawa sa anak ng dambuhala sa
yamang si Don Kimedes? Sinong tulig ang nagpasok sa inyong isipan ng bagay na iyan?
SIDORA- Huwag kayong kikilos … sinasabi ko sa inyo. Maupo kayo at kayo’y walang
dapat gawin kundi ang makinig. Ako’y hindi pa nagsisimula hanggang ngayon. Ngunit
sinasabi ko sa inyo, at ito’y hindi balitang kutsero, Don Kimedes…. na nang malaman
naming ayaw na ayaw kayong maging balae ng isang nasirang labandera at ng isang
maggugulay lamang sa palengke…. Ay isinumpa na namin ,na kahit ninyo ipagduruhan
ang inyong anak na si Manuel …. Ay hindi namin tatanggapin . Inyo na ang inyong anak…
at kayo’y walang manugang na aalalahanin.
ARKIMEDES- (Hindi na makatiis) , Pues, aling Sidora… ako naman ang magsasalita….
SIDORA- Pues, nahuli na kayo… Basta nabalitaan naming ayaw kayong maging asawa
ni Manuel si Rita… pues ayoko rin…
ARKIMEDES- (kay Rita) Tunay nga bang ayaw kang maging asawa ni Manuel?
SIDORA- Sapagkat…. Ayaw siya.. ano pang sanhi ang ibig ninyong malaman. Kaya
itago na ninyo ang inyong anak… isilid sa baul … lagyan ninyo ng apog, asinan ninyo at
nang hindi mabulok…
ARKIMEDES- Ano bang apog ang sinasabi ninyo… Kung di lamang kayo babae aling
Sidora… (May pagbabala)
ARKIMEDES- Pues, hindi mangyayari ang sinasabi ninyo… Sa aming lahi ay ang padre
de familia ang sinusunod… hindi maaari ang kagustuhan ng aking anak … Ano ang
palagay ninyo? Matitiis ko bang magkaroon ako ng isang anak na binatang ama , at ng
isang apong walang nuno….? Ano ang palagay ninyo sa akin? At ito? (Si Rita)
SIDORA- Pues, sa lahi naman namin ay ang kaibigan ko lamang ang masusunod.
Ipakasal ninyo ang inyong anak kahit sa anak ng tupa… at mabuti pa. Pero kay Rita hindi
maaari, hindi…
ARKIMEDES- Maaari…
SIDORA- At ano ang palagay ninyo… wala akong salawal? At ano at?--- (Ipakikita ang
salawal. Dapat malaman na ang salawal na gamit ni Aling Sidora ay mahaba, salawal
lalaki) Hindi ba ito salawal? Ngayon , ano ang gusto ninyo?
SIDORA- At kung ako’y naging lalaki …. Tarantado din ang labas kong gaya ng
maraming lalaki riyan…
ARKIMEDES- Ang pakakasal ay hindi kayo, Aling Sidora, Siya ang makasasagot. (kay
Rita)
SIDORA- Nakita na ninyo? Pues, ito ay aking pamangkin. At kayo, kayo… (Lalapit na
parang dadakmain si ARKIMEDES. Ibibigay ang bata kay Rita, at tila naglililis pa ng
manggas.)
Ika IX na tagpo
Si Arkimedes na hawak ang bata
Ika-X Tagpo
Si Arkimedes at si Manuel at maya-maya’y sina Rita, Sidora at Cristobal
MANUEL- Papa…
MANUEL- At ano ang sinabi ninyo, at ano naman ang sinabi nila sa inyo?
ARKIMEDES- Pues,gaya ng dapat kong sabihin, datapwat ang iyong magiging tiyang-
biyenan ay walang ginawa kundi gusutin ang salitaan ,at ani mo’y isang artilyerang di
mahapayang-gatang.
MANUEL- Pues, Papa … wala na kayong dapat alalahanin. Matapos kong matakal sa
aking isip ang inyong mga sinabi kangina, ay niyari ko sa loob ko na ako’y huwag nang
pakasal kay Rita… Para sa akin ay lalong mahalaga ang isang ama kaysa ilan mang
asawa… Ang ilan mang asawa at anak ay madaling makita, ngunit ang isang ama ay
hindi na.
MANUEL- Ang narinig ninyo, papa. Buhat ngayo’y hindi na kayo tatanggap sa akin ng
sama ng loob…. Sa tahanang ito’y walang masusunod kundi ang inyong kalooban,
habang kayo’y buhay… ako’y nakakaisip na magpari.
MANUEL- Kangina po, ay oo, nauulol ako papa… ngunit ngayon ay maliwanag na ang
aking isip.
ARKIMEDES- Oo, iyan… anak sa ligaw…pues, sa akin ay hindi maaari iyan. Sa loob ng
tahanang ito ay walang masusunod kundi ang aking kalooban. Pakakasal ka kay Rita,
bibinyagan ito ng Arkimedes din, at ito’y hindi na mananaog sa bahay na ito. Nalalaman
mo ba?
SIDORA- Isidorito….!
SIDORA- Isid….
ARKIMEDES- Ah…a… ang nerbiyos, kumare … baka umatake na naman… Arkimedito
… Pues, kumare… kailangan kong sabihin sa inyo na si Manuel at si Rita ay ipakakasal
ko sa loob ng madaling panahon, sa ayaw kayo’t sa ibig… at dito…dito…opo dito…
nalalaman ba ninyo… At ito’y hindi na mananaog sa bahay na ito… Ito ang eredero
unibersal ng lahat ng aking kayamanang dumating na, dumarating at darating pa…
SIDORA- At ako….?
SIDORA- Isang babaeng…. may salawal, hindi po ba? (Lalabas na parang akay ni Don
Cristobal si Rita)
RITA- Opo…
ARKIMEDES- O …. (Kay Rita) Narito ang iyong anak…. Ang pangalang niya ay
Arkimedes…
SIDORA- Isidoro…
ARKIMEDES- Arkimedes…
SIDORA- Bueno,porke ito ay lalaki ay magpaparaya na ako ngunit ang unang babaeng
lumitaw …ay ako naman ang bahala … pangangalanan ko ng Sidora, at tuturuan kong….
CRISTOBAL- Superior….!
ARKIMEDES- (Kay Manuel) Hoy ikaw…ano ang ginagawa mo? (Imumustrang lapitan
siRita)
MANUEL-Rita…
SIDORA- Mga kalabaw … na ito ah…. (Sa paghahagaray ibababa ang pambungad na
---
Tabing