Dahil Sa Anak ni Julian Cruz Balmaceda

Mga TauhanngDula : Don Arkimedes Don Cristobal Manuel Rita Ang ayos ng
tanghalan ay loob ng isang bahay-mayaman. Makikita sa loob ng bahay ang
kasangkapang antik o sinauna. Ipalalagay rin na ang namamahay ay may
ugaling mapaniwalain sa mga utos ng pananampalataya.Sa dakong kaliwa
ng nanonood ay naroon ang silid ng may bahay. Sa dakong kanan ay may
mga bintana, At sa dulong kanan ay isang pintong patungong labas. Sa
dulong kaliwa ay may isa ring pintong patungo sa isang panig ng looban ng
bahay. Pagkaangat ng tabing ay makikitang nangakaupo at nag-uusap ang
magpinsang si Don Arkimedes at Don Cristobal. Si Don Arkimedes(suot
pambahay) at Si Don Cristobal (suot panlakad). Don Cristobal: Liwanagin mo
ang ating pinag-uusapan, primo, at kung makukuro mo ang magiging
hanggay maaaring magbago ka ng isipin at palagay. Don Arkimedes: Ang
lagay bay naparito ka upang ipagtanggol ang walang- hiyang iyan? Don
Cristobal: Isipin mo, primo, na ang tinatawag mong walang-hiya ay tunay
mong anak. Ang bugtong mong anak na iniwan sa iyo ng nasira Don
Arkimedes:(Titindig at magpapahalata ng kapootan) .Primo.iyay hindi ko
na anak , mula sa mga sandaling iyay maka-isip na gumawa ng
napakalaking kasalanang gaya ng kaniyang ginawa siyay hindi ko na
anak Siyay hindi karapat-dapat na magtaglay ng aking apelyido Si
Manoling ay kahiya- hiya! Karima-rimarim! Isang malaking batik iyan sa
lahi ng mga Lakambayan Oo, walang patawad ang kaniyang ginawa Don
Cristobal:Huwag mong ipasupil sa iyong puso ang iyong isipAng nangyari
sa inyong mag-amay nangyayari sa lahat Don Arkimedes: Nagkakamali
ka, primohindi nangyari, kailanman sa aming lahi ang bagay na iyan Oo
talagang walang-hiya, walang turing.walang. Don Cristobal: Dahandahan Don Arkimedes: Hindi, hindi ako makapagdahan-dahan, kapag
naglalagablab ang aking isip sa galit Oo walang pinag-aralan, bastus
Don Cristobal: Baka ipalagay tuloy ng mga kapitbahay na akoy siya mong
minumura at tinutungayaw
2. Don Arkimedes: Ano ang mawawala sa akin pintasan man nila ako, pulaan
man ako ng mga tao?Pagtawanan ako ng kahit sino walang kailangan
Hindi bat ngayoy pinagtatawanan na ako, pinupulaan at pinipintasan ng
bala ng nakakikilala sa akin? Don Cristobal : Natatalastas ko
angiyongikinagagalit .Oo, hindi kitasinisisi sa palagaykoymaymatuwid ka,
datapwatlahat ay may kaniya- kaniyanghangganan Ang
ginawangiyonganak ay isangbagay na di katakatakanggawinngkabataanngayon dahil sa kakapusanngpagkukuro sa
mararating Don Arkimedes: Primo alam mo na kunggaanoangpagtatangi
ko saiyo, kayakungpinahahalagahan mo angatingparang magkapatid na
pagsasama ay hinihilingkonghuwag na natingpag-usapanangbagay na iyan

(palipas.) Sapagkat makakain mo bang gawin sa

iyongitinuturingmongbugtong naanakpa naman na ikaw ay
dalhanngisangapong ni di manlamangnagdaan sa simbahan? Kung sa
bagay ,tayong lahat ay nagingama angakingama ay nagingamarin
angamangakingninuno ay nagingamarin angama ng Don Cristobal: Oo,
ang ama ng iyong ninuno ay naging ama rin. Don Arkimedes: Ngunit ni isa
may di nagkaroon ng kapangahasang gaya ng kapangahasang ginawa ng
aking mabait na anakSayang, sayang ang pagkakapagpaaral ko sa hayop
na iyanOo, sayang! Walang education Don Cristobal: Ikaw rin ang
masisisi sa nangyaring iyan at hindi ang anak mo lamang Pinalaki mo sa
malabis na layaw ang iyong anak. Nalimutan mo angsabi ni Florante na--Ang laki sa layaw, Karaniway hubad Sa hatol at munit sa aral ay salat Don
Arkimedes: Nakita mo na? Sa bibig mo na rin nagmumula ang pagbibigay sisi
sa magulang, dahil sa kagagawan ng anak saka ngayon ay ikaw ang
mamamagitan upang huwag kong pansinin at alintanain ang kaniyang
kaalibughaan? Don Cristobal: Dapat mong malaman, primo, na ako man ay
nagdaramdam din sa nangyari, kayat kinausap ko si Manoling at sinabi ko
sa kaniya na ang kaniyang ginawa ay pangit napakapangit! Don
Arkimedes : Kapangit-pangitanangsabihin mo! Don Cristobal : Oo, Pangitpa
sa dilangpangitngunitanoangsinabiniya sa akin? Tito Cristobal,
angsabiniya Ang nangyari ay
3. nangyari na at hindi na natinmaiuulipa sa rati. Hindi ko maaaring itapon sa
lansangan ang aking anak At kung ang ginawa ng iyong anak, ay gaya ng
ginagawa ng iba na ayaw kumilala sa laman ng kaniyang laman, at sa dugo
ng kaniyang dugoano ang sasabihin mo? Don Arkimedes: Lalo ko siyang
mapapatay Kung may pitong buhay man siyay uutasin kong lahat Don
Cristobal: Mangyari pa kaya ngayon, si Manoling ay wala ng paraan at
magagawa kundi ang magpasan ng tungkulin ng isang amaang sabi nga
niya: ang nangyariy nangyari na. At tsaka sa ibig mo, primo agwelo ka
na isang bagong Arkimedes ang sumilang sa iyong angkan na siyang
magpapakilos ng daigdig . Don Arkimedes: Agwelo? Don Cristobal:
Mangyari, may apo ka na at di apo sa pakinabang kundi apong tunay
isang apong magdadala ng iyong pangalan Arkimedes Lakambayan Junior
Don Arkimedes: Iyan ang hindi maaari. Don Cristobal: Kung ayaw ka ng
Junior ay tatawagin nating Arkimedes Lakambayan, II, nalalaman mo bang
ipinanganak ang iyong apo ng mismong araw ng iyong ika-50 kumpleanyos?
Don Arkimedes: Basta kung ayaw kong ipamana sa kaniya ang aking ngalan
at apelyido, ay ano ang kaniyang magagawa? Maiaalis baga sa aking
ipagkait ko ang aking pangalan sa iba? Don Cristobal : Diyan ka nagkakamali.
Isangkatutubongkarapatanngiyong apo na gamitin angpangalang sa
kaniyayukol. Iyan ang kayamanan mong maaaring kunin sa iyo ng iba sa
harap- harapan, at ikaw ay di makakikibo. At saka isa pa: Kasalanan ba ng

iyong apo na ang maging ama niyay si Manuel, at ikaw ang maging nuno?
Don Arkimedes: Matanong kita : sino ang kamukha ng bata? Don Cristobal
:Ikaw sa isangdako Don Arkimedes: Ano ang ibig mong sabihin? Don
Cristobal: Kamukha mo sapagkat kung makasigaw ay abot sa kapitbahay.
Don Arkimedes:Demonyo! Don Cristobal: At kung tumawa..walang iniwan
sa kanyang agwela sa ina.
4. Don Arkimedes : Saina? Saina ni Rita? Ang labandera?Isangbutil na
lamangupangkalusinang salop Oo.Iyanpangaang hindi ko malunok-lunok.
Papasok sa silongngbubongng akingtahananangisanganaklamangng
labandera! Pasasaan ka, oo pasasaan ka? Don Cristobal: Diyan ka
nagkamali ng panukat, primo. Kilala ko ang ina ni Rita. Oo, labandera nga,
ngunit ikaw may hahanga sa babaing iyon noong nabubuhay.Sa kaniyang
sariling pagsisikap at sa likod ng di kakaunting pagtitiis, kahit gapang ,
iginapang ang pagpapaaral sa kaniyang bugtong na anak, si Rita nga, at una
ang Diyos, si Ritay nakatapos sa Normal School at nakapagturo sa
paaralang bayan Datapwat diyan siya nakilala ng iyong anakNamatay
ang kaniyang ina, at si Ritay naiwan sa piling ng kaniyang tiya, na halos
sunod- sunod na parang organo ang mga anak. Si Ritay naalis sa pagtuturo,
mula sa sandaling makilala ng mga pinuno ng paaralang bayan ang kaniyang
kalagayan at ngayoy mag- ina silang sasagutin ng iyong anak Don
Arkimedes: Samakatuwid, ang Ritang iyang anak ng labanderay. Don
Cristobal: Isang babaing malinis, may puri, may dangalat maliban sa
munting batik na nilikha ng kalikutan at kagandahang lalaki ng iyong anak
ay walang maisusurot sa kaniya ang makasalanang lipunan ng mga tao. Don
Arkimedes: Di kung gayon ay mag-iisang buwan na ang anak? Don Cristobal:
Oo, isang buwan at labintatlong araw Don Arkimedes: At hindi pa
nabibinyagan? Don Cristobal: Hindi pa, sapagkat ang ibig nilay magpakasal
muna bago pabinyagan ang iyong apo Don Arkimedes: O, ay ano ang
kanilang ginagawa? Bakit di pakasal kung pakakasal, at pabinyagan ang
bata, upang lumaking moro at simaron Don Cristobal: Kung sa bagay
kapwa nangasagulang maging si Manuel, maging si Ritangunit palibhasay
ibig ni Manuel na mahugasan ang kaniyang pagkakasala, kaya ang hinihintay
ay ang iyong pahintulot Don Arkimedes: Pahintulot? Aanhin pa ang
pahintulot? Nang siya bay magtayo ng templo ay nangailangan ng aking
pahintulot ? Komporme na akong siyay mag-asawa , kung ibig niya, upang
mailigtas sa kasalanan ang kaniyang walang malay na anak ngunit kung
ako pa ang magiging alkagwete na
5. magbibigay ng pahintulot ay iyan ang hindi maaari.Sinabi mong silay
may layang pakasal. Aber pakasal sila,at tapos ang kuwento. /Palipas/
Hindi ko sinisisi ang bata ang sinisisi koy ang amat ina kaya kung ibig
nilay pakasal sila, kahit makasanlibo at akoy di kikibo , sapagkat sinabi ko

sa iyo na malaon nang nayari ang aking pasiya: akoy walang anak. Akoy
nagkaroon ng isang anak na suwail, at ang suwail na yaoy malaon ko nang
ipinagtulos ng kandila. Don Cristobal : BuenoKung mag-uulittayongsalitaan
ay hindi na kita sasagutin. Naganap ko na angakingtungkulin: Ang
paalaalaygamut sa taongnakalilimot. anangkasabihan. Napaalaalahanan
na kita, ngunitkungikawangnagkukusang lumimot sa iyongtungkulin ay
walaakongmagagawa. Don Arkimedes: Pinasasalamatan kita, pinsan ngunit
bago ka umalis, ay utang na loob sa iyo, kung makikita mo si Manoling,
sabihin mo lamang na ibig ko siyang makausap. Kapag sa unang tanungan
namin ay di sumagot sa akin ng tama o nasirang Manoling siya o akoy
hindi na si Arkimedes Don Cristobal : Oo, nariyanlamang si Manolo .
Tatawagin ko. (Tutungo sa may pinto at babalik)Ngunit ang paalaala ko
lamang sa iyo Huwag mong kalilimutang si Manoling ay iyong anak. Don
Arkimedes: Nalalaman ko. Oo hindi ko kalilimutan na siyay aking anak
Don Cristobal: At hindi mo dapat pagbuhatan ng kamay Don Arkimedes:
Bakit ko pagbubuhatan ng kamay? Don Cristobal: Nakikilala kita kapag
nagdidilim ang iyong isip ay gumagawa ka ng di mo nalalaman Don
Arkimedes: Oo, nalalaman ko. Don Cristobal: At isaisip mo na ikaw man, at
ako man ay nagdaan din tayo sa kabataan. Don Arkimedes: Pero, tatawagin
mo ba, o ako ang tatawag? Don Cristobal: Oo, ako ang tatawag Ay,
ArkimedesArkimedes! (Papasok sa pintong kanan, samantalay yaot dito
sa buong bahay si Arkimedes na bulong ng bulong at kumpas ng kumpas.)

Makapaghihintay ang Amerika ni Dionisio S. Salazar

Mga tauhan:
Ligaya Abad Cortez, ang dalubguro
Dr. Fidel Cortez, ang kanyang bana
Nora marta, ina ni Fidel, nagging patnugot ng isang kawanihan at sa
kasalukuyan ay pensyunada na
Rosa at Boy, mga anak nina Fidel at Ligaya
Ilang Ekstra
Panahon: Kasalukuyan]
Tagpuan: Sa tirahan ng mga Cortez, sa Maynila
.TEMA/PAKSANG-DIWAAng tema ng istorya ay tungkol sa pagiging
makabayan at buhay ng mga pamilya sa Pilipinas
SARILING BUOD
Isang pamilya na masayang namumuhay sa kanilang tahanan. Si Fidel ang
Padre de pamilya st SiLiigaya naman ang ilaw ng tahanan kasama ang

kanilang mga anak na si Boy at Rosa pati na rinang Lola nila na si Marta.Si
Fidel ay isang Doktor na nais mag trabaho sa Amerika dahil gusto niyang
makaipon ngpera upang makapagpatayo ng bahay. Ngunit tutol ang kanyang
asawang si Ligaya dahil ayawnitong malayo sa kanila si Fidel dahil
nangangamba din siyang makahanap ng iba sa amerika siFidel. Kaya nais
nitong umalis ay para maiwasan ang mga tiwaling opisyal ng bansa dito
saPilipinas. Sabi ni Fidel ay hindi siya makakaipon kung siya ay dito lamang
sa Pilipinasmagtatrabaho. Ngunit gayun pa man hindi niya mapilit
ang kanyang pamilya , wala siynagmagawa maging ang kanyang ina na si
Lola Marta ay tutol di.Si Fidel ay isang ulirang ama sa kanyang mga anak
dahil ang kanyang iniisip ay ang mgakapakanan ng kanyang mga pamilya.
gusto niya ksi mabigyan ng magangand buhay angkanyang mga anak. Gusto
din niyang lisanin ang bayan kung san siya nanggaling dahil sanahihinuha
niya na naghihingalo na ang Pilipinas at tigang na sa yaman. Ngunit
nangibabaw padin ang kanyang pamilya. Dahil sa isang balita na sinabi ni
Ligaya sa kanya ay makapaghihintayna lamang ang Amerika sa kanya

Paglilitis kay mang serapio

LUGAR:
HukumanBarong-barong ni mang serapioPark? (the landian scene ni sol and mang
serapio)

Sa unang limang minuto pa lang ng paglilitis ay tatambad

na sa atin ang krimen ni Mang Serapio. Ang pagkakasala
niya ay pag-aaruga ng bata. Oo, ang pag-aaruga ng bata
ay isang krimen. Unti-unting magkakaroon ng liwanag ang
akusasyong ito sa pag-usad ng kwento. Si Serapio ay
isang pulubi na kasapi ng isang federacion na
namamahala sa arawang-kita ng mga pulubi mula sa
pamamalimos. Hinabla siya sa korte ng federacion dahil
kung tunay nga siyang nag-aaruga ng isang bata,
nagkakasala siya dahil bumababa ang kita ng federacion dahil sa
pangangalaga niya sa
batang yaon. At kung nababawasan nga naman ang kita federacion,
kailangan siyang
parusahan. Ang maitim na kalikasan ng federacion ay mapaghahalata nang
ihayag ng
mga taga-usig na ang parusa sa mga lumalabag sa mga batas ng
federaciong tulad ni
Serapio ay pagpilay o pagbulag, na siya namang makatutulong sa kanilang
pagiging

pulubi. Ang bawat desisyon ng korte ay ginagawa para sa kabutihan ng

nakararami sa
federacion.
Hindi na bago ang mga balita tungkol sa mga federaciong nagpapalakad sa
mga
pulubing namamalimos. Madalas tayong makarinig tungkol sa mga ito, at
kung tayo'y
magmamanman ng mabuti, ang ebidensyang tunay ngang mayroong mga
ganitong uri
ng federacion ay nasa ating harapan lamang, sa ating mg lansangan. Ang isa
sa mga
nakakagimbal sa Paglilitis ni Mang Serapio ay ang pag-amin ng isa sa mga
kanyang
taga-usig na ang tunay na krimen ni Mang Serapio ay ang pag-aaruga ng
mga
pangarap, mga pangarap na hindi naman makakamtan. Para sa federacion,
ang mga
pangarap at ang mga nangangarap ay mapanganib. Nais tayong paniwalain
ng federacion na mas mainam na huwag tayong mangarap, huwag maiba, at
huwag
pangarapin ang pagbabago, dahil ang pag-asa sa pagbabago ay walang
ibang
kahahantungan kundi pagkakasakit at kabiguan.
Sa paggamit ng estilong theater-in-the-round kung saan nakapalibot ang
mga
manonood sa acting area, kakaibang karanasan sa panonood ng isang dula
ang hatid
ng pagtatanghal ng Open Space Projects ng Ang Paglilitis Ni Mang Serapio.
Bukod pa
rito, ang pagtatangahal na ito ay maaari ring magsilbing plataporma sa
pagtalakay ng
mga paksa sa araling panlipunan tulad ng struktura ng kapangyarihan sa
ating lipunan.
Para sa mga estudyante, nagbibigay-daan din ang dula para sa mga
talakayan ukol sa
mga kaugaliang pilipino at mga konsepto ng ambisyon, pag-asa, hustisya at
pag-ibig.
Dagdag pa rito, ang pagsasadula ng paglilitis bilang isang tila palatuntunang
pantelebisyon o showbiz blitz ay maaari ring maging tulay sa mga
katanungan ukol sa
paghubog ng media sa mga impormasyon, mga imahe at ating pag-iisip at
kung paano
nito naapektuhan ang ating buhay at ang ating mga paniniwala.
Kung ang buhay ay tila nga isang dula, ang Paglilitis ni Mang Serapio ay
isang palabas

na ipinaloob sa isa pang palabas, at tayo, ang mga manonood, ay mga saksi
hindi sa
krimeng nagawa ni Mang Serapio, kundi sa mga kawalang-hustisya ng mga
ginawa sa
kanya.
Bilang mga saksi, kailangan din siguro nating itanong sa ating mga sarili ang
mga
katanungang ibinato kay Mang Serapio, at maari siguro tayong mapagisipisip, si
Serapio nga ba ay isa lamang hamak na pulubi, o isa ba siyang taong
nangangarap, at
maari nga kayang isa siyang katulad natin? At kung siya nga ay katulad din
natin, sino
ang Federacion at paano tayo binubulag nito?

Sinag sa karimlan
BUOD NG SINAG SA KARIMLAN
Sinag sa karimlan
Sa isang pagamutan ng pambansang bilangguan sa Muntinlupa ay makikita
ang apat na lalaking may kanya-kanyang karamdaman. Isa sa nasa
pagamutan na iyon si Bok. Si Bok ay dalawampu't siyam na taong gulang na
labas masok na lamang sa bilangguan. Si Doming na nagkaroon ng
kasintahan na maganda ay inagaw ng kanyang kaibigan. Si Mang Ernan
naman na isang manunulat, isa ring propesor sa isang unibersidad sa
maynilaat nagging kasapirin sa iba't ibang samahan. Siya ay apatnapu't
limang taong gulang at nakapangasawa sa isa sa mga magaling tumugtog
ng piyano. Sa tagal nilang nagsama ay hindi sila pinalad magkaroon ng anak.
Isa sa kanyang kasamahan sa bilangguan ay si Tony. Si Tony ang
pinakabatang bilanggo sa bilibid na may angking talino. Bata pa lang si Tony
nang iwan sya ng kanyang ama. Tanging ina lang at kapatid niya ang
kanyang kasama. Si Tony ay nakapagtapos sa elementary at nagging
balediktoryan. Dahil sa kahirapan natuto siyang magnakaw at mandukot.
Kaya't iyon ang naging dahilan kung bakit kinamumuhian niya ang kanayang
ama at itinuring na patay na ito. Sa loob ng bilangguan ay doon rin niya
nakilala ang isang pari, si Padre Abene. Si Padre Abena ang gusting

umampon kay Tony at gusto rin niyang pag-aralin ito. Hindi lang si Padre
Abena ang gusting tumulong kay Tony maging si Mang Ernan na kasama niya
rin sa bilibid.
Nagkakasayahan sila sa isang panig ng bilangguan. Isang tanod ang
dumating at sinabing may dalaw si Tony. Hindi niyang inaasahang may
dadalaw sa kanya sa mahabang panahon inisp niya na imposible ito. Ngunit
hindi inaasahang ang dadalaw pala sa kanya ay ang kanyang ama. Nang
magkaharap ang mag-ama, ang kanyang ama ay hindi niya ito tinanggap.
Sinabi niya walang kapatawaran ang pag-iwan at pagpalit nito sa babae ng
kanilang pamilya.
Nalaman nila Padre Abena, mang Ernan, iba pang kasamahan at isang nars
na Bb. Reyas ang ginawa ni Tony sa kanyang ama. Pinangaralan nila si Tony
kung gaano kahalaga ang isang ama. Nang dumalaw muli ang kanyang ama,
pinatawad na niya ito at maging ang kanyang ina ay tuluyang gumaling at
napatawad pa rin ang asawa. Muling nabuo ang kanilang pamilya.